Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 87/08
POSTANOWIENIE
Dnia 18 marca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSA Bogumiła Ustjanicz
w sprawie ze skargi pozwanej
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia
Sądu Okręgowego w O.
z dnia 29 czerwca 2006 r., sygn. akt [...]
w sprawie z powództwa „A.” Spółki z o.o.
przeciwko B.K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 18 marca 2009 r.,
stwierdza, że postanowienie Sądu Okręgowego w O. z dnia 29
czerwca 2006 r., sygn. akt [...] jest niezgodne z prawem.
Uzasadnienie
2
Sąd Rejonowy w N. nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia
30 listopada 2004 r. nakazał pozwanej B.K., aby zapłaciła powódce „A.” Spółce z
o.o. kwotę 3.566,11 zł z ustawowymi odsetkami oraz kwotę 686,30 zł tytułem
zwrotu kosztów procesu.
Nakaz wraz z odpisem pozwu został pozwanej przesłany na adres podany
przez stronę powodową. Przesyłkę umieszczono w placówce pocztowej, gdyż nie
doręczono jej adresatowi w dniu 20 grudnia 2004 r., o czym umieszczono
zawiadomienie w skrzynce oddawczej. Powtórnie awizowano 28 grudnia 2004 r.
Korespondencja powróciła do Sądu Rejonowego w dniu 10 stycznia 2005 r. Dnia
2 lutego 2005 r. stronie powodowej wydano tytuł wykonawczy.
Pozwana w dniu 30 marca 2006 r. wniosła sprzeciw od nakazu zapłaty.
W uzasadnieniu sprzeciwu podała, że pod adresem, na który wysłano przesyłkę
z nakazem zapłaty i odpisem, nie mieszka od 2002 r., wymeldowała się z tego
mieszkania w dniu 28 października 2002 r. O sprawie dowiedziała się po zajęciu jej
wynagrodzenia za pracę w wyniku wszczęcia postępowania egzekucyjnego.
Sąd Rejonowy w N. postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2006 r. odrzucił
sprzeciw, a zażalenie na to postanowienie Sąd Okręgowy w O. oddalił
postanowieniem z dnia 29 czerwca 2006 r.
W uzasadnieniu swojego postanowienia Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na
treść art. 5021
§ 1 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem sąd z urzędu uchyla nakaz
zapłaty, jeżeli doręczenie nie może nastąpić z przyczyn wskazanych w art. 499
pkt 4 k.p.c. Art. 499 pkt 4 wymienia dwie przesłanki uniemożliwiające wydanie
nakazu zapłaty, w tym brak wiedzy o miejscu pobytu pozwanego. Jednakże nic nie
wskazywało na to, że adres pozwanej podany przez powoda jest błędny,
na przesyłce brak było adnotacji poczty, że pozwana nie mieszka pod wskazanym
adresem lub wyprowadziła się.
W ocenie Sądu Okręgowego prawidłowo została wykorzystana możliwość
zastępczego doręczenia pism procesowych (art. 139 k.p.c.). W konsekwencji nakaz
3
zapłaty uprawomocnił się w dniu 19 stycznia 2005 r., więc sprzeciw z dnia
30 marca 2006 r. wniesiony został po terminie.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 29 czerwca 2006 r. pozwana zarzuciła
naruszenie art. 502 § 1 k.p.c., art. 136 § 1 i 2 k.p.c. oraz art. 397 § 2 k.p.c. w zw.
z art. 378 § 1 zdanie 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepisy kodeksu postępowania cywilnego dopuszczają zastępcze
doręczenie pism, opierające się na domniemaniu, że pismo doszło do rąk adresata.
Stosownie do art. 139 § 1 k.p.c. w razie niemożności doręczenia pisma
bezpośrednio adresatowi lub w sposób przewidziany w art. 138 k.p.c. należy złożyć
pismo w urzędzie pocztowym lub lokalu organu gminy, a zawiadomienie o tym
umieścić na drzwiach mieszkania adresata lub w skrzynce pocztowej. Jednakże
podstawowym warunkiem skuteczności takiego zastępczego doręczenia jest to, by
adresat mieszkał istotnie pod wskazanym adresem.
Szczególna ostrożność powinna być zachowana przy pierwszym doręczaniu
pisma pozwanemu, dokonanie pozwanemu pierwszego doręczenia w sposób
przewidziany w art. 139 § 1 k.p.c., pod wadliwym adresem, pozbawia go bowiem
możności obrony. Dalsze doręczenia nie mają już tak zasadniczego znaczenia,
gdyż zgodnie z art. 136 § 1 i 2 k.p.c. strony i ich przedstawiciele mają obowiązek
zawiadomić sąd o każdej zmianie swego zamieszkania pod rygorem pozostawienia
pisma sadowego w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia.
Wynikający z art. 136 § 1 k.p.c. obowiązek zawiadamiania o zmianie miejsca
zamieszkania nie rozciąga się na czas przed wytoczeniem powództwa.
Jeżeli powód podał w pozwie nieaktualny adres strony pozwanej, doręczenie
zastępcze na podstawie art. 139 § 1 k.p.c. przez złożenie pisma w placówce
pocztowej nie może być skuteczne, ponieważ nie ma możliwości dochowania
wymaganego w tym przepisie umieszczenia zawiadomienia o pozostawieniu pisma
w placówce pocztowej na drzwiach mieszkania adresata lub w jego skrzynce
pocztowej. Brak adnotacji poczty, że adresat nie mieszka pod wskazanym adresem
4
lub, że wyprowadził się, nie sankcjonuje wadliwego doręczenia, zwłaszcza,
że doręczyciel może nie wiedzieć, kto mieszka pod wskazanym adresem.
W konkretnej sprawie, zastępcze doręczenie na podstawie art. 139 § 1 k.p.c.
nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym wraz z odpisem pozwu
na nieaktualny adres pozwanej podany przez powoda nie mogło skutkować
rozpoczęcia biegu terminu do wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w art. 502 § 1
k.p.c. Zapewne należało nakaz zapłaty z urzędu uchylić na podstawie art. 5021
§ 1
k.p.c. w zw. z art. 499 pkt 4 k.p.c. Jednakże od chwili kiedy pozwana
dowiedziawszy się o sprawie, podała swój adres i wniosła sprzeciw od nakazu
zapłaty, uchylenie z urzędu tego nakazu stało się nieaktualne i należało sprzeciw
przyjąć i nadać mu bieg.
Odrzucenie sprzeciwu przez Sąd pierwszej instancji i oddalenie zażalenia
przez Sąd Okręgowy nastąpiło z rażącym naruszeniem art. 502 § 1 k.p.c.
i doprowadziło do pozbawienia pozwanej możności obrony. Niezgodność z prawem
zaskarżonego prawomocnego orzeczenia Sądu Okręgowego ma charakter
kwalifikowany i oczywisty.
Z powyższych względów na podstawie art. 42411
§ 2 k.p.c. Sąd Najwyższy
orzekł jak w sentencji.