Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CNP 16/09
POSTANOWIENIE
Dnia 24 lipca 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilny w dniu 24 lipca 2009 r.
skargi A. S.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego nakazu zapłaty
wydanego w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w S.
z dnia 23 kwietnia 2008 r., w sprawie z powództwa J. S. - Przedsiębiorstwo
Handlowe "S." w Z.
przeciwko A. S. - P.H.U. "A." w D.
o zapłatę,
stwierdza niezgodność z prawem nakazu zapłaty, wydanego
w postępowaniu upominawczym, Sądu Rejonowego w S. z dnia
23 kwietnia 2008 r., w części dotyczącej zapłaty kary umownej w
wysokości 4% za każdy dzień zwłoki od kwot wymienionych w
tym nakazie.
Uzasadnienie
2
Pozwany A. S., prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą P.H.U. A.
domaga się w skardze stwierdzenia niezgodności z prawem nakazu zapłaty z dnia
23 kwietnia 2008 r., w którym Sąd Rejonowy w S. nakazał aby zapłacił on
powodowi J. S. - Przedsiębiorstwo Handlowe S. kwotę 6759,68 zł z ustawowymi
odsetkami wskazanymi w nakazie. Ponadto Sąd ten nakazał także pozwanemu
zapłatę kary umownej w wysokości 4% za każdy dzień zwłoki w płatności kwot
pieniężnych wskazanych w nakazie.
Sąd Rejonowy na podstawie oświadczeń powoda potwierdzonych
załączonymi do pozwu fakturami VAT przyjął, że pozwany nie spełnił świadczeń
pieniężnych wynikających z tychże faktur w terminach tymi dokumentami
określonych. Ponadto Sąd ten stwierdził, że wobec nie ustalenia między stronami
odsetek umownych za opóźnienie w spełnieniu świadczeń pieniężnych — zgodnie
z art. 481 § 2 k.c. - powodowi należą się odsetki ustawowe liczone od dnia ich
wymagalności. Dodatkowo Sąd Rejonowy ustalił także, że powód dokonując
z pozwanym transakcji dokumentowanej wspomnianymi fakturami zastrzegł
zapłatę kary umownej w przypadku nie wykonania zobowiązania (nie uiszczenia
należności za pobrany towar w ściśle określonym terminie) określając sumę kary
w sposób procentowy ujęty w fakturach. Zdaniem Sądu I instancji, z materiału
zgromadzonego w sprawie wyraźnie wynika, że pozwany świadomie zaakceptował
możliwości dochodzenia wobec niego kary umownej we wskazanej wysokości.
W skardze o stwierdzenie niezgodności z prawem przedmiotowego nakazu
zapłaty pozwany zarzucił naruszenie art. 483 § 1 i art. 58 § 1 k.c. na skutek błędnej
wykładni i niewłaściwego zastosowania tych przepisów. Wskazał, że wobec
jednoznacznego brzmienia art. 483 § 1 k.c., zastrzeżenie kary umownej
za spełnienie świadczenia pieniężnego jest nieważne i zgodnie z art. 58 k.c.
nie wywołało skutków prawnych. Nawet zaś gdyby przyjąć, że takie postanowienie
może być uznane za ustalenie odsetek umownych, to także byłoby ono nieważne
ze względu na art. 359 § 21
k.c. gdyż zgodnie z tym przepisem powodowi
należałyby się tylko odsetki maksymalne ustalone zgodnie z art. 359 § 2 k.c.
Skarżący wskazał, że nie zrozumiał treści nakazu zapłaty i był przekonany, że ma
3
zapłacić jedynie należność główną oraz odsetki ustawowe i koszty sądowe, w czym
utwierdził go powód. Dopiero gdy po zapłaceniu kwoty 46 900 zł powód
poinformował go, że zaliczył te wpłaty na poczet należnej mu kary umownej i do
zapłaty pozostaje dalej kwota prawie 50 tys. zł, zorientował się, że nakaz zapłaty
z dnia 23 kwietnia 2008 r. rażąco narusza prawo i naraża go na szkodę. Wobec
powyższego domaga się on aby na podstawie art. 424 § 2 k.p.c. stwierdzono jego
niezgodność z prawem.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jedną z podstawowych zasad prawa cywilnego jest to, że kara umowna
może być zastrzegana tylko za niewykonanie lub nienależyte wykonanie
zobowiązania niepieniężnego. Rozwiązanie to ma na celu zapobieganie
obchodzenia, poprzez zastrzeganie kary umownej przy zobowiązaniach
pieniężnych, zakazu ustalania odsetek powyżej poziomu tzw. odsetek
maksymalnych. Zgodnie z art. 359 § 21
k.c., obowiązującym od 6 lutego 2006 r.,
maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może
w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu
lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne).
Mając na uwadze powyższe, orzeczenie w nakazie zapłaty z dnia
23 kwietnia 2008 r. obowiązku zapłaty kary umownej w wysokości 4% dziennie za
opóźnienie w zapłacie przez skarżącego faktury jest rażącym naruszeniem prawa.
Skoro naruszenie to godzi w podstawowe zasady porządku prawa cywilnego,
to uzasadnione jest na podstawie art. 4241
§ 2 k.p.c., stwierdzenie niezgodności
z prawem zaskarżonego nakazu zapłaty.
Na marginesie należy tylko zauważyć, że utrzymanie w mocy
prawomocnego nakazu zapłaty prowadzi do paradoksalnej sytuacji, gdyż istnieją
podstawy prawne do wyegzekwowane rażąco sprzecznego z prawem orzeczenia,
a z drugiej strony skarżący uzyska rekompensatę poniesionej przez to szkody
z budżetu państwa. Sytuacja to wskazuje na potrzebę rozważenia, czy
w niektórych przypadkach nie należałoby jednak rozwiązać sytuacji sprzeczności
z prawem prawomocnego orzeczenia poprzez stwierdzenie utraty jego mocy,
co zapobiega z jednej strony możliwości uzyskiwania korzyści wbrew
4
podstawowym zasadom porządku prawnego z drugiej zaś nie naraża z tego tytułu
budżetu państwa na konieczność ponoszenia nieuzasadnionych wydatków.
db