Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 19 LISTOPADA 2008 R.
V KK 74/08
Dokonywanie wykładni polega na zastosowaniu wszystkich metod
(językowej, systemowej i funkcjonalnej). Zasada pierwszeństwa wykładni
językowej nie oznacza, że w tym procesie wolno zignorować wykładnię
systemową i funkcjonalną, a niekiedy także historyczną.
Przewodniczący: sędzia SN J. Skwierawski.
Sędziowie: SN D. Świecki (sprawozdawca),
SA (del. do SN) A. Seremet.
Prokurator Prokuratury Krajowej: B. Mik.
Sąd Najwyższy w sprawie Henryka M., skazanego z art. 148 § 1 i 3
k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w
dniu 19 listopada 2008 r., kasacji, wniesionej przez obrońcę skazanego od
wyroku Sądu Apelacyjnego w S. z dnia 30 października 2007 r., utrzymują-
cego w mocy wyrok Sądu Okręgowego w S. z dnia 4 czerwca 2007 r.,
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i p r z e k a z a ł sprawę Sądowi Apelacyjne-
mu w S. do ponownego rozpoznania (...).
Z u z a s a d n i e n i a :
(...) Nie można też zaakceptować przedstawionego przez Sąd Apela-
cyjny stanowiska co do przypisania oskarżonemu przestępstwa z art. 148 §
3 k.k. w kontekście przyjętego w ślad za aktem oskarżenia opisu czynu, z
2
którego wynika, że oskarżony był uprzednio skazany za przestępstwo z art.
148 § 2 k.k. z 1969 r. Trzeba w tym miejscu przypomnieć, że przepis ten na
gruncie Kodeksu karnego z 1969 r. dotyczył uprzywilejowanej postaci za-
bójstwa i stanowił odpowiednik obecnego art. 148 § 4 k.k. Sąd Apelacyjny
jednak uznał, że to uchybienie Sądu Okręgowego, polegające na nieskory-
gowaniu błędu w opisie czynu, pomimo że oskarżony był w rzeczywistości
skazany za przestępstwo z art. 148 § 1 k.k. z 1969 r., nie ma znaczenia dla
rozstrzygnięcia, bo podzielił stanowisko prezentowane przez część doktry-
ny, iż pojęcie „zabójstwo” użyte w art. 148 § 3 k.k. obejmuje zarówno typ
podstawowy, typy kwalifikowane, jak i uprzywilejowane. Tym samym Sąd
Apelacyjny odrzucił pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w powołanej na
wstępie uchwale*, iż wcześniejsze prawomocne skazanie za zabójstwo,
stanowiące podstawę obostrzenia odpowiedzialności karnej w oparciu o
przepis art. 148 § 3 in fine k.k., nie obejmuje uprzedniego prawomocnego
skazania za zabójstwo typu uprzywilejowanego. Jednakże odrzucenia tego
poglądu przez Sąd Apelacyjny nie można zaakceptować, albowiem nie
przedstawiono szerszej warstwy argumentacyjnej, poza lakonicznym
stwierdzeniem, że stanowisko Sądu Najwyższego jest „pozbawione norma-
tywnego oparcia oraz sprzeczne z zasadami wykładni (pierwszeństwo wy-
kładni językowej, nad pozostałymi)”. Nie jest to jednak wystarczające uza-
sadnienie podstawy prawnej orzeczenia, albowiem nie wiadomo co ozna-
cza zwrot „pozbawione jest normatywnego oparcia”, skoro wątpliwość in-
terpretacyjna pojawiła się właśnie z uwagi na normatywne umiejscowienie
tego przepisu jako § 3 art. 148 k.k., a więc po unormowaniu typu podsta-
wowego i typów kwalifikowanych przestępstwa z art. 148 k.k. Natomiast
stwierdzenie, że przeciwko temu poglądowi przemawia zasada pierwszeń-
stwa wykładni językowej w procesie dekodowania znaczenia przepisu pra-
wa, nie jest do końca trafne, albowiem w orzecznictwie Sądu Najwyższego
oraz w nauce prawa dominuje pogląd, ujmując rzecz w skrócie, że proces
3
wykładni powinien polegać na zastosowaniu wszystkich metod (językowej,
systemowej i funkcjonalnej), gdyż poprzestanie na wykładni językowej nie
jest wystarczające. Zasada pierwszeństwa wykładni językowej nie ozna-
cza, że w procesie wykładni wolno całkowicie zignorować wykładnie sys-
temową i funkcjonalną. Może się bowiem okazać, że sens przepisu, który
wydaje się językowo jasny okaże się wątpliwy, gdy poddany zostanie pro-
cesowi dalszej wykładni (por. L. Morawski: Zasady wykładni prawa, Toruń
2006, s. 73). Dlatego też Sąd Najwyższy w cytowanej uchwale (I KZP
41/02, OSNKW 2003, z. 1-2, poz. 4) wyraźnie wskazał, że wynik wykładni
językowej znamienia „zabójstwo” nie jest jednoznaczny i wobec tego przy
zastosowaniu wykładni systemowej doszedł do wniosku, że przepis art.
148 § 3 k.k. w zakresie dotyczącym uprzedniego skazania za zabójstwo,
odnosi się tylko do typu podstawowego i typów kwalifikowanych. Z tego też
względu stanowisko Sądu Apelacyjnego odrzucające ten pogląd bez
przedstawienia argumentów przeciwnych, nie może zyskać akceptacji. W
związku z tym ponownej oceny wymaga kwestia prawidłowej kwalifikacji
prawej czynu, która przy przyjęciu poglądu Sądu Najwyższego nie jest
zgodna z jego opisem co do wskazania, że oskarżony był uprzednio ska-
zany za przestępstwo z art. 148 § 2 k.k. z 1969 r., tj. uprzywilejowane za-
bójstwo. Jednakże nie jest również trafny pogląd Sądu Apelacyjnego, że
kierunek zaskarżenia uniemożliwiał poprawienie tego uchybienia, albowiem
byłoby to orzekanie na niekorzyść oskarżonego. Należy uznać, że tak
przedstawiony pogląd odnosi się do zakazu reformationis in peius. Rzecz
jednak w tym, że ten zakaz dotyczy zmiany ustaleń faktycznych na nieko-
rzyść oskarżonego, przy czym chodzi o ustalenia zarówno w części dyspo-
zytywnej, jak i motywacyjnej orzeczenia. Należy w związku z tym rozważyć,
czy rzeczywiście skorygowanie niewątpliwego błędu w opisie czyn odno-
śnie numeracji paragrafu art. 148 k.k. z 1969 r., byłoby zmianą ustaleń fak-
tycznych dotyczących znamion przypisanego przestępstwa. Otóż, jak wyni-
4
ka z opisu czynu oskarżony był „uprzednio skazany wyrokiem Sądu Woje-
wódzkiego w S. za czyn z art. 148 § 2 dawnego kodeksu karnego”. Jest to
niewątpliwie skrótowa forma opisu przypisanego przestępstwa przez ode-
słanie odnośnie do wypełnienia znamienia „skazany za zabójstwo” (art. 148
§ 3 in fine k.k.) do opisu czynu i jego kwalifikacji prawnej zawartej w wyroku
Sądu Wojewódzkiego w S. Nie ulega wątpliwości, że tym wyrokiem oskar-
żony został skazany za przestępstwo z art. 148 § 1 k.k. z 1969 r. W tym za-
kresie są to więc ustalenia faktyczne wynikające z tego wyroku, które zo-
stały poczynione prawidłowo co do wcześniejszego skazania za zabójstwo
z art. 148 § 1 k.k. z 1969 r., choć błędnie wpisano kwalifikację prawną czy-
nu, bo zamiast § 1 wskazano § 2. Jest to więc błąd pisarski przejęty z za-
rzutu aktu oskarżenia, a nie błędne ustalenie faktyczne. Uwzględnienie tej
okoliczności prowadzi do wniosku, że in concreto realne i racjonalne wyda-
je się rozważenie przez Sąd Apelacyjny możliwości sprostowania oczywi-
stej omyłki pisarskiej w wyroku Sądu Okręgowego, pomimo wyrażanej w
orzecznictwie i piśmiennictwie ostrożności w tej kwestii. Niemniej jednak w
niniejszej sprawie przyczyny wadliwego opisu czynu wynikają z błędu pi-
sarskiego, który może zostać sprostowany w trybie art. 105 § 1 k.p.k.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
* I I KZP 41/02 /OSNKW 2002, z.1-2, poz.4/