Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 6 listopada 2009 r.
III SZP 2/09
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski
(sprawozdawca), Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 listopada 2009 r.
sprawy z powództwa Zespołu Elektrowni P.-A. - K. SA w K. przeciwko Prezesowi
Urzędu Regulacji Energetyki o nałożenie kary pieniężnej, na skutek zagadnienia
prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia
17 sierpnia 2009 r. [...]
„Czy w świetle art. 10 i 11 ustawy z dnia 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy
- Prawo energetyczne , ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o systemie
oceny zgodności ( Dz.U. Nr 21, poz. 124 ) dopuszczalne jest zastosowanie art.56
ust. 1 pkt 1 a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne w brzmieniu
sprzed nowelizacji do czynu popełnionego w 2006 r. i objętego postępowaniem ad-
ministracyjnym wszczętym 14 września 2007 r. ?”
p o d j ą ł uchwałę:
Przepis art. 56 ust. 1 pkt 1a w związku z art. 9a ust. 8 ustawy z dnia 10
kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne w brzmieniu sprzed wejścia w życie
przepisów ustawy z dnia 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo energe-
tyczne oraz ustawy - Prawo ochrony środowiska i ustawy o systemie oceny
zgodności (Dz.U. Nr 21, poz. 124) stosuje się do oceny wykonania w 2006 r.
przez przedsiębiorstwo energetyczne obowiązku zakupu energii elektrycznej
wytworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła w przyłączonych do sieci
źródłach energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, na-
wet jeżeli postępowanie w tej sprawie zostało wszczęte przez Prezesa Urzędu
Regulacji Energetyki po wejściu w życie ustawy z dnia 12 stycznia 2007 r. Jed-
nakże art. 56 ust. 1 pkt 1a ustawy - Prawo energetyczne w nowym brzmieniu
2
stosuje się, jeżeli wysokość kary pieniężnej przewidzianej w tym przepisie jest
względniejsza dla przedsiębiorstwa energetycznego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny w Warszawie rozpoznając apelację strony powodowej od wy-
roku Sądu Okręgowego-Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie z
dnia 21 października 2008 r., powziąwszy wątpliwość co do możliwości zastosowania
art. 56 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne, w
brzmieniu sprzed nowelizacji ustawą z dnia 12 stycznia 2007 r. o zmianie ustawy
Prawo energetyczne oraz ustawy Prawo ochrony środowiska i ustawy o systemie
oceny zgodności (Dz.U. Nr 21, poz. 124) do czynu popełnionego w 2006 r. i objętego
postępowaniem administracyjnym wszczętym 14 września 2007 r., na podstawie art.
390 § 1 k.p.c. przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie
prawne określone w postanowieniu z dnia 17 sierpnia 2009 r. W uzasadnieniu tego
postanowienia Sąd Apelacyjny przedstawia następujące okoliczności sprawy.
Decyzją z dnia 17 grudnia 2007 r., wydaną na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a,
ust. 2a pkt 3, ust. 3 i ust. 6 oraz art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r.
Prawo energetyczne (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm., dalej
jako Prawo energetyczne) w związku z art. 104 k.p.a., Prezes Urzędu Regulacji
Energetyki (dalej Prezes URE) uznał, że Zespół Elektrowni P.-A. - K. SA (dalej strona
powodowa, albo powódka) nie wywiązał się w 2006 r. z określonego w art. 9a ust. 8
ustawy Prawo energetyczne obowiązku zakupu oferowanej energii elektrycznej wy-
tworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła w przyłączonych do sieci źródłach
energii znajdujących się na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej i za to wymierzył karę
pieniężną w kwocie 7. 014.193, 57 zł., to jest w wysokości 0,442% przychodu z
działalności koncesjonowanej, osiągniętego przez Spółkę w 2006 r.
Ukarana Spółka wniosła odwołanie do Sądu zarzucając między innymi naru-
szenie art. 56 ust. 6 w związku z art. 56 ust. 1 pkt 1a oraz art. 9a ust. 8 Prawa ener-
getycznego, przez bezpodstawne przyjęcie, że nie wykonała obowiązku, o którym
mowa w art. 9a ust. 8 ustawy, oraz przez wymierzenie kary pieniężnej, pomimo tego
że Spółka dołożyła należytej staranności w celu realizacji obowiązku wynikającego z
powołanych przepisów, a ponadto ze względu na sytuację finansową postępowanie
powinno być umorzone.
3
Wyrokiem z dnia 21 października 2008 r. Sąd Okręgowy-Sąd Ochrony Konku-
rencji i Konsumentów w Warszawie oddalił odwołanie.
Strona powodowa zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego apelacją, zarzucając
rażące naruszenie przepisów prawa procesowego (art. 233 § 1 k.p.c., art. 328 § 2
k.p.c., art. 227 w związku z art. 217 § 2 k.p.c.) oraz prawa materialnego (art. 2, 21 i
22 Konstytucji RP w związku z art. 1 ust. 2 i art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego
oraz § 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 9 grudnia 2004 r. w
sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej wytwarzanej
w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, Dz.U. Nr 267, poz. 2657; art. 66 k.c. w związku
z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego; art. 56 ust. 6 w zw. z art. 56 ust. 1 pkt 1a oraz
art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego; art. 56 ust. 2a pkt 3 Prawa energetycznego).
Pismem procesowym z dnia 27 lipca 2009 r. powódka uzupełniła apelację w zakresie
zarzutu dotyczącego naruszenia art. 56 ust. 6 w związku z art. 56 ust. 1a oraz art. 9a
ust. 8 Prawa energetycznego wskazując, że „ich błędne zastosowanie polega na sto-
sowaniu przepisów prawa, które nie obowiązywały i nie mogą być podstawą zaskar-
żonej decyzji z uwagi na zmianę tychże przepisów” na mocy ustawy z dnia 12 stycz-
nia 2007 r. o zmianie ustawy Prawo energetyczne oraz ustawy Prawo ochrony śro-
dowiska i ustawy o systemie oceny zgodności (Dz.U. Nr 21, poz. 124; dalej jako
ustawa nowelizująca). Powołując się na art. 14 ustawy nowelizującej, powódka ar-
gumentuje, że ustawa weszła w życie 24 lutego 2007 r., z wyjątkiem art. 9a ust. 8
oraz art. 56 ust. 2a pkt 3, które weszły w życie z dniem 1 lipca 2007 r. Nowelizacja
art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego oznaczała, że przedsiębiorstwo energetyczne
zajmujące się wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedające tę
energię odbiorcom końcowym przyłączonym do sieci na terytorium Rzeczpospolitej
jest obowiązane uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi URE świadectwa
pochodzenia z kogeneracji dla energii elektrycznej wytworzonej w jednostkach koge-
neracji znajdujących się na terytorium RP lub uiścić opłatę zastępczą. Ten obowią-
zek zastąpił wynikający z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w poprzednim
brzmieniu obowiązek zakupu energii wytwarzanej w skojarzeniu. Po nowelizacji,
przepis art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego stanowi, że karze podlega ten,
kto nie przestrzega obowiązku uzyskania i przedstawienia Prezesowi URE do umo-
rzenia świadectwa pochodzenia z kogeneracji lub nie uiszcza opłat zastępczych, o
których mowa w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w brzmieniu po nowelizacji.
Poprzednio art. 56 ust. 1 pkt 1 stanowił zaś, że karze pieniężnej podlega ten kto nie
4
przestrzega obowiązku zakupu energii elektrycznej, o którym mowa w art. 9a ust. 8
Prawa energetycznego. Zdaniem powódki po wejściu w życie ustawy nowelizującej
na przedsiębiorstwach energetycznych ciąży już inny obowiązek, zatem inny czyn -
niż ten którego dopuściła się w 2006 r. powódka - jest objęty sankcją karną przewi-
dzianą w art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego. W świetle art. 10 i 11 ustawy
nowelizującej, Prezes URE nie miał podstaw do stosowania przepisów Prawa ener-
getycznego w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2007 r. Na powódce
ciążył w 2006 r. obowiązek zakupu oferowanej energii elektrycznej wytworzonej w
skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, jednak po wprowadzeniu do Prawa energetycz-
nego zmian wynikających z ustawy nowelizującej, obowiązek taki nie był przewidzia-
ny na dzień wydawania zaskarżonej decyzji, zaś art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energe-
tycznego w brzmieniu po nowelizacji nie penalizuje niewykonania tego obowiązku.
Prezes URE w swym stanowisku dotyczącym powyższej kwestii wskazuje na
odmienne znaczenie art. 10 ustawy nowelizującej, że dotyczy on tylko takich spraw
administracyjnych prowadzonych przez Prezesa URE, których przedmiot został ure-
gulowany w ustawie nowelizującej. Przepisu art. 10 ustawy nowelizującej nie można
stosować w niniejszym postępowaniu, ponieważ ustawa ta nie uchyla obowiązku za-
kupu energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, określo-
nego w przepisach obowiązujących w 2006 r. Jeśliby z art. 10 ustawy nowelizującej
wynikała zasada natychmiastowego działania nowej ustawy do oceny wykonania
obowiązku z art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w brzmieniu sprzed nowelizacji, to
organ regulacyjny byłby zobowiązany do rozliczenia przedsiębiorstw energetycznych
z wykonania obowiązku nabycia świadectw pochodzenie, bądź uiszczenia opłaty za-
stępczej za rok 2006 r., co byłoby sprzeczne z zasadą niedziałania prawa wstecz.
Ponadto, zdaniem Prezesa URE, skoro art. 11 ustawy nowelizującej nakazuje stoso-
wać przepisy dotychczasowe do oceny wykonania w I połowie 2007 r. obowiązku
zakupu energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu, to w drodze wnioskowania a
minori ad maius należy przyjąć, że za okresy wcześniejsze, w tym za okres od 1
stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2006 r., do rozliczenia przedmiotowego obowiązku
należy również stosować przepisy dotychczasowe.
Rozważając powyższą kwestię Sąd Apelacyjny miał na uwadze , że zarówno
wszczęcie postępowania (14 września 2007 r.) jak i wydanie decyzji (27 grudnia
2007 r.) miało miejsce po wejściu w życie zmian wprowadzonych na mocy ustawy z
12 stycznia 2007 r. Natomiast, zarówno postępowanie jak i decyzja odnoszą się do
5
wykonania obowiązku ciążącego na powódce w 2006 r., na podstawie obowiązują-
cych w tym okresie przepisów. W tych okolicznościach rozstrzygnięcie sprawy - we-
dług Sądu Apelacyjnego - zależy od zastosowania właściwej normy intertemporalnej,
przy czym w pierwszej kolejności należy uwzględnić rozwiązania przewidziane w
ustawie nowelizującej.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego z art. 10 wynika, że przewidziana w tym przepi-
sie kategoria spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie
ustawy nowelizującej, odnosi się do stanów faktycznych zaistniałych przed 1 stycznia
2007 r. Jednakże zastosowanie art. 10 ustawy nowelizującej w niniejszym stanie
faktycznym napotyka dwojakiego rodzaju przeszkody. Po pierwsze, w przepisie tym
jest mowa o stosowaniu nowej ustawy do postępowań, które były w toku w dacie jej
wejścia w życie. Tymczasem postępowanie w niniejszej sprawie zostało wszczęte po
tej dacie. Po drugie, zastosowanie na podstawie art. 10 ustawy z 12 stycznia 2007 r.
przepisu art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego w nowym brzmieniu oznaczałoby za-
stosowanie przepisu nakładającego na powódkę obowiązek nabycia energii elek-
trycznej, do wykonania którego nie była ona zobowiązana w 2006 r. Byłoby to
sprzeczne z zasadą niedziałania prawa wstecz. Z kolei art. 11 ustawy nie znajduje
zastosowania, ponieważ z treści tego przepisu wynika, że wykracza on poza ramy
czasowe zdarzenia, którego dotyczy decyzja Prezesa URE. Przepis ten przewiduje
zasadę stosowania przepisów dotychczasowych do wykonania i oceny wykonania
obowiązku zakupu energii wytworzonej w skojarzeniu w I połowie 2007 r., w związku
ze zmianą treści przedmiotowego obowiązku ze skutkiem od 1 lipca 2007 r.
Sąd Apelacyjny wskazał również, że rozwiązania ustawy nowelizującej nie są
konsekwentne, ponieważ obowiązek zakupu oferowanej energii elektrycznej wytwa-
rzanej w skojarzeniu został zniesiony od 1 lipca 2007 r., a jednocześnie karalność
niewykonania tego obowiązku została zniesiona z dniem 24 lutego 2007 r. Zdaniem
Sądu Apelacyjnego zastosowanie interpretacji wskazywanej przez powoda prowa-
dziłoby do abolicji niewykonania obowiązku zakupu energii wytworzonej w skojarze-
niu w 2006 r., przy braku wyraźnie zezwalającego na to przepisu. Ponadto Sąd Ape-
lacyjny akceptuje argument o konieczności istnienia jednoznacznych przepisów in-
tertemporalnych stanowiących podstawę wymierzania kar pieniężnych, w tym re-
spektowania zasady, iż w przypadku zmiany przepisów o charakterze karnym należy
stosować te przepisy, które są korzystniejsze dla podmiotu, który ma być poddany
karze.
6
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd Apelacyjny w Warszawie rozpoznając apelację powoda i wynikające z jej
podstaw kwestie prawne przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 390 § 1
k.p.c. zagadnienie dotyczące wskazanych przepisów prawa międzyczasowego, spre-
cyzowane w sentencji postanowienia z dnia 17 sierpnia 2009 r.
W granicach przedstawionego zagadnienia prawnego Sąd Najwyższy rozpo-
znał wątpliwości Sądu Apelacyjnego dotyczące dopuszczalności zastosowania
wskazanych przepisów nowych Prawa energetycznego (wynikających z ustawy z
dnia 12 stycznia 2007 r.) do sytuacji faktycznej mającej miejsce w 2006 r. pod rzą-
dem przepisów wówczas obowiązujących (przepisów starych) do sytuacji, co do któ-
rej postępowanie administracyjne właściwego organu zostało podjęte po wejściu w
życie nowelizacji Prawa energetycznego. Wątpliwości Sądu Apelacyjnego wyniknęły
na tle swoistego nadmiaru regulacji dotyczących obowiązywania w zasięgu czaso-
wym nowelizacji Prawa energetycznego dokonanej ustawą z dnia 12 stycznia 2007 r.
o zmianie ustawy Prawo energetyczne, ustawy Prawa ochrony środowiska oraz
ustawy o systemie oceny zgodności (Dz.U. Nr 21, poz. 124).
Relatywnie najmniej kontrowersyjny wydaje się art. 14 ustawy nowelizującej, w
którym określone zostały terminy wejścia w życie tej ustawy. Nastąpiło to po upływie
14 dni od dnia ogłoszenia (to jest 24 lutego 2007 r.), z wyjątkami dotyczącymi między
innymi zmieniającego art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego, który wszedł w życie z
dniem 1 lipca 2007 r.
Ustawa nowelizująca nie zawiera regulacji expressis verbis uchylających prze-
pisy dotychczasowe. Derogacja ta jest jednak oczywista; wynika bezpośrednio z wej-
ścia w życie przepisów nowych, które w całości, tak jak art. 9a ust. 8 (także art., 56
ust. 1 pkt 1a), zastąpiły ich dotychczasowe odpowiedniki. Derogowanie określonych
przepisów ze względu na zastąpienie ich nowymi przepisami nie powoduje utraty
zastosowalności dawnych norm prawnych do stosunków prawnych, których te normy
dotyczyły. W punkcie wyjścia rozważań należy podkreślić, że to jakie były obowiązki
przedsiębiorstwa energetycznego w 2006 r. i jakie groziły konsekwencje za ich nie-
spełnienie określały wyłącznie przepisy wówczas obowiązujące. Późniejsze uchyle-
nie tych przepisów nie powoduje, a w każdym razie na pewno nie powoduje tego
sama sytuacja derogacyjna, że normy prawne wynikające z uchylonych przepisów
7
przestały być podstawą prawną oceny stosunków prawnych (zdarzeń stanów fak-
tycznych), zaistniałych w czasie ich obowiązywania. Rozważane w sprawie regulacje
prawne dotyczyły nałożonych obowiązków i konsekwencji prawnych ich niewykona-
nia, co samo w sobie powoduje potrzebę zastosowania zasady nieretroaktywności.
Nie można bowiem ex post nakładać obowiązków i ustalać ich konsekwencji. Z dru-
giej strony, niezastosowanie norm odpowiednich do ich zakresu czasowego ozna-
czałoby uchylenie wstecz obowiązku, który wynika z ustawy i uchylenie sankcji, która
stanowi konsekwencje niewykonania obowiązku.
Ustawa nowelizująca nie zawiera regulacji, z których wynikałoby uchylenie
obowiązków nałożonych w art. 9a ust. 8 Prawa energetycznego, jeżeli nie zostały
one wykonane do dnia wejścia w życie nowych przepisów. Nie ma również żadnych
powodów - co zauważył Sąd Apelacyjny - ażeby przypisywać ustawodawcy niewyra-
żone w ustawie jakieś „abolicyjne” cele, które polegałyby na zaprzestaniu przez wła-
ściwe organy sankcjonowania niewykonanego obowiązku. Z porównania przepisów
poprzednich z przepisami nowymi wynika, że dokonana zmiana nie pozbawia nor-
matywnego znaczenia regulacji dotychczasowej w odniesieniu do istotnych elemen-
tów normy prawnej. Tak poprzednia jak i nowa norma prawna dotyczy takich samych
podmiotów. Przedmiotem regulacji jest energia elektryczna wytworzona w skojarze-
niu z wytworzeniem ciepła w przyłączonych do sieci źródłach energii znajdujących
się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (według brzmienia art. 9a ust. 8 Prawa
energetycznego przed nowelizacją). Przedmiot ten jest taki sam pod rządem prze-
pisu zmienionego, tyle tylko, że w nowym ujęciu mowa jest o „kogeneracji” zdefinio-
wanej w nowym brzmieniu art. 3 pkt 33 Prawa energetycznego jako: „równoczesne
wytwarzanie ciepła i energii elektrycznej lub mechanicznej w trakcie tego samego
procesu technologicznego”. W analizie treści normatywnej zobowiązania (obowiąz-
ku), pomimo nowej jego konstrukcji, także zachodzi podobieństwo co do istoty zobo-
wiązania. Te same podmioty, do tego samego przedmiotu są nadal zobowiązane, do
celowo tak samo naznaczonego udziału w obrocie energii elektrycznej wytworzonej
w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (obecnie energią elektryczną wytworzoną w
jednostkach kogeneracji). W zakresie omawianego zobowiązania w jego ujęciu nor-
matywnym obowiązek zakupu określonych ilości energii elektrycznej wytworzonej w
skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła zamieniony został na obowiązek uzyskania i
przedstawienia do umorzenia określonej ilości (wartości) świadectw pochodzenia z
kogeneracji lub uiszczenia opłaty zastępczej według określonych zasad. Są to
8
zmiany ważkie, ale jest to tylko nowa konstrukcja tego samego zobowiązania, nieu-
chylająca jego istoty związanej z celem regulacji. Podmiot zobowiązany w nowej re-
gulacji ma do swej dyspozycji alternatywny, finansowy sposób wywiązania się z zo-
bowiązania, poprzez uiszczenie odpowiedniej opłaty zastępczej, a zamiast bezpo-
średniego zakupu określonej energii - ma uzyskać specjalne dokumenty, odzwiercie-
dlające stosowny udział w obrocie tą specjalną energią. Wobec kontynuacyjnej za-
sady nowej regulacji nie ma w niej żadnych racji do uchylenia obowiązku określo-
nego przed zmianą, jeżeli nie został wykonany.
Wskazane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie przepisy intertemporalne no-
wej ustawy ani nie uchylają zobowiązań niewykonanych, ani też nie stanowią o za-
stosowaniu nowych przepisów wstecz do obowiązków poprzednio ukształtowanych i
niewykonanych - ad casum - obowiązków z 2006 r. Przepis art. 10 ustawy nowelizu-
jącej nakazuje stosowanie tej ustawy „ do spraw wszczętych i niezakończonych
przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy”. Już ujęcie procesowe w kategorii
postępowania zasady tego przepisu stanowi - na co zasadnie zwrócił uwagę Sąd
Apelacyjny - przeszkodę do jego zastosowania do stanu faktycznego rozpatrywanej
sprawy, która - w takim procesowym ujęciu - rozpoczęła się już po wejściu w życie
ustawy nowelizacyjnej. Jednakże istotniejszy wydaje się wniosek wynikający z relacji
między wskazanym art. 10 a art. 11 ustawy nowelizującej. Ten ostatni przepis sta-
nowi o tym, że wypełnienie i ocena wypełnienia obowiązku zakupu energii elektrycz-
nej wytworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła za okres od dnia 1 stycznia do
dnia 30 czerwca 2007 r. nałożonego na podstawie art. 9a ust. 8 Prawa energetycz-
nego w brzmieniu dotychczasowym, następuje na podstawie przepisów dotychcza-
sowych. Przepis ten wyraża, wspomnianą wyżej, zasadę nieretroakcji nowych prze-
pisów dotyczących „wypełnienia i oceny wypełniania obowiązku”. Jest to oczywista
konsekwencja nakazania stosowania w tym zakresie przepisów dotychczasowych.
Jest to zasada konstrukcyjnie poprawna, w pełni uwzględniająca rozważone wcze-
śniej aspekty nowelizacji, która nie uchyliła dotychczasowych zobowiązań. Należy w
art. 11 ustawy nowelizującej widzieć wyrażenie zasady określenia zobowiązania we-
dług ustawy poprzedniej i zasady określenia zobowiązania według ustawy nowej do-
piero od momentu wejścia w życie nowego uregulowania. Wprawdzie w przepisie
tym jest mowa o zobowiązaniu za okres bezpośrednio poprzedzający wejście w życie
nowego przepisu, ale - jak się wydaje - taka konkretyzacja zobowiązań zastanych
wyniknęła wobec szczególnej potrzeby określenia sytuacji nietypowej (zmiany zobo-
9
wiązania w ciągu roku 2007 r., bo poprzednie zobowiązanie miało całoroczny zasięg,
a nowelizacja zaczęła obowiązywać przed upływem okresu, w którym mogło być wy-
konane). Jeżeli do zobowiązania z pierwszego półrocza 2007 r. mają zastosowanie
przepisy dotychczasowe, to zastosowanie przepisów dotychczasowych jest nie-
zbędne do zobowiązań 2006 r., które pod rządem przepisów dotychczasowych zo-
stały już w pełnym zakresie skonkretyzowane we wszystkich istotnych elementach, w
szczególności przez powstanie sytuacji niewykonania zobowiązania. Słusznie w tej
kwestii Prezes URE powołał zasadę interpretacji a minori ad maius.
Należy zwrócić uwagę na to, że w art. 11, który - jak to wyżej zauważono - ma
znaczenie potwierdzenia nieretroaktywności nowych przepisów - zasada nieretro-
aktywności odnosi się do bardzo ogólnie określonych regulacji prawnych, tych mia-
nowicie, które dotyczą „wypełnienia i oceny wypełnienia obowiązku”. W tak ogólnym
określeniu mieszczą się także te regulacje „oceny wypełnienia obowiązku”, które
ustanawiają sankcje za jego niewykonanie, w tym art. 56 ust. 1 pkt 1a ustawy Prawo
energetyczne w brzmieniu sprzed nowelizacji. Zastosowanie przepisów dotychcza-
sowych w ich pełnej spójnej ze sobą konstrukcji tak w zakresie określenia obowiązku
jak i konsekwencji (sankcji) jego niewykonania, jest najbardziej odpowiednie z punktu
widzenia celów regulacji prawnej w tym zakresie i odpowiada zasadzie państwa
prawnego, skoro odpowiedzialność za niewykonanie określonego obowiązku zostaje
zrealizowana stosownie do prawa obwiązującego i znanego podmiotom zobowiąza-
nym. W tym kontekście należy zwrócić uwagę na to, że w stanie faktycznym sprawy,
której dotyczy przedstawione przez Sąd Apelacyjny zagadnienie, chodzi w najogól-
niejszym ujęciu, o zdarzenie, które zostało w całości ukształtowane przed wejściem
w życie ustawy nowelizującej i które już po tej dacie nie trwa (zasada tempus reqit
actum). Określona w art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego w brzmieniu sprzed
nowelizacji kara pieniężna jest sankcją skorelowaną z obowiązującym wówczas
przepisem nakazującym przestrzeganie obowiązków zakupu energii elektrycznej lub
ciepła, o których mowa w art. 9a ust. 6 - 8 wtedy obowiązujących. Nie można ode-
rwać przedmiotowej sankcji (kary pieniężnej) od zdarzenia, które w całości wypełnia
przesłanki sankcji. Jest to sankcja administracyjna będąca - w tym uregulowaniu -
niezbędną częścią mechanizmu (konstrukcji prawnej) uzyskania oczekiwanego przez
ustawodawcę zachowania określonych podmiotów prawa w zakresie gospodarki
energią elektryczną wytworzoną w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła, jako efektyw-
10
niejszego z punktu widzenia gospodarowania źródła energii i korzystniejszego dla
środowiska naturalnego źródła wytwarzania energii elektrycznej.
W nowym ujęciu normatywnym przedmiotowego zobowiązania, dostosowana
została do niego sankcja (na takich samych zasadach jak była dostosowana po-
przednia sankcja do poprzednio określonego zobowiązania) w nowym brzmieniu art.
56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego. Ta nowa sankcja zasadniczo „nie pasuje do
starego obowiązku”. Nie podlega zresztą sankcjonowaniu zachowanie, które w chwili
jego zaistanienia nie stanowiło deliktu administracyjnego (por. wyrok Trybunału Kon-
stytucyjnego z dnia 12 maja 2009 r., P 66/07, OTK-A 2009 nr 5, poz. 65).
Przepis art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa energetycznego w brzmieniu obowiązują-
cym po dniu 24 lutego 2007 r. powinien natomiast zostać zastosowany gdyby oka-
zało się, że w zakresie w jakim określa on sankcję (karę pieniężną - np. co do mini-
malnej wysokości tej kary), jest przepisem względniejszym dla podmiotu podlegają-
cego sankcji. W tym tylko bowiem wyraża się w rozpatrywanej sprawie dostosowanie
przedmiotowej represji administracyjnej do reguł prawa karnego (por. wyrok Trybu-
nału Konstytucyjnego z dnia 10 grudnia 2007 r., P 43/07, OTK-A 2007 nr 11, poz.
155 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2008, III SK 3/08, LEX nr
509052).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.
========================================