Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 218/08
POSTANOWIENIE
Dnia 20 listopada 2008 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Antoni Górski
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie z wniosku J. S.
przy uczestnictwie Gminy Miejskiej K.
o zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 20 listopada 2008 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od postanowienia Sądu Okręgowego w K. z dnia 23
października 2007 r., sygn. akt II Ca (…),
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 12 marca 2007 r. Sąd Rejonowy w K. stwierdził, że
wnioskodawczyni J. S. nabyła z dniem 1 października 2005 r. przez zasiedzenie prawo
własności nieruchomości o powierzchni 481 m2
, położonej w K. – W., stanowiącej
własność Gminy Miejskiej K. (uprzednio Skarbu Państwa). Podstawą orzeczenia było
ustalenie, że wnioskodawczyni, doliczając okres posiadania poprzedników, samoistnie
posiadała przedmiotową nieruchomość przez okres 30 lat.
Po rozpoznaniu sprawy na skutek apelacji Gminy Miejskiej K. Sąd Okręgowy w K.
– postanowieniem z dnia 23 października 2007 r. – zmienił orzeczenie Sądu pierwszej
instancji w ten sposób, że wniosek oddalił. W ocenie Sądu Okręgowego, nie doszło do
nabycia własności przez zasiedzenie, gdyż termin jego biegu został przerwany na
2
skutek wniesienia przez uczestniczkę – w dniu 3 lutego 2005 r. – pozwu o wydanie
nieruchomości.
Skarga kasacyjna wnioskodawczyni została oparta na obydwu podstawach
kasacyjnych określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c. W ramach pierwszej podstawy skarżąca
zarzuciła naruszenie art. 175 w związku z art. 123 § 1 pkt 1 i art. 124 § 2 k.c. przez
błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że wniesienie przez uczestniczkę powództwa
o wydanie nieruchomości przerwało bieg zasiedzenia, a w ramach drugiej wytknęła
naruszenie art. 179 § 1 k.p.c. przez przyjęcie, że zawieszenie postępowania na zgodny
wniosek stron nie wstrzymuje biegu terminu zasiedzenia. Wniosła o uchylenie
zaskarżonego orzeczenia oraz o orzeczenie co do istoty sprawy i oddalenie apelacji
uczestniczki.
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, wnioskodawczyni
podniosła m.in., że kwestia zakresu oddziaływania art. 179 k.p.c. na bieg terminów
prawa materialnego nie była jeszcze podejmowana w judykaturze ani też nie
analizowano jej w piśmiennictwie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wskazując na naruszenie przez Sąd drugiej instancji art. 179 k.p.c., skarżąca
sformułowała rzeczywiście niegłoszoną jeszcze tezę, że przepis ten wstrzymuje „tylko
bieg terminów sądowych”, a zatem a contrario nie ma żadnego wpływu na bieg
terminów ustawowych, a skoro nie czyni w tym zakresie żadnego rozróżnienia, to nie
wpływa także na bieg terminów ustawowych prawa materialnego. W konsekwencji
wysnuła wniosek, że zawieszenie postępowania sądowego na zgodny wniosek stron w
sprawie o wydanie nieruchomości, której dotyczy zasiedzenie, zniweczyło skutki
niewątpliwego przerwania biegu terminu zasiedzenia spowodowanego wniesieniem
pozwu (art. 123 § 1 pkt 1 w związku z art. 175 k.c.); ergo, po zawieszeniu postępowania
termin zasiedzenia zaczął biec „w dalszym ciągu” i w związku z tym upłynął przed
zamknięciem rozprawy w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia.
Problematyka terminów prawa materialnego prywatnego – ich biegu oraz tzw.
dawności – została unormowana w sposób autonomiczny w kodeksie cywilnym
(art. 110–125) i jakkolwiek unormowania te mają niekiedy zastosowanie także na
obszarze prawa procesowego, jednak dzieje się tak tylko wówczas, gdy ustawa
wyraźnie to przewiduje (np. art. 165 § 1 k.p.c.). Podobnie jest w wypadku terminów
prawa procesowego; ich autonomiczna i wyczerpująca regulacja – z ww. wyjątkiem
określonym w art. 165 § 1 – znajduje się w przepisach kodeksu postępowania cywilnego
3
(art. 164-172). W określonych przypadkach przepisy te, wyraźnie o tym stanowiąc,
dotyczą także skutków, lub ich braku, w zakresie prawa materialnego. Przykładem
takich przepisów są – obok art. 130 § 2 k.p.c. – art. 203 § 2 oraz art. 182 § 2 k.p.c.
Oczywiście, ocena, czy konkretny termin ma charakter materialnoprawny czy
procesowy nie zależy od jego umiejscowienia w systemie prawnym, uwaga ta jednak nie
ma jakiegokolwiek znaczenia przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej, skupionej na
określeniu zakresu oddziaływania art. 179 k.p.c., który – co wynika jasno z jego treści
oraz z kontekstu systemowego – dotyczy wyłącznie terminów prawa procesowego, a
wyróżnienie terminów sądowych, zdefiniowanych w art. 164 k.p.c., uczynione zostało
tylko w celu przeciwstawienia ich terminom prawa procesowego ustanowionym przez
ustawę (np. art. 160, 344 § 1, art. 369 § 1 itd. k.p.c.), ewentualnie terminom umownym,
a nie przepisom prawa materialnego. W tej sytuacji zawieszenie na zgodny wniosek
stron postępowania we wszczętej przez Gminę sprawie o wydanie spornej
nieruchomości nie zniwelowało ani nie zmodyfikowało przerwy terminu zasiedzenia
spowodowanej wniesieniem pozwu; zgodnie z art. 124 § 2 k.c., przedawnienie
rozpocznie bieg na nowo po zakończeniu postępowania w sprawie o wydanie. Należy
przy tym zaznaczyć, co również przemawia przeciwko tezie skarżącej, że ani w ustawie
z dnia 18 lipca 1950 r. - Przepisy ogólne prawa cywilnego (Dz. U. Nr 34, poz. 311 ze
zm.), ani w kodeksie cywilnym nie powtórzono regulacji ujętej w art. 280 § 2 k.z.,
zgodnie z którą, jeżeli postępowanie uległo zawieszeniu m.in. na zgodny wniosek stron,
bieg przedawnienia (zasiedzenia) rozpoczynał się na nowo z ostatnią czynnością proce-
sową stron lub sądu.
W konsekwencji zaprezentowana w skardze kasacyjnej teza wnioskodawczyni o
wpływie art. 179 k.p.c. na bieg terminu zasiedzenia musi być uznana za błędną, przy
czym poza zakresem kognicji Sądu Najwyższego pozostaje kwestia, czy – wobec
upływu terminu przewidzianego w art. 182 § 1 k.p.c. – są (były) podstawy do umorzenia
postępowania w sprawie o wydanie nieruchomości i jaki to może (mogło) mieć wpływ na
bieg terminu zasiedzenia w związku z unormowaniem zawartym w art. 182 § 2
w związku z art. 123 § 1 pkt 1 i art. 175 k.c. (por. uzasadnienie postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 4 września 2008 r., IV CSK 213/08, nie publ.).
W tym stanie rzeczy, skoro zarzut skarżącej dotyczący art. 179 k.p.c. okazał się
bezzasadny, nie może być mowy także o naruszeniu art. 175 w związku z art. 123 § 1
pkt 1 i art. 124 § 2 k.c. Z tego względu orzeczono, jak w sentencji (art. 39814
k.p.c.).