Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 listopada 2008 r.
III SK 5/08
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski
(sprawozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 listopada 2008 r.
sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w
W. zastępowanemu przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa przeciwko Pre-
zesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z udziałem „D.-D.” Spółki z o.o.
w W, o ochronę konkurencji, na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej od wy-
roku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 października 2007 r. [...]
1) o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2) zasądził od Skarbu Państwa - Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w
W. na rzecz Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz „D.-D.”
Spółki z o.o. w W. po 270 zł (dwieście siedemdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów po-
stępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 30 grudnia 2005 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Kon-
sumentów uznał za ograniczającą konkurencję i naruszającą zakaz, o którym mowa
w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i
konsumentów (Dz.U. z 2005 r. Nr 244, poz. 2080 ze zm.), praktykę Regionalnej Dy-
rekcji Lasów Państwowych w W. RDLP polegającą na nadużywaniu pozycji dominu-
jącej na regionalnym rynku sprzedaży surowca drzewnego przez odmowę uznania
D.-D. Spółki z o.o. za nabywcę surowca drzewnego na rynku regionalnym w 2005 r.,
wobec zastosowania dyskryminacyjnych „Kryteriów uczestnictwa w rynku regional-
nym”, co przeciwdziała ukształtowaniu się warunków niezbędnych do rozwoju konku-
rencji i nakazał zaniechanie jej stosowania, oraz uznał za ograniczającą konkurencję
i naruszającą zakaz, o którym mowa w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 8 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów praktykę RDLP, polegającą na nadużywaniu pozycji do-
2
minującej na regionalnym rynku sprzedaży surowca drzewnego przez stosowanie
dyskryminacyjnych „Kryteriów uczestnictwa w rynku regionalnym”, powodujących
podział tego rynku według kryteriów asortymentowych lub podmiotowych i nakazał
zaniechanie jej stosowania, a także nałożył na RDLP karę pieniężną w wysokości
105.467,78 zł.
Prezes UOKiK uznał, że RDLP jest przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy z dnia
2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej z uwagi na prowadzenie dzia-
łalności gospodarczej, definiowanej przepisami tej ustawy, co w konsekwencji
uprawnia legitymację bierną RDLP w postępowaniu antymonopolowym. Pozycja do-
minująca RDLP wynika z udziału Lasów Państwowych w rynku sprzedaży surowca
drzewnego, który w przypadku D.Ś. kształtuje się na poziomie około 93,8 %.
Odwołanie od powyższej decyzji złożyła jej strona, określająca się jako Skarb
Państwa - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, Regionalna Dyrekcja
Lasów Państwowych w W. Tak określona strona skarżąca (powód) zarzuciła naru-
szenie art. 86 oraz art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkuren-
cji i konsumentów w związku z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie
działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 173, poz. 1807 ze zm.) w związku z art. 28, art.
29 i art. 30 k.p.a. w związku z art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów -
przez błędne uznanie, że Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w W. jest przed-
siębiorcą i może być stroną postępowania antymonopolowego, pomimo że nie posia-
da zdolności prawnej, oraz nie działa we własnym imieniu, lecz w imieniu i na rzecz
Skarbu Państwa co w konsekwencji powoduje, że nie może być ona stroną postępo-
wania antymonopolowego. Zarzucono ponadto naruszenie art. 9 i art. 7 k.p.a. w
związku z art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów przez niewyjaśnienie
znaczenia pojęcia „rynku regionalnego”; naruszenie art. 77 § 1 k.p.a. w związku z art.
80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art.
80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, przez niewyjaśnienie wszystkich
istotnych okoliczności sprawy oraz oparcie rozstrzygnięcia na wybiórczo dobranych
dowodach, oraz naruszenie art. 8 ust. 1 i 2 pkt. 5 ustawy o ochronie konkurencji i
konsumentów i art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 8 ustawy o ochronie konkurencji i konsumen-
tów, przez przyjęcie, że RDLP naruszyła zakaz stosowania praktyki ograniczającej
konkurencję.
Wyrokiem z 19 grudnia 2006 r. Sąd Okręgowy-Sąd Ochrony Konkurencji i
Konsumentów w Warszawie oddalił odwołanie Regionalnej Dyrekcji Lasów Pań-
3
stwowych w W. Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Prezesa UOKiK, że podjęte
przez Prezesa UOKIK działania miały na celu ochronę interesu publicznego oraz, że
RDLP posiada legitymację bierną do występowania w procesie. Zdaniem Sądu
Okręgowego charakter działalności prowadzonej przez RDLP pozwala na jej zakwa-
lifikowanie jako przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 2 lipca 2004 r.
o swobodzie działalności gospodarczej. Sąd Okręgowy wskazał, że rynek właściwy w
rozpatrywanej sprawie wyznaczają dwa powiązane ze sobą rynki: rynek właściwy
produktowo i rynek właściwy geograficznie. Rynkiem w ujęciu produktowym jest ry-
nek produkcji surowca drzewnego, ponieważ sprzedaż drewna stanowi jedną z głów-
nych dziedzin działalności RDLP. Rynkiem w ujęciu geograficznym jest obszar D.Ś.,
na którym znajdują się lasy państwowe pozostające w zarządzie RDLP. Pozycja jaką
posiada RDLP na regionalnym rynku sprzedaży surowca drzewnego jest czynnikiem,
który pozwala wpływać na warunki konkurencji na tym rynku, co w konsekwencji po-
woduje, że RDLP zajmuje w stosunku do zainteresowanej Spółki pozycję dominują-
cą, ponieważ nie ma ona alternatywnych i ekonomicznie podobnych źródeł zaopa-
trywania się w surowiec drzewny poza kupowaniem go od RDLP lub w jego nadle-
śnictwach. Działalność RDLP polegająca na odmowie uznania Spółki za nabywcę
surowca drzewnego na rynku regionalnym w 2005 r., wskutek zastosowania „Kryte-
riów uczestnictwa w rynku regionalnym”, a także stosowanie tych Kryteriów, powo-
dujących w praktyce podział rynku według kryteriów asortymentowych lub podmioto-
wych uzasadnia zakwalifikowanie działań RDLP jako ograniczających konkurencję i
naruszających zakazy, o których mowa w art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 i pkt 8 ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów.
Sąd Okręgowy uznał, że w sytuacji, gdy lasy państwowe, z ich pozycją domi-
nującą na rynku nie mogą zaoferować ilości i rodzaju surowca wystarczającego na
zaspokojenie potrzeb wszystkich nabywców, to mają obowiązek rozdysponować
drewno na równych, przejrzystych i obiektywnych zasadach, w sposób nie dyskrymi-
nujący żadnego z kontrahentów. Natomiast opracowane przez Komisję Leśno -
Drzewną kryteria decydujące o wyłonieniu nabywców rynku regionalnego nie speł-
niały wymogu uwzględnienia zasad konkurencji i równego dostępu do surowca
drzewnego. Wyeliminowanie zainteresowanej Spółki z rynku regionalnego na skutek
arbitralnej decyzji RDLP stanowiło przejaw posiadania i nadużywania pozycji domi-
nującej oraz przeciwdziałało ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania
4
i rozwoju konkurencji na regionalnym rynku surowca drzewnego, przez ograniczenie
realnych możliwości zakupu surowca przez tą Spółkę
Od powyższego wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Ochrony Konkurencji i Kon-
sumentów apelację wniosła strona powodowa określająca się jako Skarb Państwa -
Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, Regionalna Dyrekcja Lasów
Państwowych w W. Apelujący zarzucił naruszenie: art. 86 oraz art. 4 pkt 1 ustawy z
dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art. 4 ust.
1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 173,
poz. 1807 ze zm.) w związku z art. 28, art. 29 i art. 30 § 1 k.p.a. w związku z art. 80
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów - przez błędne uznanie, że Regionalna
Dyrekcja Lasów Państwowych w W. jest przedsiębiorcą i może być stroną postępo-
wania antymonopolowego, naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 8 i art. 9 k.p.a. w
związku z art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów - przez nieprawidło-
we uznanie, że niewyjaśnienie przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsu-
mentów znaczenia pojęcia „rynku regionalnego” - nie stanowiło naruszenia przez
pozwanego określonej w art. 9 k.p.a. zasady informowania stron o okolicznościach
faktycznych i prawnych związanych z toczącym się postępowaniem oraz nie uchy-
biało wyrażonej w art. 8 k.p.a. zasadzie prowadzenia przez Prezesa Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów postępowania antymonopolowego z zachowaniem po-
głębiania zaufania obywateli do organów Państwa oraz naruszenie art. 328 § 2
k.p.c., art. 4 pkt 8 i art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 i 8 ustawy o ochronie konkurencji i kon-
sumentów.
Wyrokiem z dnia 17 października 2007 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie: po
sprostowaniu oczywistej niedokładności w zaskarżonym wyroku Sądu Okręgowego -
Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w ten sposób, że w określeniu powoda -
odwołującego się przed słowami „Regionalna Dyrekcja” dodaje się „Skarb Państwa”,
w odpowiednim przypadku (pkt 1); na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację po-
woda (pkt 2).
Według Sądu drugiej instancji stosownie do przepisu art. 4 ustawy z dnia 15
grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów pod pojęciem „przedsiębiorcy”
ustawodawca rozumie przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 19 lis-
topada 1999 r. - Prawo działalności gospodarczej, oraz inne podmioty, choćby nie
posiadały osobowości prawnej o ile prowadzą działalność gospodarczą - zarobkową,
zaspakajając na rynku określone cudze potrzeby. Zawarta w ustawie definicja wska-
5
zuje na to, że pojęcie przedsiębiorcy dla potrzeb ustawy o ochronie konkurencji i
konsumentów zostało zdefiniowane inaczej, de facto w oderwaniu od kwestii zdolno-
ści prawnej. Istotną okolicznością od istnienia, której ustawodawca uzależnił legity-
mację do występowania w postępowaniu przed Prezesem UOKiK, a następnie na
skutek odwołania przed sądem, nie jest kwestia osobowości prawnej i zdolności
prawnej, ale kwestia czy podmiot nie mający osobowości prawnej, będący bądź to
statio fisci Skarbu Państwa, bądź innego podmiotu np. statio municipi organizuje lub
świadczy usługi o charakterze użyteczności publicznej, bądź prowadzi działalność,
która charakteryzuje się właściwościami takimi, jak: zawodowy (stały) charakter; po-
dejmowanie powtarzalnych działań; podporządkowanie zasadzie racjonalnego go-
spodarowania; udział w obrocie gospodarczym.
Sąd drugiej instancji uznał, że powód prowadzi działalność gospodarczą. Pro-
wadzi on bowiem stale działalność w zakresie obrotu drewnem, działalność ta jest
powtarzalna i prowadzona na zasadzie racjonalnego gospodarowania i powód
uczestniczy w obrocie. Na podstawie art. 50 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o la-
sach (Dz.U z 2005 r. Nr 45, poz. 435 ze zm.), Lasy Państwowe (Dyrekcja Generalna,
regionalne dyrekcje, nadleśnictwa, inne jednostki) prowadzą działalność na zasadzie
samodzielności finansowej i pokrywają koszty działalności z własnych przychodów. Z
ustawy tej, jak i z wydanego na jej podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
6 grudnia 1994 r. w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej w Pań-
stwowym Gospodarstwie Leśnym Lasy Państwowe (Dz.U. Nr 134, poz. 692) wynika,
że lasy państwowe, bez względu na jednostkę organizacyjną prowadzą stałą działal-
ność polegającą m.in. na sprzedaży drewna (§ 4 pkt 2 lit. a wskazanego rozporzą-
dzenia). Wobec tego działalność prowadzona przez powoda ma charakter stałej, po-
wtarzalnej działalności, biorącej udział w obrocie. Powyższe argumenty świadczą o
prowadzeniu przez powoda działalności gospodarczej, to zaś daje podstawę do
uznania, że powód ma legitymację bierną do występowania w postępowaniu anty-
monopolowym. Pogląd ten podzielany jest przez naukę prawa. Przedstawiciele nauki
wskazywali, że warunkiem uczynienia zakładu budżetowego adresatem zakazu
praktyk antymonopolowych jest wykazanie, że w ramach podziału kompetencji we-
wnątrz gminy został on uprawniony do prowadzenia autonomicznej polityki w sferze
działalności, której dotyczy (por. G. Materna „Odpowiedzialność komunalnego zakła-
du budżetowego w stosowaniu praktyk ograniczających konkurencję w świetle
orzecznictwa antymonopolowego”).
6
Sąd drugiej instancji za bezzasadny uznał zarzut błędnego zastosowania art.
8 ust. 2 pkt. 5 i 8 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zarzuty te opierały
się bowiem na błędnym założeniu, że dopuścić się naruszenia przepisów tej ustawy
może przedsiębiorca, a powód nie będący przedsiębiorcą - nie może tego uczynić.
Co do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 8 i art. 9 k.p.c. w związku
z art. 80 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, zdaniem Sądu drugiej in-
stancji postępowanie przed sądem antymonopolowym jest sądowym postępowaniem
cywilnym rozpoczynającym się w pierwszej instancji na skutek odwołania od decyzji
organu ochrony konkurencji. Oznacza to, że Sąd Okręgowy powinien osądzić sprawę
od początku. Przywołanie przez powoda w apelacji naruszeń zasad postępowania
administracyjnego w sytuacji wszczęcia postępowania kontradyktoryjnego, nie może
odnieść skutku. W ramach postępowania przed sądem strona ma prawo zgłaszania
wszelkich dowodów dla podważenia i obalenia ustaleń poczynionych przez organ
administracji, w tym także i tych, które legły u podstaw wszczęcia postępowania an-
tymonopolowego. Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w
związku z art. 328 § 2 k.p.c., gdyż Sąd pierwszej instancji miał prawo uznać, że
ustalony przez Prezesa UOKiK stan faktyczny jest prawidłowy i w całości podzielić te
ustalenia, przedstawiając odpowiednie przesłanki swej oceny także odnośnie wska-
zanego w apelacji dowodu z zestawienia ilości surowca drzewnego nabytego przez
zainteresowanego w Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych oraz nadleśnictwach
w latach 2001 - 2005.
W uzasadnieniu tego wyroku wskazuje się także, iż przedmiotem ochrony jest
konkurencja jako współzawodnictwo niezależnie od siebie działających na rynku
przedsiębiorców, nie powiązanych ze sobą , a zmierzających do osiągnięcia podob-
nych celów gospodarczych. Osiągnięcie tych celów możliwe jest kosztem innych
przedsiębiorców, których działalność nakierowana jest na te same cele. Zadaniem
Prezesa UOKiK w ramach wydanej decyzji jest ochrona uczestników rynku przed
zniekształcającymi go działaniami, co następuje w interesie publicznym. W tym kon-
tekście wniosek zainteresowanego miał charakter jedynie impulsu do podjęcia odpo-
wiednich działań. W rozpatrywanej sprawie oznacza to, że dla jej rozstrzygnięcia nie
mają znaczenia ewentualne możliwości zainteresowanego, ważniejsza zaś jest ana-
liza hipotetycznej sytuacji, która może powstać w podobnej lub zbliżonej pozycji
podmiotów na tym rynku.
7
Sąd drugiej instancji podzielił stanowisko Sądu pierwszej instancji co do usta-
lenia zakresu rynku właściwego i jego zdefiniowanie według kryteriów asortymento-
wych podkreślając, że ustalenie i stosowanie „Kryteriów” było nakierowane na cel
wyłonienia specjalnej grupy nabywców rynku regionalnego. Oznaczało to uprzywile-
jowanie jednych przedsiębiorców z dyskryminacją innych. Tak doszło do podziału
rynku podmiotowego. Hipotetycznie nie można wykluczyć, że określony materiał
drzewny lub jego ilość znajdzie się tylko na rynku regionalnym, to zaś jest podział
według asortymentu. Ustalone przez Komisję Leśno - Drzewną „Kryteria” miały dys-
kryminujący charakter. Kryteria te zawierały sformułowania niejednoznaczne i nieja-
sne, stworzyły preferencje dla dużych zakładów, z nieprzejrzystymi sposobami ich
wprowadzenia.
Od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego skargę kasacyjną wniósł Skarb
Państwa - Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w W. zastąpiony przez Proku-
ratorię Generalną Skarbu Państwa; wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w cało-
ści i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji oraz
zasądzenie od pozwanego i od zainteresowanego na rzecz powoda kosztów postę-
powania kasacyjnego z wnioskiem o objęcie rozpoznaniem postanowienia zamiesz-
czonego w pkt 1 zaskarżonego wyroku (art. 39821
k.p.c. w związku z art. 380 k.p.c.) i
jego uchylenie ze względu na naruszenie art. 479 29
§ 1 k.p.c. oraz art. 350 k.p.c.
Skarga kasacyjna ma dwie podstawy (art. 3983
§ 1 k.p.c.); w pierwszej z nich
skarżący zarzucił naruszenie następujących przepisów prawa materialnego: 1) art. 4
pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U.
z 2005 r. Nr 244, poz. 2080), przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu,
że Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w W. jest przedsiębiorcą w rozumieniu
tego przepisu; 2) art. 35 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 wrześ-
nia 1991 r. o lasach (Dz.U z 2005 r., Nr 45, poz. 435), przez jego niezastosowanie i
przyjęcie, że nadleśniczowie nie są samodzielni w sferze gospodarki leśnej obejmu-
jącej również sprzedaż surowca drzewnego; 3) art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 15 grudnia
2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, przez jego niewłaściwe zastosowanie
i uznanie, że Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych posiada pozycję dominującą
na rynku sprzedaży surowca drzewnego na terenie D.Ś.; 4) art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 i
8 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów przez
błędną wykładnię i przyjęcie, że Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w W. na-
ruszyła wynikający z tego przepisu zakaz stosowania praktyk ograniczających konku-
8
rencję; 5) art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i kon-
sumentów, przez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, że narusza
interes publiczny a nie indywidualny odmowa uznania za nabywcę surowca drzew-
nego konkretnego podmiotu wymienionego z nazwy; 6) art. 101 ust. 1 w związku z
art. 104 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów,
przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że Regionalna Dyrekcja Lasów
Państwowych w W. dopuściła się naruszenia zakazu określonego w art. 8 ustawy z
dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów umyślnie; 7) art. 101
ust. 1 w związku z art. 104 ustawy 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i kon-
sumentów, przez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że utrudnianie po-
stępowania od strony formalnej stanowi okoliczność obciążającą przy nakładaniu
kary za naruszenie zakazu określonego w art. 8 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o
ochronie konkurencji i konsumentów.
W zakresie drugiej podstawy zarzucono naruszenie następujących przepisów
prawa procesowego: - art. 47929
§ 1 k.p.c., przez wydanie wyroku w stosunku do
podmiotu, który nie był stroną w postępowaniu przed Prezesem Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów ani Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, co
mogło doprowadzić do nieważności postępowania; - art. 231 k.p.c. przez przyjęcie
nieuprawnionego domniemania, że udział Lasów Państwowych mierzony powierzch-
nią lasów oraz mierzony wielkością pozyskiwanego drewna, bezpośrednio przekłada
się na udział w rynku sprzedaży drewna, co miało istotny wpływ na wynik postępo-
wania, gdyż na skutek braku wystarczających danych błędnie ustalono siłę rynkową
powoda na rynku sprzedaży surowca drzewnego.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konku-
rencji i Konsumentów wniósł o odmowę przyjęcia skargi do rozpoznania, ewentualnie
o oddalenie skargi kasacyjnej, a także o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego
kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu
kasacyjnym według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Pierwsze z kontrowersyjnych zagadnień prawnych wynikających z rozpatry-
wanej skargi kasacyjnej dotyczy podmiotowo-prawnej pozycji Regionalnej Dyrekcji
Lasów Państwowych w W. RDLP brała udział na każdym z etapów postępowania
9
przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (art. 42 ust. 1 ustawy
o ochronie konkurencji i konsumentów z dnia 15 grudnia 2000 r. - ustawy mającej
zastosowanie w sprawie) oraz w dwuinstancyjnym postępowaniu sądowym. W toku
całej sprawy, tak administracyjnym jak i sądowym, nie budziło wątpliwości, że
wszystkie zachowania i zdarzenia (stan faktyczny sprawy) z którymi Prezes Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów powiązał kwalifikacje nadużywania pozycji do-
minującej na rynku właściwym, odnosiły się do RDLP. Była ona niekwestionowanym
uczestnikiem postępowania odnoszącego się do rozpatrywanego stanu faktycznego
albo - w nieco innym ujęciu - poza RDLP nie wchodziły w rachubę jakieś inne agendy
(jednostki organizacyjne) Skarbu Państwa, które byłyby zainteresowane w sprawie.
Już jednak na etapie postępowania przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów została zakwestionowana właściwość RDLP do samodzielnego wy-
stępowania w sprawie jako podmiotu i strony postępowania. Prezes UOKiK przyzna-
wał taką podmiotową właściwość ze względu na spełnienie przez RDLP funkcjonal-
nie zdefiniowanych cech przedsiębiorcy w sektorze działalności gospodarczej (we-
dług wówczas obowiązującej ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności
gospodarczej) co uzasadniało taką samą kwalifikację przedsiębiorcy w rozumieniu
ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (art. 4 pkt 1 tej ustawy). Natomiast
RDLP uważała, że nie może być traktowana jako przedsiębiorca w rozumieniu
każdej z tych ustaw. Nie ma bowiem zdolności prawnej, gdyż czynności prawne
wykonuje nie swoim imieniu lecz w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, za którego
działa jako statio fisci. Powyższy spór o kwalifikację prawną pozycji RDLP został
przeniesiony na drogę postępowania sądowego na skutek odwołania od decyzji
Prezesa UOKiK wniesionego przez RDLP w charakterze statio fisci Skarbu Państwa.
Pomimo wniesienia odwołania przez Skarb Państwa - RDLP, Sąd Ochrony
Konkurencji i Konsumentów (Sąd pierwszej instancji) w wyroku z dnia 19 grudnia
2006 r. orzekł o oddaleniu odwołania Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w W.
uważając, że ma ona wystarczającą legitymację procesową, bo można ją
zakwalifikować w kategorii przedsiębiorcy. Z kolei w zaskarżonym rozpoznawaną
skargą kasacyjną wyroku Sądu drugiej instancji wyrażone zostało stanowisko, że
RDLP nie jest przedsiębiorcą ale, wykonując czynności prawne w imieniu i na rzecz
Skarbu Państwa, ma pozycję statio fisci Skarbu Państwa. Powyższe stanowisko
jednoznacznie wynika z sentencji wyroku Sądu drugiej instancji, w której w
podmiotowo określonym opisie sprawy rozpoznawanej stanowi się o rozpoznaniu
10
„sprawy z powództwa Skarbu Państwa Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w
W.”. Powodem wskazanym w wyroku Sądu drugiej instancji był Skarb Państwa
reprezentowany przez określoną statio fisci. Apelację tego powoda Sąd rozpoznał.
Co więcej rozstrzygnięcie o oddaleniu apelacji powoda (pkt 2 wyroku) poprzedza
postanowienie prostujące określenie strony powodowej zawarte w sentencji wyroku
Sądu pierwszej instancji, przez określenie powoda jako Skarbu Państwa -
Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w W.
Zawarte w uzasadnieniu tego wyroku wyjaśnienia odnoszące się do zarzutów
apelacji Skarbu Państwa - Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w W., koncen-
trują się na określeniu sytuacji prowadzenia działalności gospodarczej „przez powo-
da”, bez wyraźnego wskazania relacji zachodzących w tym zakresie pomiędzy Skar-
bem Państwa i jego statio fisci. Ponieważ Sąd drugiej instancji powołuje się przy tym
na specjalną „legitymację do występowania przed organem państwowym - Prezesem
UOKiK” podmiotów prowadzących działalność gospodarczą nie będących przedsię-
biorcami „w oderwaniu od kwestii zdolności prawnej” powstaje zauważona w skardze
kasacyjnej wątpliwość co do stanowiska Sądu drugiej instancji.
Rozpoznając dotyczące powyższej kwestii zarzuty Prokuratorii Generalnej -
Skarbu Państwa zastępującej powoda - Skarb Państwa, Regionalną Dyrekcję Lasów
Państwowych w W. Sąd Najwyższy, wobec przedstawionej w skardze kasacyjnej
argumentacji, uznał że potrzebne jest dookreślenie stanowiska zaskarżonego wy-
roku.
W punkcie wyjścia niezbędnych rozważań zgodzić się trzeba ze skarżącym,
że wynikające z art. 8 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i kon-
sumentów zakazy nadużywania pozycji dominującej odnoszą się wyłącznie do
przedsiębiorców zdefiniowanych w art. 4 pkt 1 tej ustawy, przy czym w odniesieniu
do podmiotowej sytuacji rozpoznawanej sprawy adekwatne jest wyłącznie zawarte w
art. 4 pkt 1 zdaniu pierwszym odesłanie do rozumienia przedsiębiorcy w przepisach
ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej. Nie dotyczą
natomiast sytuacji RDLP uzupełnienia definicji przedsiębiorcy zawarte w art. 4 pkt 1
lit. a - c ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów odnoszące się do osób fizycz-
nych, a nadto (w pkt a) do osoby prawnej, a także jednostki organizacyjnej niemają-
cej osobowości prawnej, organizującej lub świadczącej usługi o charakterze użytecz-
ności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o
działalności gospodarczej. Z niekwestionowanych w skardze ustaleń zaskarżonego
11
wyroku wynika, bowiem że nie chodzi w sprawie o świadczenie usług o charakterze
użyteczności publicznej w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt a ustawy ale o działalność go-
spodarczą wykonywaną przez RDLP niebędącą osobą prawną. Tak więc konse-
kwentnie do wskazanego odesłania do rozumienia przedsiębiorcy w ustawie syste-
mowej dla działalności gospodarczej - należy w tych systemowych dla działalności
gospodarczej przepisach poszukiwać określenia statusu RDLP, zależnego od tego
czy jest ona przedsiębiorcą, czy może tylko działa i wykonuje czynności za przedsię-
biorcę, którego reprezentuje. Rozpatrując cechy przedsiębiorcy w rozumieniu art. 2
ustawy z dnia 19 listopada 1989 r. Prawo działalności gospodarczej w odniesieniu do
przedmiotowego zagadnienia sprawy zauważyć należy, że bardzo istotnym elemen-
tem jest zdolność prawna do uczestniczenia w działalności gospodarczej. Przedsię-
biorcą „w rozumieniu ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz niemająca oso-
bowości prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu
podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą, o której mowa w art. 1” (art. 2 ust. 2).
Nie można - jak to zdaje się wynikać z uzasadnienia zaskarżonego wyroku - bagate-
lizować podmiotowości prawnej, bo jest ona elementarnym elementem stosunków
cywilnoprawnych bez których niepodobna prowadzić działalności gospodarczej. Za-
cytowany wyżej przepis definiuje przedsiębiorcę według kryterium podmiotowego
(podmiotowości prawnej) i o tyle tylko wychodzi poza kategorie osób prawa cywilne-
go o ile w nowoczesnej organizacji systemu działalności gospodarczej przewidziany
został udział innych podmiotów obrotu gospodarczego, którzy działają w nim samo-
dzielnie, to znaczy we własnym imieniu i na własną rzecz. Kwestię tą jednoznacznie
ujmuje ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (jednolity
tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095), która, w art. 4 ust. 1 stwierdza, że przed-
siębiorcą - oprócz osoby fizycznej i osoby prawnej - jest „jednostka organizacyjna
niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną - wyko-
nująca we własnym ,imieniu działalność gospodarczą”.
Stosownie do art. 331
§ 1 k.c., do jednostek organizacyjnych niebędących
osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpo-
wiednio przepisy o osobach prawnych. Reguła ta unaocznia podmiotową pozycję
jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi - jeżeli zostały wyposa-
żone w zdolność prawną to stają się uczestnikami stosunków prawnych jak osoby
prawne. Założeniem takiej podmiotowej pozycji jest odrębność i samodzielność jed-
nostki organizacyjnej bo to z tego powodu że dana jednostka organizacyjna jest
12
osobna (a nie jest częścią struktury osoby prawnej) uzyskuje ona specjalne wyposa-
żenie ustawowe do uczestniczenia w czynnościach prawnych działalności gospodar-
czej. Dla podkreślenia znaczenia tej cechy kwalifikacyjnej przedsiębiorcy, która w
przepisach o działalności gospodarczej, do której odwołuje się ustawa o ochronie
konkurencji i konsumentów, odnosi się do wykonywania we własnym imieniu działal-
ności gospodarczej - wskazać ponadto warto na takie samo zdefiniowanie przedsię-
biorcy w art. 431
k.c. Potwierdza to konstytutywność omawianej cechy. Jednostka
organizacyjna niebędąca osobą prawną jeżeli ma być uważana za przedsiębiorcę to
tylko dlatego, że jest ona podmiotem prowadzącym, „we własnym imieniu działalność
gospodarczą lub zawodową”. Z tymi regulacjami skorelowana jest zdolność sądowa,
którą „mają także przedsiębiorcy będący jednostkami organizacyjnymi, nie mającymi
osobowości prawnej, utworzonymi zgodnie z przepisami prawa, jeżeli ich przedmiot
działania obejmuje prowadzenie działalności gospodarczej” (por. art. 4797
k.p.c.).
Lasy Państwowe nie mają podmiotowości gospodarczej i odpowiadającej im
zdolności sądowej w postępowaniu przed sądem gospodarczym (art. 4797
k.p.c.), nie
mają też skorelowanej z podmiotowością gospodarczą - podmiotowości przewidzia-
nej w przepisach o ochronie konkurencji i konsumentów dla przedsiębiorcy. Powyż-
sze wynika z obowiązującej konstrukcji Lasów Państwowych jako struktury (jednostki
organizacyjnej) Skarbu Państwa, będącego osobą prawną (por. art. 33 k.c.). Jeżeli
Lasy Państwowe są jednostką organizacyjną reprezentującą Skarb Państwa to zna-
czy, że ustawodawca kształtujący ich pozycję prawną uwzględnił zasadę kodeksową
przyznającą Skarbowi Państwa wyłączną podmiotowość co do praw i obowiązków,
które „dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych państwowych osób
prawnych” (por. art. 34 k.c.). Natomiast w odniesieniu do zdolności sądowej miaro-
dajne są reguły określone w art. 64 § 1 i art.. 67 § 2 k.p.c. Kwalifikacja Lasów Pań-
stwowych (jako państwowej jednostki organizacyjnej reprezentującej Skarb Państwa,
strukturalnie przynależnej do podmiotowości Skarbu Państwa bez odrębnej zdolności
prawnej) wynika z ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (jednolity tekst: Dz.U.
z 2005 r., Nr 45, poz.435). Dla rozpatrywanej kwestii wystarczająco jednoznaczne
określenie pozycji Lasów Państwowych zawiera brzmienie art. 32 ust. 1 ustawy o
lasach: „Lasy Państwowe jako państwowa jednostka organizacyjna nieposiadająca
osobowości prawnej reprezentują Skarb Państwa w zakresie zarządzanego mienia”.
Nie może być wątpliwości, że Lasy Państwowe, które z kolei dzielą się na wewnętrz-
ne jednostki organizacyjne w tym regionalne dyrekcje Lasów Państwowych (art. 32
13
ust. 2), nie zostały wyposażone w cechę, którą musi posiadać przedsiębiorca - oma-
wianą wyżej cechę zdolności prawnej do wykonywania we własnym imieniu działal-
ności gospodarczej.
Strukturalne określenie Lasów Państwowych jako jednostki organizacyjnej
zależnej od Skarbu Państwa zostało potwierdzone w przepisach określających pozy-
cję Lasów Państwowych z tytułu zarządu lasami i prowadzonej w związku z tym go-
spodarki leśnej (por. art. 4 ust. 1 i ust. 3 ustawy). Gospodarka leśna obejmująca mię-
dzy innymi sprzedaż drewna (art. 6 ust. 1 pkt 1) prowadzona jest na określonych w
ustawie zasadach, głównie o charakterze organizacyjnym, dotyczących właściwości
poszczególnych jednostek struktury Lasów Państwowych. Są to zasady i sposoby
działania jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych zapewniających spraw-
ność gospodarki leśnej. W tym znaczeniu można mówić o względnej samodzielności
jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych i Lasów Państwowych. Dotyczy to w
szczególności zasady samodzielności finansowej i pokrywania kosztów działalności z
własnych przychodów (art. 50 ustawy). Wszystkie te regulacje odnoszą się do Lasów
Państwowych jako państwowej jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości
prawnej, reprezentującej Skarb Państwa. Lasy Państwowe dokonują czynności, w
tym czynności cywilnoprawnych z zakresu gospodarki leśnej np. sprzedaży drewna,
korzystając ze względnej samodzielności, ale czynią to zawsze na zasadzie repre-
zentacji Skarbu Państwa, a więc na rzecz reprezentanta będącego osobą prawną.
Charakterystyczne są tu określenia „kompetencji” organów Lasów Państwowych w
odniesieniu do czynności prawnych. Stosownie do art. 34 pkt 1 ustawy Dyrektor re-
gionalnej dyrekcji Lasów Państwowych „reprezentuje Skarb Państwa w stosunkach
cywilnoprawnych, w zakresie swojego działania”. Podobnie Nadleśniczy chociaż
„prowadzi samodzielnie gospodarkę leśną...”, to „reprezentuje Skarb Państwa w sto-
sunkach cywilnoprawnych, w zakresie swojego działania” (por. art. 35 ust. 1 pkt 1
ustawy). Kredyty i pożyczki zaciągane są w imieniu Skarbu Państwa (por. art. 41
ustawy).
Ocena interpretacyjna art. 4797
k.p.c., że przepis ten nie wyposaża jednostki
organizacyjnej Skarbu Państwa w zdolność sądową w postępowaniu przed sądem
gospodarczym została przekonywująco przedstawiona w uchwale Sądu Najwyższe-
go składu siedmiu sędziów z dnia 14 października 1994 r., III CZP 16/94 (OSNC
1995 nr 13, poz. 40).
14
Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa przedstawiła w skardze kasacyjnej
słuszne co do zasady stanowisko, że Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w
W. nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 pkt 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r.
o ochronie konkurencji i konsumentów. Jako państwowa jednostka organizacyjna
wykonująca powierzoną jej działalność gospodarczą w imieniu Skarbu Państwa,
RDLP reprezentuje Skarb Państwa, będący osobą prawną i dysponującą wymaganą
podmiotowością prawną. To Skarb Państwa odpowiada warunkom od których
ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów uzależnia kwalifikacje przedsiębiorcy
w rozumieniu tej ustawy. Stwierdzając powyższe nie należy jednak tracić z pola
widzenia szczególnych relacji między Skarbem Państwa a Lasami Państwowymi jako
państwową jednostką organizacyjną Skarb Państwa reprezentującą. Lasy
Państwowe, o czym już była mowa, zostały ustawowo „wyposażone” w prawo
(uprawnienie, właściwość) do prowadzenia gospodarki leśnej na zasadzie względnej
samodzielności. W poszczególnych aktach działalności gospodarczej w
szczególności w czynnościach cywilnoprawnych, Lasy Państwowe (działające w
swych strukturach organizacyjnych), działają jak bezpośredni uczestnicy; dana
jednostka organizacyjna, np. RDLP występuje w roli kontrahenta i w tym sensie w roli
quasi przedsiębiorcy. Dla uczestników rynku prowadząca w nim swą działalność
gospodarczą RDLP przedstawia się jak samodzielny przedsiębiorca, skoro Skarb
Państwa którego RDLP reprezentuje, nie bierze żadnego udziału w podejmowaniu
decyzji gospodarczych. Uczestnicy rynku mogą postrzegać Lasy Państwowe jako
rzeczywisty czy faktyczny podmiot stosunków. Nie likwiduje to jednak relacji prawnej
między Skarbem Państwa, osobą prawną i zarządzającą własnością Skarbu
Państwa w jego imieniu, państwową jednostką organizacyjną.. Skutki prawne
reprezentacji powstają chociażby uczestnicy danej czynności nie wprowadzili tych
skutków bezpośrednio do opisu czynności.
Mając na uwadze powyższe ustalenia i w ich kontekście analizując zrelacjo-
nowane wcześniej okoliczności postępowania, w obu stadiach sprawy, Sąd Najwyż-
szy uznał, że Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa przypisała nieuprawnione
znaczenie do tego, że w stadium postępowania administracyjnego Prezes Urzędu
Ochrony Konkurencji i Konsumentów skierował swą decyzję wprost do RDLP w W.
bez wymienienia Skarbu Państwa jako podmiotu reprezentowanego.
Zarzucone naruszenie zakazu nadużywania pozycji dominującej dotyczyło
wyłącznie jednostki organizacyjnej Lasów Państwowych; ta jednostka ponosi bezpo-
15
średnie konsekwencje tak działalności gospodarczej którą prowadzi jak i naruszenia
zakazu nadużywania pozycji dominującej i z tego powodu uczestniczyła od początku
w sprawie.
Decyzja Prezesa UOKiK co do istoty sprawy, słusznie odnosi się do RDRP w
W., a jej wadliwość dotyczy wyłącznie braku określenia tej jednostki organizacyjnej
jako statio fisci Skarbu Państwa. Wadliwość ta usunięta została w postępowaniu są-
dowym wszczętym - jak to wyżej przedstawiono - na skutek odwołania prawidłowo
już określonej strony tego postępowania, to jest Skarbu Państwa - RDRP w W. Już
zresztą na etapie postępowania administracyjnego, jego stroną działającą przez
ustanowionego przez siebie pełnomocnika był - jak to wynika - z pełnomocnictw -
Skarb Państwa - Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w W.
Zawarte w zaskarżonym wyroku Sądu drugiej instancji postanowienie o spro-
stowaniu sentencji wyroku Sądu pierwszej instancji stanowi zasadną konsekwencję
dostrzeżenia wyraźnej niedokładności w opisie strony odwołującej się, skoro odwoła-
nie od decyzji Prezesa złożył Skarb Państwa - Regionalna Dyrekcja Lasów Pań-
stwowych w W. i skoro do odwołania tak określonej strony powodowej odniósł się
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w odpowiedzi na odwołanie.
Rozpatrywana skarga kasacyjna dotyczy wyroku Sądu drugiej instancji, a w wyroku
tym - o czym była już mowa - strona powodowa została określona prawidłowo z za-
chowaniem podmiotowości Skarbu Państwa i pozycji statio fisci RDLP. Wobec tego
w postępowaniu sądowym, którego dotyczy skarga kasacyjna nie zachodziło zarzu-
cone w skardze naruszenie legitymacji procesowej, ani naruszenie wskazanego w
skardze przepisu definiującego przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy o ochronie kon-
kurencji i konsumentów. Zupełnie nieprzekonywujący jest też zarzut skargi kasacyj-
nej jakoby Skarb Państwa został pozbawiony możności obrony swych praw w postę-
powaniu, skoro to właśnie Skarb Państwa działał przez swych pełnomocników, jesz-
cze na etapie postępowania administracyjnego, to Skarb Państwa złożył odwołanie,
które zostało rozpoznane przez Sąd pierwszej instancji i to wreszcie Skarb Państwa
złożył apelację i uczestniczył w charakterze strony w postępowaniu apelacyjnym.
Zarzut skargi w tym zakresie musi być uznany za gołosłowny, skoro jako jedyną oko-
liczność mającą świadczyć o pozbawieniu Skarbu Państwa możności obrony swych
praw w postępowaniu powołano się na bardzo nieprzekonującą hipotezę, że gdyby
Skarb Państwa został wskazany w decyzji Prezesa UOKiK „to istniała by też możli-
wość wykonywania zastępstwa procesowego Skarbu Państwa przez Prokuratorię
16
Generalną Skarbu Państwa już we wcześniejszym etapie postępowania sądowego”.
Hipoteza powyższa pozostaje w sprzeczności z przedstawioną sytuacją procesową
działania w sprawie Skarbu Państwa, w szczególności w jej stadium sądowym. Ko-
rzystanie z zastępstwa procesowego leżało zatem w gestii powoda będącego Skar-
bem Państwa i w tym charakterze odwołującego się od decyzji Prezesa UOKiK.
Bezzasadne są także pozostałe zarzuty obu podstaw skargi kasacyjnej. Ogól-
niejsze znaczenie ma kwestia interesu publicznego jako niezbędnej przesłanki decy-
zji do podejmowania których właściwy jest Prezes UOKiK. Nie budzą zastrzeżeń za-
warte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wyjaśnienia wyraźnie akcentujące „pu-
bliczną” przyczynę wykonywania przez Prezesa UOKiK czynności w sprawie.
Wprawdzie w decyzji Prezesa została wymieniona konkretna Spółka jako „ofiara”
zakazanej praktyki nadużywania pozycji dominującej na rynku, jednakże Sąd drugiej
instancji zasadnie przedstawił okoliczności z których wynikało, że przypadek zainte-
resowanej Spółki miał tu znaczenie egzemplifikujące złamanie przez RDLP w W. re-
guł konkurencji, których ochrona leży w interesie publicznym.
Niewiadomo dlaczego zarzucono w skardze naruszenie art. 35 ust. 1 w
związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o lasach przez nieuprawnione rzekomo przyjęcie
przez Sąd, że nadleśniczowie nie są samodzielni w sferze gospodarki leśnej obej-
mującej sprzedaż surowca drzewnego. Wśród ustaleń zaskarżonego wyroku nie ma
nic co odnosiłoby się do „samodzielności” nadleśniczych. Natomiast ustalenia fak-
tyczne wyroku dotyczą czego innego, a mianowicie okoliczności i zakresu prowadze-
nia gospodarki drewnem w skali Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych. Do tych
ustaleń podstawy faktycznej zarzucone niezastosowanie art. 35 ust. 1 ustawy o la-
sach, dotyczącego nadleśnictwa jest wbrew skardze - najzupełniej subsumcyjnie po-
prawne.
Podobnie niezasadny konstrukcyjnie zarzut dotyczy niewłaściwego zastoso-
wania art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsu-
mentów, skoro - chociaż dotyczy subsumcji wskazanego przepisu prawa materialne-
go do podstawy faktycznej wyroku - opiera się na argumentacji kwestionującej usta-
lenia faktyczne stanowiące podstawę zaskarżonego wyroku. Dodać do tego należy
uwagę, że nie są przekonujące przeciwstawne podstawie faktycznej wyroku twier-
dzenia skarżącego, że ustalenie rynku właściwego według kryterium własności La-
sów Państwowych i związanego z tym zakresu pozyskiwaniu drewna na sprzedaż
jest nieodpowiednie, bo - według skarżącego - należałoby wyjaśnić zakres rynku
17
sprzedaży drewna w ogóle. Niezależnie od mało przekonywującego kwestionowania
podstaw (kryteriów) ustalonego w sprawie rynku właściwego, skarżący opiera swą
krytykę w tym zakresie w istocie na niedopuszczalnym powoływaniu się na okolicz-
ności, które nie były w sprawie wyjaśniane.
Niestety także zarzut materialnoprawnej podstawy skargi kasacyjnej
dotyczący błędnej wykładni art. 8 ust. 1 i ust. 2 pkt 5 i 8 ustawy o ochronie
konkurencji i konsumentów to jest przepisu który stanowi zasadniczą i podzieloną w
wyroku podstawę kwalifikacji ustalonych w sprawie okoliczności faktycznych jako
zakazanego nadużywania pozycji dominującej na rynku właściwym, nie ujawnia
krytyki oceny interpretacyjnej wyroku, ale stanowi przede wszystkim polemikę z
ustalonymi faktami. W uzasadnieniu tego zarzutu przedstawienie .- z punktu
widzenia RDLP - powodów dla których RDLP zdecydowała się na zastosowanie
„Kryteriów” sprzedaży drewna, zamykają następujące wnioski. „W przedmiotowej
sprawie, na skutek ograniczonej ilości surowca drzewnego, a co za tym idzie
niemożności zaspokojenia potrzeb wszystkich kontrahentów zaistniała potrzeba
organizacji sprzedaży surowca drzewnego w 2008 r. poprzez wprowadzenie innych
kryteriów niż cena i wielkość zakupów, co umożliwiło zakup tego surowca w
Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych W. również przez małych i średnich
przedsiębiorców”.
Argumenty skarżącego nie ujawniają zapowiedzianej zarzutem kwestii doty-
czącej wadliwej interpretacji przepisu, a przy tym są nieadekwatne do zarzutu a na-
wet są wyraźnie sprzeczne z ustalonymi faktami. Po pierwsze bowiem ani w decyzji
Prezesa UOKIK ani w podstawach zaskarżonego wyroku nie została wypowiedziana
krytyczna ocena co do samej zasady opracowania „Kryteriów” sprzedaży deficytowe-
go towaru. Po drugie zaś zostały ustalone konkretne wadliwości zastosowanych
„Kryteriów” które poprzez między innymi preferowanie wielkości zakupu drewna i in-
westycji wielkości zatrudnienia, posiadania certyfikatów i poparcia władz samorzą-
dowych, umożliwiały z nieobiektywnych powodów dyskryminację niektórych przed-
siębiorców i stwarzały preferencje dużym zakładom z branży przemysłu drzewnego
natomiast .w gorszej sytuacji stawiały małe i średnie przedsiębiorstwa, czego przy-
kładem jest ustalona sytuacja zainteresowanej Spółki.
Innym przykładem bezpodstawności argumentacji omawianego tu zarzutu jest
gołosłowne twierdzenie skarżącego jakoby przedsiębiorcy, którzy nie spełnili przyję-
tych przez RDPL „Kryteriów” mogli nabywać bez przeszkód drewno w nadleśnic-
18
twach. Twierdzenie to nie tylko pozostaje w wyraźnej sprzeczności z szeroką pod-
stawą faktyczną decyzji Prezesa UOKiK, (podzieloną przez Sąd) między innymi w
zakresie specyfiki i różnorodnej przewagi rynku regionalnego (rynku na szczeblu Re-
gionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych) nad rynkiem lokalnym (na szczeblu po-
szczególnych nadleśnictw) ale ponadto jest - jak się wydaje - niezbyt logicznie sko-
relowane z wywodzoną przez skarżącego potrzebą stosowania szczególnych zasad
sprzedaży deficytowego towaru.
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 101 ust. 1 w związku z art. 104 ustawy
o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez błędną wykładnię polegającą na
przyjęciu, iż RDLP dopuściła się naruszenia zakazu określonego w art. 8 tej ustawy
umyślnie: W tym przypadku podobnie jak to ma miejsce co do pozostałych zarzutów
błędnej wykładni, skarżący nie wskazuje w czym Sąd źle interpretował powołane
przepisy ale kwestionuje ustalenie faktyczne, że opisane w podstawie faktycznej za-
chowania RDLP były świadome i celowo nakierowane na ograniczenie konkurencji
na wymienionym rynku. Należy zwrócić uwagę na to, że zajmując się wskazaną kwe-
stią Sąd drugiej instancji wyraźnie rozróżniał fakty dotyczące powołania Komisji Le-
śno - Drzewnej do opracowania „Kryteriów” sprzedaży drewna oraz zachowania
RDLP stanowiące naruszenie zakazu wykorzystywania pozycji dominującej na rynku
właściwym. O ile samo powołanie Komisji nie wynikało z zamysłu antykonkurencyj-
nego, to praktyka zastosowania się do dyskryminujących i sprzecznych z konkuren-
cją „Kryteriów” była już celowo nakierowana na ograniczenie konkurencji. Powyższe
ustalenia nie zostały zdewauowane w skardze przez twierdzenie odnoszące się do
przyjętego w wyroku założenia, że powołanie Komisji Leśno Drzewnej nie wynikało z
celu antykonkurencyjnego.
Nie może odnieść skutku drugi z zarzutów dotyczących art. 104 ustawy o
ochronie konkurencji i konsumentów, kwestionujący możliwość potraktowania jako
okoliczności wpływającej (obciążającej) na wysokość kary pieniężnej zachowania
ukaranego podmiotu w toku postępowania wyjaśniającego. Zarzut ten został uza-
sadniony poglądem skarżącego, że zachowanie się podmiotu w stosunku do którego
prowadzone jest postępowanie wyjaśniające, w toku tego postępowania nie może
być uwzględnione przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej. Pogląd tak przedstawio-
ny, a więc tylko co do samej zasady, bez zarzucenia nadmierności, czy jakiejś nie-
proporcjonalności między przedmiotowymi „utrudnieniami” postępowania a karą pie-
niężną - nie jest zasadny. Nic bowiem na to nie wskazuje ażeby wpływ obciążający
19
„utrudnień” stosowanych przez RDLP w postępowaniu przez Prezesem UOKiK był
oczywiście istotny. Utrudnienia te, w uzasadnieniu decyzji Prezesa zostały wpraw-
dzie wymienione jako „okoliczność obciążająca” jednakże dopiero na końcu i w kon-
tekście wskazania na umyślność działania RDLP i naruszenie po raz kolejny zakazu
praktyk ograniczających konkurencję. Wydaje się, że przedmiotowe „utrudnienia”
zostały potraktowane jako przejaw przypisanej stronie umyślności zachowań zaka-
zanych i jej swoistej niepoprawności, która wyraziła się w powtórzeniu zakazanych
zachowań i niewłaściwym opóźnieniu czynności postępowania. Ze względu na po-
wyższe okoliczności można uznać, że we wskazanych podstawach ustalenia wyso-
kości kary pieniężnej nie wystąpiła sytuacja nałożenia kary za „utrudnienia postępo-
wania”, bo takie nałożenie kary istotnie dopuszczalne byłoby wyłącznie na podstawie
art. 101 ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.
Jeżeli chodzi o podstawę procesową (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.) skargi to
oprócz omówionego już wyżej bezzasadnego zarzutu naruszenia art. 47929
§ 1
k.p.c., nie jest zasadny także drugi z zarzutów tej podstawy, dotyczący art. 231 k.p.c.
Według skarżącego nie ma racji logicznych domniemanie posiadania przez RDLP,
„istotnej siły rynkowej” ze względu na udział Lasów Państwowych w powierzchni la-
sów oraz „mierzony wielkością pozyskiwanego drewna”. Wbrew temu argumentowi
ustalenie w sprawie pozycji dominującej RDLP jest logiczne i adekwatne do ustalo-
nego rynku właściwego, który dotyczył sprzedaży drewna na obszarze prowadzenia
gospodarki drewnem przez RDLP w odniesieniu do lasów w przeważającej części
państwowych (około 93% wszystkich lasów) z których pozyskiwano przeważającą
część pozyskiwanego w ogóle drewna (co do drewna - grubizny około 99%).
Zakwestionowane w skardze wnioskowanie ze znaczenia elementów ustalo-
nego rynku właściwego potwierdza ponadto ustalenie, że nie było liczącej się alter-
natywy dla zakupu drewna poza jednostkami organizacyjnymi Lasów Państwowych.
Z powyższych przyczyn wobec bezzasadności obu podstaw skargi kasacyjnej
Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39814
k.p.c.).
========================================