Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 stycznia 2009 r.
II UK 149/08
Uprawnienie do świadczenia rehabilitacyjnego nie jest uzależnione od
istnienia tej samej choroby po wyczerpaniu zasiłku chorobowego, lecz od dal-
szego, nieprzerwanego występowania niezdolności do pracy, spowodowanej tą
samą lub inną chorobą, albo też kilkoma współistniejącymi chorobami (art. 18
ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa, jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr
31, poz. 267 ze zm.).
Przewodniczący SSN Jolanta Strusińska-Żukowska, Sędziowie: SN Zbigniew
Korzeniowski, SA Maciej Pacuda (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 stycznia
2009 r. sprawy z wniosku Ewy K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w W. o świadczenie rehabilitacyjne, na skutek skargi kasacyjnej wniosko-
dawczyni od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Warszawie z dnia 6 grudnia 2007 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, po-
zostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 14 września 2004 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w W. odmówił przyznania ubezpieczonej Ewie K. prawa do świadczenia rehabilita-
cyjnego, uzasadniając tę decyzję odzyskaniem przez ubezpieczoną zdolności do
pracy. Wyrokiem z dnia 27 lutego 2007 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Śródmieścia-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie wniesione przez ubezpie-
czoną Ewę K. od wyżej wymienionej decyzji organu rentowego. Swoje rozstrzygnię-
cie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach. Ubezpieczona była upraw-
2
niona do pobierania zasiłku chorobowego w związku z niezdolnością do pracy przez
okres 270 dni od 8 listopada 2003 r. do 6 sierpnia 2004 r. Następnie, decyzją z 3
sierpnia 2004 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej świadczenie rehabilitacyjne
na okres jednego miesiąca od dnia 4 sierpnia 2004 r. do 2 września 2004 r. Na pod-
stawie opinii biegłych lekarzy różnych specjalności oraz opinii Instytutu Akademii
Medycznej w W. Sąd pierwszej instancji przyjął z kolei, iż ubezpieczona nie była nie-
zdolna do pracy po dniu 2 września 2004 r. Dlatego też oddalił jej odwołanie od de-
cyzji organu rentowego.
W następstwie apelacji wniesionej przez ubezpieczoną Ewę K. od wyroku
Sądu Rejonowego z dnia 27 lutego 2007 r., Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 6 grudnia 2007r. oddalił tę apelację,
uznając ją za bezzasadną. Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że zarówno Sąd
Rejonowy, jak i ubezpieczona, niewłaściwie ocenili specyficzny charakter świadcze-
nia rehabilitacyjnego. Zdaniem Sądu drugiej instancji, świadczenie rehabilitacyjne
jest bowiem świadczeniem „na dokończenie leczenia” i ma stwarzać możliwość kon-
tynuowania leczenia lub rehabilitacji osobom, dla których obowiązujący obecnie
okres zasiłku chorobowego jest za krótki dla odzyskania pełnej zdolności do pracy.
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu za-
siłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja
rokują odzyskanie zdolności do pracy. Jest więc świadczeniem „na dokończenie le-
czenia” określonej choroby i to odróżnia go od renty z tytułu niezdolności do pracy,
która może być przyznana, a następnie przedłużana w sytuacji, gdy ubezpieczony
jest niezdolny do pracy, nawet jeżeli przyczyny niezdolności do pracy zmieniają się.
Tymczasem świadczenie rehabilitacyjne ma służyć rehabilitacji ubezpieczonego od
konkretnej choroby, a nie ogólnej jego rehabilitacji z tytułu wszelkich chorób.
Wskazując na przedstawiony wyżej pogląd prawny, Sąd Okręgowy doszedł do
przekonania, iż spór dotyczący oceny szeregu opinii biegłych lekarzy różnych spe-
cjalności był w rozpoznawanej sprawie zbędny. Skoro bowiem świadczenie rehabili-
tacyjne zostało przyznane ubezpieczonej z przyczyn psychiatrycznych, to znaczenie
dla rozstrzygnięcia sprawy miała jedynie opinia biegłego psychiatry. Tę zaś, zdaniem
Sądu drugiej instancji, należało w pełni podzielić, ponieważ nie istniały żadne prze-
słanki, które mogły być przyczyną do kwestionowania tego dowodu. W szczególności
takiej przesłanki nie mogło stanowić samo tylko kwestionowanie opinii przez ubez-
pieczoną.
3
Odnosząc się do podniesionego w apelacji zarzutu nieuwzględnienia przez
Sąd pierwszej instancji wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Pragi Północ z dnia
2 lipca 2007 r. [...], Sąd Okręgowy stwierdził natomiast, że sprawa ta dotyczyła zasił-
ku chorobowego, a przedmiotem postępowania w niej nie było ustalenie faktu nie-
zdolności ubezpieczonej do pracy, lecz to, czy powstała u ubezpieczonej w danym
okresie niezdolność do pracy została spowodowana takimi samymi, bądź związany-
mi przyczynowo chorobami, co niezdolność do pracy we wcześniejszym okresie. Po-
nadto Sąd cywilny jest związany jedynie prawomocnym wyrokiem skazującym Sądu
karnego. Nie jest więc związany orzeczeniem innego Sądu dotyczącym przyznania
zasiłku chorobowego.
W skardze kasacyjnej wniesionej od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 6 grud-
nia 2007 r. ubezpieczona Ewa K. działająca za pośrednictwem swego pełnomocnika
zaskarżyła ten wyrok w całości i powołując się na treść art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. za-
rzuciła mu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 18 ust. 1 ustawy z 25 czerwca
1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa, poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że świadczenie rehabilita-
cyjne może być przyznane jedynie na dokończenie leczenia jednej, określonej cho-
roby, bez względu na to, czy ubezpieczony jest nadal niezdolny do pracy z innych
przyczyn. Wskazując na ten zarzut, ubezpieczona, na podstawie art. 3984
§ 1 pkt 4
k.p.c., domagała się uchylenia w całości zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy
Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach.
Wnioskując o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, ubezpieczona po-
dała, że art. 18 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z
ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa wymaga wykładni i roz-
strzygnięcia, czy przesłanką przyznania świadczenia rehabilitacyjnego jest sam fakt
istnienia - po wyczerpaniu zasiłku chorobowego - dalszej niezdolności do pracy, ro-
kującej ustąpieniem w przypadku kontynuowania leczenia lub rehabilitacji, czy też
niezdolność ta musi być spowodowana tą samą chorobą, dla której przyznano ubez-
pieczonemu zasiłek chorobowy. Rozstrzygnięcie to pozwoli natomiast na wyelimino-
wanie rozbieżności i wątpliwości w orzecznictwie sądów powszechnych.
W celu uzasadnienia swego zarzutu skarżąca podniosła z kolei, że jej zda-
niem wykładnia art. 18 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia spo-
łecznego w razie choroby i macierzyństwa nie może być oderwana od wykładni art. 6
4
ust. 1 tejże ustawy, który stanowi, iż zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczo-
nemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpie-
czenia chorobowego. Zasiłek chorobowy jest więc przyznawany z powodu niezdol-
ności do pracy będącej skutkiem choroby, a nie z powodu samej choroby, która jest
przedmiotem ochrony w ramach ubezpieczenia chorobowego. Choroba i jej skutek w
postaci niezdolności do pracy stanowią zatem dwa odrębne pojęcia, przy czym sama
niezdolność do pracy nie jest cechą choroby, ale rodzajem wpływu stanu zdrowia na
możliwość wykonywania przez ubezpieczonego dotychczasowej pracy. Niezdolność
do pracy z powodu choroby, jako pojęcie prawne, oznacza więc rodzaj zdarzenia
ubezpieczeniowego, z którym prawo łączy określony rodzaj świadczenia zastępują-
cego pracownikowi wynagrodzenie. Skoro zaś świadczenie rehabilitacyjne przysłu-
guje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal nie-
zdolny do pracy, to brak jest podstaw do uznania, że w odniesieniu do owego świad-
czenia niezdolność tę należy powiązać z konkretnie określoną chorobą, tą samą, z
powodu której przyznano wcześniej zasiłek chorobowy.
Ubezpieczona dodała, także, iż nie można wprawdzie zaprzeczyć, że świad-
czenie rehabilitacyjne nie służy rehabilitacji wszelkich chorób ubezpieczonego - od
tego jest ubezpieczenie zdrowotne - jednakże podstawą jego przyznania, tak jak w
przypadku zasiłku chorobowego, nie jest choroba ubezpieczonego, a niezdolność do
pracy, trwająca pomimo wyczerpania zasiłku chorobowego i rokująca odzyskanie
zdolności do pracy, która może być skutkiem kilku występujących łącznie schorzeń,
które poddane dalszemu leczeniu lub rehabilitacji ustąpią, powodując przywrócenie
zdolności do pracy.
Na koniec skarżąca odwołała się do poglądu prawnego sformułowanego w
uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z 3 października 1997 r., II UKN 288/97
(OSNAPiUS 1998 nr 15, poz. 459) i podkreśliła, iż jest on o tyle istotny, że w rozpo-
znawanej obecnie sprawie, na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS z dnia
28 lipca 2004 r., ubezpieczona otrzymała świadczenie rehabilitacyjne na okres od 4
sierpnia do 2 września 2004 r. nie tylko z powodu depresji (jako choroby współist-
niejącej), ale przede wszystkim z uwagi na chorobą zasadniczą - uporczywy suchy
kaszel.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
5
Skarga kasacyjna ubezpieczonej zarzucająca zaskarżonemu wyrokowi naru-
szenie art. 18 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z
ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z
2005 r. Nr 31, poz. 267 ze zm.), przez jego błędną wykładnię jest w pełni uzasadnio-
na.
Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z treścią powołanego przepisu
świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu za-
siłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja
lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy. Wypada również dodać, że stosow-
nie do treści art. 18 ust. 2 wymienionej ustawy świadczenie rehabilitacyjne przysłu-
guje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej jednak
niż przez 12 miesięcy. Wykładnia gramatyczna tego przepisu wyraźnie wskazuje, iż
świadczenie rehabilitacyjne jest bez wątpienia kontynuacją zasiłku chorobowego
(przez okres nie dłuższy niż 12 miesięcy) w tym znaczeniu, że prawo do niego
można nabyć tylko wówczas, gdy ustawowy okres pobierania zasiłku chorobowego
został już wyczerpany, a osoba pobierająca dotychczas zasiłek chorobowy jest nadal
niezdolna do pracy. Użycie przez ustawodawcę w cytowanym przepisie słowa:
„nadal” oznacza przy tym, że pomiędzy okresem pobierania zasiłku chorobowego, a
okresem pobierania świadczenia rehabilitacyjnego musi istnieć ciągłość. Innymi
słowy, stan uzasadniający prawo do zasiłku chorobowego, a następnie prawo do
świadczenia rehabilitacyjnego, nie może zostać przerwany. Wbrew odmiennemu sta-
nowisku zaprezentowanemu przez Sąd drugiej instancji, nie chodzi tu jednak o cią-
głość tej samej choroby. Przede wszystkim dlatego, iż art. 18 ustawy o świadcze-
niach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa z
całą pewnością nie zawiera takiego zastrzeżenia. Ponadto, zgodnie z treścią tego
przepisu, zdarzeniem ubezpieczeniowym powodującym ziszczenie się ryzyka ubez-
pieczeniowego, a w konsekwencji nabycie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego
jest, analogicznie jak w przypadku zasiłku chorobowego (por. art. 6 ust. 1 ustawy),
niezdolność do pracy spowodowana chorobą, a nie samo występowanie choroby. Ta
bowiem, rozumiana jako pewien proces patologiczny objawiający się zaburzeniem
czynności organizmu i stanowiący tym samym odstępstwo od normy przy ocenie
stanu zdrowia, wcale nie musi pociągać za sobą niezdolności do pracy. Istnieje
wszak wiele chorób, które wprawdzie obniżają ogólną sprawność organizmu, ale nie
w takim stopniu, aby powodować niezdolność do pracy. Występujący u konkretnej
6
osoby stan chorobowy będzie zatem powodował nabycie przez nią prawa do świad-
czenia rehabilitacyjnego tylko wówczas, gdy stopień nasilenia tego stanu chorobo-
wego spowoduje niezdolność do pracy tej osoby, tzn. doprowadzi do takiego naru-
szenia sprawności jej organizmu, które uniemożliwi tej osobie wykonywanie (konty-
nuowanie) pracy zawodowej. Równocześnie nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby
przyjąć, że niezdolność do pracy może zostać spowodowana zarówno występowa-
niem jednego tylko schorzenia, jak i kilku współistniejących, z których każde rozpa-
trywane osobno nie będzie powodował niezdolności do pracy. Co więcej, wykładnia
funkcjonalna omawianego art. 18 ustawy musi prowadzić do wniosku, iż tak rozu-
miana niezdolność do pracy jako przesłanka nabycia prawa do świadczenia rehabi-
litacyjnego może stanowić skutek kolejnych stadiów zaawansowania jednej choroby,
czy też nawet konsekwencję kilku następujących bezpośrednio po sobie schorzeń. O
tym, czy dana osoba ma nadal prawo do świadczenia rehabilitacyjnego będzie bo-
wiem decydowała występująca w sposób ciągły jej niezdolność do pracy, a nie rodzaj
schorzenia, które tę niezdolność do pracy powoduje. Przedstawionej wykładni art. 18
ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa nie stoi na przeszkodzie, że świadczenie rehabilitacyjne jest „świad-
czeniem na dokończenie leczenia”, skoro jego przyznanie ma służyć nie tyle wyle-
czeniu konkretnej choroby, co odzyskaniu zdolności do pracy w sytuacji, w której
dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie tej zdolności w okresie
nie dłuższym niż 12 miesięcy. Celem tego świadczenia jest zaś zapewnienie osobie
uprawnionej źródła przychodu w sytuacji, w której najczęściej dochodzi do rozwiąza-
nia z nią stosunku pracy przez pracodawcę (por. art. 53 k.p.), a osoba ta z powodu
niezdolności do pracy, pracy tej świadczyć nie może.
Reasumując, należy stwierdzić, że prawidłowa wykładnia art. 18 ustawy o
świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macie-
rzyństwa daje się wyrazić w tezie, iż ocena uprawnień danej osoby do świadczenia
rehabilitacyjnego nie jest uzależniona od dalszego (po wyczerpaniu zasiłku chorobo-
wego) istnienia tej samej choroby, która skutkowała prawem do zasiłku chorobowe-
go, lecz od dalszego, nieprzerwanego występowania u danej osoby niezdolności do
pracy spowodowanej tą samą lub inną chorobą, albo też kilkoma współistniejącymi
chorobami.
Zajmując odmienne stanowisko i uznając w związku z tym, że wnioskowane
przez ubezpieczoną świadczenie rehabilitacyjne mogło być jej przyznane jedynie na
7
dokończenie leczenia jednej, określonej choroby (powstałej z przyczyn psychiatrycz-
nych), bez względu na to, czy była ona niezdolna do pracy również z powodu innych
chorób, Sąd drugiej instancji ograniczył swoją ocenę wyłącznie do skutków schorze-
nia, które jego zdaniem stanowiło przyczynę przyznania ubezpieczonej prawa do
świadczenia rehabilitacyjnego na okres od 4 sierpnia 2004 r. do 2 września 2004 r.
Czyniąc tak, Sąd drugiej instancji naruszył zatem art. 18 ustawy z 25 czerwca1999 r.
o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macie-
rzyństwa, co powoduje, iż skarga kasacyjna wniesiona od wydanego przez ten Sąd
wyroku musi być uznana za uzasadnioną.
Kierując się przedstawionymi wyżej motywami oraz opierając się na treści art.
39815
§ 1 k.p.c., a w zakresie kosztów postępowania kasacyjnego - na podstawie art.
108 § 2 k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
wyroku.
========================================