Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 244/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 listopada 2009 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
w sprawie z powództwa E. G. i J. G.
przeciwko Bankowi Polska Kasa Opieki Spółce Akcyjnej o pozbawienie
wykonalności tytułu wykonawczego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 listopada 2009 r.,
skargi kasacyjnej powodów
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 16 grudnia 2008 r.,
I oddala skargę kasacyjną;
II przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego
adwokatowi M. M. kwotę 2700 (dwa tysiące siedemset) zł
powiększoną o 22% podatku VAT tytułem zwrotu kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy oddalił powództwo powodów E. i J. G. o pozbawienie tytułów
wykonawczych w postaci bankowych tytułów egzekucyjnych (nr 18/2002, nr
20/203/1, nr 212/2003 i 22/2003/1), a umorzył postępowanie odnośnie do
pozostałych tytułów wykonawczych. Rozstrzygnięcie swoje oparł o następujące
elementy stanu faktycznego.
Pozwany Bank – PKO S.A. zawarł z powodami trzy umowy kredytowe (w
dniach: 31 stycznia 2000 r., 4 października 2001 r., 17 sierpnia 2001 r.) oraz
umowę kredytową z powodem J. G. (w dniu 22 marca 2000 r.). W dniu 5 września
2002 r. pozwany Bank wystawił bankowy tytuł egzekucyjny nr 18/2002, któremu
nadano klauzulę wykonalności. Taką klauzulę nadano też trzem kolejnym
bankowym tytułom egzekucyjnym pozwanego Banku (nr 20/2003/1, nr 21/2003/1 i
nr 22/2003/1). Na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego nr 18/2002 r. Bank
złożył wniosek o wszczęcie egzekucji (w dniu 23 października 2002 r.) m.in. z
nieruchomości położonej w R. przy ul. L. Wniosek o wszczęcie egzekucji na
podstawie trzech pozostałych bankowych tytułów egzekucyjnych Bank złożył w dniu
12 września 2003 r. Postanowieniem z dnia 29 września 2004 r. Sąd Okręgowy
zawiesił postępowanie w niniejszej sprawie do czasu zakończenia postępowania w
sprawie I C …/04, w której powodowie domagali się od pozwanego Banku
odpowiedniego odszkodowania i jako podstawę prawną swojego żądania
wskazywali przepisy art. 799 zd. 2 k.p.c., art. 415 k.c., art. 416 w zw. z art. 430 k.c.
Powództwo o odszkodowanie zostało oddalone, a Sąd Apelacyjny oddalił apelację
powodów (wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 29 marca 2007 r.).
W ocenie Sądu Okręgowego, powództwo o pozbawienie wykonalności
czterech, wskazanych wcześniej, bankowych tytułów egzekucyjnych nie jest
uzasadnione, skoro w postępowaniu sygn. akt I C …/04 przesądzono, że nie
zaistniało zdarzenie powodujące wygaśnięcie zobowiązań kredytowych powodów,
objętych bankowymi tytułami egzekucyjnymi.
Apelacja powodów została oddalona. Rozważając zgłoszony
w postępowaniu apelacyjnym zarzut przedawnienia dochodzonych przez bank
roszczeń o zwrot kredytu, uwidocznionych w czterech bankowych tytułach
3
egzekucyjnych, Sąd Apelacyjny uznał ten zarzut na całkowicie chybiony.
Przy założeniu, że termin przedawnia roszczeń Banku wynikłych z umów
kredytowych wynosi trzy lata od upływu terminu zwrotu kredytów, bieg tego terminu
został przerwany w wyniku złożenia przez Bank wniosku o wszczęcie egzekucji
(w październiku 2002 r. i we wrześniu 2003 r.). Wywołało to skutek określony w art.
124 § 2 k.c. Postępowanie egzekucyjne, prowadzone w oparciu o cztery bankowe
tytuły egzekucyjne, nie zostały ukończone, były one zawieszone, początkowo na
czas procesu o odszkodowanie w sprawie I C …/04, a następnie - do czasu
zakończenia postępowania w niniejszej sprawie. W pozwie powód wystąpił
z wnioskiem o zabezpieczenie powództwa przeciwegzekucyjnego przez
zawieszenie postępowania egzekucyjnego (Km …/02). Sąd Okręgowy zawiesił
w trybie zarządzenia tymczasowego na czas trwania procesu postępowania
egzekucyjne (w sprawie IV Km …/02, …/04). W ocenie Sądu, powiązanie treści
wniosku o zabezpieczenie z treścią rozstrzygnięcia stwarza podstawę do przyjęcia,
że zawieszenie postępowania egzekucyjnego nastąpiło do czasu zakończenia
postępowania w sprawie niniejszej (o pozbawienie bankowych tytułów
egzekucyjnych wykonalności), a nie w sprawie o odszkodowanie (sygn. I C …/04).
W tej sytuacji nie zaistniały okoliczności do zastosowania art. 823 k.p.c.
i przewidziany w tym przepisie termin jeszcze nie upłynął. Nie można zatem mówić
o przedawnieniu egzekwowanych przez Bank roszczeń o zwrot kredytu,
wynikających z umów kredytowych.
W skardze kasacyjnej powodów podniesiono zarzut naruszenia art. 823
k.p.c. w zw. z art. 12 § 2 k.p.c. Według skarżących, doszło ex lege do umorzenia
postępowania egzekucyjnego w sprawach Km […], co uzasadniało w konsekwencji
przedawnienie roszczeń Banku objętych kwestionowanymi bankowymi tytułami
egzekucyjnymi. Skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku w części
oddalającej apelację powodów i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Motywując zarzut naruszenia przepis art. 823 k.p.c. w zw. z art. 182 § 2
k.p.c., skarżący stwierdzają, że postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 28
września 2008 r. (k. 220-221 akt sprawy) doszło do zawieszenia postępowań
egzekucyjnych jednak na czas trwania procesu odszkodowawczego w sprawie I C
…/04 i powołują się na treść końcowego fragmentu uzasadnienia tego
postanowienia (k. 221 akt). Skoro doszło ostatecznie do oddalenia powództwa
powodów o odszkodowanie (skierowanego przeciwko Bankowi, pozwanemu także
w niniejszej sprawie), a wywiedziona w sprawie odszkodowawczej apelacja
powodów została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 29 marca 2008 r.,
to – zdaniem skarżących – upadło ex lege (art. 744 k.p.c.) zabezpieczenie
polegające na zawieszeniu postępowań egzekucyjnych. Niedokonanie zatem przez
wierzyciela (Bank) żadnych czynności zmierzających do podjęcia zawieszonego
postępowania egzekucyjnego, miało ten skutek, że nastąpiło umorzenie tego
postępowania w dniu 30 marca 2008 r., tj. po upływie roku przewidzianego w art.
823 k.p.c. Oznaczało to w konsekwencji uchylenie wszystkich czynności
egzekucyjnych podjętych przez wierzyciela (Bank) do dnia wszczęcia egzekucji
w październiku 2002 r. Jeżeli do oceny skutków prawnych wniosku o wszczęcie
egzekucji w razie jej umorzenia na podstawie art. 823 k.p.c. stosuje się (zgodnie
z powołanym w skardze kasacyjnej orzeczeniem Sądu Najwyższego) odpowiednio
art. 182 § 2 k.p.c., a bieg terminu przedawnienia roszczeń objętych bankowymi
tytułami egzekucyjnymi przerywał wniosek pozwanego Banku o wszczęcie
egzekucji, to umorzenie egzekucji ex lege powoduje skutek w postaci eliminacji
stanu przerwania biegu przedawnienia, czyli sytuację, w której nie dochodziłoby do
przerwania biegu przedawnienia roszczeń Banku wynikających z umów
kredytowych.
Ocena sugerowanego przez skarżących naruszenia art. 823 k.p.c. w zw.
z art. 182 § 2 k.p.c. powinna być podjęta przede wszystkim przy uwzględnieniu
ustaleń faktycznych Sądu drugiej instancji, dokonanych w związku z podniesionym
w postępowaniu apelacyjnym zarzutem przedawnienia. Wbrew stanowisku
skarżących, należy stwierdzić, że Sąd miał jednak uzasadnione podstawy do
przyjęcia, iż zawieszenie postępowania egzekucyjnego w trybie zabezpieczenia
tymczasowego (postanowienie z dnia 28 września 2004 r., k. 220-221 akt sprawy)
5
nastąpiło właśnie na czas trwania postępowania w niniejszej sprawie, tj. w sprawie
o pozbawienie bankowych tytułów wykonawczych wykonalności (art. 840 § 1
k.p.c.). Zawieszenie takie nie nastąpiło natomiast na czas trwania postępowania
o odszkodowanie (w sprawie I C …/04). Z akt niniejszej sprawy wyraźnie wynika
to, że złożony przez powodów wniosek o zabezpieczenie (art. 730 k.p.c.)
powiązany został merytorycznie z postępowaniem o pozbawienie bankowych
tytułów wykonawczych przymiotu wykonalności. Taki wniosek powodowie
sformułowali już pozwie (k. 2 akt), następnie ponowili go we „wniosku
o uzupełnienie powództwa” (k. 101-102 akt) i na rozprawie w dniu 30 kwietnia
2004 r., precyzując jednocześnie podstawę prawną roszczenia (k. 182 akt).
We wniosku powodów o uzupełnienie postanowienia Sądu Okręgowego z dnia
28 września 2004 r. znalazło się stwierdzenie, że „sprawa o pozbawienie
bankowych tytułów wykonalności nie została zakończona, a Sąd Okręgowy
zabezpieczył powództwo, zawieszając postępowanie egzekucyjne” (k. 241).
Oznacza to, że nie należało jednak przypisywać decydującego znaczenia zwrotowi
zawartemu w końcowym fragmencie postanowienia Sądu Okręgowego z dnia
28 września 2004 r. (k. 201 akt sprawy), na który powoływano się w skardze
kasacyjnej.
Jeżeli zatem zarządzenie tymczasowe z dnia 28 września 2004 r.
obejmowało zawieszenie wskazanych w nim postępowań egzekucyjnych do czasu
zakończenia postępowania w niniejszej sprawie, to nie było podstaw do
twierdzenia, że doszło – w rezultacie zakończenia postępowania o odszkodowanie
(sygn. akt I C …/04) – do umorzenia ex lege (na postawie art. 823 k.p.c.)
postępowania egzekucyjnego wszczętego w wyniku złożenia przez Bank wniosków
egzekucyjnych w październiku 2002 r. i we wrześniu 2003 r. Nie można w związku
tym przyjmować wystąpienia eksponowanych w skardze kasacyjnej skutków
prawnych takiego umorzenia postępowania egzekucyjnego w postaci ewentualnej
eliminacji stanu przerwania biegu przedawnienia roszczeń Banku objętych
wystawionymi bankowymi tytułami egzekucyjnymi, jeżeli do takiego przerwania
miałoby dojść w wyniku złożenia przez Bank stosownych wniosków o wszczęcie
egzekucji sądowej. Zarzut naruszenia art. 823 k.p.c. w zw. z art. 182 § 2 k.p.c.
okazał się zatem bezpodstawny.
6
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną jako
nieuzasadnioną (art. 39814
k.p.c.).
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono stosownie do art. 98
k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c. i §§ 6, 13, 19 i 10 rozporządzenia MS z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (...) (Dz. U. nr 165, poz. 1348).