Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 20 marca 2009 r.
II PK 219/08
Wypowiedzenie stosunku pracy nauczycielowi akademickiemu jest nie-
zgodne z prawem, jeżeli statut uczelni wymaga uprzedniego zasięgnięcia opinii
rady i dziekana jednostki, w której nauczyciel jest zatrudniony, a brak opinii
wynika z niepowołania tych organów.
Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie: SN Małgorzata Gersdorf
(sprawozdawca), SA Maciej Pacuda.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 20 marca
2009 r. sprawy z powództwa Janusza Ż. przeciwko Państwowej Wyższej Szkole Za-
wodowej w L. o przywrócenie do pracy i odszkodowanie, na skutek skargi kasacyjnej
strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Legnicy z dnia 10 kwietnia 2008 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Powód Janusz Ż. domagał się przywrócenia do pracy w związku z wadliwym
wypowiedzeniem stosunku pracy oraz zasądzenia odszkodowania w związku z dys-
kryminacją. Powód był pracownikiem Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w L..
Wyrokiem z dnia 11 stycznia 2008 r. [...] Sąd Rejonowy w Legnicy oddalił po-
wództwo. Sąd ustalił, że wypowiedzenie wręczone zostało powodowi w dniu 18
czerwca 2007 r. Wypowiedzenia dokonał prorektor do spraw dydaktyki i studentów
pozwanej szkoły. Sąd nie dopatrzył się wadliwości upoważnienia udzielonego temu
przedstawicielowi pracodawcy do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy.
Nie zachodziła także, odmiennie niż to wskazywał powód, przesłanka do udzielenia
powodowi ochrony jako członkowi związku zawodowego. Sąd przyjął, że informację
o objęciu powoda ochroną szczególną w komitecie założycielskim związku zawodo-
wego doręczono pracodawcy 28 czerwca 2007 r., tj. już po wręczeniu powodowi
2
wypowiedzenia, co przesądza o niemożności powoływania się na tę ochronę. Za-
sadniczą jednak kwestię stanowiła ocena dokonania wypowiedzenia bez konsultacji
z radą wydziału i jego dziekanem. Zgodnie z § 41 ust. 4 statutu szkoły konieczne jest
dokonanie takiej konsultacji. Zaniechał tego pozwany przy dokonaniu wypowiedzenia
powodowi, albowiem nie doszło u niego - do momentu wręczenia wypowiedzenia -
do wyłonienia zarówno rady wydziału jak i dziekana. W tej sytuacji, zdaniem Sądu
Rejonowego, brak konsultacji nie powodował wadliwości wypowiedzenia. Wobec
faktu, że wypowiedzenie było merytorycznie uzasadnione, Sąd Rejonowy powództwo
oddalił.
Rozpoznający sprawę na skutek apelacji powoda Sąd Okręgowy w Legnicy
wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2008 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok i przywrócił powo-
da do pracy. Przyczyną zmiany rozstrzygnięcia była odmienna ocena konieczności
przeprowadzenia konsultacji. Sąd odwołał się do treści postanowienia § 41 ust. 4
statutu szkoły, zgodnie z którym stosunek pracy z nauczycielem akademickim na-
wiązuje i rozwiązuje rektor na wniosek dziekana zaopiniowany przez radę wydziału
albo z własnej inicjatywy po zasięgnięciu opinii dziekana i rady wydziału. Odmiennie
niż to uczynił Sąd Rejonowy, Sąd Okręgowy uznał, że brak wyłonienia obu organów
miał istotne znaczenie. Uniemożliwiał bowiem dokonanie konsultacji, a tym samym
skuteczne dokonanie wypowiedzenia. Obowiązek doprowadzenia do ukonstytuowa-
nia się tych organów obciążał szkołę i ją też obciąża ryzyko dokonania wypowiedze-
nia z naruszeniem obowiązku konsultacji. Uzasadniało to dokonaną zmianę wyroku.
Wyrok zaskarżył skargą kasacyjną pełnomocnik pozwanej zarzucając naru-
szenie art. 129 i 265 w związku z art. 109 ust. 2 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. -
Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 164, poz.1365 ze zm.) oraz § 41 ust. 4
statutu, przez przyjęcie, że konieczność konsultacji ma zastosowanie do wypowie-
dzenia na podstawie art. 129 wymienionej ustawy, a jej zaniechanie może stanowić o
wadliwości wypowiedzenia, a także naruszenie art. 45 k.p., przez zaniechanie za-
miany żądania przywrócenia do pracy na odszkodowanie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw i dlatego wymaga oddale-
nia. W szczególności - wbrew twierdzeniom skarżącego - wyrok Sądu drugiej instan-
cji nie naruszył art. 129 i art. 265 w związku z art. 109 ust.2 ustawy z dnia 27 lipca
3
2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym. Spór toczył się wokół przesłanek wypowie-
dzenia umowy o pracę nauczyciela akademickiego w sytuacji, w której nauczyciel ten
nie uzyskał - wbrew art. 129 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym - zgody rektora
na dodatkowe zatrudnienie. Zgodnie z tym przepisem wykonywanie przez nauczy-
ciela akademickiego dodatkowego zatrudnienia w ramach stosunku pracy u więcej
niż jednego dodatkowego pracodawcy lub prowadzenie działalności gospodarczej
łącznie z jednym dodatkowym zatrudnieniem w ramach stosunku pracy, bez uzyska-
nia wcześniejszej zgody rektora, stanowi podstawę rozwiązania stosunku pracy za
wypowiedzeniem w uczelni publicznej stanowiącej podstawowe miejsce pracy. Wy-
powiedzenie stosunku pracy następuje z końcem miesiąca następującego po mie-
siącu, w którym rektor powziął wiadomość o tym fakcie. Ad casum pracownik poza
działalnością gospodarczą (prowadzenie kancelarii prawnej) oraz pracą na uczelni,
podjął jeszcze jedno zatrudnienie. Na ową trzecią aktywność zawodową powinien -
na swój wniosek - otrzymać zgodę pracodawcy. Jednakże o zgodę taką nie wystąpił.
Brak wystąpienia o zgodę na trzecie zatrudnienie, a ściślej brak takiej zgody, po-
zwalał rektorowi na rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem (art. 129 ust.1
ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym). Wypowiedzenie powinno być jednak doko-
nane w trybie właściwym dla dokonania tej czynności prawnej. Innymi słowy, powin-
no czynić zadość wszystkim wymaganiom wynikającym z prawa, w tym prawa we-
wnętrznego uczelni. Przepis art. 129 wskazanej ustawy nie statuuje bowiem samo-
dzielnego trybu wypowiadania umów z nauczycielami akademickimi. Kreuje nato-
miast odrębną podstawę merytoryczną dla wypowiedzenia stosunku pracy.
Status prawny nauczycieli akademickich reguluje nie tylko ustawa Prawo o
szkolnictwie wyższym, ale także - w sprawach nieuregulowanych w tej pragmatyce -
Kodeks pracy, w tym - co ważne w niniejszej sprawie - art. 45 k.p. Dodatkowo sytua-
cję prawną nauczycieli akademickich określa w znaczącym zakresie statut uczelni,
który normuje ważne kwestie związane z zatrudnianiem i zwalnianiem z pracy z
uczelni. Statut uczelni wyższej - na zasadzie art. 9 k.p. - stanowi źródło prawa pracy.
W doktrynie i judykaturze prawa pracy powszechnie przyjmuje się, że statut należy
do katalogu źródeł prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. Postanowienia statutu
nie mogą być dla pracownika mniej korzystne niż przepisy ustaw lub aktów wyko-
nawczych (art. 9 § 2 k.p.). Przepisy powszechnie obowiązującego ustawodawstwa
pracy mają w zasadzie semiimperatywny charakter, a zatem wyznaczone w nich
standardy mogą być w normatywnych aktach wewnątrzzakładowych przekraczane w
4
kierunku korzystnym dla pracownika. Akt hierarchicznie niższy, lecz korzystniejszy
dla pracownika, ma zatem w prawie pracy pierwszeństwo zastosowania.
Statut uczelni może więc określać swoiste reguły postępowania i swoiste tryby
zwalniania pracowników naukowo-dydaktycznych, z tym jednak zastrzeżeniem, że
reguły te muszą co najmniej w takim samym stopniu chronić jak reguły ogólne znane
prawu pracy. Oznacza to, że szczególny tryb postępowania przy zwalnianiu pracow-
ników uczelni zapewnia tym pracownikom dodatkową gwarancję. Gwarancji tej nie
niweczy treść art. 129 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym. Przepis art. 129
ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym stanowi merytoryczną
podstawę wypowiedzenia umowy o pracę. Nie ingeruje natomiast w procedurę wy-
powiadania stosunku pracy. Oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy składane
przez uczelnię musi spełniać wszystkie wymagania, w tym dotyczące trybu dokona-
nia tej czynności prawnej wynikającego z Kodeksu pracy i statutu uczelni.
W sprawie niniejszej statut uczelni wymagał dla wypowiedzenia stosunku
pracy co najmniej opinii rady jednostki, w której jest zatrudniony nauczyciel akade-
micki oraz dziekana tej jednostki organizacyjnej. Do uzyskania takiej opinii nie do-
prowadzono, bowiem w uczelni nie powołano ani dziekana jednostki organizacyjnej
ani rady tej jednostki. Nie oznacza to jednak, że uczelnia mogła pominąć tryb zwal-
niania unormowany przez jej statut, który to tryb w swym założeniu ma dodatkowo
chronić pracownika przed zwolnieniem z pracy. Brak statutowych organów uczelni, z
uwagi na niewybranie ich w przewidzianym terminie, nie niweczy określonej w statu-
cie procedury wypowiadania stosunku pracy, która to procedura wymaga dla wypo-
wiedzenia stosunku pracy uzyskania przez rektora uprzedniej opinii tych organów.
Trafnie zatem Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Le-
gnicy ocenił, że obowiązek powołania organów podstawowej jednostki organizacyjnej
uczelni, którą jest wydział oraz obowiązek powołania dziekana tej jednostki obciąża
uczelnię. Uczelnia ponosi również konsekwencje niewykonania tego obowiązku.
Taką konsekwencją jest brak możliwości zgodnego ze statutem, a zatem zgodnego z
prawem, przeprowadzania zwolnień nauczycieli akademickich. Sprzeczne zaś z pra-
wem zwolnienie pracownika oznacza niezgodność wypowiedzenia z prawem i ko-
nieczność orzeczenia zgodnie z żądaniem pracownika. Powód żądał przywrócenia
do pracy, stąd orzeczenie Sądu drugiej instancji było zgodne z jego roszczeniem i w
pełni zasadne. Nie zachodziły bowiem żadne przesłanki, które nakazywałyby Sądowi
5
drugiej instancji orzeczenie roszczenia alternatywnego, tj. odszkodowania (art. 45 § 2
k.p.).
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================