Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 lipca 2009 r.
III PK 20/09
Jeżeli jedyną wadliwością wypowiedzenia nauczycielowi stosunku pracy
jest zastosowanie przez szkołę zbyt krótkiego okresu wypowiedzenia przez
sprzeczne z prawem oznaczenie terminu jego upływu przed końcem roku
szkolnego, to stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu właściwego i do
tego czasu nauczyciel ma prawo do wynagrodzenia, natomiast nie służą mu
roszczenia przewidziane w art. 45 § 1 k.p. (art. 49 k.p. w związku z art. 20 ust. 3 i
art. 91c ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, jednolity
tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.).
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Zbigniew Hajn, Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 lipca
2009 r. sprawy z powództwa Marioli S. i Joanny B. przeciwko Zespołowi Szkół Spe-
cjalnych w R.Z. o przywrócenie do pracy na dotychczasowych warunkach pracy i
płacy, na skutek skargi kasacyjnej powódki Joanny B. od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie z dnia 12 listopada 2008 r. [...]
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Joanna B., w sprawie z jej powództwa i powództwa Marioli S. prze-
ciwko Zespołowi Szkół Specjalnych w R.Z. o przywrócenie do pracy, wniosła skargę
kasacyjną od wyroku Sądu Okręgowego w Krośnie z dnia 12 listopada 2008 r. [...].
Zaskarżonym wyrokiem zmieniono wyrok Sądu Rejonowego oddalający powództwo i
zasądzono od pozwanego na rzecz Marioli S. 8.946,33 zł oraz Joanny B. 9.788,49 zł
- obie kwoty z odsetkami - tytułem rozwiązania umów o pracę z naruszeniem prawa,
a także orzeczono o kosztach postępowania.
2
Obu powódkom, będącym nauczycielkami, strona pozwana wypowiedziała
stosunek pracy w listopadzie 2007 r., stosując trzymiesięczny okres wypowiedzenia.
Zdaniem obu Sądów wypowiedzenie było uzasadnione, gdyż u strony pozwanej na-
stąpiło zmniejszenie liczby oddziałów. Natomiast inny był ich pogląd w odniesieniu do
zagadnienia, czy u pozwanego są przewidziane ferie szkolne. Sąd Rejonowy przyjął,
że według organizacji pracy u pozwanego ferie nie są przewidziane, z czego wynika -
na podstawie art. 20 ust. 4 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela
(jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) - że do powódek nie stosuje
się przewidzianego w art. 20 ust. 3 wymagania rozwiązania stosunku pracy z koń-
cem roku szkolnego i dlatego oddalił powództwa. Natomiast Sąd Okręgowy ustalił, że
powódki były nauczycielkami przedmiotów w szkole podstawowej i gimnazjum, wcho-
dzącymi w skład strony pozwanej. Realizowały one program nauczania w ramach
roku szkolnego na ogólnych zasadach. Powódki nie pracowały w specjalnym zespole
pozalekcyjnym, który działał przez cały rok kalendarzowy, a więc także w okresie ferii
i w dniach wolnych od nauki. Rozwiązanie z powódkami stosunków pracy w trakcie
roku szkolnego było zatem sprzeczne z art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela, według któ-
rego rozwiązanie stosunku pracy następuje z końcem roku szkolnego po uprzednim
trzymiesięcznym wypowiedzeniu. Powódki dochodziły przywrócenia do pracy, lecz
zamiast niego Sąd Okręgowy zasądził na ich rzecz odszkodowanie na podstawie art.
45 § 2 k.p. w wysokości wynikającej z art. 471
k.p., czyli w wysokości trzymiesięcz-
nego wynagrodzenia. Zdaniem Sądu Okręgowego przywrócenie powódek do pracy
jest niecelowe, gdyż z uwagi na zmniejszenie liczby oddziałów pracodawca nie
miałby odpowiednich środków finansowych (niezależnych od niego) na finansowanie
ich zatrudnienia. Sąd wziął też pod uwagę, że obie powódki mają prawo do przejścia
na wcześniejszą emeryturę, a nadto Joanna B. jest zatrudniona u innego pracodaw-
cy na 4/18 etatu.
W skardze kasacyjnej zarzucono naruszenie art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela
przez ograniczenie wysokości zasądzonego odszkodowania do wynagrodzenia za
trzy miesiące. Zdaniem skarżącej na podstawie tego przepisu powinna ona zostać
przywrócona do pracy lub otrzymać odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia do
końca roku szkolnego, uwzględniające także inne świadczenia, które uzyskałaby w
tym okresie, a także odszkodowanie w wysokości różnicy między wynagrodzeniem,
które mogłaby uzyskać „do dnia dzisiejszego”, a faktycznie otrzymywanym świadcze-
niem emerytalnym. Stwierdzono także, iż powódce należą się również dwie kwoty po
3
10.000 zł za krzywdę moralną (art. 24 i art. 448 k.c.) i za obniżone na przyszłość
świadczenie emerytalne przez bezprawne skrócenie okresu zatrudnienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Skarga jest nieuzasadniona. Postawiono w niej zarzut naruszenia tylko art.
20 ust. 3 Karty Nauczyciela. Sąd Najwyższy, zgodnie z art. 39813
§ 1 k.p.c., rozpo-
znaje skargę kasacyjną w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw, a z
urzędu bierze pod rozwagę nieważność postępowania w granicach zaskarżenia.
Oznacza to, że zarzuty i wywody skargi dotyczące przywrócenia do pracy, zasądze-
nia wyższego odszkodowania i innych świadczeń nie mogą być brane pod uwagę
przez Sąd Najwyższy. Oczywiście niewłaściwe jest zgłoszenie nowych żądań w
skardze kasacyjnej (tu: dotyczących odszkodowania za naruszenie dóbr osobistych
powódki), gdyż postępowanie kasacyjne służy kontroli zgodności z prawem zaskar-
żonego wyroku, co jest niemożliwe w odniesieniu do kwestii niebędącej przedmiotem
orzeczenia Sądu drugiej instancji.
2. Zarzut naruszenia art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela nie jest uzasadniony.
Sąd Okręgowy dokonał właściwej interpretacji tego przepisu przyjmując, że wypo-
wiedzenie stosunku pracy przez pracodawcę ze skutkiem wcześniejszym niż koniec
roku szkolnego jest z nim sprzeczne. Ze względu na naruszenie tego przepisu przez
pracodawcę Sąd Okręgowy uznał za zasadne roszczenie o odszkodowanie z art. 45
§ 1 w związku z art. 471
k.p. Stawiając zarzut nieprzywrócenia powódki do pracy lub
niezasądzenia wyższego odszkodowania konieczne było postawienie także zarzutu
naruszenie przepisów, z których - zdaniem skarżącej - wynikają te roszczenia. W
szczególności, w odniesieniu do żądania zasądzenia wynagrodzenia do końca roku
szkolnego lub odszkodowania za nie, należało powołać art. 49 k.p.
3. Według art. 49 k.p. w razie zastosowania okresu wypowiedzenia krótszego
niż wymagany, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu wymaganego, a
pracownikowi przysługuje wynagrodzenie do czasu rozwiązania umowy. Przepis ten
jest przepisem szczególnym w stosunku do art. 45 § 1 k.p. Reguluje on sankcję tylko
jednego naruszenia prawa przez pracodawcę przy wypowiadaniu umowy, polegają-
cego na zastosowaniu zbyt krótkiego okresu wypowiedzenia. Wszystkie pozostałe
przypadki naruszenia przez pracodawcę przepisów o wypowiadaniu umowy o pracę
zawartej na czas nieokreślony (z wyjątkiem braku pouczenia o odwołaniu do sądu -
4
art. 30 § 5 w związku z art. 265 k.p.) podlegają sankcjom z art. 45 k.p. Pracownik ma
na tej podstawie prawo wyboru, ograniczone przez art. 45 § 2 k.p., między roszcze-
niem o orzeczenie bezskuteczności wypowiedzenia - przechodzącym po ustaniu sto-
sunku pracy w roszczenie o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozo-
stawania bez pracy - a roszczeniem o odszkodowanie określone w art. 471
k.p.
Żadne z tych roszczeń nie przysługuje pracownikowi, jeżeli jedyną wadliwością wy-
powiedzenia - tak jak w rozpoznawanej sprawie - jest zastosowanie przez pracodaw-
cę zbyt krótkiego okresu wypowiedzenia.
Przepis art. 49 k.p. częściowo powtarza treść art. 32 § 2 k.p., według którego
rozwiązanie umowy o pracę (za wypowiedzeniem) następuje z upływem okresu wy-
powiedzenia. Większe znaczenie ma druga część art. 49 k.p. przyznająca pracowni-
kowi prawo do wynagrodzenia do końca właściwego okresu wypowiedzenia. Jest to
jeden z przepisów - w ujęciu art. 80 k.p. - przyznających prawo do wynagrodzenia za
czas niewykonywania pracy. Stanowi on samodzielną regulację i nie stosuje się w tej
sytuacji art. 81 § 1 k.p., przyznającego pracownikowi prawo do wynagrodzenia - w
ograniczonej wysokości - za czas, w którym pracownik jest gotów do wykonywania
pracy, lecz doznaje przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy.
4. Właściwy okres wypowiedzenia jest to okres, jaki powinien upłynąć między
złożeniem oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę, a dniem jej rozwiązania.
Minimalne okresy wypowiedzenia określone są w Kodeksie pracy oraz w innych
ustawach - tak jak w rozpoznawanej sprawie w Karcie Nauczyciela. Mogą być też
określone w układach zbiorowych pracy i - pod pewnymi warunkami - w umowach o
pracę. Okresy wypowiedzenia określone w tych aktach w miesiącach lub tygodniach
z reguły mogą kończyć się tylko w oznaczonych dniach, to jest na koniec miesiąca
lub tygodnia (tak np. art. 30 § 21
k.p.). Dopuszczalność rozwiązania umowy tylko w
tych dniach - zwanych terminem wypowiedzenia - powoduje przedłużenie okresu
wypowiedzenia ponad liczbę miesięcy lub tygodni określoną jako wymiar okresu wy-
powiedzenia (chyba że wypowiedzenie zostało złożone - odpowiednio - ostatniego
dnia miesiąca lub tygodnia). Wynika to wprost z art. 32 § 2 k.p. stanowiącego, że
rozwiązanie umowy następuje z upływem okresu wypowiedzenia, a na mocy art. 30
§ 21
k.p. okres ten, obejmujący tydzień lub miesiąc albo ich wielokrotność, kończy się
odpowiednio w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca.
Te reguły należy stosować także do wypowiedzenia na podstawie art. 20 ust.
3 Karty Nauczyciela, w którym przewidziano termin wypowiedzenia na koniec roku
5
szkolnego. Karta Nauczyciela częściowo reguluje prawa i obowiązki szkoły w zakre-
sie wypowiedzenia nauczycielowi stosunku pracy, lecz sankcje ich naruszenia są
określone w Kodeksie pracy (art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela). Oznacza to, że jeżeli
jedyną wadliwością wypowiedzenia nauczycielowi stosunku pracy jest zastosowanie
przez szkołę zbyt krótkiego okresu wypowiedzenia przez sprzeczne z prawem ozna-
czenie terminu jego upływu przed końcem roku szkolnego, to stosunek pracy roz-
wiązuje się z upływem okresu właściwego i do tego czasu nauczyciel ma prawo do
wynagrodzenia, natomiast nie służą mu roszczenia przewidziane w art. 45 § 1 k.p.
(art. 49 k.p. w związku z art. 20 ust. 3 i art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela).
Z tych względów, na podstawie 39814
k.p.c. orzeczono jak w sentencji.
========================================