Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 628/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z powództwa (...) Spółki Cukrowej - Spółki Akcyjnej w T.
przeciwko Skarbowi Państwa - Izbie Celnej w S.
oraz Izbie Celnej w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 21 maja 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 maja 2009 r., sygn. akt I ACa (…),
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanego na rzecz powódki 3.600 (trzy
tysiące sześćset) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 1 czerwca 2005 r. uwzględnił powództwo
Cukrowni „O.(...)” S.A. w O. o zasądzenie od Skarbu Państwa Izby Celnej w S. i Izby
Celnej w W. odszkodowania w kwocie 3 162 271,50 zł z ustawowymi odsetkami od dnia
14 lutego 2003 r. i kosztami procesu za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariuszy
Urzędu Celnego w S., którzy przy wykonywaniu powierzonych im czynności
poświadczyli, w zamian za korzyść majątkową, nieprawdę w dokumentach celnych o
dokonaniu eksportu cukru, który faktycznie nie nastąpił.
Sąd Okręgowy ustalił, że powódka na podstawie zawartej w dniu 8 października
1998 r. umowy komisu zleciła M. M. sprzedaż eksportową cukru. W umowie tej komisant
przyjął na siebie odpowiedzialność za dokonanie odprawy celnej. Według uzgodnień
stron, rozliczenie pomiędzy nimi miało nastąpić po dostarczeniu komitentowi przez
komisanta dokumentów eksportowych VAT i SAD. W okresie od 19 do 29 października
1988 r. M. M. wystawił 22 faktury eksportowe na sprzedaż 550 ton cukru białego
importerowi holenderskiemu za sumę 577.675 zł. Cukier ten w rzeczywistości nie został
wywieziony za granicę. Dokumenty mające potwierdzić jego eksport (SAD oraz
ewidencja towarów wyprowadzonych z polskiego obszaru celnego) zostały sfałszowane
przez funkcjonariuszy Urzędu Celnego w S. Oddział w K. W związku z powyższym,
Inspektor Kontroli Skarbowej w Urzędzie Kontroli Skarbowej w Ł. decyzjami z dnia 27
czerwca 2001 r. określił wobec powódki opłatę sankcyjną w wysokości 100 % wartości
cukru sprzedanego po cenie niższej od ceny minimalnej w łącznej kwocie 940.500 zł i
ustalił odsetki od tej należności w kwocie 471.100,60 zł oraz opłatę sankcyjną z tytułu
wprowadzenia cukru ponad limit w ramach kwoty A w II i III kwartale 1999 r. w kwocie
940.500 zł z odsetkami w wysokości 255.054,20 zł. Decyzjami Inspektora Kontroli
Skarbowej w Ł. powódka obciążona została 7 % podatkiem VAT za miesiące czerwiec
i grudzień 1997 r. oraz luty – kwiecień 1998 r., dodatkowym zobowiązaniem
podatkowym z tytułu podatku VAT za powyższe miesiące oraz odsetkami za zwłokę –
łącznie kwotą 555.116,70 zł. Powódka uregulowała należności wynikające
z powyższych decyzji w łącznej kwocie 3.162.271,50 zł.
Oceniając tak ustalony stan faktyczny, Sąd Okręgowy uznał, że spełnione zostały
określone w art. 415 w zw. z art. 417 k.c. przesłanki odpowiedzialności
odszkodowawczej pozwanego Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną powódce przez
3
niezgodne z prawem działanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Powódka została
obciążona należnościami publicznoprawnymi z uwagi na to, że wbrew jej wyraźnej woli
cukier nie został wyeksportowany. Gdyby nie niezgodne z prawem działanie
funkcjonariuszy Urzędów Celnych w W. oraz w S. (stwierdzone prawomocnym
skazującym wyrokiem sądu karnego), powódka nie pozostawałaby w błędnym
przekonaniu, że cukier nie został wyeksportowany, a w konsekwencji zastosowałaby
wymagane stawki cenowe i podatkowe, unikając w ten sposób szkody w postaci
nałożonych na nią sankcji.
Sąd Apelacyjny, na skutek apelacji strony pozwanej, wyrokiem z dnia 15 marca
2006 r., zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że oddalił powództwo
przyjmując, iż nie ma podstaw do uznania, że doznany przez powódkę uszczerbek
majątkowy spowodowany został działaniem funkcjonariuszy przy wykonywaniu
powierzonych im czynności oraz że pomiędzy tym uszczerbkiem a opisanym działaniem
zachodzi adekwatny związek przyczynowy. Funkcjonariusze celni realizowali tylko cel
osobisty obliczony na uzyskanie korzyści majątkowej. Poświadczając fikcyjny eksport,
nie realizowali żadnych działań powierzonych im przez państwo. Uprawiali natomiast -
przy sposobności wykonywania powierzonych im czynności - przestępczy proceder.
Powódka została obciążona dodatkowymi należnościami z uwagi na to, że wprowadziła
na rynek krajowy cukier ponad ustalony limit i w cenie niższej od minimalnej. Działanie
to miało charakter uprzedni w stosunku do czynności podjętych przez funkcjonariuszy
celnych. Nieuzasadniony jest więc wniosek, że gdyby nie działanie urzędników celnych,
nie byłoby podstaw do nałożenia na powódkę sankcji finansowych.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi kasacyjnej powódki, wyrokiem z dnia 15
marca 2007 r. uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego i przekazał sprawę temu Sądowi do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego. Sąd
Najwyższy wskazał, że art. 417 k.c. nie zawiera przesłanki normatywnej w postaci „celu
działania” funkcjonariusza, a zatem wystarczającą przesłanką jego zastosowanie jest
istnienie normalnego związku przyczynowego między szkodą a wyrządzającym ją
zachowaniem funkcjonariusza, mieszczącym się w pojęciu „wykonywania powierzonej
mu czynności”. Odróżnienie, czy szkoda została wyrządzona „przy wykonywaniu”, czy
tylko „przy okazji wykonywania” czynności powierzonych funkcjonariuszowi wymaga
zatem sięgnięcia do kryteriów obiektywnych i zbadania, czy z tego punktu widzenia
działanie funkcjonariuszy strony pozwanej nosiło, czy nie, znamiona wykonywania
powierzonych im czynności. Sąd Najwyższy wskazał na potrzebę dokonania oceny, czy
4
funkcjonariusze celni, podejmując w tak licznej grupie działania przestępcze, nie
wykorzystali niedociągnięć organizacyjnych, bądź też braku właściwego nadzoru oraz
kontroli zapobiegających nadużyciom i korupcji, bowiem odpowiedzialność Skarbu
Państwa na podstawie art. 417 § 1 k.c. mogą uzasadniać też konkretne zaniedbania
funkcjonariuszy państwowych w zakresie nadzoru.
Sąd Najwyższy uznał również za uzasadniony kasacyjny zarzut naruszenia art.
417 § 1 w zw. z art. 361 § 1 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie, w wyniku dokonania
przez Sąd Apelacyjny wadliwej oceny związku przyczynowego pomiędzy działaniem
funkcjonariuszy pozwanego, a doznaną przez powódkę szkodą. Stwierdził, że wyrażając
stanowisko w tej kwestii Sąd Apelacyjny nie odniósł się do argumentacji strony
powodowej wskazującej na to, że gdyby nie przedstawiono jej dokumentacji celnej
potwierdzającej wywóz cukru za granicę, to podjęłaby działania w celu uniknięcia opłat
sankcyjnych i obciążenia podatkiem VAT sprzedając cukier za granicą za
pośrednictwem innego komisanta, bądź też wprowadzając go na rynek krajowy z
zastosowaniem 7% stawki VAT, ceny wyższej od minimalnej oraz stosując się do limitu
A. Wskazał, że podjęcie takich środków zaradczych przez racjonalnie działającego
przedsiębiorcę wydaje się oczywiste, nie można zatem podzielić zapatrywania, iż
poniesione przez powódkę ciężary stanowiły prostą konsekwencję faktu, że cukier nie
został wyeksportowany, lecz wprowadzony na rynek krajowy.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 4
października 2007 r. oddalił apelację strony pozwanej i orzekł o kosztach postępowania
apelacyjnego. Stwierdził, że strona pozwana ponosi na podstawie art. 417 k.c.
odpowiedzialność za przestępcze działania funkcjonariuszy celnych podjęte przez nich
przy wykonywaniu, a nie przy sposobności wykonywania powierzonych im czynności.
Uznał, że pomiędzy tymi działaniami a wywiedzioną przez powoda szkodą zachodzi
normalny związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. Wskazał, że obowiązek
uiszczenia przez powoda opłaty sankcyjnej wynikał z art. 4 ust. 5 i 6 oraz art. 10 ust. 3
ustawy z dnia 28 sierpnia 1994 r. o regulacji rynku cukru i przekształceniach
własnościowych (Dz. U. Nr 98, poz. 473 ze zm.), w myśl których producenci cukru
wprowadzający na rynek krajowy cukier ponad limit ustalony na podstawie art. 4 ust. 1,
3 i 4 są zobowiązani do wnoszenia takich opłat w wysokości 100% wartości
sprzedanego cukru na rynku krajowym ponad limit i opłaty te zobowiązani są uiścić w
terminie 14 dni od daty wprowadzenia cukru na rynek krajowy. Podobnie, zgodnie z art.
15 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku
5
akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.), na stronie powodowej spoczywał obowiązek
uiszczenia podatku VAT w wysokości 7%, od którego obrót cukrem był zwolniony tylko
wówczas, gdy cukier sprzedawany został za granicą. W ocenie Sądu Apelacyjnego,
jedynie z powodu przestępczych działań funkcjonariuszy celnych oraz nieuczciwego
komisanta powód został wprowadzony w błędne przekonanie, że cukier
wyeksportowano za granicę, a więc nie wszedł na rynek krajowy. Gdyby nie
poświadczenie nieprawdy przez funkcjonariuszy celnych wiedziałby, że towar nie został
wywieziony za granicę i jako racjonalnie działający przedsiębiorca podjąłby kroki
zaradcze w celu uniknięcia opłat sankcyjnych i podatku VAT: być może sprzedałby
cukier za granicę za pośrednictwem innego komisanta albo sprzedałby cukier w kraju
z zastosowaniem 7% podatku VAT oraz ceny wyższej niż minimalna i stosując limit A. Z
uwagi zaś na poświadczenie nieprawdy przez funkcjonariuszy celnych, którzy pomogli
nieuczciwemu komisantowi ukryć fakt pozostawienia cukru w kraju, powód zobowiązany
był do uiszczenia opłat sankcyjnych oraz odsetek od nich, podobnie jak podatku VAT i
odsetek za opóźnienie w jego uiszczeniu. Co do podatku Sąd Apelacyjny wskazał, że z
umowy komisu łączącej stroną powodową i M. M. wynika, iż komisant zobowiązał się
sprzedać towar na rachunek komitenta, a zatem do zapłaty podatku VAT zobowiązany
był powód. Wskutek niesumienności komisanta oraz rażąco nagannego zachowania
funkcjonariuszy celnych sprzedaż cukru nastąpiła na rynku krajowym, co wiązało się z
obciążeniem tej transakcji podatkiem VAT. W ocenie Sądu Apelacyjnego, to właśnie
rażąco naganne zachowanie funkcjonariuszy celnych oraz komisanta, odpowiadających
solidarnie, doprowadziło do bezzasadnego obciążenia strony powodowej podatkiem
VAT i opłatami sankcyjnymi w kwocie dochodzonej w niniejszej sprawie. Sprzedaż cukru
na rynku krajowym nastąpiła bowiem wskutek potwierdzenia fikcyjności obrotu towaru
celnego przez funkcjonariuszy pozwanego.
Sąd Apelacyjny nie znalazł także podstaw do zastosowania w sprawie art. 362
k.c., podzielając w tym zakresie stanowisko strony powodowej. Stwierdził, że strona
pozwana nie określiła stopnia ewentualnego przyczynienia powoda, uznał też, że nie ma
podstaw do oceny, iż powód przyczynił się do powstania szkody zawierając umowę
komisu z nierzetelnym komisantem i przenosząc na niego własność cukru. Do
powstania szkody doszło wskutek nieuczciwego działania komisanta w powiązaniu
z przestępczymi działaniami funkcjonariuszy celnych.
Na skutek skargi kasacyjnej pozwanej Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 30
października 2008 r. uchylił wyrok Sadu Apelacyjnego i przekazał sprawę temu Sądowi
6
do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy zauważył, że z odpowiedzialności
solidarnej sprawcy, podżegacza i pomocnika (art. 422 k.c. w związku z art. 441 § 1 k.c.)
nie wynika, że wszyscy oni odpowiadają za tę samą szkodę. Każdy z nich odpowiada
tylko za szkodę pozostającą w normalnym związku przyczynowym z jego czynem
niedozwolonym, a nie także z czynem niedozwolonym innej osoby, będącej w
rozumieniu art. 422 k.c. współsprawcą. Jeżeli zatem czyn niedozwolony funkcjonariuszy
celnych, za których na podstawie art. 417 k.c. ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa,
polegał na poświadczeniu nieprawdy o dokonaniu przez M. M. eksportu cukru, który
faktycznie nie nastąpił, a więc na ukryciu faktu pozostawienia cukru w kraju, to pozwany
Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność jedynie za szkodę wyrządzoną przez ten czyn,
to jest za szkodę pozostającą w normalnym związku przyczynowym (art. 361 § 1 k.c.) z
ukryciem faktu nie dokonania eksportu cukru i pozostawienia go w kraju. Nie odpowiada
natomiast za szkodę pozostającą w normalnym związku przyczynowym z czynem
popełnionym przez M. M., polegającym na sprzedaży cukru w kraju. W rozpoznawanej
sprawie obowiązek uiszczenia opłat sankcyjnych i podatku VAT powstał dlatego, że
cukier nie opuścił polskiego obszaru celnego, a nie opuścił go dlatego, że został
sprzedany w kraju przez nieuczciwego komisanta. Obowiązek uiszczenia przez powoda
tych opłat i podatku powstałby także wówczas, gdyby funkcjonariusze celni zachowali
się prawidłowo i odmówili poświadczenia nieprawdy na dokumentach celnych.
Inna ocena w tym przedmiocie może natomiast dotyczyć szkody w postaci
obowiązku uiszczenia przez powoda odsetek od opłat sankcyjnych i podatku VAT, które
nałożone zostały dlatego, że obowiązek zapłaty opłat sankcyjnych powstał w ciągu 14
dni od daty wprowadzenia cukru do obrotu, a podatku w chwili sprzedaży cukru w kraju,
zaś decyzje administracyjne ustalające obowiązek uiszczenia tych opłat i podatku oraz
odsetek zapadły dopiero w dniu 27 czerwca 2001 r. Skoro czyn niedozwolony
funkcjonariuszy celnych polegał na poświadczeniu nieprawdy o eksporcie cukru, a więc
pozwalał na ukrycie nie dokonania eksportu i sprzedaży cukru w kraju, to niezbędne jest
rozważenie, czy zachodzi normalny związek przyczynowy między takim czynem
niedozwolonym funkcjonariuszy celnych a szkodą powoda polegającą na konieczności
uiszczenia odsetek od opłat sankcyjnych i odsetek od podatku za okres między datą
powstania obowiązku ich uiszczenia a datą wydania decyzji administracyjnych w tym
przedmiocie.
Sąd Najwyższy odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 362 k.c. stwierdził -
odwołując się do stanowiska Sądy Najwyższego wyrażonego w wyroku z 23 stycznia
7
2007 r., III CSK 338/06 (OSNC 2007, nr 12, poz. 187) - że skoro podmioty wskazane w
art. 417, 429, 430 lub 474 k.c. ponoszą ryzyko wyrządzenia szkody drugiej osobie, to
tym bardziej uzasadnione jest stanowisko, że podmioty te ponoszą odpowiedzialność za
ryzyko wyrządzenia szkody samemu sobie. Z uwagi na to, że w rozpoznawanej sprawie
chodzi o odpowiedzialność strony pozwanej z tytułu czynu niedozwolonego, ewentualne
przyczynienie się poszkodowanego powoda wynikające z zawarcia umowy komisu z
nieuczciwym komisantem może być rozważane na gruncie art. 429 k.c. Prawidłowa
ocena tego zarzutu będzie jednak możliwa dopiero po określeniu za jaką szkodę ponosi
odpowiedzialność strona pozwana. Dopiero bowiem wówczas będzie możliwe
stwierdzenie, czy ewentualne zaniedbania powoda w ocenie kwalifikacji i uczciwości
oraz w wyborze osoby komisanta M. M., pozostawały w normalnym związku
przyczynowym ze szkodą, za którą odpowiada strona pozwana. Rozważenia będzie
także wymagało, czy czyn niedozwolony funkcjonariuszy celnych, za który odpowiada
pozwany Skarb Państwa nie utrudnił stronie powodowej, przez ukrycie niedozwolonych
działań komisanta, dokonania we właściwym czasie jego oceny. Sąd Najwyższy
podkreślił, że dopiero ustalenie i rozważenie tych okoliczności umożliwi prawidłową
ocenę, czy strona powodowa przez niewłaściwy wybór komisanta przyczyniła się do
szkody, za którą odpowiedzialność ponosi strona pozwana.
Wyrokiem zaskarżonym skarga kasacyjną Sąd Apelacyjny zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w ten sposób, że zasądził od pozwanego Skarbu Państwa – Izby Celnej w
S. i Izby Celnej w W. na rzecz powódki (...) Spółki Cukrowej Spółki Akcyjnej w T. kwotę
938.822,90 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 lutego 2003 r., oddalił powództwo
oraz apelację w pozostałej części i orzekł o kosztach procesu.
Sąd Apelacyjny uznał, że pomiędzy wskazywaną przez powódkę szkodą
w postaci uiszczonych opłat sankcyjnych i podatku VAT a poświadczeniem przez
funkcjonariuszy przez funkcjonariuszy nieprawdy o dokonaniu eksportu cukru nie
zachodzi normalny związek przyczynowy. Oczywistym jest jednak, że bez wystawienia
fikcyjnych dokumentów celnych nie mogłoby powstać usprawiedliwione – wynikające z
urzędowych dokumentów - przekonanie powoda o dokonaniu eksportu cukru. Powódka
dowiedziała się o bezprawnym działaniu funkcjonariuszy z decyzji Inspektora Kontroli z
dnia 27 czerwca 2001 r. Nie miał on zatem możliwości uniknięcia zapłaty odsetek od
nałożonych na niego zobowiązań. W tym zakresie szkoda powódki jest normalnym
następstwem działania funkcjonariusz strony pozwanej.
8
Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do przypisania powodowi winy w wyborze
komisanta (art. 429 k.c.). Stwierdził przy tym, że powód powierzył wykonanie czynności
podmiotom posiadającym uprawnienie do eksportowej sprzedaży cukru. W toku
realizacji umowy nie wystąpiły jakiekolwiek okoliczności, które nakazywałyby dokonanie
sprawdzenia rzetelności kontrahenta i ewentualne rozwiązanie umowy. Nie można
zatem przyjąć, że powódka przyczyniła się do powstania szkody w rozumieniu art. 362
k.c.
Wyrok Sądu Apelacyjnego, w części oddalającej apelację ponad zasądzoną
kwotę 469.411,45 zł, zaskarżyła skargą kasacyjną strona pozwana. Powołując się na
podstawę określoną w art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. podniosła zarzut naruszenia art. 362 k.c.
przez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że powód nie przyczynił
się do powstanie szkody. W konkluzji wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i
wydanie orzeczenia co do istoty sprawy uwzględniającego powództwo do kwoty
469.411,45 zł z ustawowymi odsetkami od 14 lutego 2003 r.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie
na jej rzecz od strony pozwanej kosztów postępowania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważyło następuje:
Podnosząc zarzut niewłaściwego zastosowania przez Sąd Apelacyjny art. 362
k.c. skarżąca wyraziła zapatrywanie, że Sąd ten rozważył kwestię przyczynienia się
powódki do powstania szkody wynikającej z obowiązku zapłaty odsetek od opłat
sankcyjnych i podatku VAT jedynie w płaszczyźnie art. 429 k.c. Tymczasem, skoro w
rozpoznawanej sprawie kontrahenci powoda naruszyli zarówno obowiązki powszechne,
jak również obowiązku umowne, ocena przyczynienia się winna zostać dokonana
przede wszystkim w płaszczyźnie art. 474 k.c.
Odnosząc się do tak skonstruowanego zarzutu stwierdzić należy, że nie mógł on
odnieść zamierzonego skutku. W motywach wyroku z dnia 20 października 2008 r. Sąd
Najwyższy stwierdził wyraźnie, że w rozpoznawanej sprawie chodzi o odpowiedzialność
strony pozwanej z tytułu czynu niedozwolonego. W związku z powyższym wskazał, że w
takim przypadku ewentualne przyczynienie się powódki wynikające z zawarcia umowy
komisu z nieuczciwym komisantem podlega rozważeniu na gruncie art. 429 k.c., co
wymaga odniesienia się do dokonanego przez nią wyboru komisanta oraz ewentualnych
zaniedbań w ocenie jego kwalifikacji i uczciwości.
Nie ulega wątpliwości, że taka wykładnia art. 362 k.c., dokonana na użytek
rozpoznawanej sprawy, nawiązuje do prezentowanego w orzecznictwie Sądu
9
Najwyższego stanowiska, zgodnie z którym przyczynienie się poszkodowanego do
szkody podlega ocenie z uwzględnieniem podstawy odpowiedzialności sprawcy szkody.
W myśl tego zapatrywania – najkrócej rzecz ujmując - jeżeli sprawca szkody odpowiada
na zasadzie winy do przyjęcia przyczynienia się poszkodowanego konieczne jest
stwierdzenie winy także po jego stronie, natomiast w wypadku odpowiedzialności na
zasadzie ryzyka, wystarczająca jest obiektywna nieprawidłowość zachowania
poszkodowanego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 1998 r., II
UKN 298/98, OSNAPUS 1999, nr 21, poz. 698; z dnia 16 września 2003 r., IV CKN
481/01, niepubl.; z dnia 3 sierpnia 2006 r., IV CSK 118/06, niepubl.).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego prezentowany jest również pogląd
odmienny, wskazujący na kauzalny charakter konstrukcji przyczynienia się. Według tego
stanowiska, przyczynienie się jest kategoria obiektywną, którą należy rozpatrywać tylko
w ramach adekwatnego związku przyczynowego w ujęciu art. 361 k.c.(por. wyroki Sądu
Najwyższego: z dnia 10 stycznia 1970 r., II CR 624/69, OSNCP 1970, nr 9, poz. 163; z
dnia 21 października 1971 r., I CR 465/71, niepubl.; z dnia 3 czerwca 1974 r., II CR
786/73, niepubl.; z dnia 7 marca 1974 r., I CR 7/74, OSPiKA 1975, nr 5, poz. 103; z dnia
15 marca 1976 r., IV CR 68/76, OSNCP 1977, nr 1 poz. 12; z dnia 29 października 2008
r., IV CSK 228/08, OSNC-ZD 2009, nr 3, poz. 66).
Nie przesadzając trafności żadnego z tych zapatrywań zauważyć należy,
że zgodnie z art. 39820
zdanie pierwsze k.p.c., sąd, któremu sprawa została przekazana,
związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Sąd Najwyższy. Zasada ta
obowiązuje nie tylko sąd, ale i strony, które nie mogą skutecznie oprzeć skargi
kasacyjnej - od wyroku wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy - na podstawach
sprzecznych z wykładnią prawa dokonana przez Sąd Najwyższy. Skoro więc Sąd
Najwyższy uznał już, że kwalifikacja ewentualnego przyczynienia się powódki do
powstania szkody wymagała oceny w płaszczyźnie podstawy odpowiedzialności
sprawcy szkody i jako podstawę tę wskazał art. 429 k.c., to Sąd Apelacyjny nie mógł
dokonać wykładni art. 362 k.c. w sposób odmienny i przyjąć – jak oczekiwał tego
skarżący – że przyczynienie to winno być rozważone wyłącznie przez pryzmat art. 474
k.c.
Podniesiony w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 362 k.c. musi być więc
uznany za próbę polemiki z wykładnią tego przepisu dokonaną przez Sąd Najwyższy w
orzeczeniu kasatoryjnym z dnia 20 października 2008 r., co – w świetle art. 39820
k.p.c. -
jest niedopuszczalne.
10
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
orzekł, jak w sentencji.