III CZP 84/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:30-09-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZP 84/08
POSTANOWIENIE
Dnia 17 września 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa M. B.
przeciwko "I.K." S. A. z siedzibą w G.
o zapłatę,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 września 2008 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w G.
postanowieniem z dnia 10 czerwca 2008 r.,
"Czy zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia przez
stronę od umowy, z powodu niewykonania lub nienależytego
wykonania zobowiązania pieniężnego przez jej kontrahenta, jest
ważne w świetle art. 483 § 1 k.c. ?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 10 czerwca 2008 r. Sąd Okręgowy w G. przekazał
Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne sformułowane w
postaci pytania, czy zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia przez
stronę od umowy, z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania
zobowiązania pieniężnego przez jej kontrahenta, jest ważne w świetle art. 483 § 1
k.c.
W uzasadnieniu swojego postanowienia Sąd Okręgowy odwołał się do
poglądu przeważającego w doktrynie i orzecznictwie, że kara umowna może zostać
zastrzeżona jedynie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania
zobowiązania niepieniężnego. Wskazał jednak, iż zaprezentowany został pogląd
przeciwny, dopuszczający możliwość zastrzeżenia kary umownej na wypadek
odstąpienia od umowy na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania
obowiązków przez leasingobiorcę (uzasadnienie wyroku SN z dnia 20 października
2006 r., IV CSK 154/06), a więc zobowiązania pieniężnego. Usprawiedliwione
wydają się zatem wątpliwości, czy zastrzeżenie kary umownej można wiązać
z samym faktem odstąpienia od umowy, czy też z przesłanką umożliwiającą stronie
takie odstąpienie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z treścią art. 390 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji może przedstawić
Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne
wątpliwości, a powstałe przy rozpoznawaniu apelacji. Zagadnienie to powinno
budzić istotne wątpliwości, a ponadto jego rozstrzygnięcie jest niezbędne dla
orzeczenia o zasadności apelacji. Zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd
Okręgowy nie odpowiada temu drugiemu wymaganiu.
Przedstawione zagadnienie prawne zostało sformułowane w sposób nie do
końca precyzyjny, przy czym nastąpiło to na skutek nierozstrzygnięcia pewnych
kwestii związanych z treścią umowy łączącej strony niniejszego postępowania. Sąd
Okręgowy nie dokonał wykładni umowy i nie rozstrzygnął, jaka była w istocie treść
postanowień § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 umowy; nie dokonał ustaleń co do woli stron
3
w zakresie zastrzeżenia kary umownej. Nie zostało wyjaśnione, na wypadek jakich
zdarzeń kara umowna została zastrzeżona i w związku z jaką okolicznością
powstawało roszczenie o zapłatę tej kary. Samo zaś sformułowanie zagadnienia
prawnego nie odzwierciedla brzmienia spornych postanowień § 11 ust. 1 i § 12
ust. 1 umowy co oznacza, że uchwała podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne
Sądu Okręgowego nie pozostawałaby w niezbędnym związku z okolicznościami
rozpoznawanej sprawy.
Ponadto, Sąd Okręgowy nie ustalił, z jakim zdarzeniem prawnym strony
umowy zamierzały związać skutek w postaci powstania obowiązku zapłaty kary
umownej - czy kara ta miała wiązać się z samym odstąpieniem od umowy, czy też
z przesłanką takiego odstąpienia w postaci niewykonania lub nienależytego
wykonania zobowiązania. Niezbędne jest więc dokonanie interpretacji umowy przez
Sąd orzekający, gdyż dopiero ustalenie, jaka była wola stron pozwoli dokonać
oceny dopuszczalności zastrzeżenia kary umownej.
Podkreślić należy, że dokonanie ustaleń oraz ich ocena należy do Sądu
Okręgowego. Interpretacji umowy nie może dokonywać Sąd Najwyższy, gdyż
instytucja zagadnień prawnych służy rozstrzyganiu wątpliwości o charakterze
jurydycznym, a nie wspieraniu sądu orzekającego w dokonywaniu ustaleń.
Niewskazanie przez Sąd Okręgowy jak rozumie sporne postanowienia umowy
wyklucza możliwość podjęcia uchwały także z tego względu, że uchwała wiąże
w sprawie, na tle której sformułowano zagadnienie prawne. Jeżeli więc będzie się
ona odnosiła do sytuacji „wyinterpretowanej" przez Sąd Najwyższy, powstanie
ryzyko nieadekwatności stanowiska zaprezentowanego w uchwale do stanu
faktycznego, który ostatecznie zostałby przyjęty przez Sąd Okręgowy jako
podstawa rozstrzygnięcia.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
Dnia 17 września 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa M. B.
przeciwko "I.K." S. A. z siedzibą w G.
o zapłatę,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 września 2008 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w G.
postanowieniem z dnia 10 czerwca 2008 r.,
"Czy zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia przez
stronę od umowy, z powodu niewykonania lub nienależytego
wykonania zobowiązania pieniężnego przez jej kontrahenta, jest
ważne w świetle art. 483 § 1 k.c. ?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 10 czerwca 2008 r. Sąd Okręgowy w G. przekazał
Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne sformułowane w
postaci pytania, czy zastrzeżenie kary umownej na wypadek odstąpienia przez
stronę od umowy, z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania
zobowiązania pieniężnego przez jej kontrahenta, jest ważne w świetle art. 483 § 1
k.c.
W uzasadnieniu swojego postanowienia Sąd Okręgowy odwołał się do
poglądu przeważającego w doktrynie i orzecznictwie, że kara umowna może zostać
zastrzeżona jedynie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania
zobowiązania niepieniężnego. Wskazał jednak, iż zaprezentowany został pogląd
przeciwny, dopuszczający możliwość zastrzeżenia kary umownej na wypadek
odstąpienia od umowy na skutek niewykonania lub nienależytego wykonania
obowiązków przez leasingobiorcę (uzasadnienie wyroku SN z dnia 20 października
2006 r., IV CSK 154/06), a więc zobowiązania pieniężnego. Usprawiedliwione
wydają się zatem wątpliwości, czy zastrzeżenie kary umownej można wiązać
z samym faktem odstąpienia od umowy, czy też z przesłanką umożliwiającą stronie
takie odstąpienie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z treścią art. 390 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji może przedstawić
Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne
wątpliwości, a powstałe przy rozpoznawaniu apelacji. Zagadnienie to powinno
budzić istotne wątpliwości, a ponadto jego rozstrzygnięcie jest niezbędne dla
orzeczenia o zasadności apelacji. Zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd
Okręgowy nie odpowiada temu drugiemu wymaganiu.
Przedstawione zagadnienie prawne zostało sformułowane w sposób nie do
końca precyzyjny, przy czym nastąpiło to na skutek nierozstrzygnięcia pewnych
kwestii związanych z treścią umowy łączącej strony niniejszego postępowania. Sąd
Okręgowy nie dokonał wykładni umowy i nie rozstrzygnął, jaka była w istocie treść
postanowień § 11 ust. 2 i § 12 ust. 1 umowy; nie dokonał ustaleń co do woli stron
3
w zakresie zastrzeżenia kary umownej. Nie zostało wyjaśnione, na wypadek jakich
zdarzeń kara umowna została zastrzeżona i w związku z jaką okolicznością
powstawało roszczenie o zapłatę tej kary. Samo zaś sformułowanie zagadnienia
prawnego nie odzwierciedla brzmienia spornych postanowień § 11 ust. 1 i § 12
ust. 1 umowy co oznacza, że uchwała podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne
Sądu Okręgowego nie pozostawałaby w niezbędnym związku z okolicznościami
rozpoznawanej sprawy.
Ponadto, Sąd Okręgowy nie ustalił, z jakim zdarzeniem prawnym strony
umowy zamierzały związać skutek w postaci powstania obowiązku zapłaty kary
umownej - czy kara ta miała wiązać się z samym odstąpieniem od umowy, czy też
z przesłanką takiego odstąpienia w postaci niewykonania lub nienależytego
wykonania zobowiązania. Niezbędne jest więc dokonanie interpretacji umowy przez
Sąd orzekający, gdyż dopiero ustalenie, jaka była wola stron pozwoli dokonać
oceny dopuszczalności zastrzeżenia kary umownej.
Podkreślić należy, że dokonanie ustaleń oraz ich ocena należy do Sądu
Okręgowego. Interpretacji umowy nie może dokonywać Sąd Najwyższy, gdyż
instytucja zagadnień prawnych służy rozstrzyganiu wątpliwości o charakterze
jurydycznym, a nie wspieraniu sądu orzekającego w dokonywaniu ustaleń.
Niewskazanie przez Sąd Okręgowy jak rozumie sporne postanowienia umowy
wyklucza możliwość podjęcia uchwały także z tego względu, że uchwała wiąże
w sprawie, na tle której sformułowano zagadnienie prawne. Jeżeli więc będzie się
ona odnosiła do sytuacji „wyinterpretowanej" przez Sąd Najwyższy, powstanie
ryzyko nieadekwatności stanowiska zaprezentowanego w uchwale do stanu
faktycznego, który ostatecznie zostałby przyjęty przez Sąd Okręgowy jako
podstawa rozstrzygnięcia.
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.