Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 29 kwietnia 2010 r., IV CO 37/09
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego, stwierdzający w sentencji
niezgodność z Konstytucją braku określonej regulacji prawnej, nie stanowi
podstawy wznowienia postępowania przewidzianej w art. 4011
k.p.c.
Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Wojciech Katner
Sędzia SA Jan Futro
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 29
kwietnia 2010 r., na skutek skargi powoda o wznowienie postępowania
zakończonego wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2007 r. w sprawie z
powództwa Grzegorza B. przeciwko Rafałowi K. o zapłatę,
odrzucił skargę.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 28 grudnia 2006 r. Sąd Okręgowy w Siedlcach oddalił
apelację powoda Grzegorza B. od wyroku Sądu pierwszej instancji oddalającego
jego powództwo przeciwko Rafałowi K. o zasądzenie kwoty 57 090 zł tytułem
wynagrodzenia, jakie – w ocenie powoda – należało mu się jako odwołanemu
zastępcy odwołanego komornika. Sąd Okręgowy ustalił, że powód w okresie od
dnia 13 maja 2004 r. do dnia 7 czerwca 2005 r. pełnił funkcję zastępcy odwołanego
komornika rewiru III przy Sądzie Rejonowym w Siedlcach. Następnie w rewirze tym
funkcję komornika pełnił pozwany.
W dniu 4 maja 2005 r. w sprawie egzekucji należności Banku "G.", Oddziału w
S. powód wydał postanowienie o ustaleniu opłaty egzekucyjnej na kwotę 57 090 zł
w związku ze sprzedażą licytacyjną nieruchomości. Kwota ta wpłynęła na konto
rewiru kilka miesięcy po odwołaniu powoda z funkcji zastępcy komornika, gdy
funkcję komornika pełnił pozwany. Sąd Okręgowy stwierdził, że art. 63 ust. 5
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr
133, poz. 882 ze zm. – dalej: "u.k.s.e.") dotyczy wyłącznie wynagrodzenia
należnego odwołanemu komornikowi, a nie odwołanemu zastępcy odwołanego
komornika; jako wyjątek od zasady wyrażonej w art. 63 ust. 4 nie może być
wykładany rozszerzająco, nie ma więc zastosowania do odwołanego zastępcy
odwołanego komornika.
Powód w skardze kasacyjnej zarzucił naruszenie art. 63 ust. 5 w związku z art.
26 ust. 3 i 4 oraz art. 27a u.k.s.e.
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 26 września 2007 r., IV CSK 133/07 (OSNC
2008, nr 11, poz. 132) oddalił skargę. Wyjaśnił w szczególności, że ustawa o
komornikach sądowych i egzekucji nie zawiera ogólnego przepisu, który przewiduje
odpowiednie stosowanie do zastępcy komornika przepisów ustawy odnoszących
się do komornika, m. in. w zakresie wynagrodzenia zastępcy komornika, regulując
te kwestie samodzielnie i wyczerpująco w art. 63. Przepis art. 63 ust. 5 musi być
interpretowany ściśle i nie może być stosowany odpowiednio do innych sytuacji ani
osób niż w nim wskazane.
Powód wniósł, na podstawie art. 405 w związku z art. 4011
k.p.c., skargę o
wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 26
września 2007 r., IV CSK 133/07, powołując się na wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 16 czerwca 2009 r., SK 5/09 (Dz.U. Nr 105, poz. 879; OTK-
A Zb.Urz. 2009, nr 6, poz. 84), według którego art. 63 ust. 5 u.k.s.e. w zakresie, w
jakim nie przyznaje zastępcy komornika – ustanowionemu w związku z odwołaniem
albo śmiercią komornika – prawa do opłat egzekucyjnych prawomocnie przez niego
ustalonych przed jego odwołaniem, jest niezgodny z art. 64 ust. 2 w związku z art.
32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4011
k.p.c., można żądać wznowienia postępowania również w
wypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego,
na podstawie którego zostało wydane orzeczenie, z Konstytucją, ratyfikowaną
umową międzynarodową lub z ustawą. Rozważenia wymaga zatem, czy wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 czerwca 2009 r., SK 5/09, jest wyrokiem, o
którym mowa w art. 4011
k.p.c., a więc powodującym utratę mocy obowiązującej
zakwestionowanego przepisu art. 63 ust. 5 u.k.s.e. Trybunał Konstytucyjny
stwierdził, że wymieniony przepis jest niezgodny z Konstytucją w zakresie, w jakim
nie przyznaje zastępcy komornika prawa do opłat egzekucyjnych prawomocnie
przez niego ustalonych przed jego odwołaniem. Przepis ten stanowi zaś, że
odwołanemu komornikowi oraz spadkobiercom zmarłego komornika należą się
opłaty prawomocnie ustalone przed odwołaniem lub śmiercią.
Omawiany wyrok Trybunału Konstytucyjnego został sformułowany jako tzw.
wyrok zakresowy (częściowy). Takie wyroki charakteryzują się tym, że kwestionuje
się w nich zgodność z Konstytucją określonego przepisu nie w całości, ale tylko w
określonej części, co w pozostałej części pozwala utrzymać ich moc obowiązującą.
Co do zasady zasługują one na aprobatę, gdyż wyłączają powstanie luki w prawie
w wypadku ewentualnego zakwestionowania przepisu w całości i związanej z tym
utraty jego mocy obowiązującej. Jednakże niektóre wyroki formalnie zakresowe
przybierają postać tzw. wyroków interpretacyjnych albo prawotwórczych.
W pierwszym wypadku Trybunał Konstytucyjny kwestionuje zgodność z Konstytucją
określonej wykładni kwestionowanego przepisu, a w drugim brak określonej
regulacji prawnej.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 czerwca 2009 r., SK 5/09, jest
bez wątpienia tzw. wyrokiem prawotwórczym; nie stwierdził on niezgodności z
Konstytucją art. 63 ust. 5 u.k.s.e., a w konsekwencji oczywiście nie spowodował
utraty mocy obowiązującej tego przepisu. Z rozważanego wyroku wynika natomiast
w pełni trafny wniosek, że art. 63 ust. 5 u.k.s.e. powinien odnosić się również do
odwołanego zastępcy odwołanego komornika. W ocenie Trybunału
Konstytucyjnego, niezgodny z Konstytucją jest brak stosownej regulacji prawnej w
tym zakresie.
Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 17 grudnia 2009 r.,
III PZP 2/09 (OSNC 2010, nr 7-8, poz. 97) przyjął, że orzeczenie Trybunału
Konstytucyjnego, stwierdzające w sentencji niezgodność z Konstytucją określonej
wykładni aktu normatywnego, które nie powoduje utraty mocy obowiązującej
przepisu, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania przewidzianej w art.
4011
k.p.c. Uchwała ta, której została nadana moc zasady prawnej, wprost
dotycząca tzw. wyroków interpretacyjnych, powinna być odniesiona również do tzw.
wyroków prawotwórczych, a więc stwierdzających niezgodność z Konstytucją
"pominięć ustawodawczych", takie bowiem wyroki nie powodują utraty mocy
obowiązującej zakwestionowanych przepisów, ale sprawiają jedynie, że
ustawodawca powinien dokonać stosownej ich nowelizacji.
Należy poza tym podkreślić, że wyrok prawotwórczy Trybunału
Konstytucyjnego może w określonych sytuacjach przybierać postać wyroku
interpretacyjnego i odwrotnie, sentencja bowiem wyroku z dnia 16 czerwca 2009 r.,
SK 5/09, mogłaby być również tak sformułowana, iż art. 63 ust. 5 u.k.s.e.,
rozumiany w ten sposób, że nie przyznaje zastępcy komornika – ustanowionemu w
związku z odwołaniem albo śmiercią komornika – prawa do opłat egzekucyjnych
prawomocnie przez niego ustalonych przed jego odwołaniem, jest niezgodny z art.
64 ust. 2 w związku z art. 32 ust. 1 i art. 2 Konstytucji. Dokonanie przez Trybunał
Konstytucyjny wyboru formuły wyroku interpretacyjnego albo prawotwórczego
zależy w istocie od tego, której władzy działalność chce on negatywnie ocenić:
władzy sądowniczej w związku z dokonaniem nietrafnej wykładni poprawnie
sformułowanego przepisu prawa, czy władzy ustawodawczej w związku z
wprowadzeniem do systemu prawa przepisu, który nietrafnie nie zawiera określonej
regulacji.
Z powodu niedopuszczalności skargi o wznowienie postępowania orzeczono
zatem, jak w sentencji (art. 410 § 1 k.p.c.).