Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 457/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 kwietnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa A. POLAND Spółki z o.o. w W.
przeciwko G. Spółce z o.o. w W. (poprzednio Wydawnictwu
M. R. Spółce z o.o. w S.)
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 2 kwietnia 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 25 kwietnia 2008 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Powodowa Spółka domagała się zasądzenia od pozwanego Wydawnictwa
M. R. spółki z o.o. (które potem zmieniło nazwę i siedzibę na G. spółka z o.o.)
241.083,33 zł z tytułu zapłaty za sprzedany jej w 2002 r. papier oraz z tytułu
odsetek należnych jej w ramach łączącej strony umowy factoringu.
Sąd Okręgowy w G. nakazem zapłaty z dnia 10 października 2003 r.,
wydanym w postępowaniu upominawczym, uwzględnił to roszczenie.
Na skutek sprzeciwu pozwanej od tego orzeczenia, Sąd Okręgowy wyrokiem
z dnia 4 stycznia 2006 r. oddalił powództwo. Ustalił, że strony wiązała umowa o
współpracy, w ramach której powódka dostarczała pozwanej papier. Podobna
umowa istniała pomiędzy powódką a Drukarnią […] spółką z o.o. w G. (zwaną w
skrócie: G.), której zarząd był tożsamy personalnie z zarządem spółki pozwanej. O
tym, do której z tych spółek powinien być kierowany papier oraz wystawione przez
powoda faktury decydowała wiceprezes obu spółek J. L. W październiku i
listopadzie 2002 r. powódka dostarczyła papier do G., a faktury wystawiła na
pozwaną. W tej sytuacji Sąd uznał, że nie doszło do sprzedaży papieru pozwanej i
oddalił powództwo.
Apelacja powódki od tego rozstrzygnięcia została oddalona wyrokiem Sądu
Apelacyjnego z dnia 5 stycznia 2007 r. Sąd ten podzielił ustalenia i ocena prawną
Sądu I-ej Instancji. Jednocześnie pominął zgłoszone w postępowaniu apelacyjnym
dowody przedstawione przez powódkę, jako spóźnione.
Na skutek skargi kasacyjnej powódki od tego orzeczenia Sąd Najwyższy
wyrokiem z dnia 27 listopada 2007 r. uchylił je i przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania, wyrażając przekonanie, iż powódka uprawdopodobniła, że
zgłoszonych w postępowaniu apelacyjnym dowodów nie mogła przedstawić
wcześniej.
Po powtórnym rozpatrzeniu sprawy Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia
25 kwietnia 2008 r. zmienił wyrok Sądu I-ej Instancji i uwzględnił powództwo.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego dowody przedstawione w postępowaniu apelacyjnym,
3
które powódka miała prawo zgłosić dopiero w tej fazie postępowania, świadczą
o tym, że papier został przez nią sprzedany pozwanej. Przekonuje o tym zwłaszcza
to, że pozwana odsprzedała G. towary zafakturowane przez powódkę, co oznacza,
że najpierw kupiła je u niej, a zatem powinna zapłacić cenę (art. 535 k.c.).
Wyrok Sąd Apelacyjnego zaskarżyła skargą kasacyjną pozwana. W ramach
podstawy procesowej zarzuciła naruszenie art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.,
art. 382 k.p.c. oraz art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. i w zw. z art. 382 k.p.c.,
art. 381 k.p.c., art. 381 w zw. z art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c. i w zw. z art. 47912
§ 1 k.p.c.
oraz art. 231 k.p.c. W podstawie materialnoprawnej skargi wskazała naruszenia
art. 535 k.c., art. 535 w zw. z art. 6 k.c. oraz art. 535 k.c. w zw. z art. 169 k.p.c.
(z uzasadnienia skargi wynika, że chodzi o uchybienie art. 169 § 1 k.c.).
Na tych podstawach wniosła o uchylenie skarżonego wyroku i jego zmianę
przez oddalenie apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 5 stycznia
2006 r., ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu
do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarżący ma rację, zarzucając Sądowi Apelacyjnemu, że oparł swoje
rozstrzygnięcie tylko na dowodach powołanych w postępowaniu apelacyjnym,
pomijając zupełnie dowody zgromadzone przed Sadem I-ej Instancji, co stanowi
istotne naruszenie art. 382 k.p.c., mogące mieć wpływ na wynik sprawy (art. 3983
pkt 2 k.p.c.). W obowiązującym systemie prawnym apelacji pełnej, sąd odwoławczy
jest sądem merytorycznym, uprawnionym i zobowiązanym do samodzielnej
i wnikliwej oceny całego materiału dowodowego. Tylko zatem w wypadku kiedy
podziela ustalenia i ocenę dowodów dokonane przez Sąd I-ej Instancji, nie musi
omawiać detalicznie każdego dowodu, lecz wystarczy, że zawrze w uzasadnieniu
swojego rozstrzygnięcia stwierdzenie które oceny podziela i dlaczego. W niniejszej
sprawie taka sytuacja jednak nie zachodzi, gdyż orzeczenie Sądu Odwoławczego
było diametralnie odmienne od rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego. W tej sytuacji
poprzestanie na dokonaniu oceny części materiału dowodowego było
niedopuszczalne. W dodatku oceny tej dokonał Sąd bardzo ogólnikowo, dosłownie
w dwóch zdaniach uzasadnienia. O stopniu tej ogólnikowości świadczy użyte
4
określenie „te i inne dowody”, bez ich wyszczególnienia, co stanowi rażące
naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. W rezultacie zabrakło w uzasadnieniu
jednoznacznych ustaleń Sądu, co sprawia, że ocena wydanego rozstrzygnięcia
w postępowaniu kasacyjnym jest z punktu widzenia materialnoprawnego
niemożliwa. Bez dokonania wszechstronnej oceny dowodów przedwczesne było
też powoływanie się na domniemanie faktyczne, przemawiające, zdaniem Sądu, na
korzyść strony powodowej. Te uchybienia proceduralne mają charakter istotny,
mogący mieć wpływ na wynik sprawy, a zatem stanowią wystarczającą podstawę
do uwzględnienia skargi kasacyjnej (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.).
Spośród przepisów powołanych w podstawie procesowej skargi kasacyjnej
nie można podzielić jedynie zarzutu uchybienia art. 381 k.p.c., a to wobec
stwierdzenia Sądu Najwyższego, zawartego w uzasadnieniu wydanego poprzednio
orzeczenia w niniejszej sprawie, iż w piśmie z dnia 9 listopada 2006 r. powódka
uprawdopodobniła, zgodnie z obowiązkiem jaki łączy się z zastosowaniem art. 381
k.p.c., że nie mogła tych dowodów przedstawić w postępowaniu przed Sądem
Okręgowym. Nie można też podzielić stanowiska skarżącego, który zarzut
naruszenia tego przepisu rozciąga na dowody zgłoszone w postępowaniu
apelacyjnym. Już z samej treści tej normy prawnej wynika, że dotyczy ona
dowodów, które mogły być zgłoszone w postępowaniu pierwszoinstancyjnym,
a zatem nie odnosi się wprost do dowodów, które mogły być zgłoszone dopiero
w postępowaniu apelacyjnym. Nie ma więc podstawy prawnej do rozszerzającej
interpretacji tego przepisu, sugerowanej przez skarżącego, a zwłaszcza do
zastosowania w postępowaniu apelacyjnym wyjątkowej i bardzo rygorystycznej
normy art. 47912
k.p.c. o prekluzji dowodów. Tym bardziej, że w art. 381 k.p.c.
mowa jest jedynie o możliwości pominięcia dowodu spóźnionego, a nie
o obowiązku jego pominięcia. Skoro zatem dowody te zostały przeprowadzone
w postępowaniu apelacyjnym, a nie mogły być przeprowadzone przed Sądm I-ej
Instancji, to pozwany nie może skutecznie kwestionować, że zgłoszono je
w postępowaniu odwoławczym za późno.
Wobec uwzględnienia skargi kasacyjnej z powodu naruszenia przepisów
procesowych i braku szczegółowych oraz kategorycznych ustaleń w sprawie,
5
odnoszenie się do zarzutów skargi dotyczących naruszenia prawa materialnego
jest przedwczesne.
Z podanych przyczyn orzeczono jak w sentencji (art. 39815
§ 1 k.p.c. w zw.
z art. 108 § 2 k.p.c.).
md