Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 487/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 kwietnia 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
Protokolant Anna Matura
w sprawie z powództwa I. Spółki z o.o.
przeciwko A. Spółce z o.o.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 16 kwietnia 2009 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 31 stycznia 2008 r., sygn. akt [...],
1) oddala skargę kasacyjną;
2) zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej
kwotę 3 600 zł (trzy tysiące sześćset) tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 31 stycznia 2008 r. Sąd Apelacyjny oddalił
apelację pozwanej A. spółki z.o.o. od wyroku Sądu pierwszej instancji
utrzymującego w mocy nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym w dniu
7 sierpnia 2002 r., w części uwzględniającej powództwo I. spółki z.o.o. o
zasądzenie kwoty 8 410 946,78 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 lipca 2002 r.
i kosztami procesu.
Sądy ustaliły, że strona pozwana i „H.” S.A. zawarły w dniu 30 kwietnia 2001
r. umowę przedstawicielską i pozostawały w stałych stosunkach handlowych. W
latach 2001-2002 dochodziło między nimi do licznych nieporozumień i konfliktów
między innymi z powodu znacznego zadłużenia strony pozwanej, która nie płaciła
należności za nabywane towary. W dniu 9 czerwca 2002 r. „H.” S.A. zawarł ze
stroną powodową umowę o powierniczym przelewie wierzytelności, mocą której
przeniósł na powoda wierzytelność w łącznej kwocie 9 095 673,78 zł przysługującą
mu od strony pozwanej i wynikającą z szeregu faktur i not odsetkowych związanych
z należnościami pozwanego z umowy z dnia 30 kwietnia 2001 r. W dniu 22 maja
2002 r. strona pozwana przedstawiła H. do potrącenia własną wierzytelność w
kwocie 6 157 421 zł z tytułu odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy
przedstawicielskiej, a w dniu 23 lipca 2002 r. dalszą kwotę z tego tytułu w
wysokości 4 600 000 zł.
Sądy uznały, że przyczyną (causa) dokonania przelewu wierzytelności jest
umowa o ich powierniczym przelewie, w której wierzytelność została oznaczona
w sposób dostateczny, pozwalający na jej skonkretyzowanie za pomocą analizy
treści stosunków obligacyjnych wynikających z umowy przedstawicielskiej oraz
załączonych dokumentów określających wysokość i tytuł zadłużenia strony
pozwanej wobec H. Nie wyspecyfikowanie w umowie przelewu elementów
składowych w formie wskazania określonych faktur, z których wierzytelności zostały
przelane, nie czyni umowy przelewu nieskuteczną, bowiem takie wyszczególnienie
nie jest wymagane w świetle art. 509 § 1 i 2 k.c., a jego brak nie uniemożliwia
skonkretyzowania przelanej wierzytelności. Sądy nie uwzględniły zarzutu
3
potrącenia z uwagi na nie udowodnienie przez pozwanego istnienia po jego stronie
wierzytelności odszkodowawczej w stosunku do H. stwierdzając, iż w sprawie brak
dowodów niewykonania lub nienależytego wykonania przez H. umowy
przedstawicielskiej i związku przyczynowego między jego ewentualnymi
zaniedbaniami a określoną przez stronę pozwaną szkodą. Sąd Apelacyjny,
wskazując na istnienie w doktrynie i orzecznictwie dwóch stanowisk co do sposobu
udowodnienia wierzytelności zgłoszonej do potrącenia w postępowaniu
nakazowym, opowiedział się za stanowiskiem, zgodnie z którym przewidziane
w art. 485 k.c. rygory dowodowe odnoszą się także do wierzytelności zgłoszonej do
potrącenia jeszcze przed doręczeniem pozwanemu odpisu nakazu zapłaty
wydanego w postępowaniu nakazowym. Stwierdził, że strona pozwana na
wykazanie istnienia wierzytelności zgłoszonej do potrącenia nie przedstawiła
dowodów, o których mowa w art. 485 § 1 k.p.c., co prowadziło do nieuwzględnienia
zarzutu potrącenia. Niezależnie od tego uznał, że także przy podzieleniu drugiego
poglądu, przyjmującego dopuszczalność udowodnienia przez pozwanego istnienia
wierzytelności zgłoszonej do potrącenia wszelkimi dowodami, jeżeli potrącenie
nastąpiło przed doręczeniem odpisu nakazu zapłaty, trzeba stwierdzić, że strona
pozwana nie udowodniła, iż przysługuje jej wierzytelność zgłoszona do potrącenia.
Dowody z dokumentów i zeznań świadków zgłoszone przez nią w zarzutach od
nakazu zapłaty celem udowodnienia, że przysługuje jej wobec H. wierzytelność
odszkodowawcza, nie wykazały tej okoliczności, podobnie jak ekspertyzy
pozasądowe, które, niezależnie od tego, że zostały złożone po terminie prekluzji
dowodowej, miały charakter dokumentów prywatnych i wywołały tylko skutki
określone w art. 245 k.p.c., zaś pozostałe dowody zostały zgłoszone po upływie
prekluzji dowodowej lub cofnięte przez stronę pozwaną. W tej sytuacji nie było
podstaw, zdaniem Sądu Apelacyjnego, do dopuszczenia zgłoszonego w zarzutach
od nakazu zapłaty dowodu z przesłuchania pozwanego, bowiem dowód z
przesłuchania stron jest dowodem posiłkowym, ani dowodu z opinii biegłego celem
wyliczenia wysokości szkody, skoro sam fakt poniesienia szkody nie został
udowodniony.
W skardze kasacyjnej opartej na obu podstawach, strona pozwana
w ramach zarzutu naruszenia przepisów postępowania wskazała na naruszenie art.
4
493 § 3 w zw. z art. 485 k.p.c., art. 382 i art. 385 k.p.c. przez przyjęcie
niedopuszczalności wykazania, innymi dowodami niż określone w art. 485 k.p.c.,
istnienia wierzytelności zgłoszonej do potrącenia przed doręczeniem odpisu nakazu
zapłaty, naruszenie art. 217 § 2, art. 227, art. 299, art. 328 § 2 k.p.c. oraz art. 495 §
3 w zw. z art. 382 k.p.c. oraz art. 385 k.p.c. przez nieuwzględnienie zarzutów
apelacyjnych oraz wniosków dowodowych zgłoszonych w terminie celem
wykazania istnienia wierzytelności przedstawionej do potrącenia oraz uznanie, że
istniały podstawy do wydania nakazu zapłaty, naruszenie art. 495 § 3 k.p.c. oraz
art. 232 w zw. z art. 382 k.p.c. przez przyjęcie skuteczności umowy przelewu
i ustalenie legitymacji czynnej powoda na podstawie dowodu w postaci umowy
przelewu powierniczego, złożonej po upływie prekluzji dowodowej.
W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej zarzuciła naruszenie art. 471 k.c.
przez uznanie, że nie zostały udowodnione przesłanki tego przepisu, art. 498 i art.
499 k.c. przez nieuwzględnienie oświadczenia o potrąceniu prowadzącego do
wzajemnego umorzenia wierzytelności, art. 509 § 1 k.c. przez nie uwzględnienie, że
umorzenie wierzytelności wskutek potrącenia czyni umowę o przelew tej
wierzytelności nieskuteczną, art. 509 § 1 w zw. z art. 65 § 2 k.c. przez uznanie,
że doszło do nabycia spornej wierzytelności, mimo że umowa powierniczego
przelewu nie oznaczała stosunku zobowiązaniowego, którego elementem była
przelewana wierzytelność ani nie wskazywała poszczególnych elementów
składowych wierzytelności stanowiącej przedmiot przelewu oraz stwierdzała,
że przedmiotem przelewu są wierzytelności bezsporne, choć tak nie było.
W uzupełnieniu uzasadnienia podstaw kasacyjnych zarzuciła, że Sąd
Apelacyjny bezpodstawnie uznał, iż doszło do skutecznego nabycia wierzytelności
przez stronę powodową od H., bez należytego rozważenia czy materiał dowodowy
na to wskazuje. Podała, że po wydaniu zaskarżonego wyroku wszczęta została
przez H. sprawa sądowa, w której kwestionowany jest skutek rozporządzający
umowy przelewu i H. żąda ustalenia, że jest wierzycielem strony pozwanej. W
ocenie skarżącej dodatkowo potwierdza to zarzuty kasacyjne dokonania wadliwych
ustaleń faktycznych dotyczących skuteczności przelewu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
5
Zgodnie z art. 39813
§ 2 k.p.c. w postępowaniu kasacyjnym nie jest
dopuszczalne powołanie nowych faktów i dowodów, a Sąd Najwyższy jest
związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego
orzeczenia. Z tych względów muszą pozostać bez wpływu na rozstrzygnięcie
sprawy nowe okoliczności przedstawione w piśmie stanowiącym uzupełnienie
podstaw kasacyjnych.
Nie mogą też być uznane za skuteczne zarzuty procesowe zmierzające do
wykazania braku podstaw do wydania w sprawie nakazu zapłaty oraz ustalenia
faktu cesji wierzytelności na podstawie sprekludowanych dowodów. Co do
pierwszej kwestii należy stwierdzić, że art. 485 § 1 k.p.c. określający warunki
dopuszczalności wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym nie reguluje
wprost sytuacji, gdy wydania nakazu zapłaty domaga się osoba, która nabyła
wierzytelność w drodze przelewu. Przepis ten nie określa jakimi dokumentami czy
dowodami powód (cesjonariusz) powinien wykazać fakt przelewu wierzytelności,
której dochodzi od dłużnika, a wskazuje jedynie ogólnie jakie dokumenty powinny
być dołączone do pozwu w postępowaniu nakazowym, w którym powód dochodzi
roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych. Zgodnie z art.
485 § 1 pkt 2 k.p.c. nakaz zapłaty może być wydany między innymi wówczas, gdy
okoliczności uzasadniające żądanie są udowodnione dołączonymi do pozwu
zaakceptowanymi przez dłużnika rachunkami. Powszechnie przyjmuje się,
że dotyczy to także faktur wystawionych przez wierzyciela i podpisanych przez
dłużnika bez zastrzeżeń. W rozpoznawanej sprawie strona powodowa dołączyła do
pozwu wszystkie niezapłacone faktury, które H. (cedent) wystawił stronie pozwanej
jako swojemu dłużnikowi z umowy przedstawicielskiej z dnia 30 kwietnia 2001r.
oraz noty odsetkowe wystawione w związku z opóźnieniem w zapłacie, a także
oświadczenie cedenta i cesjonariusza o dokonanym w dniu 9 lipca 2002r. przelewie
określonej wierzytelności na podstawie art. 509-516 k.c. W świetle wymagań art.
485 § 1 pkt 2 k.p.c. należy uznać dokumenty te za wystarczające do wydania
nakazu zapłaty na rzecz cesjonariusza przelanej wierzytelności. Okoliczności
uzasadniające dochodzone żądanie zostały bowiem udowodnione załączonymi do
pozwu fakturami wystawionymi przez wierzyciela (cedenta) i podpisanymi przez
dłużnika, a przejście wierzytelności na powoda (cesjonariusza) zostało wykazane
6
dokumentem w postaci oświadczenia cedenta i cesjonariusza o dokonanej cesji.
Dopóki pozwany dłużnik nie zakwestionował w zarzutach od nakazu zapłaty faktu
istnienia cesji, jej skuteczności czy ważności, nie było konieczne załączanie umowy
przelewu jako dowodu przejścia wierzytelności na powoda, wystarczające było
przedstawienie zgodnego oświadczenia cedenta i cesjonariusza o dokonanym
przelewie. Nie było też konieczne załączenie umowy przedstawicielskiej łączącej H.
ze stroną pozwaną skoro przedmiotem przelewu były wierzytelności objęte
załączonymi do pozwu fakturami. Nie są zatem uzasadnione zarzuty skargi
kasacyjnej, iż z powodu nie dołączenia do pozwu umowy przelewu z dnia 9 lipca
2002r. oraz umowy przedstawicielskiej z dnia 30 kwietnia 2001r. nie było podstaw
do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Podobnie nie jest
skuteczny zarzut braku podstaw do wydania nakazu zapłaty dlatego, że część
załączonych do pozwu faktur nie była podpisana przez stronę pozwaną lub była
podpisana przez osoby, „których funkcji czy zakresu umocowania powód nie
wyjaśnił”. Zasadność tego zarzutu mogłaby być rozważona jedynie wówczas, gdyby
strona pozwana wskazała, które załączone do pozwu faktury nie są przez nią
podpisane i które są podpisane przez osoby nie umocowane. Nie sprecyzowanie
tego ani w zarzutach od nakazu zapłaty ani w toku całego procesu nie pozwalało na
weryfikacje jej twierdzeń w tym zakresie, co musi także prowadzić do uznania
zarzutu kasacyjnego w tym przedmiocie za nieskuteczny.
Nieskuteczny jest także zarzut naruszenia art. 495 § 3 k.p.c. oraz art. 509
§ 1 k.c. i art. 65 § 2 k.c. przez bezpodstawne, zdaniem skarżącej, przyjęcie, że
doszło do przelewu spornej wierzytelności. Wprawdzie istotnie strona powodowa
przedłożyła umowę powierniczego przelewu w celu inkasa wierzytelności z dnia
9 lipca 2002 r. po upływie prekluzji dowodowej, nie miało to jednak wpływu na
rozstrzygnięcie sprawy skoro strona pozwana nie zakwestionowała w dopuszczalny
sposób ważności czy skuteczności tej umowy z powodu braku causa, a w skardze
kasacyjnej nie zgłosiła zarzutu naruszenia art. 510 k.c. i nie podważyła istnienia
ważnej prawnie przyczyny (causa) przelewu, co nie pozwala Sądowi Najwyższemu,
związanemu podstawami skargi kasacyjnej (art. 39813
§ 1 k.p.c.), na ocenę
ważności tej umowy. O kauzalności umowy przelewu stanowi art. 510 k.c., a zatem
zgłoszenie kasacyjnego zarzutu nieistnienia przelewu z powodu nieważności czy
7
nieskuteczności umowy przelewu wobec braku (wadliwości) „przyczyny” zawarcia
takiej umowy, wymaga postawienia zarzutu naruszenia art. 510 k.c., nie jest
wystarczający w tym zakresie zarzut naruszenia art. 509 k.c., oparty zresztą na
innych twierdzeniach.
Nieuzasadnione są również zarzuty dotyczące nieskuteczności przelewu
z powodu nie wskazania w umowie „poszczególnych elementów składowych
wierzytelności stanowiącej przedmiot przelewu” oraz podanie, że przedmiotem
przelewu są wierzytelności „bezsporne”. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu
Najwyższego (porównaj między innymi wyrok z dnia 5 listopada 1999 r. III CKN
423/98, OSNC 2000/5/92), skuteczne jest zbycie wierzytelności nie oznaczonej
dokładnie w umowie przelewu, jeżeli można ją określić na podstawie treści
stosunku zobowiązaniowego, z którego wynika. Skuteczna jest zatem cesja
wierzytelności wprawdzie nie oznaczonej dokładnie w umowie, lecz „oznaczalnej”
na podstawie analizy treści stosunków obligacyjnych, z której wynika. Słusznie
Sądy obu instancji przyjęły, że taki charakter ma sporna wierzytelność. W umowie
przelewu dostatecznie jasno przedstawiono stosunek prawny, z którego wynika
zbywana wierzytelność określając jej dłużnika oraz łączną wysokość całego
zadłużenia pozwanego wynikającego z konkretnych faktur i not odsetkowych. Skoro
pozwanego z H. łączyła tylko jedna umowa- umowa przedstawicielska z dnia 30
kwietnia 2001 r. i na tle jej wykonania powstała sporna wierzytelność stwierdzona
fakturami i notami odsetkowymi, nie było żadnych wątpliwości, że to właśnie ta
wierzytelność, określona kwotowo i podmiotowo w umowie przelewu, była
przedmiotem tej umowy.
Dla skuteczności umowy przelewu nie ma też znaczenia, że H. określił
zbywaną wierzytelność jako bezsporną, choć zdaniem strony pozwanej nie miała
ona takiego charakteru. Jak trafnie stwierdził Sąd Apelacyjny, takie określenie
przez cedenta zbywanej wierzytelności nie odnosi skutku wobec dłużnika, który
może w stosunku do cesjonariusza podnosić wszelkie zarzuty, jakie przysługiwały
mu wobec cedenta (art. 513 k.c.), w tym także zarzut, że wierzytelność nie istniała
lub nie przysługiwała cedentowi. Zastrzeżenie to jest istotne w świetle art. 516 k.c.
jedynie w stosunkach wewnętrznych między zbywcą i nabywcą wierzytelności.
8
W konsekwencji należało uznać za nie uzasadnione lub nieskuteczne
zarzuty kasacyjne dotyczące przyjęcia przez Sądy orzekające istnienia umowy
przelewu spornej wierzytelności oraz legitymacji czynnej powoda do jej
dochodzenia od strony pozwanej na podstawie tej umowy.
Przechodząc do zarzutów odnoszących się do kwestii potrącenia zgodzić się
należy ze skarżącą, że mimo istnienia różnych poglądów w doktrynie
i orzecznictwie co do ograniczeń dowodowych w postępowaniu nakazowym
dotyczących udowodnienia istnienia wierzytelności zgłoszonej do potrącenia,
przeważył ostatecznie pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia
13 października 2005 r. III CZP 56/05 (OSNC 2006/7-8/119), iż przewidziane w art.
493 § 3 k.p.c. wymaganie udowodnienia wierzytelności przedstawionej do
potrącenia dokumentami wskazanymi w art. 485 k.p.c. nie dotyczy sytuacji, w której
do potrącenia doszło przed doręczeniem pozwanemu odpisu nakazu zapłaty
i pozwu. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały, za taką wykładnią
przemawia zarówno charakter obu przepisów, które są przepisami wyjątkowymi,
ograniczającymi prawa procesowe (dowodowe) pozwanego i jako takie muszą być
wykładane ściśle, jak i wprost sama treść art. 493 § 3 k.p.c., w którym mowa
o wierzytelności przedstawionej do potrącenia w zarzutach od nakazu zapłaty,
a zatem o wierzytelności istniejącej, jeszcze nie umorzonej w wyniku
wcześniejszego potrącenia. Ograniczenia dowodowe przewidziane w tym przepisie
dotyczą zatem tylko istniejącej jeszcze w tym czasie wierzytelności, co do której
dopiero w zarzutach od nakazu zapłaty pozwany złożył materialnoprawne
oświadczenie woli o potrąceniu i jednocześnie zgłosił procesowy zarzut potrącenia.
Wówczas istnienie wierzytelności zgłoszonej do potrącenia może udowadniać tylko
dokumentami określonymi w art. 485 k.p.c. Natomiast jeżeli potrącenia dokonał
wcześniej, przed doręczeniem mu odpisu pozwu i nakazu zapłaty i jego
oświadczenie miało moc wsteczną od chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, to
w chwili podniesienia w zarzutach od nakazu zapłaty procesowego zarzutu
potrącenia obie wierzytelności już nie istniały, bowiem umorzyły się wzajemnie do
wysokości niższej kwotowo. W istocie więc w takiej sytuacji nie chodzi ściśle
o zgłoszenie przez pozwanego zarzutu potrącenia, lecz powołanie się na fakt
nieistnienia, umorzenia czy wygaśnięcia wierzytelności powoda wskutek
9
potrącenia, które nastąpiło już wcześniej i fakt ten może być wykazany w każdy
prawnie dopuszczalny sposób.
Trafność zarzutu kasacyjnego naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 493 § 3
w zw. z art. 485 k.p.c. nie przesądza jednak o jego skuteczności, bowiem Sąd
Apelacyjny nie tylko dlatego uznał wierzytelność zgłoszoną do potrącenia za nie
udowodnioną, że pozwany nie wykazał jej istnienia dokumentami określonymi w art.
485 k.p.c., lecz również dlatego, że stwierdził, iż nie została ona udowodniona
także w żaden inny sposób. Uznał zatem, że pozwany nie wykazał, że przysługuje
mu wierzytelność zgłoszona do potrącenia. Ze stanowiskiem tym należy się
zgodzić. Zgłaszając procesowy zarzut potrącenia pozwany przede wszystkim
powinien uczynić to w sposób umożliwiający sądowi zbadanie, czy wierzytelność ta
rzeczywiście istnieje. Do potrącenia można bowiem zgłosić tylko wierzytelność
skonkretyzowaną i realną. Pozwany zatem, zgłaszając zarzut potrącenia powinien
nie tylko określić wierzytelność kwotowo i wskazać z jakiego tytułu powstała, lecz
także przytoczyć okoliczności faktyczne stanowiące jej podstawę oraz zgłosić
dowody, z prawidłowym określeniem zakresu dowodzenia i tezy dowodowej, dla
wykazania istnienia tak określonej wierzytelności. Jeżeli, tak jak pozwana
w niniejszym procesie, zgłosił do potrącenia określoną kwotowo wierzytelność
odszkodowawczą, na której łączną kwotę składają się poszczególne wierzytelności
wynikające z wyrządzenia różnych szkód w wyniku różnych działań i zaniechań
powoda, powinien każdą taką wierzytelność skonkretyzować kwotowo, przedstawić
okoliczności faktyczne będące jej podstawą i wskazać dowody na istnienie tak
określonej wierzytelności. Strona pozwana nie sprecyzowała poszczególnych
wierzytelności składających się na łączną kwotę zgłoszoną do potrącenia w sposób
umożliwiający ocenę czy wierzytelności te rzeczywiście istnieją, ani nie zgłosiła
takich dowodów, które mogłyby wykazać istnienie poszczególnych wierzytelności.
W zarzutach od nakazu zapłaty powołała się na oświadczenie woli o potrąceniu
złożone w dniu 22 maja 2002 r. obejmujące wierzytelność odszkodowawczą
w kwocie 10 157 421 zł oraz złożone w dniu 23 lipca 2002 r., obejmujące
wierzytelność odszkodowawczą w kwocie 4 600 000 zł. Na obie te kwoty składają
się należności odszkodowawcze w związku z zarzucanym niewykonaniem przez H.
umowy przedstawicielskiej z dnia 30 kwietnia 2001 r., polegającym na „brakach
10
asortymentowych oraz permanentnym nie realizowaniu zamówień strony pozwanej
w okresie od czerwca do grudnia 2001 r.”, przy czym w obu oświadczeniach o
potrąceniu wskazane są różne kwoty należności odszkodowawczej z tego samego
tytułu. I tak w oświadczeniu z dnia 22 maja 2002 r. pozwana zgłosiła do potrącenia
między innymi kwotę 1 757 421 zł z tytułu spadku obrotów oraz zysku, kwotę 2
000 000 zł z tytułu utraty rynku zbytu oraz kwotę 2 400 000 zł z tytułu utraty
zaufania kontrahentów i dobrego wizerunku firmy. Natomiast w oświadczeniu o
potrąceniu z dnia 23 lipca 2001 r. zgłosiła do potrącenia, ponad kwotę zgłoszoną w
dniu 22 maja 2002 r., dalszą wierzytelność odszkodowawczą w wysokości
4 600 000 zł, obejmującą także spadek obrotów i zysku, utratę rynków zbytu, utratę
zaufania kontrahentów oraz dobrego wizerunku firmy, a ponadto konieczność
zlikwidowania kilku oddziałów terenowych i znacznego ograniczenia działania
centrali, „co spowodował H. działaniami o charakterze nieuczciwej konkurencji
polegającymi na wspieraniu produktów konkurencyjnych wobec pozwanej przez
oferowanie im znacznie korzystniejszych warunków współpracy”. Nie zostały
sprecyzowane kwoty wierzytelności z tak określonych poszczególnych tytułów i
podstaw faktycznych, składające się na łączną kwotę 4 600 000 zł ani ich stosunek
do wcześniej zgłoszonych do potrącenia wierzytelności opartych na tej samej
podstawie faktycznej i prawnej. Strona pozwana nie sprecyzowała więc
wierzytelności zgłoszonych do potrącenia w sposób umożliwiający ich identyfikację
i ocenę czy rzeczywiście istnieją.
Niezależnie od tego, jak trafnie stwierdził Sąd Apelacyjny, nie zgłosiła
w terminie wskazanym w art. 493 § 1 oraz w art. 495 § 3 k.p.c., dowodów zdolnych
wykazać istnienie wierzytelności zgłoszonych do potrącenia. W sprzeciwie od
nakazu zapłaty zgłaszając wyżej opisany zarzut potrącenia stwierdziła,
że odpowiedzialność odszkodowawcza H. wynikająca ze stałych braków
asortymentowych „znajduje pełne odzwierciedlenie w dokumentacji pozwanej oraz
korespondencji stron”. Ponadto wniosła o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego
księgowego „ na okoliczność wyliczenia pełnej szkody w majątku strony pozwanej
spowodowanej przez H.” oraz wskazała jako dowody odpisy pism z dnia
10 września i 19 listopada 2002 r. (powinno być „2001 r.”) H. o brakach
asortymentowych, zeznania pięciu świadków oraz przesłuchanie prezesa strony
11
pozwanej, nie wskazując tez dowodowych ani nie oznaczając faktów, które mają
być stwierdzone poszczególnymi środkami dowodowymi. Takie zgłoszenie
dowodów nie spełnia wymagań art. 232 w zw. z art. 227 oraz art. 258 k.p.c. Strona
zgłaszając wnioski dowodowe obowiązana jest dokładnie oznaczyć fakty, które
mają być stwierdzone poszczególnymi dowodami, zaś dowód z opinii biegłego
księgowego nie może zastąpić precyzyjnego określenia szkody przez stronę ani
wykazania innymi dowodami, że szkoda ta rzeczywiście wystąpiła. Już tylko same
te, wyżej wskazane uchybienia strony pozwanej w zgłoszeniu dowodów mających
wykazać istnienie wierzytelności przedstawionej do potrącenia, uzasadniają
stanowisko Sądu Apelacyjnego, że pozwana nie wykazała istnienia tej
wierzytelności. Trafnie też Sąd ten ocenił skutek złożenia do akt prywatnych
ekspertyz z września i października 2002 r., które jako dokumenty prywatne
stanowią tylko dowód tego, że osoba, która je podpisała złożyła oświadczenie
w nim zawarte (art. 245 k.p.c.). Nie mogą więc zastąpić dowodu z opinii biegłego
sądowego, którego celowość uwarunkowana jest wcześniejszym wykazaniem
przez stronę istnienia szkody oraz prawidłowym określeniem tezy dowodowej dla
biegłego.
Z tych wszystkich względów za nieskuteczne trzeba uznać zarzuty skargi
kasacyjnej dotyczące bezpodstawnego pominięcia dowodów przedstawionych
przez stronę pozwaną dla wykazania istnienia wierzytelności zgłoszonej do
potrącenia oraz kwestionujące stanowisko Sądu Apelacyjnego o nie udowodnieniu
istnienia tej wierzytelności. W konsekwencji nieuzasadnione są także zarzuty
naruszenia art. 471, art. 498, art. 499 i art. 509 § 1 k.c. Skoro bowiem trafna była
ocena Sądu Apelacyjnego, że strona pozwana nie wykazała przesłanek
odpowiedzialności odszkodowawczej H. z tytułu nienależytego wykonania umowy
przedstawicielskiej, a zatem nie wykazała istnienia wierzytelności zgłoszonej do
potrącenia, nie było podstaw do stwierdzenia umorzenia dochodzonej pozwem
wierzytelności wskutek potrącenia i prawidłowo Sąd Apelacyjny przyjął legitymację
czynną strony powodowej na podstawie art. 509 k.c. uznając, że doszło do
skutecznego przelewu wierzytelności, która nie została umorzona przez potrącenie.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. oddalił skargę
kasacyjną, a na podstawie art. 98 w zw. z art. 108 § 1 i art. 39821
k.p.c. zasądził od
12
strony pozwanej na rzecz strony powodowej zwrot kosztów postępowania
kasacyjnego.