III CZP 97/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:30-09-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:III CZP 62/98
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZP 97/08
POSTANOWIENIE
Dnia 16 października 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa M. W.
przeciwko Syndykowi masy upadłości I. W. i A. S. wspólników A. s.c. w Ś.
o wyłączenie mienia z masy upadłości,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 października 2008 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w L.
postanowieniem z dnia 17 czerwca 2008 r.,
„Czy w przypadku ogłoszenia upadłości wspólnika spółki cywilnej,
na skutek ustania z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości
wspólności ustawowej między małżonkami na podstawie przepisu
art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe
i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.), w skład masy upadłości
wchodzi, oprócz udziału wspólnika we wspólnym majątku spółki
cywilnej, także majątek osobisty tego wspólnika, obejmujący
przedmioty stanowiące majątek dorobkowy jego i współmałżonka ?”
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
powstało przy rozpoznawaniu przez Sąd Okręgowy apelacji powoda od wyroku
oddalającego jego powództwo o wyłączenie z masy upadłości nieruchomości
stanowiącej, według oceny Sądu pierwszej instancji, przedmiot majątku wspólnego
powoda i jego małżonki, prowadzącej działalność gospodarczą w formie spółki
cywilnej, której upadłość ogłoszona została przez Sąd Rejonowy.
Sąd Okręgowy powziął wątpliwość, czy w przypadku ogłoszenia upadłości
wspólnika spółki cywilnej, na skutek ustania z mocy prawa z dniem ogłoszenia
upadłości wspólności ustawowej między małżonkami na podstawie przepisu art.
124 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U.
Nr 60, poz. 535 ze zm. – dalej jako p.u.n.), w skład masy upadłości wchodzi oprócz
udziałów wspólnika we wspólnym majątku spółki cywilnej, także majątek osobisty
tego wspólnika obejmujący przedmioty stanowiące majątek dorobkowy jego
i współmałżonka.
Istota przedstawionej wątpliwości, jak wynika z uzasadnienia postanowienia
Sądu Okręgowego, wiąże się z tym, iż w przypadku wspólników spółek cywilnych,
będących przedsiębiorcami w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 p.u.n. istnieją dwie
wyraźnie od siebie oddzielone masy majątkowe, które stanowią wspólny majątek
wspólników spółki cywilnej oraz osobisty majątek każdego ze wspólników, w żaden
sposób nie związany z działalnością gospodarczą prowadzoną w formie spółki.
Zaliczeniu zaś do masy upadłości wspólnika spółki cywilnej, poza jego udziałem we
wspólnym majątku spółki, także osobistego majątku wspólnika zdaje się przeczyć
przyjęta w prawie upadłościowym zasada, że upadłość może zostać ogłoszona
tylko w stosunku do przedsiębiorcy. Wspólnik spółki cywilnej jest bowiem
przedsiębiorcą wyłącznie w zakresie prowadzonej przez tę spółkę działalności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przewidziana w art. 390 § 1 k.p.c. instytucja zagadnień prawnych, z uwagi
na wynikające z jego § 2 związanie sądów niższej instancji w danej sprawie
poglądem prawnym Sądu Najwyższego wyrażonym w podjętej uchwale, stanowi
3
odstępstwo od zasady podległości sędziów tylko Konstytucji i ustawom (art. 187
ust. 1 Konstytucji). Z tej przyczyny przy interpretacji art. 390 § 1 stosowane
powinny być reguły wykładni ścisłej, literalnej z pominięciem argumentów
celowościowych czy utylitarnych, które zawsze prowadzą do szerszego rozumienia
znaczenia normy prawnej (uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów SN
z dnia 30 kwietnia 1999 r., III CZP 62/98, OSNC 1999, nr 10 poz. 166).
Mając to na uwadze, nie można uznać, że zagadnienie przedstawione przez
sąd do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu budzi poważne wątpliwości, jeżeli sąd
przedstawiający zagadnienie nie uzasadnił tego przez wykazanie,
że dotychczasowe orzecznictwo i doktryna prawa nie dają w tym zakresie
wystarczającego rozwiązania. Uzasadnienia takiego nie zawiera postanowienie
Sądu Okręgowego ograniczające się do stwierdzenia o występujących
w przedstawionej kwestii sporach w doktrynie i judykaturze oraz o braku jej
rozstrzygnięcia przez przepisy p.u.n.
Wbrew temu ostatniemu stwierdzeniu, odpowiedź na sformułowane przez
Sąd Okręgowy zagadnienie (które nie uwzględnia terminologii wprowadzonej do kro
ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy kodeks rodzinny i opiekuńczy
oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 162, poz. 1691), w świetle art. 124 ust 1
p.u.n., nie nasuwa trudności. Zgodnie bowiem z tym przepisem, którego brzmienie
nie budzi wątpliwości, w razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków
wspólność ustawowa między małżonkami ustaje z mocy prawa z dniem ogłoszenia
upadłości, a majątek wspólny wchodzi do masy upadłości. Przepis art. 124 ust. 1
p.u.n. odnosi się do wszystkich przedsiębiorców pozostających w ustroju
wspólności ustawowej, w tym również do wspólników spółki cywilnej, którzy jako
przedsiębiorcy wyposażeni zostali w zdolność upadłościową (art. 5 i 215 p.u.n.).
Po wejściu w życie u.p.n. upadło tym samym znaczenie sporu prawnego,
dotyczącego zdolności upadłościowej i układowej spółki cywilnej, do którego jak się
wydaje nawiązuje Sąd Okręgowy.
Konsekwencją unormowania art. 124 p.u.n. jest odpowiedzialność małżonka
upadłego udziałem w majątku wspólnym w stosunku do wierzycieli upadłego.
Do masy upadłości, oprócz majątku wspólnego małżonków, wchodzi również
4
majątek osobisty małżonka, wobec którego ogłoszono upadłość, który odpowiada
za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem (art. 864 k.c.). Do masy upadłości
nie wchodzi natomiast majątek osobisty drugiego małżonka, co w sprawie nie
budziło wątpliwości.
Przepis art. 390 § 1 k.p.c. nie uzasadnia podejmowania uchwały
wyjaśniającej zagadnienie prawne, wynikłe na tle wykładni stosowanych przy
rozpoznawaniu apelacji przepisów prawnych, które nie budzą istotnych wątpliwości.
Ich wykładni dokonuje samodzielnie sąd drugiej instancji.
Kierując się powyższym, Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały (art. 390
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r., o Sądzie
Najwyższym, Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.).
eb
POSTANOWIENIE
Dnia 16 października 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Iwona Koper (sprawozdawca)
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa M. W.
przeciwko Syndykowi masy upadłości I. W. i A. S. wspólników A. s.c. w Ś.
o wyłączenie mienia z masy upadłości,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 października 2008 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w L.
postanowieniem z dnia 17 czerwca 2008 r.,
„Czy w przypadku ogłoszenia upadłości wspólnika spółki cywilnej,
na skutek ustania z mocy prawa z dniem ogłoszenia upadłości
wspólności ustawowej między małżonkami na podstawie przepisu
art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe
i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.), w skład masy upadłości
wchodzi, oprócz udziału wspólnika we wspólnym majątku spółki
cywilnej, także majątek osobisty tego wspólnika, obejmujący
przedmioty stanowiące majątek dorobkowy jego i współmałżonka ?”
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
powstało przy rozpoznawaniu przez Sąd Okręgowy apelacji powoda od wyroku
oddalającego jego powództwo o wyłączenie z masy upadłości nieruchomości
stanowiącej, według oceny Sądu pierwszej instancji, przedmiot majątku wspólnego
powoda i jego małżonki, prowadzącej działalność gospodarczą w formie spółki
cywilnej, której upadłość ogłoszona została przez Sąd Rejonowy.
Sąd Okręgowy powziął wątpliwość, czy w przypadku ogłoszenia upadłości
wspólnika spółki cywilnej, na skutek ustania z mocy prawa z dniem ogłoszenia
upadłości wspólności ustawowej między małżonkami na podstawie przepisu art.
124 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U.
Nr 60, poz. 535 ze zm. – dalej jako p.u.n.), w skład masy upadłości wchodzi oprócz
udziałów wspólnika we wspólnym majątku spółki cywilnej, także majątek osobisty
tego wspólnika obejmujący przedmioty stanowiące majątek dorobkowy jego
i współmałżonka.
Istota przedstawionej wątpliwości, jak wynika z uzasadnienia postanowienia
Sądu Okręgowego, wiąże się z tym, iż w przypadku wspólników spółek cywilnych,
będących przedsiębiorcami w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 p.u.n. istnieją dwie
wyraźnie od siebie oddzielone masy majątkowe, które stanowią wspólny majątek
wspólników spółki cywilnej oraz osobisty majątek każdego ze wspólników, w żaden
sposób nie związany z działalnością gospodarczą prowadzoną w formie spółki.
Zaliczeniu zaś do masy upadłości wspólnika spółki cywilnej, poza jego udziałem we
wspólnym majątku spółki, także osobistego majątku wspólnika zdaje się przeczyć
przyjęta w prawie upadłościowym zasada, że upadłość może zostać ogłoszona
tylko w stosunku do przedsiębiorcy. Wspólnik spółki cywilnej jest bowiem
przedsiębiorcą wyłącznie w zakresie prowadzonej przez tę spółkę działalności.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przewidziana w art. 390 § 1 k.p.c. instytucja zagadnień prawnych, z uwagi
na wynikające z jego § 2 związanie sądów niższej instancji w danej sprawie
poglądem prawnym Sądu Najwyższego wyrażonym w podjętej uchwale, stanowi
3
odstępstwo od zasady podległości sędziów tylko Konstytucji i ustawom (art. 187
ust. 1 Konstytucji). Z tej przyczyny przy interpretacji art. 390 § 1 stosowane
powinny być reguły wykładni ścisłej, literalnej z pominięciem argumentów
celowościowych czy utylitarnych, które zawsze prowadzą do szerszego rozumienia
znaczenia normy prawnej (uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów SN
z dnia 30 kwietnia 1999 r., III CZP 62/98, OSNC 1999, nr 10 poz. 166).
Mając to na uwadze, nie można uznać, że zagadnienie przedstawione przez
sąd do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu budzi poważne wątpliwości, jeżeli sąd
przedstawiający zagadnienie nie uzasadnił tego przez wykazanie,
że dotychczasowe orzecznictwo i doktryna prawa nie dają w tym zakresie
wystarczającego rozwiązania. Uzasadnienia takiego nie zawiera postanowienie
Sądu Okręgowego ograniczające się do stwierdzenia o występujących
w przedstawionej kwestii sporach w doktrynie i judykaturze oraz o braku jej
rozstrzygnięcia przez przepisy p.u.n.
Wbrew temu ostatniemu stwierdzeniu, odpowiedź na sformułowane przez
Sąd Okręgowy zagadnienie (które nie uwzględnia terminologii wprowadzonej do kro
ustawą z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy kodeks rodzinny i opiekuńczy
oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 162, poz. 1691), w świetle art. 124 ust 1
p.u.n., nie nasuwa trudności. Zgodnie bowiem z tym przepisem, którego brzmienie
nie budzi wątpliwości, w razie ogłoszenia upadłości jednego z małżonków
wspólność ustawowa między małżonkami ustaje z mocy prawa z dniem ogłoszenia
upadłości, a majątek wspólny wchodzi do masy upadłości. Przepis art. 124 ust. 1
p.u.n. odnosi się do wszystkich przedsiębiorców pozostających w ustroju
wspólności ustawowej, w tym również do wspólników spółki cywilnej, którzy jako
przedsiębiorcy wyposażeni zostali w zdolność upadłościową (art. 5 i 215 p.u.n.).
Po wejściu w życie u.p.n. upadło tym samym znaczenie sporu prawnego,
dotyczącego zdolności upadłościowej i układowej spółki cywilnej, do którego jak się
wydaje nawiązuje Sąd Okręgowy.
Konsekwencją unormowania art. 124 p.u.n. jest odpowiedzialność małżonka
upadłego udziałem w majątku wspólnym w stosunku do wierzycieli upadłego.
Do masy upadłości, oprócz majątku wspólnego małżonków, wchodzi również
4
majątek osobisty małżonka, wobec którego ogłoszono upadłość, który odpowiada
za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem (art. 864 k.c.). Do masy upadłości
nie wchodzi natomiast majątek osobisty drugiego małżonka, co w sprawie nie
budziło wątpliwości.
Przepis art. 390 § 1 k.p.c. nie uzasadnia podejmowania uchwały
wyjaśniającej zagadnienie prawne, wynikłe na tle wykładni stosowanych przy
rozpoznawaniu apelacji przepisów prawnych, które nie budzą istotnych wątpliwości.
Ich wykładni dokonuje samodzielnie sąd drugiej instancji.
Kierując się powyższym, Sąd Najwyższy odmówił podjęcia uchwały (art. 390
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r., o Sądzie
Najwyższym, Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.).
eb