III CZP 123/09
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Uchwała z dnia 24 lutego 2010 r., III CZP 123/09
Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Marian Kocon
Sędzia SN Bogumiła Ustjanicz
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa "F.Z.N.", sp. z o.o. w W. przeciwko
"J., K., G. – K.A. – J." sp.j. w W. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na
posiedzeniu jawnym w dniu 24 lutego 2010 r. zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowieniem z dnia 13
października 2009 r.:
„Czy sprawa o zapłatę kwoty nieprzekraczającej 10 000 zł z tytułu
nienależytego wykonania zobowiązania jest sprawą o roszczenie wynikające z
umowy, w rozumieniu art. 5051
pkt 1 k.p.c. (sprawą rozpoznawaną w postępowaniu
uproszczonym)?”
podjął uchwałę:
Sprawa o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego
wykonania zobowiązania umownego podlega rozpoznaniu w postępowaniu
uproszczonym, chyba że wartość przedmiotu sporu przekracza kwotę
określoną w art. 5051
pkt 1 k.p.c.
Uzasadnienie
Przedmiotem żądania przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością "F.Z.N."
w W. od pozwanej spółki jawnej "J., K., G. – K.A. – J." w W. jest kwota 7685 zł
tytułem odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania umowy o zastępstwo
sądowe.
Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu rozpoznał sprawę w
postępowaniu uproszczonym i wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2009 r. uwzględnił
powództwo. Przy rozpoznawaniu apelacji – również według przepisów o
postępowaniu uproszczonym – Sąd Okręgowy we Wrocławiu powziął poważne
wątpliwości, którym dał wyraz w przedstawionym do rozstrzygnięcia zagadnieniu
prawnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W piśmiennictwie i judykaturze utrwalił się pogląd, że roszczenia wynikające z
umów – w rozumieniu art. 5051
k.p.c. – to roszczenia, które wynikają z umów w tym
sensie, że mają w nich swą przyczynę. Chodzi więc o sytuacje, w których umowa –
a nie np. ustawa, czyn niedozwolony lub inne zdarzenie – jest normatywnym
podłożem dochodzonego roszczenia, przy czym nie chodzi wyłącznie o roszczenia
mające źródło w samej umowie – w jej treści – ale także o roszczenia wynikające z
reżimu ustanowionego przez ustawę (art. 56 k.c.). Zwrócono również uwagę, że art.
5051
nie wymaga, aby umowa, z której roszczenie wynika, była zawarta przez
strony procesu (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2003 r., III
CZP 77/03, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 109 i z dnia 22 lipca 2005 r., III CZP 45/05,
OSNC 2006, nr 4, poz. 66).
Wychodząc z takich założeń, Sąd Najwyższy uznał, że do postępowania
uproszczonego należą – jeżeli wartość przedmiotu sporu odpowiada wymaganiom
przewidzianym w art. 5051
pkt 1 k.p.c. – sprawy o zasądzenie zwaloryzowanego
świadczenia pieniężnego z tytułu umowy ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci.
Podkreślił, że choć żądanie waloryzacji znajduje bezpośrednie źródło w ustawie
(art. 3581
§ 3 k.c.), to może być jednak dochodzone przed sądem tylko dlatego, iż
powoda łączy z pozwanym umowa obligacyjna. Sąd Najwyższy wyjaśnił przy okazji,
że pojęcie „roszczenie”, użyte w art. 5051
pkt 1 k.p.c., nie może być sprowadzane
wyłącznie do roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym, lecz obejmuje każde
uprawnienie podlegające ochronie prawnej (uchwała z dnia 26 czerwca 2002 r., III
CZP 42/02, OSP 2003, nr 6, poz. 78).
Tym samym tropem poszedł Sąd Najwyższy podejmując uchwałę z dnia 20
listopada 2003 r., III CZP 77/03 (OSNC 2004, nr 7-8, poz. 109), w której przyjął, że
warunkiem uznania roszczenia za wynikające z umowy jest istnienie normatywnego
stosunku wynikania pomiędzy roszczeniem a umową. Zdaniem Sądu Najwyższego,
należy mieć na względzie sytuację, w której umowa jest normatywnym podłożem
uprawnienia, przy czym nie chodzi wyłącznie o roszczenia mające źródło w treści
umowy, ale także o roszczenia wynikające z reżimu ustanowionego przez ustawę.
Zbliżone podejście do przesłanki „wynikania roszczenia z umowy”, której
spełnienie, obok wymagania dotyczącego wartości przedmiotu sporu (umowy),
stanowi klucz do kwalifikowania spraw należących do postępowania
uproszczonego, prezentowane jest w piśmiennictwie. Ogólnie rzecz ujmując,
doktryna opowiada się za elastyczną interpretacją tej przesłanki, w kierunku
rozszerzania jej zakresu i obejmowania jej zasięgiem także tych spraw, w których
określone roszczenia dochodzone są właśnie dlatego, że strony łączy (łączyła)
umowa.
W tym stanie rzeczy nie może być wątpliwości, że sprawa o odszkodowanie z
tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego jest
sprawą o roszczenie wynikające z umowy w rozumieniu art. 5051
pkt 1 k.p.c. Dla
takiej oceny decydujące znaczenie ma stosunek wynikania zachodzący pomiędzy
roszczeniem o naprawienie szkody spowodowanej niewykonaniem lub
nienależytym wykonaniem zobowiązania umownego a umową, będącą źródłem
zobowiązania. Właśnie węzeł obligacyjny (umowa) jest normatywnym podłożem
tego roszczenia, więc fakt, że roszczenie ma swoją bezpośrednią podstawę w
przepisie ustawy (art. 471 k.c.) schodzi przy tej ocenie na plan dalszy.
Za taką wykładnią przemawiają także dalsze argumenty. Należy zwrócić
uwagę, że w świetle art. 5051
pkt 1 in medio k.p.c., sprawami wynikającymi z umów
są także sprawy wynikające z rękojmi lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z
umową sprzedaży konsumenckiej, a więc sprawy, których przedmiotem są
roszczenia wynikające bezpośrednio z ustawy, a nie z umowy (por. art. 556 i nast.
k.c. w związku art. 8 ustawy z dnia 7 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach
sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego, Dz.U. Nr 141, poz.
1176 ze zm.). W tej sytuacji, skoro sam ustawodawca zalicza niektóre roszczenia
mające swą podstawę w przepisach ustawy do roszczeń wynikających z umowy w
rozumieniu art. 5051
k.p.c. – choćby w tej umowie nie miały bezpośredniego
zakotwiczenia – to staje się jasne, że sprawy o odszkodowanie z tytułu
niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego, mające
źródło w art. 471 k.c., więc w reżimie odpowiedzialności ustawowej, tym bardziej do
tych roszczeń należą.
Z tego względu sprawa o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub
nienależytego wykonania zobowiązania umownego podlega rozpoznaniu w
postępowaniu uproszczonym, jeżeli – oczywiście – spełniony jest warunek
dotyczący wartości przedmiotu sporu.
W konsekwencji Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie.
Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Marian Kocon
Sędzia SN Bogumiła Ustjanicz
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa "F.Z.N.", sp. z o.o. w W. przeciwko
"J., K., G. – K.A. – J." sp.j. w W. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na
posiedzeniu jawnym w dniu 24 lutego 2010 r. zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu postanowieniem z dnia 13
października 2009 r.:
„Czy sprawa o zapłatę kwoty nieprzekraczającej 10 000 zł z tytułu
nienależytego wykonania zobowiązania jest sprawą o roszczenie wynikające z
umowy, w rozumieniu art. 5051
pkt 1 k.p.c. (sprawą rozpoznawaną w postępowaniu
uproszczonym)?”
podjął uchwałę:
Sprawa o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub nienależytego
wykonania zobowiązania umownego podlega rozpoznaniu w postępowaniu
uproszczonym, chyba że wartość przedmiotu sporu przekracza kwotę
określoną w art. 5051
pkt 1 k.p.c.
Uzasadnienie
Przedmiotem żądania przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością "F.Z.N."
w W. od pozwanej spółki jawnej "J., K., G. – K.A. – J." w W. jest kwota 7685 zł
tytułem odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania umowy o zastępstwo
sądowe.
Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu rozpoznał sprawę w
postępowaniu uproszczonym i wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2009 r. uwzględnił
powództwo. Przy rozpoznawaniu apelacji – również według przepisów o
postępowaniu uproszczonym – Sąd Okręgowy we Wrocławiu powziął poważne
wątpliwości, którym dał wyraz w przedstawionym do rozstrzygnięcia zagadnieniu
prawnym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W piśmiennictwie i judykaturze utrwalił się pogląd, że roszczenia wynikające z
umów – w rozumieniu art. 5051
k.p.c. – to roszczenia, które wynikają z umów w tym
sensie, że mają w nich swą przyczynę. Chodzi więc o sytuacje, w których umowa –
a nie np. ustawa, czyn niedozwolony lub inne zdarzenie – jest normatywnym
podłożem dochodzonego roszczenia, przy czym nie chodzi wyłącznie o roszczenia
mające źródło w samej umowie – w jej treści – ale także o roszczenia wynikające z
reżimu ustanowionego przez ustawę (art. 56 k.c.). Zwrócono również uwagę, że art.
5051
nie wymaga, aby umowa, z której roszczenie wynika, była zawarta przez
strony procesu (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2003 r., III
CZP 77/03, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 109 i z dnia 22 lipca 2005 r., III CZP 45/05,
OSNC 2006, nr 4, poz. 66).
Wychodząc z takich założeń, Sąd Najwyższy uznał, że do postępowania
uproszczonego należą – jeżeli wartość przedmiotu sporu odpowiada wymaganiom
przewidzianym w art. 5051
pkt 1 k.p.c. – sprawy o zasądzenie zwaloryzowanego
świadczenia pieniężnego z tytułu umowy ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci.
Podkreślił, że choć żądanie waloryzacji znajduje bezpośrednie źródło w ustawie
(art. 3581
§ 3 k.c.), to może być jednak dochodzone przed sądem tylko dlatego, iż
powoda łączy z pozwanym umowa obligacyjna. Sąd Najwyższy wyjaśnił przy okazji,
że pojęcie „roszczenie”, użyte w art. 5051
pkt 1 k.p.c., nie może być sprowadzane
wyłącznie do roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym, lecz obejmuje każde
uprawnienie podlegające ochronie prawnej (uchwała z dnia 26 czerwca 2002 r., III
CZP 42/02, OSP 2003, nr 6, poz. 78).
Tym samym tropem poszedł Sąd Najwyższy podejmując uchwałę z dnia 20
listopada 2003 r., III CZP 77/03 (OSNC 2004, nr 7-8, poz. 109), w której przyjął, że
warunkiem uznania roszczenia za wynikające z umowy jest istnienie normatywnego
stosunku wynikania pomiędzy roszczeniem a umową. Zdaniem Sądu Najwyższego,
należy mieć na względzie sytuację, w której umowa jest normatywnym podłożem
uprawnienia, przy czym nie chodzi wyłącznie o roszczenia mające źródło w treści
umowy, ale także o roszczenia wynikające z reżimu ustanowionego przez ustawę.
Zbliżone podejście do przesłanki „wynikania roszczenia z umowy”, której
spełnienie, obok wymagania dotyczącego wartości przedmiotu sporu (umowy),
stanowi klucz do kwalifikowania spraw należących do postępowania
uproszczonego, prezentowane jest w piśmiennictwie. Ogólnie rzecz ujmując,
doktryna opowiada się za elastyczną interpretacją tej przesłanki, w kierunku
rozszerzania jej zakresu i obejmowania jej zasięgiem także tych spraw, w których
określone roszczenia dochodzone są właśnie dlatego, że strony łączy (łączyła)
umowa.
W tym stanie rzeczy nie może być wątpliwości, że sprawa o odszkodowanie z
tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego jest
sprawą o roszczenie wynikające z umowy w rozumieniu art. 5051
pkt 1 k.p.c. Dla
takiej oceny decydujące znaczenie ma stosunek wynikania zachodzący pomiędzy
roszczeniem o naprawienie szkody spowodowanej niewykonaniem lub
nienależytym wykonaniem zobowiązania umownego a umową, będącą źródłem
zobowiązania. Właśnie węzeł obligacyjny (umowa) jest normatywnym podłożem
tego roszczenia, więc fakt, że roszczenie ma swoją bezpośrednią podstawę w
przepisie ustawy (art. 471 k.c.) schodzi przy tej ocenie na plan dalszy.
Za taką wykładnią przemawiają także dalsze argumenty. Należy zwrócić
uwagę, że w świetle art. 5051
pkt 1 in medio k.p.c., sprawami wynikającymi z umów
są także sprawy wynikające z rękojmi lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z
umową sprzedaży konsumenckiej, a więc sprawy, których przedmiotem są
roszczenia wynikające bezpośrednio z ustawy, a nie z umowy (por. art. 556 i nast.
k.c. w związku art. 8 ustawy z dnia 7 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach
sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego, Dz.U. Nr 141, poz.
1176 ze zm.). W tej sytuacji, skoro sam ustawodawca zalicza niektóre roszczenia
mające swą podstawę w przepisach ustawy do roszczeń wynikających z umowy w
rozumieniu art. 5051
k.p.c. – choćby w tej umowie nie miały bezpośredniego
zakotwiczenia – to staje się jasne, że sprawy o odszkodowanie z tytułu
niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego, mające
źródło w art. 471 k.c., więc w reżimie odpowiedzialności ustawowej, tym bardziej do
tych roszczeń należą.
Z tego względu sprawa o odszkodowanie z tytułu niewykonania lub
nienależytego wykonania zobowiązania umownego podlega rozpoznaniu w
postępowaniu uproszczonym, jeżeli – oczywiście – spełniony jest warunek
dotyczący wartości przedmiotu sporu.
W konsekwencji Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie.