Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 marca 2009 r.
II UK 239/08
Nauczyciel urlopowany do pełnienia funkcji z wyboru w związku zawodo-
wym na mocy art. 25 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) może przejść na emery-
turę na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nau-
czyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.), jeżeli w chwili
składania wniosku o to świadczenie nie był już zatrudniony jako nauczyciel ani
też urlopowany, a po spełnieniu wymagań do świadczenia, podjął zatrudnienie
na podstawie umowy o pracę.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Romualda Spyt, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 marca
2009 r. sprawy z wniosku Ewy K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w L. o emeryturę, na skutek skargi kasacyjnej wnioskodawczyni od wy-
roku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 6 lutego 2008 r. [...]
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację organu rentowego,
2. zasądził od strony pozwanej na rzecz wnioskodawcy kwotę 240 zł (dwieście
czterdzieści) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 6 lutego 2008 r. [...] Sąd Apelacyjny we Wrocławiu zmie-
nił, na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału
w L., wyrok Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legni-
cy z dnia 19 kwietnia 2007 r. i oddalił odwołanie wnioskodawczyni Ewy K. od de-
cyzji ZUS z dnia 29 stycznia 2007 r. w sprawie o emeryturę.
W świetle ustaleń faktycznych, decyzją z dnia 29 stycznia 2007 r. organ ren-
towy odmówił wnioskodawczyni prawa do emerytury nauczycielskiej, uznając że nie
2
spełniła ona warunków do otrzymania świadczenia, bowiem nie jest nauczycielem w
rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst;
Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.); w chwili składania wniosku była zatrudniona
w NSZZ „Solidarność" na stanowisku sekretarza zarządu regionu. Wnioskodawczyni
Ewa K. (urodzona 16 stycznia 1953 r.) złożyła w dniu 17 marca 2006 r. wniosek o
przyznanie jej prawa do emerytury na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy Karta Nauczy-
ciela. Decyzją z dnia 5 czerwca 2006 r. organ rentowy odmówił wnioskodawczyni
przyznania prawa do emerytury nauczycielskiej, gdyż pozostawała ona w stosunku
pracy i nie wystąpiła z Otwartego Funduszu Emerytalnego. Następny wniosek o
emeryturę nauczycielską został złożony przez wnioskodawczynię 6 lipca 2006 r. i
również został rozpatrzony odmownie z uwagi na członkostwo w OFE. Po wystąpie-
niu z OFE, w dniu 7 lipca 2006 r., wnioskodawczyni złożyła ponowny wniosek, który
również nie został uwzględniony. Zdaniem organu rentowego, wnioskodawczyni nie
ma prawa do emerytury na postawie ustawy Karta Nauczyciela, bowiem w chwili
składania wniosku nie była nauczycielem w rozumieniu tej ustawy.
Poza sporem jest, że wnioskodawczyni wykazała 30-letni okres zatrudnienia,
w tym 20-letni staż pracy nauczycielskiej. Zatrudniona była od dnia 16 kwietnia 1983
r. do dnia 5 kwietnia 1984 r. i od dnia 10 września 1984 r. do dnia 31 sierpnia 1985 r.
w Szkole Podstawowej [...] w W. i od dnia 1 września 1985 r. w Gimnazjum [...] w L.,
w którym od dnia 1 maja 1992 r. była urlopowana na podstawie art. 25 ustawy z dnia
23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz.
854 ze zm.). W tym czasie łączył ją stosunek pracy z NSZZ „Solidarność". W dniu 29
czerwca 2006 r. wnioskodawczyni rozwiązała umowę o pracę z Gimnazjum w L. i
NSZZ „Solidarność" w L., a z dniem 23 sierpnia 2006 r. wystąpiła z OFE „G.". W dniu
3 lipca 2006 r. wnioskodawczyni została ponownie wybrana do Zarządu Regionu
NSZZ „Solidarność", a następnie na funkcję sekretarza Zarządu na czas od dnia 7
lipca 2006 r. do końca czteroletniej kadencji. Wnioskodawczyni zawarła umowę o
pracę od dnia 3 lipca 2006 r. do dnia 31 lipca 2010 r.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że w czasie składania wniosku oraz wydania decy-
zji art. 88 ustawy - Karta Nauczyciela stanowił, że nauczyciele mający trzydziestoletni
okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze,
mogą przejść na wcześniejszą emeryturę. Prawo do emerytury, o której mowa w ust.
1, bez względu na wiek, mają także nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r.
a przed dniem 1 stycznia 1969 r., którzy spełnili warunki do uzyskania emerytury
3
określone w ust. 1, w ciągu dziewięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) oraz nie przystąpili do otwartego
funduszu emerytalnego. Składając wnioski w dniu 17 marca 2006 r. i 6 lipca 2006 r.
wnioskodawczyni nie spełniła wszystkich wymaganych ustawą warunków. W marcu
2006 r. pozostawała nadal w stosunku pracy i nadal była członkiem OFE, natomiast
składając wniosek w dniu 17 marca 2006 r. nadal była członkiem OFE. Wprawdzie, w
tym czasie, wnioskodawczyni nie pracowała jako nauczyciel, lecz na zasadzie art. 1
ust. 2 pkt 3 ustawie podlegają także, w zakresie określonym ustawą, nauczyciele
urlopowani na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach za-
wodowych. Przepis art. 91a ust. 3 Karty przyznaje nauczycielom urlopowanym na
podstawie przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych
uprawnienia wynikające między innymi z art. 88 Karty Nauczyciela. Status nauczy-
ciela urlopowanego na podstawie ustawy o związkach zawodowych wnioskodawczy-
ni posiadała do dnia rozwiązania umowy o pracę z Gimnazjum [...] w L. (do dnia 29
czerwca 2006 r.). W ocenie Sądu Apelacyjnego, zawierając umowę o pracę w dniu 3
lipca 2006 r. z przewodniczącym Zarządu Regionu Z.M. NSZZ „Solidarność” wnio-
skodawczyni nie była nauczycielem urlopowanym na podstawie przepisów ustawy z
dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, a zatem nie mogła skorzystać z
uprawnień, o których mowa w art. 88 ust. 2a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. -
Karta Nauczyciela. Sąd drugiej instancji podkreślił, że wymienione w art. 88 ustawy z
dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela przesłanki prawa do emerytury, jako
regulacja szczególna, odbiegająca od systemu powszechnego, muszą być interpre-
towane w sposób ścisły, podobnie ścisła musi być wykładnia dotycząca statusu
prawnego osoby ubiegającej się o emeryturę. Wymieniony przepis jednoznacznie
wiąże możliwość uzyskania emerytury z posiadaniem przez osobę ubiegającą się o
emeryturę statusu nauczyciela, wychowawcy lub innego pracownika pedagogiczne-
go, którym ustawa daje prawo do skorzystania z tej możliwości. Wynika to z literal-
nego, jednoznacznego brzmienia przepisów art. 88, według którego emerytura nau-
czycielska przysługuje tylko nauczycielowi oraz art. 91a ustawy, który stanowi, że
nauczycielom urlopowanym na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych przysługują między innymi uprawnienia z art. 88. W tym sta-
nie rzeczy Sąd uznając, że wnioskodawczyni nie spełniła warunków do przyznania
4
emerytury na podstawie art. 88 Karty Nauczyciela, zmienił zaskarżony wyrok i oddalił
jej odwołanie.
Powyższy wyrok zaskarżył skargą kasacyjną pełnomocnik wnioskodawczyni i
zarzucając naruszenie prawa materialnego poprzez błędną interpretację - art. 88 ust.
1 i 2a ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela i uznanie „że intencją
ustawodawcy było przyznanie możliwości ubiegania się o wcześniejszą emeryturę
tylko tym osobom, które w dacie złożenia wniosku pozostają nauczycielami w rozu-
mieniu art. 3 Karty Nauczyciela (aktualnie zatrudnieni)”, wniósł o uchylenie zaskarżo-
nego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji, wraz
z orzeczeniem o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona. Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c. Sąd
Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej (jej podstaw) i jest
związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia,
jeżeli skarga nie zawiera zarzutu naruszenia przepisów postępowania (tak jak w roz-
poznawanej sprawie) - bądź jeżeli taki zarzut okaże się niezasadny. Oznacza to w
okolicznościach sprawy, że wnioskodawczyni wykazała 30-letni okres zatrudnienia, w
tym 20-letni staż pracy nauczycielskiej, nie jest też wątpliwe, że w dniu 29 czerwca
2006 r. rozwiązała umowę o pracę z Gimnazjum w L., a z dniem 23 sierpnia 2006 r.
wystąpiła z OFE „G.". Z powyższego wstępnie wynika, że spełniła warunki dotyczące
okresów zatrudnienia określone w art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. -
Karta Nauczyciela. Według tego przepisu nauczyciele mający trzydziestoletni okres
zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, mogą -
po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę. Jak wynika z
przytoczonej treści przepisu, warunkiem nabycia uprawnienia do emerytury przewi-
dzianej w Karcie Nauczyciela jest posiadanie statusu nauczyciela oraz wykazanie
wymaganego okresu zatrudnienia, który w wypadku wnioskodawczyni powinien wy-
nosić nie mniej niż 30 lat tzw. ogólnego zatrudnienia, w tym nie mniej niż 20 lat wy-
konywania pracy nauczycielskiej lub pracy na stanowiskach wymagających kwalifi-
kacji pedagogicznych w jednostkach organizacyjnych określonych w tej Karcie. Tak
więc, sam trzydziestoletni okres zatrudnienia w sytuacjach opisanych w tym przepisie
5
daje nauczycielowi możliwość przejścia na emeryturę. Skorzystanie jednak z tej
możliwości wymaga - według art. 88 ust. 1 ustawy - złożenia przez nauczyciela wnio-
sku o rozwiązanie stosunku pracy. Uprawnienia te przysługują również osobom za-
trudnionym w związkach zawodowych na stanowiskach wymagających kwalifikacji
pedagogicznych, gdy są nauczycielami mianowanymi i gdy przeszły do pracy w ta-
kich jednostkach ze szkół lub innych placówek wymienionych w art. 1 pkt 1-5 Karty
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 r. , II UKN 412/97,
OSNAPiUS 1998 nr 21, poz. 636).
Wbrew stanowisku Sądu Apelacyjnego, nie można przyjąć, że warunkiem za-
stosowania omawianego przepisu jest wykonywanie przez osobę zainteresowaną
pracy nauczyciela bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę. Taki bo-
wiem warunek nie wynika ani wprost z treści przepisu, ani też nie można go wypro-
wadzić z celu przepisu. Wniosek o istnieniu tego rodzaju warunku nie ma tym bar-
dziej oparcia w systemie ubezpieczeń społecznych, który nie wyklucza możliwości
nabycia uprawnień do świadczeń z różnych tytułów (np. emerytury lub renty), zmiany
tytułu pobieranego świadczenia, czy też ustalenia uprawnień do świadczeń po upły-
wie pewnego czasu od chwili ustania zatrudnienia. Przenosząc te uwagi na okolicz-
ności rozpoznawanej sprawy, wypadnie zauważyć, że w toku postępowania nie było
kwestionowane spełnienie przez wnioskodawczynię warunków dotyczących tzw.
stażu emerytalnego, w tym pracy w szczególnym charakterze, a odmowa przyznania
dochodzonego świadczenia była wynikiem bądź to pozostawania w stosunku pracy
oraz niewystąpienia z OFE (wniosek z dnia 17 marca 2006 r.), bądź też niewystąpie-
nia z OFE, (wniosek z 6 lipca 2006 r.), natomiast po spełnieniu tych warunków, od-
mowa przyznania świadczenia była spowodowana faktem zatrudnienia wnioskodaw-
czyni na podstawie umowy o pracę na czas „zamknięty” w Zarządzie Regionu NSZZ
„Solidarność” (wniosek z 7 lipca 2006 r.). Tak więc wydając decyzję (kolejną odmow-
ną) z dnia 24 lipca 2006 r. organ rentowy , odniósł się jedynie do wniosku z dnia 6
lipca, pomijając że w tym dniu wnioskodawczyni spełniała wszystkie wymagane wa-
runki. Wydaje się więc, że uprawnienia wnioskodawczyni do świadczenia nie byłyby
kwestionowane gdyby umowę o pracę zawarła już po złożeniu wniosku o przyznanie
świadczenia.
W ocenie Sądu Najwyższego, fakt że status nauczyciela urlopowanego na
podstawie ustawy o związkach zawodowych wnioskodawczyni posiadała do dnia
rozwiązania umowy o pracę z Gimnazjum [...] w L. (do dnia 29 czerwca 2006 r.), a
6
występując z kolejnym wnioskiem o emeryturę była pracownikiem (od dnia 3 lipca
2006 r.), nie może być uznany za przeszkodę w przyznaniu świadczenia, biorąc pod
uwagę przedstawioną sekwencję zdarzeń. Innymi słowy, nauczyciel urlopowany do
pełnienia funkcji z wyboru w związku zawodowym, legitymujący się trzydziestoletnim
stażem pracy, w tym dwudziestoletnim stażem nauczycielskim, nie traci uprawnień
do przejścia na emeryturę na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982
r. - Karta Nauczyciela, jeżeli w chwili składania wniosku o świadczenie nie jest już za-
trudniony jako nauczyciel, ani też urlopowany, a po spełnieniu wymagań podjął za-
trudnienie na podstawie umowy o pracę.
Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji po myśli art. 398 16
k.p.c.
O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c., biorąc pod uwagę taryfowe
wynagrodzenie pełnomocnika wnioskodawczyni w postępowaniu apelacyjnym i ka-
sacyjnym - § 12 ust. 1 pkt 2 i ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (...) (Dz.U.
Nr 163, poz.1349 ze zm.).
========================================