Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 20 października 2008 r.
I PZ 26/08
Wskazana w pozwie wartość przedmiotu sporu, która nie została spraw-
dzona przez sąd pierwszej instancji w myśl art. 25 § 1 i 2 k.p.c., pozostaje aktu-
alna w postępowaniu apelacyjnym (art. 368 § 2 k.p.c.) i kasacyjnym (art. 368 § 2
w związku z art. 3984
§ 3 i art. 39821
k.p.c.).
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel (przewodniczący), Sędziowie SN: Józef
Iwulski, Romualda Spyt (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 paź-
dziernika 2008 r. sprawy z powództwa Tadeusza B. przeciwko Okręgowej Spółdzielni
Mleczarskiej w P. o wynagrodzenie za pracę i ustalenie bezskuteczności oświadcze-
nia pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę, na skutek zażalenia powoda na po-
stanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z
dnia 27 czerwca 2008 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 27 czerwca 2008 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Łodzi odrzucił zażalenie powoda Tadeusza B. na postano-
wienie tego Sądu z dnia 29 maja 2008 r. odrzucające skargę kasacyjną wniesioną od
wyroku z dnia z dnia 12 marca 2008 r. w sprawie z jego powództwa przeciwko Okrę-
gowej Spółdzielni Mleczarskiej w P.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd stwierdził, że powód w przedmiotowej
sprawie dochodził dwóch roszczeń: odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez
pracownika oraz ustalenia bezskuteczności oświadczenia pozwanej o rozwiązaniu
umowy o pracę w powyższym trybie. Wartość przedmiotu zaskarżenia w skardze
kasacyjnej określona została na kwotę 33.000 zł i skarga została opłacona opłatą
2
podstawową. Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 12 listopada 2007 r. zwrócił
skargę Sądowi Okręgowemu celem sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia, a
w szczególności wartości „roszczenia o uznanie za niezgodne z prawem oświadcze-
nia pozwanego o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn nieza-
winionych przez powoda”. Zgodnie z tym zaleceniem Sąd Okręgowy wezwał pełno-
mocnika powoda do podania przedmiotu zaskarżenia dotyczącego powyższego
roszczenia, a pełnomocnik określił je na kwotę 33.000 zł. W tym stanie rzeczy Sąd
Okręgowy stwierdził, że prawidłowo obliczona wartość przedmiotu zaskarżenia wy-
nosi 165.000 zł, w tym 33.000 zł z tytułu odszkodowania i 132.000 zł z tytułu rosz-
czenia niepieniężnego, a dla obliczenia tej ostatniej wartości ma zastosowanie art.
231
k.p.c. Zatem Sąd uznał, że skarga została nienależycie opłacona, bowiem zgod-
nie z art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach w sprawach cywilnych
(Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) w sprawach, w których wartość przedmiotu sporu
przewyższa kwotę 50.000 zł, od wszystkich pism podlegających opłacie pobiera się
opłatę stosunkową. Z tego względu skarga odrzucona została na mocy art. 1302
§ 3
k.p.c. w związku z art. 3986
§ 2 k.p.c.
W zażaleniu na powyższe postanowienie powód zarzucił naruszenie art. 231
k.p.c. w związku z art. 1302
§ 3 k.p.c., poprzez jego błędne zastosowanie w niniejszej
sprawie i wniósł o jego uchylenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda
kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prze-
pisanych. Zażalenie to zostało opłacone opłatą podstawową w wysokości 30 zł. Wo-
bec tego Sąd Okręgowy stwierdził, że również i to zażalenie nie zostało należycie
opłacone, bowiem prawidłowo powód winien był uiścić opłatę stosunkową w wysoko-
ści 330 zł, zgodnie z art. 35 ust. 1, art. 13 i art. 19 ust. 3 pkt 2 ustawy o kosztach są-
dowych w sprawach cywilnych. W konsekwencji zażalenie podlegało odrzuceniu na
mocy art. 1302
§ 3 k.p.c.
Powód w zażaleniu na to postanowienie zarzucił na ruszenie art. 25 § 1 i 2
k.p.c. w związku z art. 1302
§ 3 k.p.c. i wniósł o jego uchylenie i zasądzenie od po-
woda na swoją rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Uzasadniając zażalenie skarżący stwierdził, że zgodnie z art. 25 § 1 k.p.c. sąd
może na posiedzeniu niejawnym sprawdzić wartość przedmiotu sporu oznaczoną
przez powoda i zarządzić w tym celu dochodzenie, a w myśl § 2 tego artykułu po do-
ręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić może jedynie na zarzut pozwanego, zgłoszo-
ny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Podkreślił, że zgodnie z art. 26
3
k.p.c. po ustaleniu wartości przedmiotu sporu w myśl artykułu poprzedzającego, nie
podlega ona ponownemu badaniu w dalszym toku postępowania. Zatem w dalszym
stadium postępowania badanie wartości przedmiotu sporu nie jest dopuszczalne, co
potwierdził Sąd Najwyższy w postanowieniach z dnia: 8 grudnia 2000 r., w sprawie I
CZ 115/00, z dnia 7 kwietnia 1997 r., w sprawie III CKN 71/97 oraz z dnia 19
czerwca 1997 r., w sprawie III CZ 25/97. W przedmiotowej sprawie wartość przed-
miotu sporu wynosi 33.000 zł, stąd też wszystkie środki zaskarżenia podlegają opła-
cie podstawowej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest uzasadnione. Przepis art. 25 § 1 i 2 k.p.c. stanowi podstawę do
dokonania sprawdzenia przez sąd wartości przedmiotu sporu i jednocześnie zakreśla
granice czasowe tej kontroli. Mianowicie, sąd może na posiedzeniu niejawnym
sprawdzić wartość przedmiotu sporu oznaczoną przez powoda i zarządzić w tym
celu dochodzenie. Po doręczeniu pozwu sprawdzenie nastąpić może jedynie na za-
rzut pozwanego, zgłoszony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. W myśl
natomiast art. 26 k.p.c. po ustaleniu w myśl artykułu poprzedzającego, wartość
przedmiotu sporu nie podlega ponownemu badaniu w dalszym toku postępowania.
Oznacza to, że po wdaniu się w spór sąd nie ma możliwości modyfikowania wartości
przedmiotu sporu. Pozostaje ona w takiej wysokości, w jakiej została określona w
pozwie, oczywiście poza przypadkami, kiedy powód cofa pozew w jakiejś części lub
rozszerza żądanie pozwu. Możliwość sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia
w apelacji wynikająca z przepisu art. 368 § 2 k.p.c., zgodnie z którym stosuje się art.
19-24 k.p.c. i art. 25 § 1 k.p.c., nie otwiera możliwości ponownego sprawdzenia war-
tości przedmiotu sporu. Pozostaje ona w takiej kwocie, jaka została ustalona przed
sądem pierwszej instancji. W konsekwencji, wartość przedmiotu zaskarżenia nigdy
nie może być wyższa od wartości przedmiotu sporu, a jedynie - ze względu na za-
kres zaskarżenia wyroku - może być od niej niższa. Podobnie rzecz się ma w przy-
padku sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia w skardze kasacyjnej na pod-
stawie art. 3984
§ 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. i w związku z przywołanym
wyżej przepisami.
Takie też stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8 grudnia
2000 r., I CZ 115/00 (LEX nr 51342), stwierdzając, że wartość przedmiotu zaskarże-
4
nia w zakresie sposobu obliczania, powinna odpowiadać obiektywnemu kryterium.
Nie zmienia to jednak zasady, że jej określenie pozostawiono stronie. Jej oświadcze-
nie może być kwestionowane przez stronę przeciwną oraz podlega kontroli sądu.
Jednakże i tu nie ma dowolności, ponieważ w pierwszej instancji przepisy art. 25 i 26
k.p.c. określają wyczerpująco sposób i terminy podważenia oświadczenia powoda.
Po ich wyczerpaniu wartość przedmiotu sporu ulega stabilizacji i może być zmienia-
na tylko ze względu na zmianę powództwa, orzeczenie ponad żądanie lub granice
zaskarżenia. Również w postanowieniu z dnia 19 czerwca 1997 r., III CZ 25/97
(OSNC 1997 nr 10, poz. 162), wskazano, że w postępowaniu kasacyjnym odpowied-
nie stosowanie - dla oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia - art. 19 - 23 k.p.c.
nie może uzasadniać ponownego ustalania wartości przedmiotu sporu. Identyczny
pogląd wyrażony został w postanowieniu z dnia 7 kwietnia 1997 r., III CKN 71/97
(LEX nr 29586), według którego Sąd Najwyższy rozpoznając kasację bada jej do-
puszczalność pod kątem wartości zaskarżenia wymienionej w art. 393 pkt 1 k.p.c. i
badanie to nie może być utożsamiane ze sprawdzaniem wartości przedmiotu sporu
(art. 25 § 1 i 2 k.p.c.).
W niniejszej sprawie wskazana w pozwie wartość przedmiotu sporu na kwotę
33.000 zł, chociaż budzi wątpliwości (pomija jedno ze zgłoszonych roszczeń - rosz-
czenie majątkowe niepieniężne), nie została poddana sprawdzeniu w myśl art. 25 § 1
i 2 k.p.c., a zatem pozostaje ona także aktualna w postępowaniu apelacyjnym i kasa-
cyjnym. Stąd stanowi ona następnie wartość przedmiotu zaskarżenia w apelacji oraz
później w skardze kasacyjnej - biorąc pod uwagę to, iż apelacja objęła cały wyrok
Sądu pierwszej instancji oddalający powództwo w całości, a skarga kasacyjna cały
wyrok Sądu drugiej instancji oddalający apelację w całości. Błędnie zatem przyjął
Sąd Okręgowy (najprawdopodobniej na skutek zwrotu akt sprawy przez Sąd Najwyż-
szy celem sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia) jako wartość przedmiotu
zaskarżenia kwotę wyższą niż wartość przedmiotu sporu.
Ostatecznie zaś, ze względu na wartość przedmiotu sporu, zastosowanie w
niniejszej sprawie ma przepis art. 35 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o kosztach są-
dowych w sprawach cywilnych, a więc zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowe-
go z dnia 29 maja 2008 r. odrzucające skargę kasacyjną podlegało opłacie podsta-
wowej.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 38916
k.p.c. w
związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. orzekł jak w sentencji postanowienia. Sąd Najwyższy
5
stwierdził także, że wniosek skarżącego, zawarty w zażaleniu, o zasądzenie kosztów
postępowania przed Sądem Najwyższym jest przedwczesny na tym etapie postępo-
wania. Zgodnie z przepisem art. 108 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., sąd rozstrzyga o
kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Jednakże analizując
powyższy przepis nie można pominąć ogólnej zasady rządzącej kosztami procesu.
Zasada ta wyrażona została w art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywa-
jąca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbęd-
ne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Decydujące zatem znaczenie
ma wynik procesu a nie jego poszczególnych etapów. Wynik procesu to rozstrzy-
gnięcie o sprawie jako całości. Postanowienie Sądu Najwyższego, w wyniku którego
dochodzi do uchylenia postanowienia sądu drugiej instancji odrzucającego zażalenie
na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej i które to uchylenie ma charakter
tzw. „uchylenia zmieniającego,” powoduje nadanie biegu zażaleniu. O ostatecznym
wyniku sprawy, według którego zostaną rozliczone koszty postępowania w całości,
zadecyduje otwarcie drogi do nadania biegu skardze kasacyjnej. Na obecnym etapie
postępowania wynik sprawy nie jest znany. Zakładając hipotetycznie różne możliwe
warianty, to odmowa przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania bądź jej oddalenie
oznacza przegranie sprawy i nie ma podstaw do zasądzenia na rzecz strony prze-
grywającej jakichkolwiek kosztów procesu (wyjąwszy sytuację przewidzianą w prze-
pisie art. 103 k.p.c.). Natomiast orzeczenie Sądu Najwyższego uwzględniające
skargę kasacyjną przybrać może dwie formy. W przypadku uchylenia zaskarżonego
wyroku i przekazania sprawy sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania
zastosowanie ma przepis art. art. 108 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i w
związku z art. 39821
k.p.c., w przypadku wyroku reformatoryjnego o kosztach procesu
rozstrzygać będzie przepis art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. w związku
z art. 39821
k.p.c.
========================================