Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 12 MARCA 2009 R.
WZ 15/09
Stosowanie tymczasowego aresztowania na podstawie art. 258 § 2
k.p.k. nie może być antycypacją grożącej oskarżonemu surowej kary, al-
bowiem dopuszczalne jest wyłącznie w celu procesowym, mianowicie za-
bezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Surowość grożącej oskar-
żonemu kary nie jest przeto, sama w sobie, wystarczającą przesłanką do
stosowania tymczasowego aresztowania na podstawie tego przepisu, a
jedynie pozwala na przyjęcie domniemania, że w tym wypadku tymczaso-
we aresztowanie jest niezbędne w celu zabezpieczenia prawidłowego toku
postępowania, co powinno być jednak wykazane w uzasadnieniu odpo-
wiedniego postanowienia.
Przewodniczący: sędzia SN J. Steckiewicz (sprawozdawca).
Sędziowie SN: Z. Stefaniak, A. Tomczyk.
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk J. Artymiak.
Sąd Najwyższy w sprawie ppłk. Krzysztofa Z., podejrzanego o popeł-
nienie przestępstw określonych w art. 228 § 1 k.k. i art. 228 § 3 k.k., po
rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w dniu 12 marca 2009 r.,
zażalenia prokuratora na postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego w
W. z dnia 20 lutego 2009 r., którym nie uwzględniono wniosku o przedłu-
żenie tymczasowego aresztowania,
u t r z y m a ł w m o c y zaskarżone postanowienie.
2
U Z A S A D N I E N I E
Postanowieniem Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 28 li-
stopada 2008 r., został tymczasowo aresztowany ppłk Krzysztof Z., podej-
rzany o popełnienie 7 przestępstw sprzedajności, wśród których jedno było
w typie podstawowym (art. 228 § 1 k.k.), zaś pozostałe – kwalifikowanym
(art. 228 § 3 k.k.).
Orzeczenie to, w wyniku złożonego zażalenia obrońcy podejrzanego
zostało poddane kontroli przez sąd odwoławczy – Izbę Wojskową Sądu
Najwyższego, który postanowieniem z dnia 18 grudnia 2008 r., utrzymał je
w mocy.
Sąd Najwyższy nie podzielił argumentu – uznając go za gołosłowny –
że podejrzany może nakłaniać świadków lub innych podejrzanych do skła-
dania fałszywych zeznań lub wyjaśnień.
Tuż przed upływem trzymiesięcznego terminu trwania tymczasowego
aresztowania prokurator wniósł o jego przedłużenie do dnia 26 maja 2009
r., powołując się, jak wcześniej, na grożącą podejrzanemu surową karę i
obawę matactwa, która ma wynikać z postawy podejrzanego, który nie
przyznaje się do zarzucanych mu czynów, a które wymagają wyjaśnienia w
niezwykle skomplikowanym śledztwie, z uwagi na wielość wątków i osób,
których ono dotyczy.
Postanowieniem z dnia 20 lutego 2009 r., Wojskowy Sąd Okręgowy
w W. nie uwzględnił wniosku prokuratora o przedłużenie tymczasowego
aresztowania ppłk. Krzysztofa Z. argumentując, że obawa matactwa jest
gołosłowna oraz że od zastosowania tymczasowego aresztowania prokura-
tura nie przeprowadziła żadnej czynności procesowej z udziałem podejrza-
nego. Odnosząc się do przesłanki grożącej podejrzanemu kary Sąd uznał
ją za nieprzekonującą, głównie z tego powodu, że prokuratura uchyliła
3
tymczasowe aresztowanie wobec dwóch innych podejrzanych w niniejszej
sprawie mimo że przedstawiono im „ilościowo cięższe zarzuty”.
Na to postanowienie prokurator złożył zażalenie, uznając, że istnieją
przesłanki do przedłużenia stosowania aresztu tymczasowego, bowiem
obawa matactwa jest realna z tego względu, że „sprawa ma charakter roz-
wojowy”. Zachodzi też potrzeba przesłuchania jeszcze wielu świadków, a
podejrzanemu „...nadal nie przedstawiono ostatecznych zarzutów popeł-
nienia przestępstw korupcyjnych i zachodzi konieczność jego izolacji od
osób, które wręczały mu korzyści majątkowe...”. W zażaleniu wskazuje się
też, że Sąd w uzasadnieniu nie odniósł się wystarczająco do argumentu,
że utrudnianie przez podejrzanego postępowania karnego może być spo-
wodowane grożącą mu surową karą, która jest realna z uwagi na znaczną
społeczną szkodliwość zarzucanych mu czynów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie nie jest zasadne.
Przede wszystkim należy stwierdzić, że zarzut, iż podejrzany będzie
nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień nie jest niczym
uzasadniony. Od ostatniego posiedzenia w przedmiocie tymczasowego
aresztowania nie było żadnych symptomów wskazujących na chęć mata-
czenia, tym samym używanie po raz kolejny tego argumentu jest jego nieu-
zasadnionym nadużyciem. Sugerowanie przez prokuratora, że podejrzany
może mataczyć bo nie przyznał się do zarzutów jest nie tylko gołosłowne,
ale i niedopuszczalne, bowiem zakłada niemożność korzystania przez po-
dejrzanego z przysługujących mu uprawnień oraz zaprzecza zasadzie do-
mniemania niewinności.
Przedłużenie tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygo-
towawczym na czas dłuższy niż 3 miesiące (art. 263 § 1 k.p.k.) może na-
stąpić tylko ze względu „na szczególne okoliczności sprawy”. Okolicznością
taką, jak słusznie podniesiono w zaskarżonym postanowieniu nie może być
4
samo stwierdzenie, że zachodzi potrzeba zbierania kolejnych dowodów po
to, by wyjaśnić wszystkie istotne okoliczności sprawy oraz ewentualnie
przeredagować treść przedstawionych podejrzanemu zarzutów. Argumenty
za przedłużeniem tymczasowego aresztowania muszą bowiem odnosić się
konkretnie do podejrzanego i wykazywać, jakie to szczególne okoliczności
uniemożliwiły ukończenie postępowania przygotowawczego w terminie nie
dłuższym niż 3 miesiące. Argumentów takich nie przedstawiono.
Również powołanie się przez autora zażalenia na grożącą podejrza-
nemu surową karę nie jest przekonujące i – co podkreślił Sąd pierwszej in-
stancji – świadczy o niekonsekwencji żalącego się. Ponadto, należy zwró-
cić uwagę na jeszcze jeden aspekt omawianej kwestii. Artykuł 258 § 2
k.p.k. zawiera w sobie domniemanie, że w wypadku grożącej podejrzane-
mu kary może dojść do zakłócenia prawidłowego toku postępowania, a
chcąc temu zapobiec, sąd stosuje areszt tymczasowy. Nie może jednak
budzić wątpliwości, że podstawą zastosowania środka zapobiegawczego,
w oparciu o omawiany przepis, musi być wyłącznie cel procesowy, którym
jest konieczność zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Stoso-
wany areszt nie może być zatem antycypacją kary, co zdaje się sugerować
autor zażalenia, określając stopień społecznej szkodliwości czynów zarzu-
canych podejrzanemu. Innymi słowy, surowość kary nie jest sama w sobie
wystarczającą przesłanką do stosowania tymczasowego aresztowania, a
jedynie pozwala na przyjęcie domniemania, że tymczasowe aresztowanie
jest niezbędne w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania, co
powinno być wykazane w uzasadnieniu stosownego postanowienia.
Dodać też należy, że z uwagi na kontrowersyjny charakter przesłanki,
o której mowa w art. 258 § 2 k.p.k. (patrz np. S. Waltoś: Proces karny, Za-
rys systemu, Warszawa 2002, s. 40), zachodzi potrzeba dużego umiaru w
powoływaniu jej jako jedynej, szczególnej podstawy stosowania najbardziej
drastycznego środka zapobiegawczego.