III CZP 120/08
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:08-08-2013
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZP 120/08
POSTANOWIENIE
Dnia 22 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa I. L., R. L. i H. W.
przeciwko K. K., K. K. i . B.
o ustalenie nieważności umowy,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 stycznia 2009 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w L.
postanowieniem z dnia 7 sierpnia 2008 r.,
"Czy powód, któremu przysługiwało prawo pierwokupu w związku
z zawarciem umowy dzierżawy nieruchomości rolnej na okres
dłuższy niż trzy lata w oparciu o uchylony obecnie art. 695 § 2 k.c.
może to prawo wykonać w razie sprzedaży dzierżawionej
nieruchomości po wejściu w życie ustawy z dnia 11 kwietnia
2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. Nr 64 z 2003 roku,
poz. 592) nawet jeśli nie spełnia warunków z art. 3 ust. 1 tej ustawy?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy w Ł. wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2008 r. unieważnił umowę
sprzedaży nieruchomości położonych we wsi K. zawartą między pozwanymi w dniu
16 kwietnia 2007 r. W jego ocenie umowa sprzedaży tej nieruchomości zawierająca
warunek jedynie w odniesieniu do Agencji Nieruchomości Rolnych, naruszała
ustawowe prawo pierwokupu powodów, przysługujące im z mocy art. 695 § 2 k.c.,
jako dzierżawcom sprzedanej nieruchomości. Przepis ten został wprawdzie
uchylony przez ustawę z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego
(Dz. U. Nr 64, poz. 592), jednakże umowa dzierżawy, na którą powoływali się
powodowie, została zawarta jeszcze pod rządem art. 695 § 2 k.c. Przemawiało to
za uwzględnieniem powództwa.
Sąd Okręgowy w L. rozpoznając apelację pozwanego K. K. powziął
wątpliwość, czy powód, któremu przysługiwało prawo pierwokupu na podstawie art.
695 § 2 k.c. w związku z zawarciem umowy dzierżawy nieruchomości rolnej na
okres dłuższy niż trzy lata, może to prawo wykonać w razie sprzedaży
dzierżawionej nieruchomości po wejściu w życie ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r.
o kształtowaniu ustroju rolnego i zagadnienie to przedstawił do rozstrzygnięcia
Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie utrwalone jest stanowisko, że Sąd Najwyższy udziela
odpowiedzi na pytania prawne przedstawione do rozstrzygnięcia na podstawie art.
390 § 1 k.p.c. wówczas, gdy sformułowane w pytaniu zagadnienie prawne
ma znaczenie dla rozstrzygnięcia tej sprawy, w której je przedstawiono.
Zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w L. dotyczy możliwości
wykonania prawa pierwokupu po wejściu w życie ustawy o kształtowaniu ustroju
rolnego, przysługującego dzierżawcy na podstawie art. 695 § 2 k.c., w związku
z zawarciem umowy dzierżawy na okres dłuższy niż trzy lata. Tak sformułowane
zagadnienie nie odnosi się do stanu faktycznego ustalonego w sprawie, gdyż
poczynione przez sąd ustalenia wskazują, że umowy dzierżawy były zawierane
jedynie na okresy dwuletnie i na czas nieoznaczony. Żaden z powodów nie mógł
zatem nabyć prawa pierwokupu z uwagi na zawarcie umowy dzierżawy na okres
3
dłuższy niż trzy lata, co Sąd Okręgowy przyjął za podstawę przedstawionego
zagadnienia prawnego. Gdyby zaś nawet założyć, że zagadnienie to jedynie w
sposób skrótowy nawiązuje do treści art. 695 § 2 k.c. i dotyczy także nabycia prawa
pierwokupu z uwagi na faktyczny okres dzierżawy nieruchomości trwający co
najmniej 10 lat, to wymagałoby to poczynienia w sprawie odpowiednich ustaleń
dotyczących czasu trwania dzierżawy. Niewątpliwie bowiem zagadnienie
przedstawione przez Sąd Okręgowy dotyczyło prawa pierwokupu, które miało już
przysługiwać dzierżawcy przed wejściem w życie ustawy o kształtowaniu ustroju
rolnego tj. przed dniem 16 lipca 2003 r. Sąd Okręgowy w swoich ustaleniach
stwierdził jednak jedynie, że w rozstrzyganej sprawie „mamy do czynienia z umową
dzierżawy nieruchomości przez H. W. na czas nieoznaczony, która trwała co
najmniej od 1994 r.”. Ustalenie to wskazuje zatem, że przed dniem 16 lipca 2003 r.
nie upłynął okres trwania umowy dzierżawy wynoszący dziesięć lat, uzasadniający
nabycie prawa pierwokupu na podstawie art. 695 § 2 k.c. Wymaga także
podkreślenia, że Sąd drugiej instancji formułując zagadnienie prawne zawarte w
postanowieniu z dnia 7 sierpnia 2008 r., gdzie użył zwrotu „Czy powód, któremu
przysługiwało prawo pierwokupu" pominął też zupełnie ocenę, czy osoba
dzierżawcy uległa zmianie, mimo ustalenia, że grunty dzierżawione przez
małżonków L. „zostały przekazane" ich córce i w związku z tym komu oraz z uwagi
na jakie okoliczności miałoby przysługiwać prawo pierwokupu na podstawie art. 695
§ 2. Powództwo zostało zaś wytoczone przez wszystkich dotychczasowych
posiadaczy.
Z przyczyn wyżej wskazanych Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 § 1
k.p.c. odmówił podjęcia uchwały.
(eb)
POSTANOWIENIE
Dnia 22 stycznia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa I. L., R. L. i H. W.
przeciwko K. K., K. K. i . B.
o ustalenie nieważności umowy,
na posiedzeniu jawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 stycznia 2009 r.,
na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w L.
postanowieniem z dnia 7 sierpnia 2008 r.,
"Czy powód, któremu przysługiwało prawo pierwokupu w związku
z zawarciem umowy dzierżawy nieruchomości rolnej na okres
dłuższy niż trzy lata w oparciu o uchylony obecnie art. 695 § 2 k.c.
może to prawo wykonać w razie sprzedaży dzierżawionej
nieruchomości po wejściu w życie ustawy z dnia 11 kwietnia
2003 roku o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz.U. Nr 64 z 2003 roku,
poz. 592) nawet jeśli nie spełnia warunków z art. 3 ust. 1 tej ustawy?"
odmawia podjęcia uchwały.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy w Ł. wyrokiem z dnia 16 kwietnia 2008 r. unieważnił umowę
sprzedaży nieruchomości położonych we wsi K. zawartą między pozwanymi w dniu
16 kwietnia 2007 r. W jego ocenie umowa sprzedaży tej nieruchomości zawierająca
warunek jedynie w odniesieniu do Agencji Nieruchomości Rolnych, naruszała
ustawowe prawo pierwokupu powodów, przysługujące im z mocy art. 695 § 2 k.c.,
jako dzierżawcom sprzedanej nieruchomości. Przepis ten został wprawdzie
uchylony przez ustawę z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego
(Dz. U. Nr 64, poz. 592), jednakże umowa dzierżawy, na którą powoływali się
powodowie, została zawarta jeszcze pod rządem art. 695 § 2 k.c. Przemawiało to
za uwzględnieniem powództwa.
Sąd Okręgowy w L. rozpoznając apelację pozwanego K. K. powziął
wątpliwość, czy powód, któremu przysługiwało prawo pierwokupu na podstawie art.
695 § 2 k.c. w związku z zawarciem umowy dzierżawy nieruchomości rolnej na
okres dłuższy niż trzy lata, może to prawo wykonać w razie sprzedaży
dzierżawionej nieruchomości po wejściu w życie ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r.
o kształtowaniu ustroju rolnego i zagadnienie to przedstawił do rozstrzygnięcia
Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W orzecznictwie utrwalone jest stanowisko, że Sąd Najwyższy udziela
odpowiedzi na pytania prawne przedstawione do rozstrzygnięcia na podstawie art.
390 § 1 k.p.c. wówczas, gdy sformułowane w pytaniu zagadnienie prawne
ma znaczenie dla rozstrzygnięcia tej sprawy, w której je przedstawiono.
Zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w L. dotyczy możliwości
wykonania prawa pierwokupu po wejściu w życie ustawy o kształtowaniu ustroju
rolnego, przysługującego dzierżawcy na podstawie art. 695 § 2 k.c., w związku
z zawarciem umowy dzierżawy na okres dłuższy niż trzy lata. Tak sformułowane
zagadnienie nie odnosi się do stanu faktycznego ustalonego w sprawie, gdyż
poczynione przez sąd ustalenia wskazują, że umowy dzierżawy były zawierane
jedynie na okresy dwuletnie i na czas nieoznaczony. Żaden z powodów nie mógł
zatem nabyć prawa pierwokupu z uwagi na zawarcie umowy dzierżawy na okres
3
dłuższy niż trzy lata, co Sąd Okręgowy przyjął za podstawę przedstawionego
zagadnienia prawnego. Gdyby zaś nawet założyć, że zagadnienie to jedynie w
sposób skrótowy nawiązuje do treści art. 695 § 2 k.c. i dotyczy także nabycia prawa
pierwokupu z uwagi na faktyczny okres dzierżawy nieruchomości trwający co
najmniej 10 lat, to wymagałoby to poczynienia w sprawie odpowiednich ustaleń
dotyczących czasu trwania dzierżawy. Niewątpliwie bowiem zagadnienie
przedstawione przez Sąd Okręgowy dotyczyło prawa pierwokupu, które miało już
przysługiwać dzierżawcy przed wejściem w życie ustawy o kształtowaniu ustroju
rolnego tj. przed dniem 16 lipca 2003 r. Sąd Okręgowy w swoich ustaleniach
stwierdził jednak jedynie, że w rozstrzyganej sprawie „mamy do czynienia z umową
dzierżawy nieruchomości przez H. W. na czas nieoznaczony, która trwała co
najmniej od 1994 r.”. Ustalenie to wskazuje zatem, że przed dniem 16 lipca 2003 r.
nie upłynął okres trwania umowy dzierżawy wynoszący dziesięć lat, uzasadniający
nabycie prawa pierwokupu na podstawie art. 695 § 2 k.c. Wymaga także
podkreślenia, że Sąd drugiej instancji formułując zagadnienie prawne zawarte w
postanowieniu z dnia 7 sierpnia 2008 r., gdzie użył zwrotu „Czy powód, któremu
przysługiwało prawo pierwokupu" pominął też zupełnie ocenę, czy osoba
dzierżawcy uległa zmianie, mimo ustalenia, że grunty dzierżawione przez
małżonków L. „zostały przekazane" ich córce i w związku z tym komu oraz z uwagi
na jakie okoliczności miałoby przysługiwać prawo pierwokupu na podstawie art. 695
§ 2. Powództwo zostało zaś wytoczone przez wszystkich dotychczasowych
posiadaczy.
Z przyczyn wyżej wskazanych Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 § 1
k.p.c. odmówił podjęcia uchwały.
(eb)