Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 24 lutego 2009 r., III CZP 127/08
Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Stanisław Dąbrowski
Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa "M." S.A. w B.-B. przeciwko "B.", sp. z
o.o. w T. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w
dniu 24 lutego 2009 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd
Apelacyjny w Katowicach postanowieniem z dnia 30 września 2008 r.:
„Czy ustanowiony w art. 4799
§ 1 k.p.c. obowiązek doręczenia w toku sprawy
przez stronę reprezentowaną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika
patentowego odpisów pism procesowych z załącznikami bezpośrednio stronie
przeciwnej i dołączenie do pisma procesowego wnoszonego do sądu dowodu
doręczenia drugiej stronie odpisu pisma albo dowodu wysłania go listem
poleconym, pod rygorem zwrotu pisma bez wzywania do usunięcia tego braku –
dotyczy również składanego w formie pisma procesowego wniosku o przywrócenie
terminu do wniesienia środka odwoławczego?”
podjął uchwałę:
Przewidziany w art. 4799
§ 1 zdanie drugie k.p.c. obowiązek dołączenia
do pisma procesowego wniesionego do sądu dowodu doręczenia drugiej
stronie odpisu tego pisma albo dowodu wysłania go przesyłką poleconą
dotyczy także pisma z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia
apelacji.
Uzasadnienie
W sprawie gospodarczej z powództwa "M." S.A. w B.-B. przeciwko "B.", sp. z
o.o. w T. o zapłatę strona powodowa uchybiła terminowi do wniesienia apelacji od
wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku-Białej, w związku z czym – składając tę
apelację – złożyła także wniosek o przywrócenie terminu do jej wniesienia. Ze
względu jednak na to, że – wbrew art. 4799
§ 1 k.p.c. – nie dołączyła do wniosku o
przywrócenie terminu jego odpisu, przewodniczący w Sądzie Okręgowym zwrócił
ten wniosek, a następnie – postanowieniem z dnia 10 lipca 2008 r. – Sąd Okręgowy
odrzucił apelację (art. 370 k.p.c.).
Rozpoznając zażalenie strony powodowej od tego postanowienia, Sąd
Apelacyjny w Katowicach powziął poważne wątpliwości, którym dał wyraz w
zagadnieniu prawnym przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia na
podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Artykuł 4799
k.p.c. był już przedmiotem wszechstronnej analizy Sądu
Najwyższego dokonanej w uzasadnieniu uchwały z dnia 27 października 2005 r., III
CZP 65/05 (OSNC 2006, nr 3, poz. 50), gdzie zwrócono uwagę, że rozmaitość
sytuacji powstających w toku postępowania, odmienność interesów i celów stron, a
także liczne wymagania stawiane przepisami kodeksu sprawiają, iż treść, charakter
oraz funkcje pism procesowych, obejmujących wnioski i oświadczenia (art. 125 § 1
k.p.c.), mogą być bardzo różnorodne. Mogą dotyczyć zagadnień formalnych lub
merytorycznych, kwestii zasadniczych dla biegu procesu lub ubocznych, mogą
odnosić się do obu stron lub tylko do jednej z nich albo też pochodzić od osób
biorących udział w postępowaniu, ale niebędących stronami (np. biegłego lub
prokuratora) i wiązać się tylko z ich udziałem w sprawie. Ze względu na tę
różnorodność i dynamikę nie można wszystkich pism procesowych traktować w
sposób jednolity, jak też nie jest możliwe wyczerpujące unormowanie ich
funkcjonowania w procesie.
W związku z tym, aby wyjaśnić, jakich pism dotyczy art. 4799
§ 1 k.p.c., Sąd
Najwyższy dokonał dystynkcji między pismami procesowymi mającymi znaczenie
dla innych niż strona wnosząca osób uczestniczących w sprawie, a pismami, które
takiego znaczenia nie mają lub dotyczą tylko niektórych uczestników, i uznał, że
hipotezą wymienionego przepisu objęte są tylko pisma mające znaczenie dla obu
stron. Ten zabieg interpretacyjny jest także kluczem do rozstrzygnięcia zagadnienia
prawnego przedstawionego w niniejszej sprawie, treść uchwały zależy zatem od
odpowiedzi na pytanie, czy pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu do
wniesienia apelacji jest pismem procesowym dotyczącym tylko strony wnoszącej to
pismo, czy także strony przeciwnej.
Przed udzieleniem odpowiedzi na to pytanie należy zaznaczyć, że charakter
postępowania o przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej nie jest
ani w nauce, ani w judykaturze określany jednoznacznie. W szczególności nie są do
końca wyjaśnione relacje między przywróceniem terminu do zaskarżenia
orzeczenia z jego prawomocnością oraz kwestie wiążące się z instancyjną kontrolą
postanowień w przedmiocie przywrócenia terminu, przyjmuje się natomiast zgodnie,
że omawiane postępowanie jest postępowaniem wpadkowym oraz – generalnie –
że ma charakter dwustronny. W związku z tym w piśmiennictwie, zwłaszcza
przedwojennym, podkreślano, że odpis wniosku o przywrócenie terminu, gdy
dotyczy terminu do wniesienia środka zaskarżenia orzeczenia dotyczącego istoty
sprawy, podlega doręczeniu stronie przeciwnej.
Pogląd ten należy podzielić, gdyż sposób rozpoznania wniosku o
przywrócenie terminu do zaskarżenia wyroku – w tym wypadku do wniesienia
apelacji – pozostaje nie tylko w interesie strony składającej wniosek. Jest oczywiste,
że podważenie prawomocności wyroku, wynikające z uwzględnienia wniosku o
przywrócenie terminu, względnie – w zależności od poglądu dogmatycznego, jaki
się w tej kwestii przyjmie za prawidłowy – retrospektywne uznanie, iż do
uprawomocnienia się wyroku nie doszło, ma istotne znaczenie dla obydwu stron;
decyduje o dalszym biegu postępowania w sprawie oraz nierzadko o wyniku
sprawy. W niektórych sytuacjach może dojść do zakłóceń we wszczętej już
egzekucji albo do obezwładnienia tytułu wykonawczego.
Z tych względów – przechodząc na grunt art. 4799
§ 1 k.p.c. – należy przyjąć,
że przewidziany w tym przepisie obowiązek dołączenia do pisma procesowego
wniesionego do sądu dowodu doręczenia drugiej stronie odpisu tego pisma albo
dowodu wysłania go przesyłką poleconą dotyczy także pisma zawierającego
wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji. Stanowisko to nie jest
jednak równoznaczne z przyjęciem, że wymieniony obowiązek dotyczy wszystkich
innych pism z wnioskiem o przywrócenie terminu do dokonania czynności
procesowej, można bowiem bronić poglądu, iż nie w każdym wypadku
postępowanie o przywrócenie terminu ma charakter dwustronny. Przykładem jest
wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia zażalenia na postanowienie o
odmowie zwolnienia od kosztów sądowych (o cofnięciu takiego zwolnienia) albo do
usunięcia braków formalnych pozwu; „jednostronność” postępowania w obu tych
wypadkach potwierdza sam ustawodawca (por. art. 395 § 1 oraz art. 130 § 4 k.p.c.).
Spostrzeżenie to nie może, rzecz jasna, wpłynąć na treść uchwały, która odnosi się
do pisma z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia apelacji, dotyczącego
– co wyłożono – obu stron procesu, zatem orzeczono, jak na wstępie.