Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 300/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Spółki Akcyjnej z siedzibą
w W.
przeciwko F.(…) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 14 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 12 lutego 2009 r., sygn. akt I ACa (…),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w L. wyrokiem z dnia 1 grudnia 2008 r. zasądził od strony
pozwanej F.(…) sp. z o.o. w C. na rzecz PZU S.A. kwotę 136 358 zł z odsetkami
2
ustawowymi oraz koszty procesu, a dalej idące powództwo oddalił. Sąd ten ustalił, że w
dniu 10 stycznia 2005 r. pracownicy pozwanej spółki wykonywali prace remontowe na
dachu budynku lakierni Zakładów Meblarskich M.(…) w C. Przy podgrzewaniu papy przy
użyciu palnika gazowego spowodowali rozgrzanie przewodu wentylacyjnego i
rozżarzenie osiadłych na jego ścianach osadów z farb i lakierów. Po opuszczeniu przez
nich dachu i włączeniu wentylatora przez pracowników zakładów meblarskich doszło do
wybuchu ognia i powstania pożaru w pomieszczeniach lakierni. Przyczyną pożaru było
niezachowanie należytej ostrożności przez pracowników strony pozwanej podczas
wykonywania prac remontowych na dachu lakierni. Strona powodowa wypłaciła
początkowo odszkodowanie w wysokości 46 358 zł. W ocenie poszkodowanego, kwota
ta nie odpowiadała wysokości szkody i dochodził on dalszego odszkodowania na drodze
sądowej. Po zawarciu w toku procesu ugody strona powodowa wypłaciła dodatkowo
90 000 zł, a poniesione przez nią koszty procesu wyniosły 5 300 zł. W ocenie Sądu
Okręgowego, roszczenie regresowe strony powodowej, za wyjątkiem żądania zwrotu
kosztów procesu, było uzasadnione. Strona pozwana ponosiła odpowiedzialność za
wyrządzenie szkody na podstawie art. 435 § 1 k.c. i nie wykazała istnienia przesłanek
zwalniających ją od odpowiedzialności.
Sąd Apelacyjny w wyrokiem z dnia 12 lutego 2009 r. oddalił apelację strony
pozwanej, podzielając ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu pierwszej instancji. Sąd
Apelacyjny podkreślił, że strona pozwana nie wykazała aby odszkodowanie wypłacone
przez stronę powodową zostało zawyżone, a jej zarzut, że poszkodowany nie dopełnił
obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej nie znajdowało żadnego
uzasadnienia.
Skarga kasacyjna strony pozwanej została oparta na obu podstawach
określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c. Skarżący zarzucił naruszenie art. 6 k.c., art. 435 § 1
k.c., art. 362 k.c., art. 828 § 1 k.c., art. 3 ust 1 i 2 i art. 4 ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 24 sierpnia
1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j. Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229 ze zm.), § 6
ust. 1 pkt 4 i § 32 ust. 1 pkt 1 – 5 oraz ust. 2 pkt 1 i 4 rozporządzenia Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie ochrony
przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 121, poz.
1138), a także art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. W oparciu o te zarzuty skarżący wniósł
o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie
powództwa, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., w ocenie skarżącego, uzasadniało
nierozpoznanie części zarzutów apelacji bądź odniesienie się do nich w sposób niepełny.
Wymaga w związku z tym podkreślenia, że obowiązek rozpoznania wszystkich zarzutów
zawartych w apelacji wynika przede wszystkim z art. 378 k.p.c. Przepis ten wprawdzie nie
został objęty podstawami skargi kasacyjnej, jednakże modyfikuje on jednocześnie wymogi
uzasadnienia wyroku sądu drugiej instancji, które w związku z jego treścią powinno
zawierać także ocenę zarzutów apelacji. Pozwalało to na rozpoznanie skargi kasacyjnej w
zakresie podstawy naruszenia przepisów postępowania wskazanych przez skarżącego.
Zarzut ten był w pełni uzasadniony. Sąd Apelacyjny istotnie nie odniósł się w żaden sposób
do zarzutów naruszenia art. 233 w zw. z art. 235 k.p.c., art. 6 k.c. i art. 362 k.c. Z kolei
jedynie ogólne stwierdzenie, że w sprawie ma zastosowanie art. 435 k.c. nie odpowiadało
wymogowi właściwego rozpoznania tego zarzutu. W konsekwencji nie sposób dociec,
z jakiego powodu Sąd Apelacyjny uznał, że strona pozwana jest przedsiębiorstwem
wprawianym w ruch za pomocą sił przyrody. Z pewnością niewystarczające dla
zastosowania art. 435 k.c. - jako podstawy odpowiedzialności strony pozwanej - było
ustalenie, że w trakcie prac remontowych przy układaniu papy używano gazowego palnika.
Nierozpoznanie zarzutów apelacji strony pozwanej miało znaczenie dla sposobu jej
rozstrzygnięcia, co zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem judykatury, stanowi
wystarczającą podstawę uwzględnienia skargi kasacyjnej. Zatem sama procesowa
podstawa skargi kasacyjnej uzasadniła uchylenie zaskarżonego wyroku na podstawie art.
39815
§ 1 k.p.c.
Nierozpoznanie przez Sąd Apelacyjny części zarzutów apelacji, bądź
niedostateczne ich rozważenie w pozostałym zakresie, uniemożliwiało z kolei
przeprowadzenie kontroli kasacyjnej niektórych zarzutów naruszenia prawa
materialnego. Nie ulega natomiast wątpliwości, że skarżący zasadnie zarzucił
naruszenie art. 6 k.c. oraz art. 828 § 1 k.c. Sąd Apelacyjny stwierdził, że strona pozwana
mogła kwestionować wysokość szkody (wypłaconego odszkodowania), jednakże w
żaden sposób nie wykazała, aby odszkodowanie wypłacone przez stronę pozwaną
zostało przez nią zawyżone. W następstwie przyjęcia tego stanowiska Sąd Apelacyjny
stwierdził, że skoro nie budziła wątpliwości wysokość wypłaconego odszkodowania, to w
tym zakresie powództwo było uzasadnione. Stanowisko to jest błędne. Treść art. 828 §
1 k.c. nie stwarza domniemania, że suma odszkodowania wypłaconego przez zakład
ubezpieczeń odpowiada zakresowi odpowiedzialności osoby, która wyrządziła szkodę.
4
Roszczenie ubezpieczyciela oparte o art. 828 § 1 k.c. podlega ogólnym zasadom w
zakresie rozkładu ciężaru dowodu w procesie. Jeżeli zatem strona pozwana nie zgłosiła
wniosków dowodowych dla wykazania rzeczywistej wysokości szkody ale jednocześnie
kwestionowała zasadność odszkodowania wypłaconego przez stronę powodową, to
wymagało rozważenia, czy dowody zaoferowane przez stronę powodową wskazywały
rzeczywiście, że wypłacone odszkodowanie odpowiadało wysokości szkody powstałej w
wyniku pożaru. Nie znajdowało zatem podstaw ograniczenie się przez Sąd drugiej
instancji do stwierdzenia, że wypłacenie przez ubezpieczyciela odszkodowania w
określonej wysokości dostatecznie uzasadniało uwzględnienie powództwa w tym
zakresie.