Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 12 LISTOPADA 2008 R.
IV KK 148/08
Sąd drugiej instancji ponownie rozpoznający apelację, po uchyleniu
poprzedniego orzeczenia i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania
w postępowaniu odwoławczym, związany jest zapatrywaniami prawnymi i
wskazaniami sądu kasacyjnego (art. 442 § 3 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.).
Oznacza to jednak obowiązek rozpoznania apelacji wyłącznie w granicach
przekazania (art. 442 § 1 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.) i ustosunkowania
się do zarzutów podniesionych w zwykłym środku odwoławczym, a nie do
zarzutów sformułowanych dopiero w skardze kasacyjnej.
Przewodniczący: sędzia SN D. Świecki.
Sędziowie SN: T. Artymiuk (sprawozdawca), J. Dołhy.
Prokurator Prokuratury Krajowej: Z. Siejbik.
Sąd Najwyższy w sprawie Marii P., skazanej z art. 296 § 1 i 3 k.k. i
innych, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 12 listopada
2008 r. kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego od wyroku Sądu
Okręgowego w G. z dnia 13 grudnia 2007 r., zmieniającego wyrok Sądu
Rejonowego w R. z dnia 21 września 2005 r.,
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę Marii P. p r z e k a z a ł Sądowi
Okręgowemu w G. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoław-
czym (...).
2
Z u z a s a d n i e n i a :
Wyrokiem z dnia 21 września 2005 r., Sąd Rejonowy w R. uznał Ma-
rię P. za winną tego, że:
1. «w okresie od 10 stycznia 1999 r. do 1 sierpnia 2000 r. w R. i w in-
nych miejscowościach działając wspólnie i w porozumieniu z innymi oso-
bami, w podobny sposób i w krótkich odstępach czasu, zajmując stanowi-
sko wiceprezesa ds. marketingu i będąc obowiązaną na podstawie uchwały
Rady Nadzorczej oraz umowy o pracę do zajmowania się działalnością go-
spodarczą „P.” S.A. w R., poprzez nadużycie udzielonych uprawnień, jak
również poprzez zawarcie szeregu niekorzystnych, sprzecznych z zasa-
dami prawidłowego gospodarowania umów i tak:
- w dniu 10 stycznia 1999 r. z „P.” Sp. z o.o. w W., zawarła umowę o
współpracy oraz aneks do niej, z której to umowy Spółka „P.” Sp. z o.o. nie
wywiązała się i nie wykonała żadnej czynności do jakiej była zobowiązana,
a mimo to wystawiła faktury tytułem pozyskania dla „P.” S.A. klienta „A.”
S.A., przy czym oskarżona miała świadomość, że „A.” S.A. został pozyska-
ny wskutek wygrania przez spółkę „P.” S.A. przetargu otwartego, a wszel-
kie czynności związane z pozyskaniem klienta były podejmowane przez
służby marketingowe „P.” S.A. i mimo to przekazała na rzecz „P.” Sp. z o.o.
kwotę 918 342,80 zł wyrządzając w ten sposób „P.” S.A. szkodę majątkową
w wielkich rozmiarach – tj. czynu z art. 296 § 1 i 3 k.k.
- w dniu 2 listopada 1999 r. zawarła ze Spółdzielnią Mieszkaniową
„K.” w W. umowę pożyczki kwoty 300 000,00 USD o równowartości
1 288 560,00 zł z późniejszymi aneksami bez zapoznania się z sytuacją
finansową SM „K.”, biznes planem inwestycji i bez odpowiedniego zabez-
pieczenia interesów „P.” S.A., przekazując na rzecz SM „K.” pełną kwotę
pożyczki i wyrządzając w ten sposób „P.” S.A. szkodę majątkową w wiel-
kich rozmiarach – tj. czynu z art. 296 § 1 i 3 k.k.
3
- w dniu 1 marca 2000 r. ze Spółdzielnią Mieszkaniową „K.” w W.
umowy wraz z aneksem, na generalne wykonawstwo budynku wiedząc
przy tym, iż inwestycje SM „K.” nie są realizowane zgodnie z założeniami i
że Spółdzielnia nie posiada zdolności kredytowej, a mimo to wykonano ro-
boty ziemne o wartości 1 142 787,53 zł, co wyrządziło w majątku „P.” S.A.
znaczną szkodę majątkową – tj. czynu z art. 296 § 1 i 3 k.k.
- w dniu 11 stycznia 2000 r. zawarła z „A.” S.A. w G. umowy na gene-
ralną realizację inwestycji „Budowa hali rynku hurtowego produktów rol-
nych”, zastąpioną później umową z dnia 26 i 28 czerwca 2000 r. z udziałem
„A.” S.A. w G. i „I.” S.A. w G., w wyniku czego spółka „P.” S.A. podjęła się
finansowania wszelkich prac związanych z rozpoczęciem inwestycji, bez
rozpoznania możliwości finansowych i wiarygodności podmiotów na rzecz
których dokonywała płatności w imieniu zleceniodawcy, bez odpowiedniego
zabezpieczenia interesów „P.” S.A. wiedząc przy tym, że zleceniodawca
nie ma możliwości wywiązania się ze spłaty i nie posiada zdolności kredy-
towej, nie posiadając wystarczającej ilości własnych środków finansowych
a mimo to dokonano przekazania kwot:
- 183 000,00 USD o równowartości 740 454,60 zł z tytułu opłat formalno-
prawnych związanych z uruchomieniem finansowania inwestycji wpłaco-
nych w imieniu zleceniodawcy na rzecz Towarzystwa Leasingowego S.A. w
G., przelewem z dnia 22 marca 2000 r.,
- 25 635,00 zł Włodzimierzowi J. dnia 15 czerwca 2000r.,
- 540 000,00 USD o równowartości 2 328 480,00 zł z tytułu ubezpieczenia
umowy leasingu wpłaconego w imieniu zleceniodawcy na rzecz R. w Danii,
na podstawie polecenia przelewu z dnia 6 lipca 2000 r.,
- 50 000,00 USD o równowartości 215 600,00 zł z tytułu kaucji wpłaconej w
imieniu zleceniodawcy na rzecz P. w USA, na podstawie przelewu z dnia 6
lipca 2000 r.,
4
- 472 732,92 USD 2 080 497,58 zł z tytułu czynszu inicjalnego wpłaconego
w imieniu zleceniodawcy na rzecz P. w USA, na podstawie polecenia prze-
lewu z dnia 1 sierpnia 2000 r.
wyrządzając tym samym w majątku spółki „P.” S.A. szkodę majątkową w
wielkich rozmiarach w wysokości 5 390 667,18 zł – tj. czynu z art. 296 § 1 i
3 k.k.
- w pierwszym półroczu 2000 r. w związku z postanowieniami umowy
z dnia 11 stycznia 2000 r. z „A.” S.A. w G. na generalną realizację inwesty-
cji „Budowa hali rynku hurtowego produktów rolnych”, zastąpioną później
umową z dnia 26 i 28 czerwca 2000 r. z udziałem „A.” S.A. w Gliwicach i
„I.” S.A. w G., wiedząc, że zleceniodawca nie ma możliwości wywiązania
się ze spłaty i nie posiada zdolności kredytowej a umowa nie weszła w ży-
cie w związku z nierozpoczęciem finansowania, podjęto decyzję rozpoczę-
ciu robót budowlanych ponosząc wydatki na wynagrodzenia, pracę sprzętu
i podwykonawców o wartości co najmniej 3 351 009,00 zł, wyrządzając tym
samym w majątku spółki „P.” S.A. szkodę majątkową w wielkich rozmia-
rach» – tj. czynu z art. 296 § 1 i 3 k.k.
i ustalając, że czyny te zostały popełnione w ciągu przestępstw, na zasa-
dzie art. 296 § 1 i 3 k.k. z zw. z art. 91 § 1 k.k., skazał ją na karę 2 lat po-
zbawienia wolności, wymierzając za ten ciąg przestępstw również środek
karny w postaci zakazu zasiadania w organach spółek handlowych na
okres 3 lat;
2. «w okresie od 1 do 21 marca 2000 r. w W., działając wspólnie i w
porozumieniu z innymi osobami, w podobny sposób i w krótkich odstępach
czasu, zajmując stanowisko wiceprezesa ds. marketingu i będąc obowią-
zaną na podstawie uchwały Rady Nadzorczej oraz umowy o pracę do zaj-
mowania się działalnością gospodarczą „P.” S.A. w R., poprzez nadużycie
udzielonych uprawnień, jak również poprzez zawarcie szeregu niekorzyst-
nych, sprzecznych z zasadami prawidłowego gospodarowania umów, i tak:
5
- w dniu 21 marca 2000 r. zawarła ze Spółdzielnią Mieszkaniową „K.”
w W. aneks do umowy pożyczki z dnia 2 listopada 1999 r., na mocy której
„P.” S.A. zobowiązał się do pożyczenia Spółdzielni Mieszkaniowej „K.” do-
datkowo kwoty 110 000,00 DEM o równowartości 222 167,00 zł wiedząc,
że inwestycje SM „K.” nie są realizowane zgodnie z założeniami i że Spół-
dzielnia nie posiada zdolności kredytowej a mimo to przekazano na jej
rzecz kwotę dodatkowej pożyczki, co wyrządziło w majątku „P.” S.A.
znaczną szkodę majątkową – tj. czynu z art. 296 § 1 k.k.
- w dniu 3 listopada 1999 r. zawarła ze Spółdzielnią Mieszkaniową
„K.” w W. umowy z aneksami na generalne wykonawstwo budynku w W.,
bez zapoznania się z sytuacją finansową SM „K.”, biznes planem inwestycji
i bez odpowiedniego zabezpieczenia interesów „P.” S.A., a mimo to wyko-
nano roboty budowlane o wartości 154 881,30 zł wyrządzając w ten sposób
„P.” S.A. znaczną szkodę majątkową» – tj. czynu z art. 296 § 1 k.k.
i ustalając, że czyny te zostały popełnione w ciągu przestępstw, na zasa-
dzie art. 296 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k., skazał ją na karę 6 miesięcy
pozbawienia wolności, wymierzając za ten ciąg przestępstw także środek
karny w postaci zakazu zasiadania w organach spółek handlowych na
okres 3 lat.
Łącznie orzeczono wobec oskarżonej karę 2 lat pozbawienia wolno-
ści i środek karny w postaci zakazu zasiadania w organach spółek handlo-
wych na okres 5 lat, przy czym wykonanie kary pozbawienia wolności wa-
runkowo zawieszono na okres 5 lat próby, na podstawie art. 71 § 1 k.k.
orzeczono karę grzywny w wysokości 150 stawek dziennych przy określe-
niu jednej stawki na kwotę 300 zł, zaś na zasadzie art. 46 § 1 k.k. zobowią-
zano oskarżoną solidarnie z drugą osobą do naprawienia szkody majątko-
wej powstałej w związku z wyrządzoną szkodą „P.” S.A. w R., przez zapła-
tę kwoty 918 342,80 zł na rzecz pokrzywdzonego RPBM „P.” S.A. w upa-
dłości.
6
Apelacje od wskazanego wyżej wyroku wnieśli oskarżyciel publiczny
oraz obrońca oskarżonej. (...)
Po rozpoznaniu obu apelacji Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 21
lipca 2006 r., zmienił zaskarżony wyrok w stosunku do oskarżonej Marii P.:
a) w pkt. 1 i 3 tego wyroku w ten sposób, że uznał Marię P. za winną
tego że:
«w okresie od 10 stycznia 1999 r. do 7 sierpnia 2000 r. w R. i innych
miejscowościach, działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami,
zajmując stanowisko wiceprezesa d/s ekonomicznych i będąc obowiązaną
na podstawie uchwały Rady Nadzorczej oraz umowy o pracę do zajmowa-
nia się działalnością gospodarczą „P.” S.A. w R. poprzez nadużycie upraw-
nień, jak również niedopełnienie obowiązków w zakresie prawidłowego za-
bezpieczenia roszczeń finansowych spółki, jak również poprzez zawarcie
szeregu niekorzystnych, sprzecznych z zasadami prawidłowego gospoda-
rowania umów, w tym:
- umowy z dnia 10 stycznia 1999 r. zawartej z „P.” Sp. z o.o. w W. o
współpracy , na mocy której przekazano na rzecz „P.” Sp. z o.o. kwotę
918 342,80 zł za niewykonane usługi,
- umowy z dnia 2 listopada 1999 r. ze Spółdzielnią Mieszkaniową „K.”
z siedzibą w W., pożyczki kwoty 300 000,00 USD o równowartości
1 288 560,00 zł,
- umowy z dnia 21 marca 2000 r. pożyczki kwoty 110 000,00 DEM o
równowartości 222 167,00 zł,
- umowy z dnia 3 listopada 1999 r. na generalne wykonawstwo bu-
dynków w W. dla Spółdzielni Mieszkaniowej „K.” w W., w wyniku której wy-
konano roboty ziemne o wartości co najmniej 1 421 668,83 zł,
- umowy z dnia 11 stycznia 2000 r. z „A.” S.A. w G. na generalną rea-
lizację inwestycji pod klucz „Budowa hali rynku hurtowego produktów rol-
nych”, zastąpioną następnie umową z dnia 26 i 28 czerwca 2000 r. z udzia-
7
łem „A.” S.A. w G. i „I.” S.A. w G., w wyniku czego w imieniu „P.” S.A. zo-
bowiązała się do pokrycia zobowiązań zamawiającego z tytułu przyrzeczo-
nej umowy leasingu inwestycyjnego operacyjnego oraz sfinansowania ro-
bót budowlanych , w skutek czego doszło do wykonania prac budowlanych
ziemnych o wartości co najmniej 3 351 009,00 zł oraz dokonania przele-
wów:
- kwoty 183 000,00 USD o równowartości 740 454,60 zł na rachunek To-
warzystwa Leasingowego S.A. w G. przelewem z dnia 22 marca 2000 r.,
- wydania Włodzimierzowi J., członkowi zarządu „I.” S.A. w G., w dniu 15
czerwca 2000 r. kwoty 25 635,00 zł,
- kwoty 540 000,00 USD o równowartości 2 328 480,00 zł na rachunek „R.”
z siedzibą w Danii z tytułu składki stanowiącej gwarancję finansową na
podstawie polecenia przelewu z dnia 6 lipca 2000r.,
- kwoty 50 000,00 USD o równowartości 215 600,00 zł na rachunek „P.” z
siedzibą w USA, na podstawie polecenia przelewu z dnia 6 lipca 2000 r.,
- kwoty 472 732,92 USD o równowartości 2 080 497,58 zł na rachunek „P.”
z siedzibą w USA, na podstawie polecenia przelewu z dnia 1 sierpnia 2000
r.,
wiedząc o tym, że zarówno Spółdzielnia Mieszkaniowa „K.” w W., jak rów-
nież „A.” S.A. w G. i nowopowstała spółka celowa „I.” S.A. w G. nie mają
możliwości wywiązania się ze spłaty zarówno udzielonych pożyczek, jak
również za wykonane roboty budowlane oraz nie posiadają zdolności kre-
dytowej, co uniemożliwia pozyskanie środków pieniężnych z innych źródeł,
działając w ten sposób jednocześnie na szkodę „P.” S.A. w R., doprowadzi-
ła do wyrządzenia spółce szkody majątkowej w wielkich rozmiarach w
łącznej kwocie co najmniej 12 328 929,70 zł na szkodę „P.” S.A. w R.» – tj.
przestępstwa określonego w art. 296 § 3 k.k. w zw. z art. 296 § 1 k.k. i za
to z mocy art. 296 § 3 k.k. skazał ją na karę 3 lat pozbawienia wolności,
8
b) w pkt. 2 i 4 tego wyroku w ten sposób, że na podstawie art. 41 § 1
k.k. orzekł wobec Marii P. środek karny w postaci zakazu zajmowania sta-
nowisk w organach spółek prawa handlowego na okres 5 lat,
c) w pkt. 13 tego wyroku na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec
Marii P. obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody poprzez zapłatę kwo-
ty 918 342,80 zł na rzecz „P.” S.A. w upadłości,
d) w pkt. 5, 6 i 7 tego wyroku (kara łączna pozbawienia wolności,
łączny środek karny, warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia
wolności – SN) w ten sposób, że uchylił zawarte tam rozstrzygnięcia,
w pozostałej części w stosunku do oskarżonej Marii P. zaskarżony wyrok
utrzymując w mocy.
Kasację do wyroku Sądu odwoławczego wniósł obrońca skazanej.
(...)
Wyrokiem z dnia 12 czerwca 2007 r., Sąd Najwyższy uchylił zaskar-
żony wyrok i sprawę Marii P. przekazał Sądowi Okręgowemu w G. do po-
nownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Podstawą takiego
rozstrzygnięcia było stwierdzenia trafności wywiedzionego w kasacji obroń-
cy zarzutu naruszenia art. 454 § 2 k.p.k., polegającego na rozszerzeniu ka-
talogu popełnionych przez skazaną uchybień w zakresie gospodarowania
mieniem spółki (niedopełnienie ciążących na niej obowiązków w zakresie
prawidłowego gospodarowania mieniem) oraz zmiany ustaleń dotyczących
wysokości szkody jaką poniosła spółka „P.”, zawierając niekorzystne umo-
wy ze Spółdzielnią Mieszkaniową „K.” w W., a jednocześnie orzeczenie su-
rowszej kary pozbawienia wolności, poprzez zaostrzenie tej kary z 2 lat po-
zbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania do 3 lat
pozbawienia wolności.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z
dnia 13 grudnia 2007 r.:
I. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że:
9
- w pkt. 1 akapit 3 przyjął, że Maria P. wyrządziła w majątku „P.” S.A.
szkodę w wielkich rozmiarach i podwyższył orzeczoną w tym punkcie karę
pozbawienia wolności do 3 lat,
- w pkt. 3 podwyższył orzeczoną wobec oskarżonej karę do roku po-
zbawienia wolności,
- w pkt. 5 wymierzył oskarżonej karę łączną 3 lat pozbawienia wolno-
ści,
II. zaliczył, na podstawie art. 63 § 1 k.k., oskarżonej Marii P. na po-
czet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności okres tymczasowego
aresztowania od dnia 17 października 2001 r. do dnia 16 listopada 2001 r.,
III. uchylił rozstrzygnięcia zawarte w pkt. 7, 8 i 14 (warunkowe zawie-
szenie wykonania orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności, orzecze-
nie grzywny na podstawie art. 71 §1 k.k. oraz zaliczenie na poczet orze-
czonej kary grzywny okresu tymczasowego aresztowania),
IV. w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy (…).
Powołany wyżej wyrok Sądu Okręgowego w G. zaskarżył w całości
obrońca skazanej zarzucając we wniesionej przez siebie kasacji:
1. „rażące naruszenie prawa materialnego, a to przepisu art. 296 § 1
k.k. poprzez przypisanie skazanej umyślnego przestępstwa nadużycia zau-
fania w obrocie gospodarczym, w sytuacji gdy ustalenia faktyczne poczy-
nione w sprawie mogą co najwyżej stanowić podstawy do przypisania ska-
zanej sprawstwa tego przestępstwa w jego postaci nieumyślnej z art. 296 §
3 k.k.”,
2. „rażące naruszenie prawa procesowego, które miało istotny wpływ
na treść zaskarżonego wyroku, a to:
a) przepisu art. 454 § 2 k.p.k., poprzez dokonanie zmiany zaskarżo-
nym wyrokiem wyroku Sądu pierwszej instancji i wymierzenie skazanej su-
rowszej kary pozbawienia wolności, w sytuacji gdy Sąd Okręgowy dokonał
10
zmiany ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wyroku Sądu pierwszej
instancji, co mogło najwyżej skutkować wydaniem wyroku uchylającego
wyrok sądu pierwszej instancji i przekazaniem sprawy do ponownego roz-
poznania,
b) przepisu art. 538 § 1 k.p.k., poprzez niezaliczenie skazanej odbytej
przez nią kary pozbawienia wolności orzeczonej względem niej wyrokiem
Sądu Okręgowego w G. z dnia 21 lipca 2006 r., następnie uchylonego wy-
rokiem Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2007 r.,
c) przepisu art. 442 § 3 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k., poprzez nieza-
stosowanie się przez Sąd drugiej instancji do wskazań Sądu Najwyższego
wyrażonych w wyroku z dnia 12 czerwca 2007 r., w szczególności przez
zaniechanie uwzględnienia przy rozpoznawaniu kasacji (powinno być ape-
lacji – SN) zarzutów wywiedzionych w kasacji obrońcy skazanej, które nie
zostały merytorycznie rozpoznane przez Sąd Najwyższy,
d) przepisu art. 7 k.p.k. polegające na naruszeniu zasady swobodnej
oceny dowodów, poprzez całkowite pominięcie ustalenia co do świadomo-
ści skazanej dotyczącej bezprawności działań podjętych przez zarząd po-
krzywdzonej spółki i wskazania podstawy dowodowej takiego ustalenia”.
Przy tak sformułowanych zarzutach autor kasacji wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu w G.
W odpowiedzi na kasację Prokurator Okręgowy w G. wniósł o jej od-
dalenie jako oczywiście bezzasadnej, a stanowisko to podtrzymał w toku
rozprawy kasacyjnej prokurator Prokuratury Krajowej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja obrońcy skazanej okazała się na tyle skuteczną, że zaskar-
żony nią wyrok należało uchylić, a sprawę przekazać Sądowi Okręgowemu
do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
11
Powodem takiego rozstrzygnięcia było uznanie zasadności sformu-
łowanego w pkt. 2 lit. a zarzutu naruszenia prawa procesowego, a to art.
454 § 2 k.p.k. Określona w tym przepisie reguła ne peius zezwala sądowi
odwoławczemu orzec surowszą karę pozbawienia wolności wyłącznie wte-
dy, gdy nie zmienia ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżo-
nego wyroku nawet wówczas, gdy – jak w niniejszej sprawie – apelacja
wniesiona została również na niekorzyść oskarżonego. Reguła ne peius
obejmuje przy tym każdą zmianę ustaleń faktycznych dokonanych przez
sąd odwoławczy, tak w odniesieniu do dyspozytywnej, jak i motywacyjnej
części wyroku (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2005 r.,
IV KK 160/05, LEX nr 157196; z dnia 10 stycznia 2006 r., II KK 130/05,
LEX nr 180809; z dnia 18 kwietnia 2007 r., V KK 216/06, LEX nr 282841),
w tym także ustaleń co do poszerzenia katalogu okoliczności obciążają-
cych lub zredukowania katalogu okoliczności łagodzących (wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 23 listopada 2006 r., II KK 188/06, R-OSNKW 2006,
poz. 2248 i z dnia 11 grudnia 2006 r., IV KK 368/06, R-OSNKW 2006, poz.
2405). Co więcej, zakaz określony w tym przepisie dotyczy nawet takich
nowych ustaleń faktycznych, które nie miały wpływu na wymiar kary (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2006 r., IV KK 155/06, R-OSNKW
2006, poz. 2108).
Rację przyznać należy autorowi kasacji, że w toku niniejszego postę-
powania określone wyżej, a sformułowane w art. 454 § 2 k.p.k. wymogi,
pozwalające na orzeczenie przez Sąd drugiej instancji kary pozbawienia
wolności surowszej od kary wymierzonej w orzeczeniu Sądu meriti, nie zo-
stały przez Sąd ad quem zachowane, co stanowiło powielenie błędu jakie-
go dopuścił się Sąd Okręgowy w G. w poprzednim – wydanym w stosunku
do skazanej Marii P. – wyroku z dnia 21 lipca 2006 r., który to wyrok z po-
wodu tożsamej przyczyny uchylony został następnie wskazanym w części
historycznej niniejszego uzasadnienia wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia
12
12 czerwca 2007 r. O ile jednak w uprzednio skasowanym orzeczeniu sądu
odwoławczego obraza art. 454 § 2 k.p.k. polegała na wymierzeniu przez
Sąd drugiej instancji surowszej kary pozbawienia wolności pomimo doko-
nanej przez ten sąd zmiany ustaleń faktycznych w części dyspozytywnej
wyroku, o tyle obecnie wydanie, niedopuszczalnego na tym etapie postę-
powania, orzeczenia o karze poprzedzone było zmianą ustaleń faktycznych
przyjętych za podstawę wyroku Sądu ad quem w jego części motywacyjnej,
aczkolwiek sprowadziło się do wprowadzenia do ustaleń faktycznych, cho-
ciaż w innym kontekście, takiej samej okoliczności.
I tak, w wyroku z dnia 21 lipca 2006 r., Sąd odwoławczy zmienił za-
skarżony wyrok Sądu Rejonowego w R., przyjmując w opisie czynu przypi-
sanego oskarżonej Marii P. – wbrew ustaleniom Sądu meriti – nie tylko
wyższą wartość szkody jaką poniosła spółka „P.”, zawierając niekorzystną
umowę ze Spółdzielnią Mieszkaniową „K.” w W. na wykonawstwo budyn-
ków w W., lecz nadto ustalając, że wyżej wymieniona poza nadużyciem
(jako członek zarządu spółki) udzielonych jej uprawnień w zakresie prawi-
dłowego zabezpieczenia roszczeń finansowych spółki, również – co nie
znajdowało odzwierciedlenia w ustaleniach Sądu pierwszej instancji – nie
dopełniła ciążących na niej obowiązków w zakresie gospodarowania mie-
niem tejże spółki.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy w postępowaniu odwoławczym,
Sąd Okręgowy w G. tego rodzaju uchybienie, jak to wskazano, powtórzył.
Wprawdzie w części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku z dnia 13 grud-
nia 2007 r., dokonana korekta orzeczenia Sądu a quo nie miała już charak-
teru zmiany ustaleń faktycznych (Sąd pierwszej instancji w pkt. 1 akapit 3 w
rzeczywistości ustalił przecież z uwagi na wysokość określonej w tym za-
kresie szkody, że Maria P. wyrządziła w majątku „P.” S.A. szkodę w wiel-
kich rozmiarach), jednakże zmiana taka, skutkująca – w związku z innym
orzeczeniem o karze pozbawienia wolności – naruszeniem art. 454 § 2
13
k.p.k., poczyniona została w jego części motywacyjnej w odniesieniu do
katalogu okoliczności obciążających. Sąd Okręgowy wymieniając tego ro-
dzaju okoliczności przyjął, jako jedną z nich, „wysoki stopień niedopełnienia
obowiązków”, której to okoliczności nie można doszukać się w motywach
wyroku Sądu pierwszej instancji, bowiem w rozważaniach co kary sąd ten
skupił się na przesłankach pozwalających na wywiedzenie pozytywnej pro-
gnozy kryminologicznej względem wymienionej. Co więcej, w niniejszej
sprawie, o czym była mowa w poprzednim orzeczeniu Sądu Najwyższego,
w ogóle nie można mówić o niedopełnieniu obowiązków, a tym bardziej w
stopniu wysokim, skoro działanie Marii P., jak wynika zarówno z opisu
przypisanych jej czynów, jak i pisemnych motywów Sądu Rejonowego w
R., wyczerpujące czasownikowe znamię przestępstw określonych w art.
296 § 1 k.k. oraz art. 296 § 3 k.k., polegało wyłącznie na „nadużyciu udzie-
lonych uprawnień, jak również zawarciu szeregu niekorzystnych, sprzecz-
nych z zasadami prawidłowego gospodarowania umów…”, a nie na niedo-
pełnieniu obowiązków. W tym stanie rzeczy, postąpienie przez Sąd ad qu-
em – w sposób wyżej opisany – stanowiło bezspornie rażące naruszenie
przepisu art. 454 § 2 k.p.k., mające przy tym istotny wpływ na treść zaskar-
żonego kasacją orzeczenia, bowiem takie nowe ustalenie, w zakresie oko-
liczności obciążających, musiało mieć wszak bezpośredni wpływ na wymiar
kary, pozbawiając jednocześnie skazaną, z uwagi na model postępowania
kasacyjnego, kontroli prawidłowości tego rodzaju ustalenia w postępowaniu
odwoławczym. Nie ma wprawdzie racji autor kasacji odwołując się do wy-
roku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 24 marca 2004 r., II Aka 54/04
(Prok. OSPiPr. 2005, nr 4, poz. 29), gdy wywodzi, że dostrzeżona przez
sąd odwoławczy możliwość innej prognozy kryminologicznej w stosunku do
przyjętej przez Sąd pierwszej instancji, jako związana ze zmianą ustaleń
faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku, zawsze powin-
na prowadzić do uchylenia poddanego kontroli drugoinstancyjnej orzecze-
14
nia sądu a quo, nie ulega bowiem wątpliwości, że o tym, czy rzeczywiście
dokonano nowego ustalenia faktycznego w określonej kwestii, stanowi me-
rytoryczna zawartość rozważań, a nie aspekt formalny. Z tych względów
dopuszczalna jest inna ocena faktów, jak też inna ocena pozytywnej pro-
gnozy, o której mowa w art. 69 § 1 k.k., bardziej niekorzystna dla oskarżo-
nego, gdyż nie jest to zmiana ustaleń faktycznych w rozumieniu art. 454 §
2 k.p.k. (zob. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2006 r.,
III KK 395/05, OSNKW 2006, z. 10, poz. 92 oraz z dnia 2 kwietnia 2008 r.,
V KK 407/07, LEX nr 406863). Nie zmienia to jednak postaci rzeczy, że
jednoznaczne rozszerzenie katalogu okoliczności obciążających, jak to
uczyniono w motywach zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w G., w
dopuszczalnej przez art. 454 § 2 k.p.k. formule się nie mieści, stanowiąc
oczywiste wyjście poza ustalenia faktyczne dokonane w tym przedmiocie
przez Sąd meriti, co musiało w efekcie skutkować kolejnym (drugim już w
niniejszej sprawie) orzeczeniem kasatoryjnym.
Powyższa konstatacja, wystarczająca wprawdzie do wydania przez
Sąd Najwyższy zawartego w części dyspozytywnej orzeczenia, nie pozwo-
liła jednak ograniczyć rozpoznania kasacji tylko do tego uchybienia, bo-
wiem z uwagi na tok dalszego postępowania konieczne stało się również
odniesienie do pozostałych zarzutów sformułowanych w nadzwyczajnym
środku zaskarżenia (a contrario art. 436 in fine k.p.k. w zw. z art. 518
k.p.k.).
Dwa spośród nich (podniesiona w pkt. I obraza prawa materialnego –
art. 296 § 1 k.k. oraz w pkt. II lit. d obraza prawa procesowego – art. 7
k.p.k.) w sposób bezpośredni wiążą się przy tym z wywiedzionym w pkt. II
lit. c kasacji zarzutem naruszenia przez Sąd odwoławczy art. 442 § 3 k.p.k.
w zw. z art. 518 k.p.k., przez nie zastosowanie się, zdaniem skarżącego,
przez ten sąd do wskazań Sądu Najwyższego wyrażonych we wcześniej-
szym wyroku z dnia 12 czerwca 2007 r., w szczególności poprzez zanie-
15
chanie uwzględnienia przy rozpoznawaniu apelacji (w oryginale błędnie
wpisano kasacji – uwaga SN) zarzutów wywiedzionych w kasacji obrońcy
skazanej, które nie zostały merytorycznie rozpoznane (wówczas) przez sąd
kasacyjny.
Tak sformułowany zarzut jest całkowicie nietrafny, a wynika z błęd-
nego odczytania przez obrońcę intencji Sądu Najwyższego wyrażonych w
pisemnych motywach powołanego wyżej wyroku z dnia 12 czerwca 2007 r.
Oczywiste jest bowiem, że sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w grani-
cach środka odwoławczego, a w zakresie szerszym o tyle, o ile ustawa to
przewiduje (art. 433 § 1 k.p.k.). Z tych względów, Sąd Okręgowy w G., pro-
cedując powtórnie, po uchyleniu przez Sąd Najwyższy jego wcześniejsze-
go wyroku, nie tylko nie miał obowiązku ale nawet prawa, objąć swoim roz-
poznaniem zarzutów obrazy art. 296 § 1 k.k. i art. 7 k.p.k., wywiedzionych
w poprzednio wniesionej kasacji, gdyż zarzuty takie nie zostały sformuło-
wane w zwykłym środku odwoławczym, w zakreślonym dla tego środka
terminie. Niewątpliwie Sąd drugiej instancji ponownie rozpoznający apela-
cję, po uchyleniu poprzedniego orzeczenia i przekazaniu sprawy do po-
nownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym, związany jest zapa-
trywaniami prawnymi i wskazaniami sądu kasacyjnego (art. 442 § 3 k.p.k.
w zw. z art. 518 k.p.k.). Oznacza to jednak obowiązek rozpoznania apelacji
wyłącznie w granicach przekazania (art. 442 § 1 k.p.k. w zw. z art. 518
k.p.k.) i ustosunkowania się do zarzutów podniesionych w zwykłym środku
odwoławczym, a nie do zarzutów sformułowanych dopiero w skardze kasa-
cyjnej.
Błędny pogląd wyrażony w niniejszej kasacji był bez wątpienia spo-
wodowany niewłaściwym, na co zwrócono już uwagę, odczytaniem przez
obecnego obrońcę Marii P. wskazania Sądu Najwyższego, który – wbrew
twierdzeniom skarżącego – nie nakazał rozpoznania zarzutów wywiedzio-
nych w pierwszej kasacji skazanej, do których – z uwagi na treść art. 436
16
k.p.k. – sam nie musiał się merytorycznie ustosunkowywać, lecz jedynie
zobowiązał sąd odwoławczy do „ponownego rozpoznania apelacji wniesio-
nych przez obie strony procesu z uwzględnieniem pozostałej argumenta-
cji (podkr. – SN) zawartej w kasacji obrońcy”. Intencja Sądu Najwyższego
była więc czytelna, jeżeli się zważy na sformułowany w apelacji obrońcy
oskarżonej (zresztą jako jedyny) zarzut błędu w ustaleniach faktycznych i
sprowadzające się w rzeczywistości do tego samego – zarzutu z art. 438
pkt 3 k.p.k. – a jedynie nazwane obrazą prawa materialnego (art. 296 § 1
k.k.) oraz procesowego (art. 7 k.p.k.), zarzuty wywiedzione zarówno w
pierwszej, jak i obecnie wniesionej kasacji. Tak przecież potraktować nale-
ży, a więc w kategoriach błędu w ustaleniach faktycznych nie zaś obrazy
prawa, kwestionowanie przez obrońcę świadomości skazanej Marii P. co
do bezprawności działań zarządu pokrzywdzonej spółki, czy też wskazy-
wanie po jej stronie na działanie co najwyżej w warunkach winy nieumyśl-
nej (nota bene wówczas wchodziłaby w grę kwalifikacja prawna czynów z
art. 296 § 4 k.k. w zw. z art. 296 § 1 lub 3 k.k., a nie zaś jak to wskazano w
kasacji z art. 296 § 3 k.k., objętego przecież w takim ujęciu winą umyślną).
W tym stanie rzeczy, przy uwzględnieniu motywacji zawartej w pi-
semnym uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, w którym sąd odniósł się
do – podniesionego w apelacji obrońcy – zarzutu błędu w ustaleniach fak-
tycznych przyjętych za podstawę wyroku Sądu pierwszej instancji, o naru-
szeniu art. 442 § 3 k.p.k. nie może być mowy, tym bardziej, że skarżący nie
pokusił się nawet o wykazanie aby Sąd odwoławczy zobligowany był orze-
kać poza granicami zaskarżenia np. na podstawie art. 440 k.p.k.
Oczywiście bezzasadne, i to w rozumieniu art. 535 § 3 k.p.k., jawią
się w takiej sytuacji, rozpatrywane jako zarzuty samoistne – w oderwaniu
od zarzutu obrazy art. 442 § 3 k.p.k. – zarzuty naruszenia art. 296 § 1 k.k. i
art. 7 k.p.k., które:
 nie były zgłoszone w zwykłym środku odwoławczym,
17
 stanowią w rzeczywistości, pod pozorem obrazy prawa materialne-
go i procesowego, powtórzony zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, a
więc de facto próbę ominięcia ustawowych podstaw kasacji określonych w
art. 523 § 1 k.p.k.
Z kolei podniesiony w kasacji zarzut obrazy art. 538 § 1 k.p.k., nawet
w wypadku uznania, że nastąpiło naruszenie tego przepisu, nie mógłby po-
ciągnąć za sobą wydania przez Sąd kasacyjny wnioskowanego przez skar-
żącego orzeczenia (uchylenia zaskarżonego wyroku Sądu odwoławczego i
przekazania sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania), bowiem
uchybienie takie nie może być uznane za mające istotny wpływ na treść
orzeczenia, a tylko wówczas zarzut rażącego naruszenia prawa byłby za-
rzutem skutecznym (art. 523 § 1 k.p.k.). Rzecz bowiem w tym, że brak tego
rodzaju rozstrzygnięcia w wyroku może być zawsze konwalidowany w
oparciu o przepis art. 420 § 1 lub 2 k.p.k., zaś w wypadku potrzeby uzupeł-
nienia wyroku sądu odwoławczego na podstawie art. 458 k.p.k., przez od-
powiednie stosowanie art. 420 § 1 lub 2 k.p.k. Tak więc, sam fakt, niezali-
czenia i to z mocy prawa, w wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia 13
grudnia 2007 r., wykonanej wobec Marii P. kary pozbawienia wolności, któ-
rej wykonanie – na skutek poprzedniego wyroku Sądu Najwyższego (z dnia
12 czerwca 2007 r.), uchylającego wyrok Sądu Okręgowego w G. z dnia 21
lipca 2006 r. – ustało, wobec braku wpływu tego rodzaju uchybienia na
treść wyroku Sądu odwoławczego, nie mógł w efekcie zostać uznany za
skuteczny zarzut kasacyjny.
Reasumując stwierdzić więc należy, że pomimo nietrafności więk-
szości z podniesionych w kasacji zarzutów, wniesiony przez obrońcę ska-
zanej nadzwyczajny środek zaskarżenia, z uwagi na zasadność zarzutu
rażącego i mającego istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku naru-
szenia art. 454 § 2 k.p.k., skutkować musiał uchyleniem orzeczenia Sądu
18
ad quem i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi dru-
giej instancji w postępowaniu odwoławczym.
Procedując ponownie Sąd Okręgowy w G., rozpoznając wniesione w
niniejszej sprawie zwykłe środki odwoławcze i uwzględniając wskazania
Sądu Najwyższego, baczył będzie nie tylko na konieczność respektowania
reguły ne peius określonej w art. 454 § 2 k.p.k., lecz również, z uwagi na
kierunek kasacji, pośredniego zakazu reformationis in peius przewidziane-
go w art. 443 k.p.k. Powinien również rozważyć, czy wobec ustaleń poczy-
nionych w tej sprawie przez Sąd Rejonowy w R., wydanie przez Sąd odwo-
ławczy orzeczenia odmiennego co do istoty sprawy jest możliwe (zob. wy-
rok Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2008 r., V KK 72/08, LEX nr
438477), zaś w razie powzięcia w tym zakresie wątpliwości rozważy możli-
wość uchylenia, chociażby w części rozstrzygnięcia o karze, wyroku Sądu
pierwszej instancji i przekazania w tym zakresie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi a quo. Nie może wreszcie pominąć obowiązku wyni-
kającego z treści przepisu art. 538 § 1 k.p.k.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w części dyspo-
zytywnej.