Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 2 grudnia 2009 r.
I PK 123/09
1. Bezwzględnie nieważna jest zawarta dla pozoru umowa o wykonywa-
nie pracy w ramach wolontariatu, jeśli zamiarem zatrudnionego nie jest rzeczy-
wiste świadczenie nieodpłatnych usług na rzecz organizacji pożytku publiczne-
go (art. 83 § 1 zdanie pierwsze k.c.). Ukryta pod nią umowa przewidująca od-
płatność za wykonywaną pracę w formie „zapomogi” i zakładająca wykonywa-
nie pracy w warunkach podporządkowania pracowniczego jest umową o pracę
(art. 22 § 11
k.p.).
2. Umowa wolontariatu nie może zawierać postanowienia o upoważnie-
niu osoby trzeciej do wykonywania pracy w miejsce wolontariusza.
3. Związek zawodowy - co do zasady - może, także w zakresie prowadzo-
nej przez siebie działalności gospodarczej, korzystać z wolontariuszy, w tym
wolontariuszy będących jego członkami.
Przewodniczący SSN Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Romualda Spyt, Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 grudnia 2009 r. sprawy
z powództwa Nadinspektora Pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w K. - Jerzego
K. i Nadinspektora Pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w K. - Stanisława S. dzia-
łających na rzecz Bożeny S., oraz z powództwa Bożeny S. przeciwko Ogólnokrajo-
wemu Związkowi Zawodowemu Miast i Wsi „R." w R. o ustalenie istnienia stosunku
pracy, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach Ośrodka - Zamiejscowego w
Rybniku z dnia 9 kwietnia 2009 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
2
Nadinspektor Pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy w K. wniósł pozew prze-
ciwko Ogólnokrajowemu Związkowi Zawodowemu Miast i Wsi „R.” w R. o ustalenie,
że łączący Związek z Bożeną S. od dnia 1 stycznia 2008 r. stosunek prawny stanowił
stosunek pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p.
Rozpatrujący sprawę Sąd Rejonowy w Rybniku ustalił następujący stan
faktyczny. Pozwany Związek niezależnie od wpisu do rejestru stowarzyszeń, innych
organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki
zdrowotnej wpisany jest także do rejestru przedsiębiorców i prowadzi działalność
gospodarczą w szerokim zakresie. Członkiem Związku może być każdy kto pracuje
lub pracował na terytorium RP. W dniu 21 grudnia 2007 r. pozwany Związek zawarł z
P. Koncernem Węglowym umowę na warunkach zlecenia o świadczenie komplekso-
wych usług pralniczych. Powódka została zatrudniona w punkcie wydawania odzieży
po praniu - począwszy od dnia 31 grudnia 2007 r. - na podstawie umowy o pracę
woluntarystyczną. Umowa przewidywała, że praca będzie bezpłatna. Umowa okre-
ślała, że powódka będzie pracowała po 8 lub 9 godzin dziennie przez 5 dni w tygo-
dniu od 545
do 1345
lub 1445
. Powódka do dnia 31 grudnia 2007 r. pracowała na tym
samym stanowisku na podstawie umowy zawartej z firmą P. z B., która wykonywała
identyczne usługi w zakresie prania odzieży. Powódka jest członkiem pozwanego
Związku. Za namową prezesa Związku od dnia 7 stycznia 2008 r. zarejestrowała się
jako osoba bezrobotna w Powiatowym Urzędzie Pracy i otrzymywała w związku z
tym zasiłek dla bezrobotnych. Powódka otrzymywała od Związku „zapomogi” comie-
sięczne w kwocie 700 zł. Wnioski o zapomogę powódka wypisywała na druczkach in
blanco, prezes nie pozwalał wpisywać konkretnej kwoty. Prezes obiecywał powódce
zawarcie umowy o pracę, ale w rezultacie do tego nie doszło. W dniu 28 lipca 2008 r.
po przyjściu do pracy powódka dowiedziała się, że na jej miejsce zatrudniona została
inna osoba. Powódka próbowała kontaktować się z prezesem a w dniu 11 sierpnia
2008 r. wystosowała pismo, w którym stwierdziła, że jest gotowa do pracy. Powódka
oraz inne osoby miały obowiązek osobistego wykonywania pracy, zastępstwa mogły
być dokonywane jedynie za zgodą prezesa.
W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 10 października 2008 r.
[...] uwzględnił powództwo w całości. W ocenie Sądu Rejonowego pozwany Związek
nie mógł korzystać z pracy wolontariuszy. Zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy z dnia 24
kwietnia 2003 r. o organizacjach pożytku publicznego i wolontariacie (dalej jako
u.p.p.w.) wolontariusze mogą wykonywać pracę odpowiadającą świadczeniu pracy
3
między innymi na rzecz organizacji pozarządowych, w szczególności w zakresie
działalności pożytku publicznego (pomijając inne podmioty oczywiście nie występują-
ce w sprawie). Sąd Rejonowy przyjął, że w świetle wyłączenia z art. 3 ust. 2 w
związku z art. 3 ust. 4 ustawy związki zawodowe zostały wykluczone z grona organi-
zacji pozarządowych. Przyjmując takie stanowisko Sąd pierwszej instancji uznał, że
stosunek zatrudnienia powódki nie mógł być stosunkiem wolontariatu. Sąd dostrzegł
w zatrudnieniu powódki wszystkie cechy stosunku pracy, takie jak osobisty charakter
pracy, stałe miejsce i czas jej wykonywania, podległość poleceniom prezesa jako
przełożonego, obowiązki typu pracowniczego w ramach zorganizowanego zespołu
łącznie z regularną odpłatnością (ukrytą pod formą zapomogi).
Apelację od tego wyroku wywiódł pełnomocnik pozwanego zarzucając naru-
szenie art. 3 ust. 2 w związku z art. 42 ust. 1 u.p.p.w., przez przyjęcie, że pozwany
nie znajduje się w kręgu podmiotów, którym ustawa przyznaje możliwość korzystania
ze świadczenia wolontariusza, a także art. 22 k.p. przez ustalenie, że zatrudnienie
powódki miało charakter zatrudnienia pracowniczego.
Rozpoznający sprawę w drugiej instancji Sąd Okręgowy w Gliwicach wyro-
kiem z dnia 9 kwietnia 2009 r. [...] oddalił apelację. Sąd Okręgowy podzielił ustalenia
faktyczne Sądu pierwszej instancji i dokonaną ocenę prawną. Zgodził się, że pozwa-
ny Związek nie stanowi organizacji pozarządowej, uprawnionej do korzystania z
pracy wolontariuszy. Podzielił także ocenę, że stosunek zatrudnienia powódki miał
wszystkie cechy stosunku pracy, wobec czego apelacja zasługiwała na oddalenie.
Podkreślił, że wolontariat ma charakter szczególnie dobrowolny i trudno w tym kon-
tekście zgodzić się, że powódka zrezygnowała z wykonywania takiej samej pracy na
podstawie stosunku pracy dla zatrudnienie nieodpłatnego dla bliżej nieskonkretyzo-
wanej idei.
Skargę kasacyjną od tego wyroku wywiódł pełnomocnik Związku, zarzucając -
analogicznie jak w apelacji - naruszenie art. 3 ust. 2 i 4 w związku z art. 42 ust. 1
u.p.p.w. oraz art. 22 k.p. Przede wszystkim skarżący wywodzi w skardze, iż związek
zawodowy posiada status korzystającego z pracy wolontariuszy w rozumieniu art. 42
ust. 1 pkt 1 u.p.p.w. Związek zawodowy jest bowiem organizacją pozarządową i za-
trudniał wolontariuszy w ramach prowadzonej działalności statutowej, która nie jest
nastawiona na zysk lecz dochody z niej są przeznaczane na cele statutowe. Związki
zawodowe zostały jedynie wyłączone z zakresu działania działu II u.p.p.w. lecz nie
całej ustawy. Podlegają zatem - zdaniem skarżącego - w pełni działowi III u.p.p.w, tj.
4
przepisom dotyczącym wolontariatu. Zdaniem skarżącego korzystać z pracy wolonta-
riuszy mogą także podmioty nieposiadające statusu organizacji pożytku publicznego.
Przepisy o wolontariacie mają bowiem szerszy zakres oddziaływania aniżeli przepisy
całej u. p.p.w. Zdaniem skarżącego okoliczność posiadania przez związek zawodowy
statusu korzystającego w rozumieniu u.p.p.w. formułuje expressis verbis art. 24 ust.4
w związku z ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99, poz.1001 ze zm.).
Skarżący dowodzi też, że Sąd drugiej instancji orzekający w sprawie dopuścił
się naruszenia art. 22 k.p., uznając że stosunek prawny łączący powódkę z pozwa-
nym nosił znamiona stosunku pracy. Przede wszystkim powódka nie była podpo-
rządkowaną prezesowi Związku. Mogła posługiwać się „zastępcą” w wykonywaniu
pracy, co wprost wynikało z umowy o pracę w charakterze wolontariusza.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zaskarżony wyrok odpowiada prawu, albowiem Sądy powszechne właściwie
zastosowały art. 22 k.p., na co nie wpłynęła przyjęta przez te Sądy wadliwa wykład-
nia i zastosowanie norm ustawy o organizacjach pożytku publicznego i wolontariacie.
W sprawie zarysowały się dwa zasadnicze zagadnienia: po pierwsze, problem o cha-
rakterze podstawowym i generalnym - czy związek zawodowy może korzystać z
pracy wolontariuszy; po drugie, zagadnienie rozstrzygające dla spornego przypadku,
tj. zagadnienie charakteru pracy wykonywanej przez powódkę na rzecz związku za-
wodowego.
Rozstrzygnięcie pierwszej kwestii wymaga wstępnie odpowiedzi na pytanie,
czy członek korporacji (tu: związku zawodowego) może być jednocześnie jej
wolontariuszem. W literaturze przedmiotu wyrażono pogląd, że wolontariuszami nie
są członkowie stowarzyszeń, którzy nieodpłatnie wykonują pracę na ich rzecz (M.
Mrozowska: Wolontariat - prawa i obowiązki, Prawo pracy 2006 nr 7-8, s. 33). Sta-
nowisko to nie jest jednak poparte szerszym uzasadnieniem merytorycznym i nie jest
jedyne. Niektórzy autorzy dopuszczają jednoczesne członkostwo w stowarzyszeniu i
umowę o wolontariat (A. Musiała, Prawne aspekty wolontariatu, Warszawa 2003, s.
63). Ponadto, a może przede wszystkim, stowarzyszenia i związki zawodowe to kor-
poracje mające inne cele i realizujące inne założenia. W stowarzyszeniu jego człon-
kowie działają na rzecz stowarzyszenia realizując w ten sposób jego cele (praca na
5
rzecz biednych, chorych, dzieci etc). W związku zawodowym wystarczy sama przy-
należność do organizacji. Związek zawodowy nie wymaga pracy na rzecz tej korpo-
racji, wymaga jedynie członkostwa i uiszczania składek. Celem związku jest bowiem
zasadniczo ochrona jego członków, co nie wymaga pracy na rzecz osób postron-
nych. Stąd zdaniem Sądu Najwyższego rozstrzygającego niniejszy spór pogląd o
niemożności zatrudnienia członków związku jako wolontariuszy nie znajduje żadnego
uzasadnienia. Wypada przyjąć, że członek związku zawodowego może zostać wo-
lontariuszem swego związku.
Kolejny problem, jaki powstaje przy rozstrzyganiu skargi kasacyjnej, to zagad-
nienie możliwości pracy wolontariuszy w zakresie działalności gospodarczej prowa-
dzonej przez związek zawodowy. Zgodnie z art. 42 ust.1 pkt 1 u.p.p.w. wolontariusze
mogą wykonywać pracę - między innymi - na rzecz organizacji pozarządowych w
zakresie ich działalności statutowej, w szczególności w zakresie działalności pożytku
publicznego. Za organizacje pozarządowe ustawa uznaje niebędące jednostkami
sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i
niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające
osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i sto-
warzyszenia. Z tym, że między innymi związki zawodowe nie mogą być uznane za
prowadzące działalność pożytku publicznego (art. 3 ust. 4 u.p.p.w.). Nie wyłącza ich
to jednak z możliwości korzystania z wolontariatu, o ile tylko można przypisać im
walor organizacji pozarządowej, która zatrudnia wolontariuszy w zakresie działalno-
ści statutowej. Przepis art. 42 ust. 1 stanowi bowiem o pracy na rzecz działalności
statutowej organizacji. Chodzi przy tym o każdą działalność prowadzoną zgodnie ze
statutem, w tym działalność uboczną.
W art. 1 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze
Sądowym (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 168, poz. 1186 ze zm.) ustawodawca
wprowadził w ramach Krajowego Rejestru Sądowego rejestr stowarzyszeń, innych
organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdro-
wotnej. Do tego rejestru są wpisywane podmioty wymienione w załączniku nr 3 do
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2000 r. w sprawie szcze-
gółowego sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru
Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach (Dz.U. Nr 117, poz.
1237 ze zm.). Zostały tam wymienione kategorie podmiotów wpisywanych do rejestru
6
stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych
zakładów opieki zdrowotnej.
Podmioty te, o ile nie należą do sektora finansów publicznych, należy uznać
za organizacje pozarządowe. Wśród tych podmiotów wypada wymienić obok związ-
ków zawodowych (art. 15 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych,
jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.), związki pracodawców (art. 1
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców, Dz.U. Nr 55, poz. 235
ze zm.), stowarzyszenia (ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzysze-
niach, jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855 ze zm.) - obejmujące także ich
jednostki terenowe posiadające osobowość prawną - jak również i fundacje. Fakt
wpisania do rejestru przedsiębiorców wyżej wymienionych podmiotów, ujawnianych
co do zasady w rejestrze stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodo-
wych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej prowadzonym w ramach
Krajowego Rejestru Sądowego, w związku z podjęciem przez te podmioty działalno-
ści gospodarczej, nie oznacza utraty przez te podmioty statusu organizacji pozarzą-
dowych. Wynika to z charakteru wpisu dokonanego w rejestrze przedsiębiorców.
Jakkolwiek wpis takiego podmiotu do rejestru przedsiębiorców ukonstytuowuje ten
podmiot jako przedsiębiorcę, to jednak status takiego przedsiębiorcy jest nieco inny
niż status przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swo-
bodzie działalności gospodarczej. Nadal pozostaje on podmiotem działającym we-
dług zasady „działalność nie dla zysku" (not for profit), czyli prowadzącym działalność
gospodarczą ze specyficznie określonym sposobem pożytkowania dochodów, bez
podziału zysku, ale z przeznaczeniem na realizację niezarobkowych celów statuto-
wych (A. Kidyba: Prawo handlowe, Warszawa 2000, s. 81). Osiąganie przez organi-
zację pożytku publicznego jej głównego celu może być wspomagane przez prowa-
dzenie działalności gospodarczej. Nie można jednak uznać, że udział wolontariusza
ogranicza się wyłącznie do zasadniczego (społecznego) wątku działalności organi-
zacji i musi polegać na osobistej pracy z tym związanej (np. prowadzenie zajęć dla
organizacji zajmującej się edukacją). Umiejętności wolontariusza mogą być także
wykorzystane w formie wytwarzania przez niego dóbr lub usług lub ich zbywaniu,
dzięki czemu organizacja uzyska środki finansowe na realizację głównych zadań.
Reasumując dotychczasowe wywody trzeba uznać - wbrew stanowisku Są-
dów orzekających w sprawie - że związek zawodowy co do zasady może korzystać z
wolontariatu swych członków, także w zakresie prowadzonej przez siebie działalno-
7
ści gospodarczej. Stanowisko to wymaga jednak istotnej weryfikacji w świetle oko-
liczności faktycznych konkretnego przypadku, może się bowiem zdarzyć, że docho-
dzi do nadużycia w korzystaniu z pracy wolontariusza.
W tym kontekście dla rozstrzygnięcia spornego przypadku kluczowe okazuje
się ustalenie, czy praca wykonywana przez powódkę miała cechy pracy wykonywa-
nej w ramach wolontariatu, czy może charakteryzowała się w znacznej mierze takimi
właściwościami, które można przypisać stosunkowi pracy. Jeśli bowiem uznamy, że
umowa o wolontariat kryła w rzeczywistości pracę właściwą stosunkowi pracy, to taka
umowa będzie nieważna, bez względu na to czy wolontariat może być prowadzony
przez związki zawodowe, czy też nie. Dla rozstrzygnięcia spornego przypadku za-
sadnicze jest zatem ustalenie, czy umowa o wolontariat była skuteczna.
Ustalony stan faktyczny sprawy, którego skarga kasacyjna nie kwestionuje, w
szczególności fakt, że przeważające w stosunku zatrudnienia powódki były cechy
związane z pracą wykonywana w ramach stosunku pracy oraz fakt wynagradzania
powódki w formie zapomogi świadczą o tym, że praca powódki miała w przeważają-
cej mierze cechy stosunku pracy, a tylko dla pozoru stosunek prawny zatrudnienia
powódki nazwano wolontariatem. Pozostaje to o tyle niedorzeczne, iż wcześniej te
same czynności powódka wykonywała jako pracownik. W literaturze wskazywano
irracjonalność stosowania wolontariatu jako podstawy zatrudnienia w sytuacji, w któ-
rej zatrudniony nie pozostaje zatrudniony w innym podmiocie i nie ma w związku z
tym środków do godnego życia (A. Kijowski: Konstytucyjnoprawne aspekty dopusz-
czalności pracy nieodpłatnej w: Konstytucyjne problemy prawa pracy i zabezpiecze-
nia społecznego, pod red. H. Szurgacza, Wrocław 2005, s. 93). Powszechnie przyj-
muje się, że zamiana podstawy zatrudnienia z pracowniczego na pozapracowniczy
bez zmiany rodzaju pracy, jej natężenia oraz charakteru nie jest w świetle prawa
pracy i jego norm ochronnych właściwa. Zwykle stanowi o pozorności zatrudnienia
pozapracowniczego (art. 83 k.c.) albo o obejściu prawa (art. 58 k.c.). Każda ze
wskazanych subsumcji prowadzi do nieważności czynności prawnej.
Sytuacja, z którą mamy do czynienia w stanie faktycznym sprawy, zdaniem
Sądu Najwyższego, ma wszelkie cechy pozorności względnej, opisanej normami art.
22 § 11
k.p. oraz art. 83 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. Przepis art. 22 § 11
k.p.
stanowi, że zatrudnienie na warunkach wynikających z art. 22 § 1 k.p. (praca podpo-
rządkowana i odpłatna, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę) jest za-
trudnieniem na podstawie stosunku pracy. Z kolei art. 83 § 1 k.c. reguluje instytucję
8
pozorności w zdaniu pierwszym stanowiąc, że nieważne jest oświadczenie woli zło-
żone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru, natomiast (jak wynika ze zdania dru-
giego tego przepisu) jeśli oświadczenie takie zostaje złożone dla ukrycia innej czyn-
ności prawnej, jego skuteczność ocenia się wedle właściwości tej czynności. Innymi
słowy, z pozornością w wariancie tzw. względnym (opisana w art. 83 § 1 zdanie
pierwsze k.c.) mamy do czynienia, gdy dla pozoru zostaje złożone jedno - ujawnione
- oświadczenie woli, natomiast dokonuje się jednocześnie innej czynności prawnej,
fakt ten pozostaje jednak ukryty przed osobami trzecimi. Skutki prawne - zgodnie z
zamiarem stron - ma wywołać czynność ukryta, natomiast strony nie chcą, by takie
skutki wywołała czynność ujawniona.
Zdaniem Sądu Najwyższego oświadczenie woli pracodawcy o zatrudnieniu
powódki w charakterze wolontariusza zostało złożone dla pozoru, bez woli wywołania
skutków prawnych typowych dla takiej umowy. Doszło jednocześnie do ukrycia
umowy o pracę pod umową o wolontariat, o czym wyraźnie świadczy fakt, że po-
wódka wynagradzana była za wykonywaną pracę, tyle że użyte zostało mylące
osoby trzecie pojęcie „zapomogi”. Takiej oceny nie zmienia fakt, że w umowie o wo-
lontariat zawarto klauzulę o możliwości świadczenia pracy przez osobę trzecią. Klau-
zula taka, jeśliby nawet uznać, że mamy do czynienia ad casum z wolontariatem,
byłaby sprzeczna z istotą stosunku prawnego wolontariatu ( art. 3531
k.c.) i przez to
nieważna. Innymi słowy, umowa wolontariatu nie może zawierać postanowienia, o
upoważnieniu osoby trzeciej do wykonywania pracy w miejsce wolontariusza, gdyż
jest to sprzeczne z jej ratio.
Najważniejsze jest dla sprawy jednak to, że praca była wynagradzana przez
co nie mogła stanowić zatrudnienia wolontariusza. Novum występującym przy rozpa-
trywaniu niniejszej sprawy okazuje się nie tyle uznanie, że dochodzi do pozorności,
ile wzajemnego układu umów ujawnionej i ukrytej. Bogata judykatura Sądu Najwyż-
szego dotycząca pozorności (zarówno względnej jak i bezwzględnej) dostarcza przy-
kładów pozornych umów zlecenia czy umów o dzieło (np. wyrok z dnia 15 paździer-
nika 1999 r., I PKN 307/99, OSNAPiUS 2001 nr 7, poz. 214), a nawet zawierania dla
pozoru umowy o pracę nakładczą (wyrok z dnia 9 stycznia 2008 r., III UK 74/07). Nie
analizowano jednak możliwości zawarcia dla pozoru umowy o wolontariat, ukrywają-
cej umowę o pracę, co wszakże nie jest wykluczone. W literaturze przyjmuje się, że
w zakresie nieuregulowanym w ustawie stosuje się do zatrudnienia wolontariusza
regulacje Kodeksu cywilnego (J. Blicharz, A. Huchla: Ustawa o działalności pożytku
9
publicznego i o wolontariacie. Komentarz, Warszawa 2008, komentarz do art. 44).
Bezwzględnie nieważna jest zatem - zdaniem Sądu Najwyższego orzekającego w
niniejszej sprawie - zawarta dla pozoru umowa o wykonywanie pracy w ramach wo-
lontariatu, jeśli zamiarem zatrudnionego nie jest rzeczywiste świadczenie nieodpłat-
nych usług na rzecz organizacji pożytku publicznego (art. 83 § 1 zdanie 1 k.c.).
Ukryta pod nią umowa przewidująca odpłatność za wykonywaną pracę w formie „za-
pomogi” i zakładająca wykonywanie pracy w warunkach podporządkowania pracow-
niczego jest umową o pracę (art. 22 § 11
k.p.).
Biorąc to wszystko pod uwagę, zgodnie z art. 22 § 11
k.p. należało uznać, że
powódka zatrudniona była na podstawie stosunku pracy. W tym zakresie norma ta
wywołuje skutek analogiczny jak art. 83 § 1 zdanie 2 k.c. Jednocześnie jednak nale-
żało uznać, tym razem już na podstawie art. 83 § 1 zdanie 1 k.c., że umowa o wo-
lontariat została zawarta dla pozoru, a tym samym dotknięta jest sankcją bezwzględ-
nej nieważności.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji.
========================================