Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 131/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z powództwa B. R.
przeciwko G. C.C. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 31 marca 2009 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w zaskarżonej części tj. w zakresie
obejmującym oddalenie apelacji B. R. i przekazuje sprawę w tej
części Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w K. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy w K. po ponownym rozpoznaniu sprawy wyrokiem z dnia 16
lipca 2008 r., zasądził w punkcie I od strony pozwanej G. C.C.Sp. z o.o. w W. na
rzecz T. K. kwotę 6.343,32 zł tytułem odszkodowania oraz kwotę 5.400 zł tytułem
dodatku funkcyjnego z odsetkami ustawowymi od dnia 17 lipca 2008 r.; na rzecz J.
T. kwotę 2.616,78 zł tytułem odszkodowania oraz kwotę 7.850 zł tytułem dodatku
funkcyjnego z odsetkami ustawowymi od dnia 17 lipca 2008 r.; na rzecz B. R.
kwotę 6.842,70 zł tytułem odszkodowania oraz kwotę 10.800 zł tytułem dodatku
funkcyjnego z odsetkami ustawowymi od dnia 17 lipca 2008 r. W pozostałej części
powództwo oddalił.
Sąd Rejonowy ustalił ponownie, iż w grudniu 2001 r. na terenie siedziby
pozwanej mieszczącej się w K. odbyło się zebranie założycielskie związku
zawodowego. Organizatorem zebrania był funkcjonariusz związkowy E. S. W
wyniku zebrania, do związku zawodowego przystali wszyscy pracownicy
krakowskiej filii strony pozwanej. Na przewodniczącego lokalnej organizacji
związkowej wybrano K. W., zaś B. R. powierzono funkcję społecznego inspektora
pracy. Organizacja związkowa przyjęła praktykę powoływania społecznych
inspektorów pracy w każdej z działających filii pozwanej spółki. Przesłanką
wstąpienia powodów do związku zawodowego była informacja o „mającej zaistnieć
reorganizacji” i możliwości dokonania redukcji zatrudnienia. B. R., który osobiście
nie poinformował dyrektora filii o swoim wyborze, praktycznie nie podjął czynności
jako społeczny inspektor pracy, bowiem ocenił, że gdyby chciał podejmować
obowiązki jako społeczny inspektor pracy, to musiałby wziąć wolny dzień, a w takiej
sytuacji ktoś inny musiałby go zastąpić. O fakcie odbycia zebrania związkowego i
podjętych na nim decyzjach, K. W. poinformował ówczesnego dyrektora filii W. B..
Pozwana prowadziła wiele filii terenowych. Poza K., pracownicy pozostałych
filii otrzymywali dodatki funkcyjne. Chcąc dokonać oszczędności finansowych przed
przewidywaną reorganizacją wręczono powodom w lutym 2002 r. wypowiedzenia
zmieniające warunki płacowe. Dopiero po dokonaniu tych czynności pozwana
zwróciła się do organizacji związkowej z prośbą o podanie listy członków.
3
Sąd Rejonowy uznał, że z zebranego materiału dowodowego wynika, iż
istotnie powodowie byli członkami związku zawodowego. Sąd przyjął, iż strona
pozwana miała wiedzę co do przynależności związkowej powodów. Wobec
powyższego wręczenie im wypowiedzeń, zostało dokonane z naruszeniem trybu
konsultacji związkowej.
Sąd Rejonowy zasądził zatem „udowodnione stawki” dodatków funkcyjnych,
uwzględniając podniesiony zarzut przedawnienia. Ponadto zasądził odszkodowania
na podstawie art. 45 § 1 k.p. oddalając roszczenie B. R. o przywrócenie do pracy z
powołaniem się na art. 8 k.p. i art. 45 § 2 k.p.
Sąd Rejonowy nie uzasadnił zastosowanej początkowej daty odsetek od
zasadzonych kwot.
Apelacje od powyższego wyroku wniosły obie strony.
Postanowieniem z dnia 15 grudnia 2008 r., Sąd Rejonowy odrzucił apelację
strony pozwanej co do rozstrzygnięcia roszczenia powoda J. T. i B. R.
Wyrokiem z dnia 31 marca 2009 r., Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K. oddalił apelacje.
Jeżeli chodzi o apelację strony pozwanej odnoszącą się do powoda T. K.,
Sąd Okręgowy uznał, że pozwana wypowiadając temu powodowi warunki pracy i
płacy naruszyła przepisy prawa. W konsekwencji orzeczenie Sądu Rejonowego
zasądzające na rzecz powoda odszkodowanie z tego tytułu zostało uznane za
prawidłowe w ocenie Sądu drugiej instancji.
Sąd Okręgowy uznał ponadto, że apelacja powodów nie zasługiwała na
uwzględnienie, gdyż w przedmiotowej sprawie strona powodowa zgłosiła żądanie
zasądzenia odsetek dopiero na rozprawie w dniu 24 czerwca 2008 r. Tym samym
brak było podstaw do zasądzenia odsetek od dnia wniesienia pozwu, zważywszy w
szczególności, że zgodnie z art. 321 §1 k.p.c. Sąd nie może wyrokować co do
przedmiotu, który nie był objęty żądaniem ani zasądzać ponad żądanie. Ponadto
brak zamieszczenia w sentencji wyroku wyrażenia „do dnia zapłaty" nie ma
znaczenia dla oceny prawidłowości orzeczenia i nie stanowi przeszkody w jego
wykonaniu.
Powyższy wyrok został zaskarżony przez powoda B. R. skargą kasacyjną w
zakresie obejmującym oddalenie przez Sąd Okręgowy apelacji tego powoda.
4
Skarżący zarzucił wyrokowi Sądu drugiej instancji naruszenie przepisu prawa
materialnego, a to przepisu art. 481 k.c. w zw. z art. 300 k.p., przez niewłaściwe
stosowanie tego przepisu, polegające na uznaniu za bezpodstawne roszczenia
powoda o zapłatę odsetek ustawowych za zwłokę za okres od dnia wniesienia
pozwu, do dnia ogłoszenia wyroku sądu pierwszej instancji, pomimo tego, iż nie
istnieje żadna norma prawna, która pozbawiałaby powoda prawa do odsetek za
wskazany okres; oraz naruszenie przepisu postępowania, które miało wpływ na
wynik sprawy, a to przepisu art. 321 § 1 k.p.c., a to poprzez błędne przyjęcie, iż w
świetle zawartego w tym przepisie unormowania, data zgłoszenia roszczenia o
zapłatę odsetek przed sądem pierwszej instancji, ma jakiekolwiek znaczenie dla
formalnej możliwości i zasadności uwzględnienia tego roszczenia przez sąd.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach Sądowi Okręgowemu w K.
Wydział VI Pracy.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje:
Skarga kasacyjna ma uzasadnione podstawy.
Nie jest zrozumiałe powołanie się przez Sąd Okręgowy na przepis art. 321 §
1 k.p.c. w kontekście zaaprobowania zasądzenia przez Sąd Rejonowy odsetek
ustawowych od zasądzonych kwot od dnia następnego po dniu wyroku a nie od
dnia wniesienia pozwu, jak tego domagał się powód. Zakaz wyrażony w art. 321 § 1
k.p.c. dotyczy związania sądu zgłoszonym żądaniem, poza które nie może on wyjść
wydając wyrok. Zasada ta nie mogła stanowić uzasadnienia zasądzenia odsetek od
dnia następnego po wydaniu wyroku, skoro niewątpliwie powód żądał zasądzenia
odsetek od daty wniesienia pozwu. Sąd Okręgowy przyjął, że żądanie to zostało
zgłoszone „dopiero” 24 czerwca 2008 r. Wynika stąd, że stanowiło ono przedmiot
objęty żądaniem w rozumieniu art. 321 § 1 k.p.c. Zasada ustanowiona w tym
przepisie nie stała zatem na przeszkodzie uwzględnieniu tego żądania.
Sąd Okręgowy przywołał przepis art. 481 k.c. i przyjął, że „podstawą do
zasądzenia odsetek jest żądanie osoby uprawnionej”. W stwierdzeniu tym nastąpiło
pewne przemieszanie prawa materialnego i procesowego. Przede wszystkim prawo
podmiotowe do odsetek w ujęciu art. 481 k.c. (stosowanym w tej sprawie w związku
5
z art. 300 k.p.) nie jest powiązane z żądaniem (jest to przesłanka natury
procesowej) lecz z opóźnieniem dłużnika ze spełnieniem świadczenia. Prawo
materialne rozstrzyga o tym, od kiedy dłużnik opóźnia się ze spełnieniem
świadczenia a zatem, kiedy rozpoczyna bieg czas opóźnienia, za który – zgodnie z
art. 481 k.c. wierzyciel może żądać odsetek. Opóźnienie biegnie od daty
wymagalności długu (roszczenia w ujęciu procesowym). Zgodnie z art. 476 k.c.,
dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie a gdy termin
nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez
wierzyciela. Nie budzi wątpliwości, że doręczenie odpisu pozwu stanowi wezwanie
przez wierzyciela w rozumieniu tego przepisu. Czas opóźnienia, za który należą się
odsetki rozpoczyna bieg od tej daty, gdy chodzi o roszczenia objęte pozwem. Jeżeli
powód rozszerzał lub zmieniał żądanie (przed zamknięciem rozprawy w sądzie
pierwszej instancji lub w postępowaniu apelacyjnym wówczas gdy jest to
dopuszczalne – art. 383 k.p.c.) czas opóźnienia liczy się odpowiednio od wezwania
dłużnika (pozwanego) do spełnienia zmodyfikowanego żądania.
Sąd Okręgowy nie przedstawił przesłanek uznania dnia następnego po
wydaniu wyroku przez Sąd pierwszej instancji za początkowy dzień biegu czasu
opóźnienia w rozumieniu art. 481 k.c. Sąd pierwszej instancji zasądził należność z
tytułu dodatku funkcyjnego oraz odszkodowanie na podstawie art. 45 § 1 k.p.
Żądanie zasądzenia odsetek za okres od daty pozwu wymagało oceny polegającej
– w okolicznościach tej sprawy - na ustaleniu daty wezwania dłużnika do
spełnienia uwzględnionych roszczeń. Ustaleń takich zabrakło w zaskarżonym
wyroku. W odniesieniu do odszkodowania, rozważenia wymaga okoliczność, że jest
to roszczenie alternatywne w stosunku do roszczenia o uznanie wypowiedzenia
zmieniającego za bezskuteczne (przywrócenia poprzednich warunków pracy i
płacy). Ponieważ art. 481 k.c. odnosi się do opóźnienia w spełnieniu świadczenia
pieniężnego Sąd winien wziąć pod rozwagę okoliczność, czy zasądzono roszczenie
odszkodowawcze w uwzględnieniu żądania powoda choćby zgłoszonego jako
alternatywne czy też z urzędu, na podstawie art. 45 § 2 k.p. lub art. 8 k.p. i art. 4771
k.p.c. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 września 2007 r. (I PK 99/07, MPPr 2008
nr 3, poz. 147) przypomniał, że odsetki należą się za opóźnienie jedynie w
przypadku świadczenia pieniężnego. Orzeczenie to dotyczyło wprawdzie
6
roszczenia o wydanie akcji ale ocena prawna żądania przywrócenia do pracy w
kontekście art. 481 k.c. (w związku z art. 300 k.p.) musi być analogiczna.
Z tych względów wyrok podlegał uchyleniu w zaskarżonej części na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. a sprawa przekazaniu do ponownego rozpoznania w
tym zakresie.
/tp/