Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 201/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Roman Kuczyński (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania Z. W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o wcześniejszą emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 stycznia 2009 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 15 kwietnia 2008 r., .
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
2
Zakład Ubezpieczeń Społecznych - Oddział w B., dalej jako „organ rentowy”
decyzją z dnia 19 czerwca 2007 roku, wydaną na podstawie przepisów ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), zwana dalej
„ustawą” oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub
szczególnym charakterze (DZ. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), zwane dalej
„rozporządzeniem”, odmówił Zbigniewowi W., zwanemu niżej „wnioskodawcą”
prawa do emerytury.
Zdaniem organu rentowego, wnioskodawca udokumentował okres pracy w
warunkach szczególnych w wysokości 3 lat, 4 miesięcy i 16 dni, zamiast
wymaganych 15 lat. Organ rentowy nie zaliczył do stażu pracy w warunkach
szczególnych okresu pracy w Ł. Zakładach Przemysłu Bawełnianego „N." od 20
kwietnia 1976 roku do 31 października 1984 roku oraz w B. Zakładach Przemysłu
Bawełnianego „F." od 1 marca 1972 roku do 19 kwietnia 1976 roku.
Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. wyrokiem z
dnia 28 września 2006 roku oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej decyzji
organu rentowego.
Zdaniem Sądu pierwszej instancji, praca w charakterze kierownika
elektrociepłowni me może zostać zaliczona do prac w energetyce wskazanych w
załączniku A do rozporządzenia, polegających na wytwarzaniu i przesyłaniu energii
elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń
elektroenergetycznych, i cieplnych. Wnioskodawca jako główny energetyk lub
kierownik elektrociepłowni nie wykonywał kontroli lub dozoru wskazanej pod
pozycją 24 załącznika A, albowiem jego dozór nie miał bezpośredniego związku z
produkcją.
Sąd Apelacyjny w B. wyrokiem z dnia 24 stycznia 2007 roku uchylił
zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi pierwszej instancji do ponownego
rozpoznania. Zdaniem Sądu Apelacyjnego dotychczas zgromadzony w sprawie
materiał dowodowy nie dostarcza jednoznacznych informacji na temat charakteru i
rodzaju wykonywanej przez wnioskodawcę pracy w spornych okresach.
3
Po ponownym rozpoznaniu sprawy. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w B. wyrokiem z dnia 21 grudnia 2007 roku oddalił
odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego.
Sąd pierwszej instancji ustalił między innymi, że wnioskodawca 16 lutego
2006 roku ukończył wymagany wiek 60 lat i legitymuje się łącznym stażem
ubezpieczeniowym w wysokości 33 lat i 10 miesięcy, w tym stażem pracy w
warunkach szczególnych w wysokości 3 lat, 4 miesięcy i 16 dni. Organ rentowy nie
uwzględnił wnioskodawcy jako pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia w Ł.
Zakładach Przemysłu Bawełnianego „N." od 20 kwietnia 1976 roku do 31
października 1984 roku oraz w B. Zakładach Przemysłu Bawełnianego „F." od 1
marca 1972 roku do 19 kwietnia 1976 roku. W powyższych okresach
wnioskodawca wykonywał pracę na stanowisku kierownika elektrociepłowni.
Zeznający w sprawie świadkowie wskazywali, że wnioskodawca nadzorował na
podstawie dokumentacji ruch urządzeń. Czynności nadzorcze wykonywał
pośrednio, natomiast bezpośrednio czynili to podlegli mu mistrzowie. W celu
ustalenia, czy praca w charakterze kierownika elektrociepłowni była pracą w
warunkach szczególnych Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłego z
zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Biegły w swojej opinii stwierdził, że
wnioskodawca w spornych okresach nie przebywał stale, bezpośrednio i w pełnym
wymiarze czasu pracy środowisku, w którym zatrudnieni są pracownicy pracujący w
warunkach szczególnych. Do kategorii pracy w warunkach szczególnych może być
bowiem zaliczona kontrola operacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór
inżynieryjno-techniczny w oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe
wykonywane są prace wymienione w wykazie. Tymczasem z zakresu obowiązków
wnioskodawcy wynikało, iż wykonywał on czynności w rożnych miejscach, w tym
także na hali. W ocenie Sądu pierwszej instancji, wnioskodawca w spornych
okresach nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wskazanej w poz.
24 i 25 działu XIV wykazu A zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i
Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 15 kwietnia 2008 r. oddalił apelację
wnioskodawcy od powyższego wyroku Sądu pierwszej instancji.
4
Sąd Apelacyjny zważył, że zgodnie z art. 32 ust. 1 i ust. 4 ustawy
ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku. będącym
pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku
niższym niż określony w art. 27 pkt 1, przy czym wiek emerytalny, o którym mowa
w ust, l, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki ustala rozporządzenie Rady
Ministrów z dniu 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Zgodnie z
§ 4 rozporządzeniu pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach,
wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia, nabywa
prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek
emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany
okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.
W ocenie Sądu Apelacyjnego jest bezsporne, że wnioskodawca legitymuje
się wymaganym wiekiem (16 lutego 2006 roku ukończył 50 lat) oraz stażem
ubezpieczeniowym w wysokości 33 lat i 10 miesięcy okresów składkowych oraz 1
roku i 2 miesięcy okresów nieskładkowych. Kwestią sporną było, czy wnioskodawca
w czasie zatrudnienia w B. Zakładach Przemysłu Bawełnianego „F.” od 1 marca
1972 roku do 19 kwietnia 1976 roku oraz w Ł. Zakładach Przemysłu Bawełnianego
„N."' od 20 kwietnia 1976 roku do 31 października 1984 roku na stanowiskach
kierownika elektrociepłowni wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
pracę w warunkach szczególnych, a co za tym idzie, czy spełnia on przesłanki
warunkujące przyznanie mu prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach
szczególnych.
Sąd Apelacyjny ustalił, że z akt osobowych wnioskodawcy wynika, iż w
okresie od 1 marca 1972 roku do 19 kwietnia 1976 roku pracował on na
stanowisku kierownika elektrociepłowni. Do zakresu jego obowiązków należały
takie czynności, jak: prawidłowe organizowanie i koordynowanie pracy oddziału,
nadzór i kontrola nad prawidłowym wykonywaniem prac przez podległych mu
pracowników, prawidłowe i terminowe opracowywanie planów zaopatrzenia
elektrociepłowni w potrzebne maszyny i urządzenia elektryczne, części zamienne,
narzędzia. Zakład Bawełniarski Spółka Akcyjna w B. (następca prawny B.
5
Zakładów' Przemysłu Bawełnianego „F.") odmówił wydania świadectwa pracy w
warunkach szczególnych za powyższy okres, argumentując, iż praca
wnioskodawcy na stanowisku kierownika oddziału elektrociepłowni nie spełnia
wymogu pracy określonej w poz. 24 dział XIV zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu
Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku w sprawie prac wykonywanych w
warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu
przemysłu chemicznego i lekkiego (DZ. U. MPChiL Nr 4 z dnia 3 sierpnia 1987
roku), albowiem zakres obowiązków na tym stanowisku wykluczał stałe i
bezpośrednie wykonywanie pracy przy stanowiskach wymienionych w wykazie do
tego zarządzenia.
W okresie od 20 kwietnia 1976 roku do 31 października 1984 roku
wnioskodawca pracował na stanowisku głównego energetyka i kierownika
elektrociepłowni. Przedstawienie przez wnioskodawcę świadectwa pracy w
warunkach szczególnych za powyższy okres nie było możliwe z uwagi na likwidację
zakładu pracy. Zeznający w sprawie świadkowie zgodnie twierdzili, iż
wnioskodawca wykonywał czynności związane z nadzorem i kontrolą w zakładzie
pracy. Czynności nadzorcze wykonywał pośrednio, zaś bezpośrednio wykonywali je
podlegli mu mistrzowie. Do zakresu jego obowiązków należały także czynności
administracyjne, jednakże zajmowały mu niewielką część czasu pracy. W
wykonywaniu tych czynności pomagała mu referentka. Jego praca polegała na
codziennym odwiedzaniu poszczególnych oddziałów, usuwaniu awarii i
utrzymywaniu sprawności urządzeń. Nie zajmował on miejsca przy biurku, poruszał
się po terenie zakładu. Wszyscy pracownicy, których pracę nadzorował, pracowali
w warunkach w warunkach szczególnych Wnioskodawca przedstawił zakładowy
wykaz prac wykonywanych w szczególnych warunkach w Ł. Zakładach Przemysłu
Bawełnianego „,N.” Na tej podstawie uzupełniono zakładową ewidencję stanowisk
pracy, na których wykonywane są prace w warunkach szczególnych, między innymi
o stanowisko kierownika elektrociepłowni.
Sąd Apelacyjny wskazał, że wykonywanie pracy na stanowisku określonym
w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B. stanowiących
załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
6
szczególnym charakterze, nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art.
32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy. Zgodnie z art. 32 ust. 4 ustawy wiek
emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na
podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do
emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Wykładni pojęcia
„przepisy dotychczasowe" dokonał Sąd Najwyższy w uchwale w składzie siedmiu
sędziów z dnia 13 lutego 2002 roku (III ZP 30/2001 OSNAPiUS 2002/10 poz. 243).
wskazując na niektóre przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego
1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, z wyłączeniem tych,
które zobowiązywały ministrów, kierowników urzędów centralnych i centralne
związki spółdzielcze do ustalenia wykazu stanowisk pracy w podległych im
zakładach pracy. Sąd Najwyższy stwierdził, że odesłanie do „przepisów
dotychczasowych'' w kwestii wykazów obejmujących świadczenie pracy w
warunkach szczególnych, zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach,
nie obejmuje przepisów kompetencyjnych § 1 ust. 2-3 rozporządzenia. Odesłanie
odnosi się więc tylko do „wieku emerytalnego, rodzajów prac- stanowisk,
warunków" uprawniających do wcześniejszej emerytury. To pozwala na wniosek,
że „przepisy dotychczasowe", o których mowa w odesłaniu, to § 2 ust. 1
rozporządzenia stanowiący, iż okresami pracy uzasadniającymi prawo do
świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i
w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującego na danym stanowisku pracy; § 4-
8a określające wiek emerytalny i okres wykonywania pracy w szczególnych
warunkach pracowników wykonujących prace wyszczególnione w wykazach A i B
stanowiących załącznik do rozporządzenia oraz § 9-15 dotyczące wieku
emerytalnego i warunków przechodzenia na emerytura osób zatrudnionych w
szczególnym charakterze. W konkluzji, odesłanie do „przepisów dotychczasowych""
nie dotyczy kompetencji do tworzenia wykazów obejmujących stanowiska, na
których świadczy się prace w szczególnych warunkach, natomiast obejmuje samą
treść tych wykazów i inne okoliczności wyraźnie wskazane w art. 32 ust. 2 ustawy
in principio. Upoważnienie dla właściwych ministrów, kierowników urzędów
7
centralnych oraz centralnych związków spółdzielczych do określenia rodzajów prac
lub stanowisk pracy oraz warunków, na podstawie których przysługuje prawo do
emerytury w określonym, niższym wieku oraz wzrost emerytury lub renty nie
stwarzało podstawy prawnej do wydawania aktów niepozostających w zgodności z
powszechnie obowiązującym prawem, lecz obejmowało tylko ustalenie w
porozumieniu z Ministrem Pracy. Plac i Spraw Socjalnych w podległych i
nadzorowanych zakładach pracy stanowisk pracy, na których są wykonywane
prace w szczególnych warunkach i nie przewidywało możliwości wykroczenia poza
wykazy prac wykonywanych w szczególnych warunkach wymienione w załączniku
do rozporządzenia. Na tej podstawie wymienione podmioty mogły tylko wskazać,
na których stanowiskach są wykonywane prace w szczególnych warunkach,
wymienione w wykazach A i B, nigdy zaś ustanawiać nowych stanowisk pracy. Sąd
Apelacyjny w pełni zaaprobował powyższe stanowisko Sądu Najwyższego.
Zatem w świetle powyższego, przedstawiony przez wnioskodawcę
zakładowy wykaz pracy, nie jest, zdaniem Sądu Apelacyjnego, w niniejszej sprawie
wiążący. Zakres wykonywanych przez wnioskodawcę obowiązków w spornych
okresach powinien zostać oceniony w świetle stanowisk pracy wskazanych w
załączniku A do rozporządzenia. W dziale XIV tego załącznika zatytułowanym
„prace rożne" pod pozycją 24 wskazano kontrolę międzyoperacyjną; kontrolę
jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno - techniczny na oddziałach i
wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w
wykazie. W celu ustalenia, czy wnioskodawca w spornych okresach wykonywał
pracę o takim charakterze, Sąd pierwszej instancji dopuścił dowód z opinii biegłego
z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Biegły stwierdził na podstawie
znajdujących się w aktach sprawy dokumentów, zeznań świadków i wnioskodawcy
w charakterze strony, iż w okresach zatrudnienia w Ł. Zakładach Przemysłu
Bawełnianego ..N.'' od 20 kwietnia 1976 roku do 31 października 1984 roku oraz w
B. Zakładach Przemysłu Bawełnianego „F.” od 1 marca 1972 roku do 19 kwietnia
1976 roku wnioskodawca nie przebywał stale, bezpośrednio i w pełnym wymiarze
czasu w środowisku pracy, w którym zatrudnieni są pracownicy wykonujący prace
w warunkach szczególnych. Biegły poparł swoją opinię zeznając na rozprawie i
wskazał, że bezpośredni nadzór wnioskodawcy jako kierownika elektrociepłowni i
8
głównego energetyka polegał na wydawaniu poleceń służbowych i egzekwowaniu
tych poleceń podległym mu pracownikom jak brygadziści. kierownicy oddziałów,
dyspozytorzy, referenci. Nadzór nad tymi pracownikami miał charakter pośredni.
Wnioskodawca wykonując nadzór z pewnością był obecny na halach
produkcyjnych, jednak nie w pełnym wymiarze czasu pracy. Biuro głównego
energetyka nie jest miejscem pracy w warunkach szczególnych, a co za tym idzie
także czynności związane z nadzorem nie mogły być wykonywane w tym
pomieszczeniu. Powyższa opinia, wbrew zarzutom wnioskodawcy, jest rzetelna i
fachowa. Biegły szczegółowo uzasadnił swoje stanowisko, odniósł się do twierdzeń
wnioskodawcy.
Sąd Apelacyjny podniósł, że sąd nie jest związany opinią biegłych i ocenia ją
na podstawie art. 233 k.p.c. Jednakże swoistość tej oceny polega na tym. ze nie
chodzi tu o kwestie wiarygodności, jak przy dowodzie z zeznań świadków i stron,
lecz o pozytywne lub negatywne uznanie wartości rozumowania zawartego w opinii
i uzasadnienie, dlaczego pogląd biegłego trafił lub nie do przekonania Sądu. Z
jednej strony, konieczna jest kontrola z punktu widzenia zasad logicznego
rozumowania i źródeł poznania, z drugiej - istotną rolę odgrywa stopień zaufania do
wiedzy reprezentowanej przez biegłego. Sąd może oceniać opinię biegłego pod
względem fachowości, rzetelności czy logiczności. Może pomijać oczywiste pomyłki
czy błędy rachunkowe. Nie może jednak nie podzielać merytorycznych poglądów
biegłego, czy zamiast nich wyprowadzać własne stwierdzenia (orzeczenie Sądu
Najwyższego z dmą 19 grudnia 1990 roku. l PR 148/90. OSP 1991, nr 11-12, poz.
300). Oceniając opinię sporządzoną w niniejszej sprawce według powyższych
kryteriów, nie sposób, zdaniem Sądu Apelacyjnego, odmówić jej wiarygodności.
Do dowodu z opinii biegłego nie mogą mieć zastosowania wszystkie zasady
prowadzenia dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c. Wbrew twierdzeniom
wnioskodawcy biegły całościowo ocenił zakres obowiązków wykonywanych przez
wnioskodawcę, wziął pod uwagę lokalizację jego biura.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, ze zgromadzonego w sprawie materiału
dowodowego wynika, iż wnioskodawca w spornych okresach wykonywał wiele
obowiązków, w tym także polegające na bezpośrednim nadzorze. Jednakże nawet
w przypadku wykonywania prac administracyjnych w niewielkim wymiarze, czy
9
sprawowaniu nadzoru pośredniego (zamiast bezpośredniego) lub też przebywaniu
nawet w niewielkim zakresie w pomieszczeniu biurowym (zamiast bezpośrednio
przy stanowiskach pracy w warunkach szczególnych), nie sposób uznać, iż praca w
warunkach szczególnych była wykonywana stale i pełnym wymiarze czasu pracy.
Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzeczniczym nie korzysta z uprawnienia do
emerytury przy niższym wieku emerytalnym pracownik, który nie udowodnił, ze
wykonywał pracę w szczególnych warunkach i w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym na danym stanowisku.
Niezależnie od powyższego Sąd Apelacyjny wskazał, że prace związane z
nadzorem nie są uznawane za pracę w warunkach szczególnych. Sąd Najwyższy w
wyroku z dnia 23 lutego 2006 roku l UK 164/05 zajął stanowisko, iż wymienione w
wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnych charakterze „praca przy zakładaniu urządzeń melioracyjnych"
kwalifikowana jest jako zatrudnienie w szczególnych warunkach tylko wówczas, gdy
jest wykonywana wyłącznie na stanowiskach uznanych za typowe stanowiska
robotnicze, a nie na stanowisku majstra i wyższym, których zakres obowiązków
łączy się z nadzorowaniem takich pracowników.
Sąd Apelacyjny uznał, że okresy pracy wnioskodawcy w charakterze
kierownika elektrociepłowni nie mogły być zaliczone do okresów pracy w
warunkach szczególnych.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że Sąd pierwszej instancji samodzielnie ustalił
zakres obowiązków wnioskodawcy, między innymi w oparciu o zeznania świadków,
którym dał w pełni wiarę. Natomiast dla oceny, czy wykonywanie tych czynności
stanowiło pracę w warunkach szczególnych konieczne było zasięgnięcie opinii
specjalisty biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Biegły sporządził
swoją opinia na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego zeznań
świadków, zgromadzonych dokumentów oraz zeznań wnioskodawcy w charakterze
strony. Sąd pierwszej instancji dokonał także prawidłowych ustaleń faktycznych,
przyjmując że wykonywanie czynności biurowych uniemożliwia wykonywanie w
pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych.
10
Wnioskodawca zaskarżył w całości powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego
skargą kasacyjną, w której zarzucił: I. naruszenie prawa materialnego poprzez jego
błędną wykładnię, tj. art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2., 3 i 4 oraz art. 27 pkt 1
ustawy w zw. z § 3 i 4 rozporządzenia oraz w związku z pkt 24 działu XIV wykazu A
- załącznika do przedmiotowego rozporządzenia poprzez:
a. przyjęcie, że wykonywanie przez odwołującego się prac administracyjno-
biurowych nawet w niewielkim wymiarze, sprawowanie nadzoru pośredniego
obok nadzoru bezpośredniego oraz przebywanie nawet w niewielkim zakresie
czasu w pomieszczeniu biurowym wykluczają możliwość przyjęcia, że odwołujący
się pracował w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu, wobec
czego nie spełnia on warunków do przyznania wcześniejszej emerytury, a w
szczególności że nie legitymuje się on wystarczającym stażem pracy w warunkach
szczególnych,
b. całkowite pominięcie okoliczności powszechnie akcentowanej w
orzecznictwie Sądu Najwyższego, że wykonywanie prac administracyjno-
biurowych, kontrolnych i nadzorczych nie przekreśla możliwości uznania, iż dany
pracownik stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał pracę w warunkach
szczególnych, w/ związku z czym " po spełnieniu pozostałych przesłanek ma prawo
do wcześniejszej emerytury;
II. naruszenie prawa procesowego mającym istotny wpływ na wynik sprawy,
tj.: l. art. 278 § 1 k.p.c. zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez oparcie ustaleń co do
wykonywania przez odwołującego się pracy w szczególnych warunkach wyłącznie
na opinii wydanej przez biegłego sądowego w postępowaniu przed Sądem I
instancji (notabene obarczonej istotnymi błędami), podczas gdy ustalenie
przedmiotowej okoliczności nie wymaga wiadomości specjalnych uzasadniających
dopuszczenie takiego dowodu i winno być dokonane samodzielnie przez Sąd
orzekający w oparciu o zgromadzony materiał dowodowy; 2. art. 382 k.p.c. w zw. z
art. 233 § 1 k.p.c. i art. 386 § 6 k.p.c. poprzez podzielenie w pełni i zaakceptowanie
ustaleń Sądu I instancji, pomimo że Sąd I instancji wykonał jedynie połowicznie, pro
forma wskazania Sądu Apelacyjnego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych III
Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zawarte w wyroku z dnia 24.01.2007 r.,
przez co ustalenia Sądu pierwszej instancji nie mogą być uznane za prawidłowe;
11
3. art. 385 k.p.c. poprzez oddalenie apelacji jako bezzasadnej, mimo że była ona
nie tylko zasadna, ale wręcz oczywiście uzasadniona, zarówno z uwagi na zarzuty
materialne, jak i procesowe oraz zarzut sprzeczności istotnych ustaleń faktycznych
Sądu pierwszej instancji z zebranym materiałem dowodowym.
Wskazując na powyższe zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
Sądu Apelacyjnego w całości i o uchylenie poprzedzającego go wyroku Sądu
Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. z dnia 21.12.2007 r. w
całości oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu
Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. ewentualnie o uchylenie
zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego w całości i orzeczenie co do istoty
sprawy poprzez przyznanie odwołującemu się prawa do wcześniejszej emerytury z
tytułu pracy w szczególnych warunkach.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma uzasadnione podstawy.
Trafny jest zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 278 § 1
k.p.c. stanowiącego, że w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd
po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać
jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii.
W rozpoznawanej sprawie jest niesporne, że w celu ustalenia, czy
wnioskodawca w spornych okresach wykonywał pracę w szczególnych warunkach,
dopuszczono dowód z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy.
Tymczasem, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2000 r. II
UKN 446/99 (OSNP 2001/18/562) „Ustalenie wykonywania pracy w szczególnych
warunkach lub szczególnym charakterze, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy
obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, Dz. U. Nr
8, poz. 43 ze zm.) nie wymaga wiadomości specjalnych uzasadniających
prowadzenie dowodu z opinii biegłego.”
W rozpoznawanej sprawie spornym zagadnieniem prawnym jest to, czy
wnioskodawca w czasie zatrudnienia w B. Zakładach Przemysłu Bawełnianego „F.”
12
od 1 marca 1972 roku do 19 kwietnia 1976 roku oraz w Ł. Zakładach Przemysłu
Bawełnianego „N."' od 20 kwietnia 1976 roku do 31 października 1984 roku na
stanowiskach kierownika elektrociepłowni wykonywał stale i w pełnym wymiarze
czasu pracy pracę w warunkach szczególnych, a co za tym idzie, czy spełnia on
przesłanki warunkujące przyznanie mu prawa do emerytury z tytułu pracy w
warunkach szczególnych.
Rozstrzygnięcie tego zagadnienia prawnego wymaga oceny, czy
wnioskodawca w spornym okresie wykonywał pracę w warunkach szczególnych w
rozumieniu art. 32 ust. 2 ustawy w związku z § 3 i 4 rozporządzenia, a następnie
czy wykonywał tę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym
stanowisku pracy ( § 2 rozporządzenia).
Stanowiskiem pracy wnioskodawcy jest stanowisko kierownika
elektrociepłowni. Zakwalifikowanie pracy wnioskodawcy na tym stanowisku do
pracy w szczególnych warunkach wymaga uprzedniego ustalenia, czy zakres
obowiązków powoda obejmował czynności wymienione w pkt 24 Działu XV
załącznika A, tj. czy w zakresie obowiązków powoda mieściły się czynności, które
mogą być zaliczone do kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług
oraz dozór inżynieryjno-techniczny, a ponadto, czy czynności te były wykonywane
w oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace
wymienione w wykazie A.
Z ustalonego przez Sądy zakresu obowiązków wnioskodawcy wynika, że
wykonywał on dozór inżynieryjno-techniczny w rozumieniu pkt 24 Działu XV
załącznika A oraz że wykonywanie przez powoda czynności mieszczących się w
zakresie dozoru inżynieryjno-technicznego miało miejsce w oddziałach i
wydziałach, w których jako podstawowe wykonywano prace wymienione w Dziale II
wykazu A, a mianowicie „prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i
cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń
elektroenergetycznych i cieplnych.” Niewątpliwie zatem wnioskodawca wykonywał
prace w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia. Nie ma przy tym
rozstrzygającego znaczenia, w jakim zakresie wnioskodawca wykonywał dozór
inżynieryjno-techniczny bezpośrednio, czyli osobiście lub pośrednio, czyli poprzez
podległych mu służbowo pracowników. Ponadto, „osoba wykonująca taki dozór nie
13
musi stale przebywać na stanowiskach, gdzie jest wykonywana praca, w zakresie
jej obowiązków musi być przewidziane sporządzanie dokumentacji, planów
organizacyjnych i innych czynności. Ponoszenie odpowiedzialności za
wykonywanie pracy, w której każdy błąd techniczny może narazić na
niebezpieczeństwo pracowników i inne osoby, zostało uznane za wykonywanie
pracy w warunkach szczególnych”( niepublikowany wyrok Sądu Najwyższego z 30
stycznia 2008 r. I UK 195/07; niepublikowany wyrok Sądu Najwyższego z 4
października 2007 r. I UK 111/07).
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
/tp/