Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 18 CZERWCA 2009 R.
IV KK 165/09
Określoną w art. 178 § 2 k.k.w. powinność wysłuchania skazanego
przed wydaniem postanowienia w przedmiocie zarządzenia wykonania za-
wieszonej kary pozbawienia wolności, poza wypadkiem obligatoryjnego za-
rządzenia tej kary na podstawie art. 75 § 1 k.k. (art. 178 § 2 in fine k.k.w.),
rozumieć należy z reguły jako obowiązek sądu, ponieważ ma ona charakter
gwarancyjny, umożliwiający skazanemu realizację jego prawa do obrony
zarówno w znaczeniu materialnym, jak i formalnym.
Przewodniczący: sędzia SN A. Siuchniński.
Sędziowie SN: T. Artymiuk (sprawozdawca), R. Malarski.
Sąd Najwyższy w sprawie Tomasza L., skazanego z art. 200 § 1 k.k.
i innych, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 §
5 k.p.k. w dniu 18 czerwca 2009 r. kasacji, wniesionej przez Prokuratora
Generalnego na korzyść skazanego od postanowienia Sądu Rejonowego
w L. z dnia 4 lutego 2008 r., w przedmiocie zarządzenia wykonania kary
pozbawienia wolności
p o s t a n o w i ł u c h y l i ć zaskarżone postanowienie i p r z e k a z a ć
sprawę Sądowi Rejonowemu w L. do ponownego rozpoznania.
2
U Z A S A D N I E N I E
Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w L. z dnia 12 sierpnia
2005 r., Tomasz L. został skazany za przestępstwa określone:
- w art. 200 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. na karę roku i 6 miesięcy po-
zbawienia wolności,
- w art. 45 ust. 2 ustawy z dnia 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu
narkomanii (Dz. U. Nr 75, poz. 468) w zw. z art. 12 k.k. na karę 6
miesięcy pozbawienia wolności,
- w art. 279 § 1 k.k. na karę roku pozbawienia wolności oraz grzywnę
w wysokości 80 stawek dziennych w kwocie po 10 zł każda,
- w art. 190 § 1 k.k. na karę 2 miesięcy pozbawienia wolności.
W miejsce wymierzonych kar jednostkowych pozbawienia wolności
orzeczono wobec oskarżonego karę 2 lat pozbawienia wolności, której wy-
konanie warunkowo zawieszono na okres próby wynoszący 5 lat, oddając
w tym okresie Tomasza L. pod dozór kuratora sądowego.
Powołany wyżej wyrok zawierał także rozstrzygnięcia co do obowiąz-
ku naprawienia szkody, o dowodach rzeczowych oraz o kosztach sądo-
wych.
Na wniosek kuratora zawodowego, postanowieniem z dnia 4 lutego
2008 r., Sąd Rejonowy w L., na podstawie art. 75 § 2 k.k., zarządził wobec
Tomasza L. wykonanie kary 2 lat pozbawienia wolności, orzeczonej powo-
łanym na wstępie wyrokiem tegoż Sądu z dnia 12 sierpnia 2005 r.
Postanowienie to nie zostało zaskarżone i uprawomocniło się w dniu
16 lutego 2008 r.
Kasację od ostatniego ze wskazanych orzeczeń wniósł – na podsta-
wie art. 521 k.p.k. – na korzyść skazanego Prokurator Generalny. Zarzuca-
jąc „rażące i mające wpływ na treść postanowienia naruszenie przepisów
prawa procesowego, tj. art. 22 § 1 k.k.w. w zw. z art. 178 § 2 k.k.w., pole-
3
gające na zarządzeniu wykonania warunkowo zawieszonej kary pozbawie-
nia wolności bez wysłuchania skazanego, który o terminie posiedzenia nie
został prawidłowo powiadomiony, co w konsekwencji stanowiło naruszenie
przynależnego skazanemu prawa do obrony”, wniósł w konkluzji o uchyle-
nie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowe-
mu w L. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Wniesiona na korzyść skazanego Tomasza L. kasacja Prokuratora
Generalnego okazała się oczywiście zasadna, co umożliwiło jej uwzględ-
nienie na posiedzeniu, w myśl art. 535 § 5 k.p.k.
Kodeks karny wykonawczy w art. 22 § 1 wprowadził obowiązek każ-
dorazowego zawiadamiania skazanego o terminie i celu posiedzenia.
Wprawdzie stawiennictwo skazanego na posiedzenie nie jest obowiązko-
we, ale o terminie posiedzenia musi być on zawsze prawidłowo zawiado-
miony (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2005 r.,
V KK 432/05, R-OSNKW 2005, poz. 2121).
Nie może budzić też wątpliwości, że określoną w art. 178 § 2 k.k.w.
powinność wysłuchania skazanego przed wydaniem postanowienia w
przedmiocie zarządzenia wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolno-
ści, poza wypadkiem obligatoryjnego zarządzenia tej kary w oparciu o
przepis art. 75 § 1 k.k. (art. 178 § 2 in fine k.k.w.), rozumieć należy z reguły
jako obowiązek sądu, ponieważ ma ona charakter gwarancyjny, umożliwia-
jąc skazanemu realizację jego prawa do obrony, tak w znaczeniu material-
nym, jak i formalnym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10
czerwca 2001 r., II KRN 48/91, OSNKW 1991, z. 10-12, poz. 54). Dyrekty-
wę „powinności wysłuchania skazanego” należy więc odczytywać jako ko-
nieczność dołożenia wszelkich starań mających na celu wysłuchanie ska-
zanego; ewentualnie ustanowionego przez niego obrońcy. Odstąpienie od
wysłuchania powinno mieć wyłącznie charakter wyjątkowy i ograniczać się
4
jedynie do sytuacji, w których skazany swoim zachowaniem daje podstawy
do przyjęcia, iż nie zamierza brać udziału w posiedzeniu (postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2007 r., II KK 85/07, LEX nr 299193).
Lektura akt wskazuje, że w niniejszej sprawie doszło do naruszenia
obu określonych wyżej zasad.
Z zapisu w protokole posiedzenia Sądu Rejonowego w L. z dnia 4 lu-
tego 2008 r. wynika, że skierowane do Tomasza L. zawiadomienie o termi-
nie posiedzenia wysłane na adres „L. ul. G. 27/47” wróciło z adnotacją
poczty „adresat wyprowadził się”, co dało sądowi asumpt do stwierdzenia,
w oparciu o przepis art. 139 § 1 k.p.k., o prawidłowości doręczenia. Tym-
czasem oczywiste jest, że skazany pod tak wskazanym adresem nigdy nie
zamieszkiwał, bowiem jego wcześniejszym miejscem zamieszkania była ul.
G. 27/69, zaś w okresie objętym w niniejszej sprawie postępowaniem wy-
konawczym przebywał na stałe w L. przy ul. K. 46/3, o czym Sąd Rejonowy
w L. był wcześniej poinformowany. Świadczy o tym korespondencja kiero-
wana do skazanego już w 2007 r. i później, która odbierana była przez
matkę skazanego, bądź osobiście przez niego samego, jak również złożo-
ne przez Tomasza L. – na formularzu z tak właśnie określonym jego adre-
sem (L. ul. K. 46/3) – oświadczenie z dnia 30 marca 2007 r., w którym wy-
raża gotowość podjęcia pracy społecznie użytecznej w zamian za nieuisz-
czoną grzywnę.
Co więcej, skazany Tomasz L. deklarował wielokrotnie gotowość
osobistego udziału w postępowaniu wykonawczym, o czym świadczy jego
stawiennictwo na posiedzenia zarówno przed dniem 4 lutego 2008 r. (np. w
dniu 19 grudnia 2007 r.), jak i po tym terminie (m. in. w dniu 18 lutego 2008
r., czy też w dniu 19 marca 2008 r.).
W tym stanie rzeczy oczywiste jest, że nieprawidłowe powiadomienie
Tomasza L. o terminie posiedzenia, przez wysłanie zawiadomienia na
błędny adres, z rażącym naruszeniem – co wynika z uzasadnienia kasacji
5
– art. 139 § 1 k.p.k., skutkowało obrazą zarówno art. 22 § 1 k.k.w., jak i w
konsekwencji art. 178 § 2 k.k.w., poprzez pozbawienie skazanego możli-
wości zaprezentowania przed sądem swoich racji, co w wypadku innych,
wyznaczanych w toku tego postępowania wykonawczego posiedzeń, kon-
sekwentnie czynił. Tego rodzaju rażące naruszenie prawa, uznane z kolei
być musi jako mające istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia,
ograniczając bez wątpienia, co nie wymaga nawet osobnego dowodzenia,
prawo skazanego do obrony.
Musiało to – zgodnie z wnioskiem Prokuratora Generalnego – skut-
kować uchyleniem zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy,
wobec trwającego jeszcze okresu próby (od dnia 26 sierpnia 2005 r.), do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w L.
Procedując powtórnie, Sąd ten rozpozna wniosek kuratora zawodo-
wego z dnia 9 listopada 2007 r., w przedmiocie zarządzenia wykonania wa-
runkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności, bacząc by dochowane
zostały zasady określone w art. 22 § 1 k.k.w. i art. 178 § 2 k.k.w., a w
szczególności nie naruszono prawa skazanego do obrony.
Mając na uwadze całokształt omówionych wyżej okoliczności, Sąd
Najwyższy orzekł jak na wstępie.