Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 stycznia 2010 r.
III ZS 4/09
Regionalna izba notarialna nie ma kompetencji do podejmowania uchwał
w przedmiocie zasad etyki zawodowej notariuszy.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Zbigniew
Korzeniowski, Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 stycznia 2010 r.
sprawy ze skargi Ministra Sprawiedliwości na uchwałę Rady Izby Notarialnej w W.
[...] z dnia 3 czerwca 2009 r., w sprawie prowadzenia stron internetowych,
u c h y l i ł zaskarżoną uchwałę.
U z a s a d n i e n i e
Rada izby notarialnej w W. w dniu 3 czerwca 2009 r. podjęła - na podstawie
art. 35 pkt 6 i 7 i art. 36 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie (jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158), dalej jako „prawo o notariacie” -
uchwałę [...] w sprawie prowadzenia stron internetowych o następującej treści: „§ 1
Rada Izby Notarialnej w W. stosownie do postanowień § 6 Zarządzenia [...] Prezesa
Krajowej Rady Notarialnej z dnia 15 lutego 2008 roku w sprawie ogłoszenia tekstu
jednolitego Regulaminu wewnętrznego urzędowania kancelarii notarialnej, w związku
z prowadzeniem przez Radę Izby Notarialnej strony internetowej Izby Notarialnej w
W. zawierającej dane wszystkich notariuszy będących członkami Izby oraz inne
dane, o których mowa w uchwale [...] Krajowej Rady Notarialnej z dnia 15 lutego
2008 roku w sprawie określenia zakresu i formy zakładania i prowadzenia stron i in-
ternetowych dla kancelarii notarialnych, stwierdza że zakładanie indywidualnych
stron internetowych lub zamieszczanie przez Notariuszy danych na innych stronach
internetowych w jakiejkolwiek formie jako element niedozwolonej reklamy, stanowi
naruszenie etyki zawodowej. § 2 Notariusze prowadzący stronę internetową bądź
zamieszczający jakiekolwiek dane swoje lub swojej kancelarii na stronie innej niż
2
stronie Izby zobowiązani są bezzwłocznie do ich usunięcia lub zamknięcia takich
stron. § 3 Nie zastosowanie się do powyższego zalecenia stanowić będzie podstawę
wszczęcia postępowania dyscyplinarnego.”
Rada izby notarialnej w W. uchwałą z dnia 13 stycznia 2010 r. sprostowała
powyższą uchwałę w ten sposób, że w miejsce art. 35 pkt 6 i 7 wpisała art. 35 pkt 2 i
7 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie.
Minister Sprawiedliwości zaskarżył powyższą uchwałę, zarzucając jej to, że
jest: 1) sprzeczna z art. 17 Konstytucji RP oraz z art. 35 i art. 58 Prawa o notariacie,
przez to, że rada izby notarialnej w W. podejmując zaskarżoną uchwałę, w tym wy-
powiadając się w sprawie etyki zawodowej notariuszy i określając delikt dyscyplinar-
ny notariuszy przekroczyła swoje kompetencje ustawowe, 2) podjęta sprzecznie z
prawem przez to, że rada izby notarialnej w W. nie ma kompetencji do podjęcia
uchwały sprzecznej z uchwałą Krajowej Rady Notarialnej z dnia 15 lutego 2005 r.
[...]. w sprawie określenia zakresu i formy zakładania i prowadzenia stron interneto-
wych dla kancelarii notarialnych, gdyż nie jest to dozwolone przez Prawo o notaria-
cie, 3) niezgodna z art. 32 Konstytucji RP, przez to, że dzieli środowisko notariuszy
na uprawnionych i nieuprawnionych do prowadzenia dla swojej kancelarii strony
internetowej w zależności od siedziby kancelarii notarialnej. Wskazując na powyższe
podstawy, Minister Sprawiedliwości wniósł o uchylenie w całości zaskarżonej
uchwały.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga Ministra Sprawiedliwości ma uzasadnione podstawy. Jest niesporne,
że rada izby notarialnej w W. w § 1 zaskarżonej uchwały przyjęła, że zakładanie in-
dywidualnych stron internetowych lub zamieszczanie przez notariuszy danych na
innych, niż strona internetowa izby notarialnej w W., stronach internetowych w jakiej-
kolwiek formie jako element niedozwolonej reklamy, stanowi naruszenie etyki zawo-
dowej. Nie budzi także wątpliwości, że treść paragrafu pierwszego uchwały w powyż-
szym zakresie stanowi wypowiedź rady izby notarialnej w W. w sprawie etyki zawo-
dowej notariuszy. Zgodnie zaś z art. 40 § 1 pkt 7 Prawa o notariacie wypowiadanie
się w sprawie zasad etyki zawodowej notariuszy należy do zakresu działania Krajo-
wej Rady Notarialnej, która działając na podstawie tego przepisu uchwałą nr 19 z
późniejszymi zmianami z dnia 12 grudnia 1997 r. przyjęła Kodeks etyki zawodowej
3
notariusza. Przepisy tego Kodeksu zobowiązujące notariusza do przestrzegania ob-
jętych nim zasad etyki zawodowej nie zakazują notariuszom zakładania indywidual-
nych stron internetowych, ani też nie upoważniają rady izby notarialnej do wprowa-
dzenia takiego zakazu czy konkretyzowania lub uzupełniania Kodeksu etyki zawo-
dowej notariusza w jakimkolwiek innym zakresie. Niewątpliwie zatem przepis para-
grafu pierwszego zaskarżonej uchwały - w zakresie, w jakim kwalifikuje zachowanie
notariusza polegające na „zakładaniu indywidualnych stron internetowych lub za-
mieszczanie przez notariuszy danych na innych, niż strona internetowa izby notarial-
nej w W., stronach internetowych w jakiejkolwiek formie” jako element niedozwolonej
reklamy i jako takie „stanowi naruszenie etyki zawodowej” - jest oczywiście
sprzeczny z prawem, ponieważ nie tylko narusza ustawowe kompetencje Krajowej
Rady Notarialnej określone w art. 40 § 1 pkt 7 Prawa o notariacie, ale także narusza
wiążące notariusza przepisy Kodeksu etyki zawodowej notariuszy, który rozpatrywa-
ny jako taki w izolacji od przepisów Prawa o notariacie, należy do odrębnego porząd-
ku normatywnego (deontologicznego), lecz uzyskuje walor prawny w obszarze prawa
powszechnie obowiązującego ze względu na przepis 40 § 1 pkt 7 Prawa o notariacie,
stanowiący podstawę prawną jego wydania.
Wbrew stanowisku rady izby notarialnej w W., zaprezentowanemu na rozpra-
wie przed Sądem Najwyższym, naruszenie zasad etyki zawodowej, a zatem także
ewentualne naruszenie przez notariuszy wprowadzonego zaskarżoną uchwałą zaka-
zu zakładania i prowadzenia indywidualnych stron internetowych lub zamieszczanie
przez notariuszy danych na innych, niż strona internetowa izby notarialnej w W.,
stronach internetowych w jakiejkolwiek formie, w sposób oczywisty stanowiłoby,
gdyby uchwałę podjęto zgodnie z prawem - co w niniejszej sprawie nie ma jednak
miejsca - uchybienie powadze i godności zawodu, za które notariusz odpowiada dys-
cyplinarnie na podstawie art. 50 Prawa o notariacie (§ 4 ust. 1 Kodeksu etyki zawo-
dowej notariusza). Pogląd rady izby notarialnej, jakoby naruszenie zasad etyki zawo-
dowej przez notariusza nie stanowiło uchybienia powadze lub godności zawodu, a
tym samym podstaw odpowiedzialności dyscyplinarnej notariuszy jest tyleż osobliwy
co odosobniony.
Nie budzi zatem żadnej wątpliwości, że rada izby notarialnej w W. nie była
prawnie umocowana do zakazania notariuszom zakładania indywidualnych stron in-
ternetowych lub zamieszczania przez notariuszy danych na innych, niż strona inter-
netowa Izby Notarialnej w W., stronach internetowych w jakiejkolwiek formie ani też,
4
co oczywiste, do kwalifikowania naruszenia przez notariusza tego bezprawnie wpro-
wadzonego zakazu, jako naruszenia zasad etyki zawodowej.
Ponadto, § 6 ust. 2 uchwały [...] Krajowej Rady Notarialnej z dnia 29 listopada
1991 r. - Regulaminu wewnętrznego urzędowania kancelarii notarialnej (jednolity
tekst ustalony zarządzeniem [...] prezesa Krajowej Rady Notarialnej z dnia 20 lutego
2008 r.), wydanej na podstawie art. 40 § 1 pkt 1 ustawy, upoważnił Krajową Radę
Notarialną do określenia zakresu i formy zakładania i prowadzenia stron interneto-
wych dla kancelarii notarialnych. Na podstawie tego niebudzącego żadnych zastrze-
żeń upoważnienia Krajowa Rada Notarialna w uchwale [...] z dnia 15 lutego 2008 r. w
sprawie określenia zakresu i formy zakładania i prowadzenia stron internetowych dla
kancelarii notarialnych postanowiła w § 1, że „notariusz może założyć i prowadzić dla
swojej kancelarii notarialnej jedną stronę internetową. Dotyczy to także kancelarii
prowadzonej przez kilku notariuszy na zasadach spółki”, a w § 2 zakres i formę pro-
wadzenia indywidualnych stron internetowych. Nie ma zatem żadnych wątpliwości,
że zaskarżona uchwała w § 2 zobowiązująca notariuszy prowadzących stronę inter-
netową bądź zamieszczających jakiekolwiek dane swoje lub swojej kancelarii na
stronie innej niż strona Izby do bezzwłocznego ich usunięcia lub zamknięcia takich
stron, jest oczywiście i na pierwszy rzut oka sprzeczna w tym zakresie z uchwałą
Krajowej Rady Notarialnej z 3 czerwca 2009 r. Odmienne poglądy rady izby notarial-
nej w W., jakoby między wskazanymi przepisami obu uchwał nie było sprzeczności,
nie wytrzymują krytyki. Nie ma bowiem wątpliwości, że notariusz nie może zachować
się jednocześnie zgodnie z normą uprawniającą go do prowadzenia indywidualnej
strony internetowej i z normą zakazującą mu prowadzenia indywidualnej strony inter-
netowej, co jest egzemplifikacją tzw. sprzeczności konkretnej norm, powszechnie
przyjętej w teorii prawa. Skutkiem tej sprzeczności jest to, że notariusze korzystający
z przyznanego im uchwałą Krajowej Rady Notarialnej prawa do prowadzenia indywi-
dualnej strony internetowej jednocześnie naruszają nałożony na nich uchwałą rady
izby notarialnej w W. obowiązek zamknięcia takich stron internetowych, co w konse-
kwencji prowadzi do naruszenia przez tych notariuszy obowiązku zawartego w § 43
Kodeksu etyki zawodowej notariusza, który stanowi, że obowiązkiem notariusza jest
przestrzeganie postanowień zawartych w uchwałach organów samorządu. Wpraw-
dzie w § 3 zaskarżonej uchwały jest mowa o zaleceniu, to jednak z treści przepisu §
2 wynika wyraźnie, że jest to kategoryczny nakaz adresowany do notariuszy, który
może być zasadnie kwalifikowany w kategoriach ich obowiązku prawnego. Tymcza-
5
sem z żadnego powołanego jako podstawa prawna zaskarżonej uchwały przepisu
Prawa o notariacie, nie wynika uprawnienie rady izby notarialnej, do nakładania na
notariuszy obowiązków takich jak w zaskarżonej uchwale i kwalifikowania naruszenia
tych obowiązków jako naruszenia etyki zawodowej notariusza.
Ponadto, istotną treścią zaskarżonej uchwały jest nie tylko zawarty w tej
uchwale nakaz zamknięcia indywidualnych stron internetowych prowadzonych przez
notariuszy lub usunięcia danych, ale także uznanie dalszego prowadzenia takich
stron za naruszenie zasad etyki zawodowej, a w konsekwencji za przewinienie dys-
cyplinarne. Wprawdzie w § 3 zaskarżonej uchwały jest mowa o tym, że niezastoso-
wanie się do tego zalecenia, czyli nakazu/obowiązku określonego w § 2 uchwały,
stanowi podstawę do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, to niewątpliwie z
kontekstu systemowego uchwały wynika jednoznacznie, że rada izby notarialnej w
W. określiła typ przewinienia dyscyplinarnego, którym jest zachowanie notariusza
polegające na prowadzeniu strony internetowej lub zamieszczaniu jakichkolwiek da-
nych swoich lub swojej kancelarii na stronie innej niż strona izby notarialnej w W.
Tymczasem zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2004 r., III SZ
2/03 (OSNP 2004 nr 22 poz. 395) rada izby notarialnej nie ma ustawowych kompe-
tencji do określania rodzajów deliktów dyscyplinarnych notariuszy.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================