Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 100/09
POSTANOWIENIE
Dnia 15 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)
SSN Zbigniew Kwaśniewski
SSN Kazimierz Zawada (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku W. S. przy uczestnictwie J. S., B. S., A. S., E. M. i K. S.
o stwierdzenie nabycia spadku, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 15 stycznia 2010 r., zażalenia uczestnika postępowania J. S.
na postanowienie Sądu Okręgowego w W. z dnia 22 czerwca 2009 r., sygn. akt IV Ca
(…),
oddala zażalenie.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 22 czerwca 2009 r. odrzucił apelację
uczestnika postępowania J. S. od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 28
października 2008 r., wydanego w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku. W
uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy wyjaśnił, że apelację tę w imieniu J. S.
złożył w dniu 8 grudnia 2008 r. (ostatnim dniu terminu do jej złożenia) profesjonalny
pełnomocnik, opłacając opłatą w wysokości 50 zł. Apelacji tej nie można uznać za
prawidłową opłaconą, ponieważ zgodnie z art. 50 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm. –
dalej: „u.k.s.c.”) apelacja w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku podlega opłacie
stałej w wysokości 100 zł. Wniesienie przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika
patentowego nienależycie opłaconego środka zaskarżenia podlegającego opłacie w
2
wysokości stałej lub stosunkowej od wartości przedmiotu zaskarżenia poddane zostało
w art. 1302
§ 3 k.p.c. sankcji w postaci odrzucenia a limine.
W zażaleniu uczestnik postępowania zarzucił postanowieniu Sądu Okręgowego z
dnia 22 czerwca 2009 r. naruszenie art. 1302
§ 1 i art. 1302
§ 3 k.p.c. oraz art. 32 ust. 1,
art. 45 ust. 1, art. 78 i 176 ust. 1 Konstytucji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wejście w życie w dniu 2 marca 2006 r. ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych przyniosło w porównaniu z wcześniejszym stanem
prawnym wiele zmian, w tym zmiany radykalne. Zmianą radykalną było w szczególności
wprowadzenie obowiązku „samobliczania” opłat stosunkowych od wartości przedmiotu
sporu lub od wartości zaskarżenia przez stronę reprezentowaną przez adwokata, radcę
prawnego lub rzecznika patentowego. Obowiązek taki wprowadzał art. 1302
k.p.c.,
dodany przez art. 126 pkt 12 u.k.s.c. Wniesienie przez adwokata, radcę prawnego lub
rzecznika patentowego nienależycie opłaconego – to jest zarówno w ogóle
nieopłaconego, jak i nieopłaconego w odpowiedniej wysokości - środka zaskarżenia
podlegającego opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej od wartości przedmiotu
zaskarżenia poddane zostało w art. 1302
§ 3 k.p.c. sankcji w postaci odrzucenia.
Obowiązujący wcześniej art. 17 zdanie drugie ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz. U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze
zm.) obejmował sankcją w postaci odrzucenia a limine jedynie wniesienie przez
adwokata lub radcę prawnego nienależycie opłaconego środka zaskarżenia
podlegającego opłacie w wysokości stałej. Zakres przypadków, w których środek
zaskarżenia podlegał zgodnie z tym przepisem opłacie w wysokości stałej, był przy tym
stosunkowo nieduży. Mieściły się tu, rzadsze niż obecnie, przypadki, w których środek
zaskarżenia podlegał opłacie stałej, lub określonemu ułamkowi takiej opłaty. Należały do
nich jednak – podobnie jak i obecnie – przypadki obejmujące wniesienie apelacji w
postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku (por. art. 38 w związku z art. 20 ust. 1 w
związku z art. 38 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia
1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 154,
poz. 753 ze zm.).
O ile przewidziana w art. 17 zdanie drugie ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych sankcja w postaci odrzucenia a limine
nienależycie opłaconego środka zaskarżenia wniesionego przez zawodowego
3
pełnomocnika nie budziła wątpliwości, o tyle nasuwała je od samego początku
analogiczna sankcja ustanowiona w art. 1302
k.p.c. w odniesieniu do nieznanego
wcześniej przypadku opłaty w wysokości stałej, jakim jest uregulowana w art. 14 u.k.s.c.
(i była także w jego pierwotnej postaci oraz w świetle pierwotnego brzmienia art. 100
u.k.s.c.) opłata podstawowa, oraz w odniesieniu do niepodlegającej wcześniej
„samoobliczeniu” opłaty stosunkowej. Sankcji tej zarzucano nadmierny rygoryzm, nie
dający się pogodzić z niektórymi normami konstytucyjnymi. Wskazywano w
szczególności, że błąd zawodowego pełnomocnika, polegający na nieuiszczeniu
niewielkiej, bo wynoszącej tylko 30 zł, opłaty podstawowej lub na nieprawidłowym
obliczeniu opłaty stosunkowej nie powinien pociągać za sobą od razu aż tak surowej
sankcji, godzącej przede wszystkim w samą stronę. Także bowiem w działalności
profesjonalnej zdarzają się pomyłki, dlatego należało wprowadzić przede wszystkim
mechanizm sprawnego ich usuwania, a nie przewidywać od razu surowego ich
sankcjonowanie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2008 r., II CZ
101/08, niepubl.).
Krytyka ta zaowocowała nowelizacją art. 1302
k.p.c., polegającą na uchyleniu § 3 i
– w konsekwencji – rozszerzeniu zakresu zastosowania § 1 i 2 także na wszystkie – a
więc także dotyczące opłaty stałej – przypadki objęte uchylonym § 3. Zgodnie z tą
nowelizacją, również zatem nienależycie opłacone pismo zawodowego pełnomocnika,
zawierające środek zaskarżenia, podlega zwrotowi z możliwością uzupełnienia braku ze
skutkiem od daty pierwotnego wniesienia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
19 lutego 2008 r., II CZ 101/08). Nowelizacja ta, dokonana przez art. 1 pkt 3 lit. a ustawy
z dnia 5 grudnia 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 234, poz. 1571), weszła jednak w życie dopiero w
dniu 1 lipca 2009 r. (por. art. 9 tej ustawy), nie miała więc zastosowania w
postępowaniu, w którym zapadło zaskarżone zażaleniem postanowienie. W
postępowaniu tym znajdował nadal zastosowanie, powołany przez Sąd Okręgowy art.
1302
§ 3 k.p.c.
Jego zgodność z normami konstytucyjnymi była przedmiotem oceny Trybunału
Konstytucyjnego. Trybunał Konstytucyjny w sprawach z dnia 17 listopada 2008 r., SK
33/07 (OTK-A 2008, nr 9, poz. 154), z dnia 28 maja 2009 r., P 87/08 (OTK-A 2009, nr 5,
poz. 72), i z dnia 14 września 2009 r., SK 47/07 (Dz. U. Nr 156, poz. 1239) uznał art.
1302
§ 3 k.p.c. w zakresie, w jakim przewidywał on odrzucenie przez sąd bez
uprzedniego wezwania do uiszczenia należnej opłaty nieopłaconych środków
4
zaskarżenia wniesionych przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego,
za zgodny z art. art. 2, 32 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 78, 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji (zob.
także uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 grudnia 2007 r., P
39/06, OTK-A 2007, nr 11, poz.161, oraz uzasadnienie wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 26 czerwca 2008 r., OTK-A 2008, nr 5, poz. 86). Przy czym nie
ulega wątpliwości, że przez nieopłacone środki zaskarżenia rozumiane były w
przytoczonych orzeczeniach Trybunału, jak wynika z motywów tych orzeczeń, nie tylko
środki zaskarżenia, które w ogóle nie zostały opłacone, ale i środki zaskarżenia, od
których uiszczono opłatę, ale nie we właściwej wysokości.
W świetle powyższych wyjaśnień zażalenie wniesione przez uczestnika
postępowania należało uznać za bezzasadne. W szczególności nie mają uzasadnionych
podstaw twierdzenia żalącego się o tym, że sankcja przewidziana w art. 1302
§ 3 k.p.c.
nie dotyczyła środków zaskarżenia, od których wniesiona została opłata w
nieodpowiedniej wysokości, a jedynie tych, które w ogóle nie zostały opłacone.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku
z art. 3941
§ 3 i art. 13 §2 k.p.c. oddalił zażalenie.

I CZ 100/09

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia