Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 5/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 1 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Halina Kiryło (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z wniosku K. N.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 1 czerwca 2010 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 2 kwietnia 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanego na rzecz
wnioskodawcy kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny – III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z
dnia 2 kwietnia 2009 r. oddalił apelację ZUS od wyroku Sądu Okręgowego z dnia
24 lipca 2008 r. umarzającego (w pkt I) postępowanie odwoławcze w części
uregulowanej decyzją organu rentowego z dnia 14 maja 2008 r., zmieniającego (w
pkt II) decyzję organu rentowego z dnia 31 grudnia 2007 r. w ten sposób, że
2
przyznał ubezpieczonemu K. N. prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych
warunkach, poczynając od dnia 1 maja 2007 r.
W sprawie tej ustalono, że ubezpieczony K. N., urodzony się dnia 8 marca
1947 r., pracował w Zakładach Obrotu Zbożami Importowanymi i Eksportowanymi
„PZZ" […], na stanowisku kierownika statku zmianowego od 1 października 1972 r.
do 31 maja 1980 r., w tym od 3 kwietnia 1975 r. do 31 maja 1980 r. korzystał z
urlopu bezpłatnego. Podejmował wówczas zatrudnienie na statkach zagranicznych
armatorów za pośrednictwem jednostki kierującej, Przedsiębiorstwa Handlu
Zagranicznego Polservice Sp. z o.o. w Warszawie. W okresach od 1 kwietnia 1975
r. do 30 kwietnia 1976 r., od 7 lipca 1976 r. do 23 listopada 1977 r., od 1 stycznia
1978 r. do 20 sierpnia 1978 r., od 1 listopada 1978 r. do 26 sierpnia 1980 r., od 21
kwietnia 1988 r. do 14 stycznia 1989 r., od 8 maja 1989 r. do 27 czerwca 1989 r. i
od 23 lutego 1990 r. do 17 czerwca 1990 r. stale w pełnym wymiarze czasu pracy
wykonywał prace na statkach morskich w żegludze międzynarodowej lub w polskim
ratownictwie okrętowym jako pracownik wpisany na listę członków załogi tych
statków. W okresach od 11 października 1999 r. do 29 października 1999 r., od 2
lutego 2000 r. do 19 września 2000 r., od 28 kwietnia 2001 r. do 30 listopada 2001
r., od 9 kwietnia 2002 r. do 29 lipca 2002 r., od 27 października 2002 r. do 1
kwietnia 2003 r., od 4 lipca 2003 r. do 29 października 2003 r., od 12 kwietnia 2004
r. do 24 sierpnia 2004 r., od 10 czerwca 2005 r. do 30 czerwca 2005 r., od dnia 23
września 2005 r. do dnia 11 stycznia 2006 r., od 19 kwietnia 2006 r. do 19 lipca
2006 r. oraz od 23 października 2006 r. do 26 stycznia 2007 r. podlegał
dobrowolnemu ubezpieczeniu społecznemu w związku z wykonywaniem pracy na
statkach morskich w żegludze międzynarodowej. Na każdy rejs ubezpieczony
zawiera odrębny kontrakt o pracę.
Ubezpieczony posiada świadectwa pracy stwierdzające pracę w warunkach
szczególnych wystawione przez: Polskie Linie Oceaniczne S.A. w Gdyni za okres
od 16 października 1967 r. do 30 września 1969 r., Zarząd Morskiego Portu Gdynia
S.A. za okres od 7 października 1969 r. do 30 września 1972 r., PKN Orlen S.A. za
okres od 16 września 1981 r. do 20 kwietnia 1990 r. i Polservice Sp. z o.o. w
Warszawie za okres od 23 lutego 1990 r. do 17 czerwca 1990 r., w których
3
wykonywał pracę na statkach morskich pracę w charakterze asystenta
pokładowego, kierownika statku, I oficera, II oficera lub starszego oficera.
W dniu 30 maja 2007 r. ubezpieczony złożył wniosek o wcześniejszą
emeryturę. Decyzją z dnia 31 grudnia 2007 r. organ rentowy odmówił mu
przyznania tego prawa w związku z niespełnieniem warunku posiadania
wymaganego okresu zatrudnienia w wymiarze 25 lat, w tym co najmniej 15 lat
pracy w szczególnych warunkach. Organ uznał za udowodnione łącznie 22 lata, 8
miesięcy i 13 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 11 lat ,10 miesięcy
i 9 dni pracy w szczególnych warunkach, wymienionej w wykazie „A”
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 ze zm., zwanego dalej
rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.). Organ nie uwzględnił do
okresów pracy w szczególnych warunkach pracy wykonywanej za granicą u
pracodawców zagranicznych za pośrednictwem „Polservice" Sp.z o.o. przed 1
stycznia 1990 r., jak również okresów od 11 października 1999 r. do 28 lutego 2008
r., w których ubezpieczony pracował na statkach morskich w żegludze
międzynarodowej na podstawie kontraktów zawieranych z zagranicznymi
armatorami i opłacał składki na dobrowolne ubezpieczenie społeczne w Polsce.
Tych ostatnich okresów nie uznano też za okresy składkowe.
Decyzją z dnia 14 maja 2008 r. organ rentowy zmienił decyzję z dnia 31
grudnia 2007 r. w zakresie uznanych za udowodnione okresów składkowych i
nieskładkowych, doliczając do nich okresy opłacenia składki na dobrowolne
ubezpieczenie, co sprawiło, że uznał 31 lat ,1 miesiąc i 4 dni okresów
składkowych.
Po rozpoznaniu odwołania ubezpieczonego, Sąd Okręgowy umorzył
postępowanie odwoławcze dotyczące decyzji z dnia 14 maja 2008 r. oraz zmienił
decyzję z dnia 31 grudnia 2007 r., przyznając ubezpieczonemu prawo do
wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, poczynając od
dnia 1 maja 2007 r. Nie wdając się w ocenę możliwości uwzględnienia do stażu
pracy w szczególnych warunkach okresów pracy na statkach zagranicznych przed
dniem 1 stycznia 1990 r., Sąd ten zaliczył do pracy w szczególnych warunkach
4
okresy od 11 października 1999 r. do 28 lutego 2008 r., w których ubezpieczony
wykonywał pracę na statkach morskich w żegludze międzynarodowej na podstawie
kontraktów zawieranych z zagranicznymi armatorami za pośrednictwem Polservice
Sp. z o.o., za które dokonał dobrowolnego zgłoszenia i opłacał składki na
ubezpieczenia społeczne w Polsce. Do okresu pracy w szczególnych warunkach
wymaganego w § 4 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. wliczył okresy
wykonywania za granicą u zagranicznych pracodawców prac wymienionych w
wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia jako okresy składkowe w
rozumieniu art. 6 ust. 1 lub art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.
U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 ze zm., zwanej dalej ustawą o emeryturach i rentach).
W okresach od 11 października 1999 r. do 28 lutego 2008 r. były opłacane składki
na ubezpieczenie społeczne w Polsce i organ rentowy ostatecznie uwzględnił je
jako okresy składkowe. Ponadto organ rentowy nie kwestionował faktu
wykonywania w tych okresach pracy członka załóg pływających na statkach
morskich w żegludze międzynarodowej, nie było więc żadnych przeszkód aby
uwzględnić je jako okresy wykonywania przez ubezpieczonego pracy w
szczególnych warunkach. Wynoszą one łącznie 3 lata, 3 miesiące i 8 dni pracy,
zatem wraz z uznanymi 11 latami, 10 miesiącami i 9 dniami okresów pracy w
szczególnych warunkach ubezpieczony udowodnił wymagany okres 15 lat. Ponadto
Sąd Okręgowy podkreślił, że Spółka Polservice od 1 stycznia 1986 r. opłacała za
ubezpieczonego składki na ubezpieczenie społeczne, dlatego okresy
zamustrowania ubezpieczonego przypadające po tej dacie powinny być przez
organ rentowy uwzględnione „bez niepotrzebnego sporu”.
Sąd Apelacyjny oddalił apelację organu rentowego uznając, że wobec
pobierania przez organ rentowy składek na ubezpieczenie społeczne
wnioskodawcy i Fundusz Pracy w trybie art. 48 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o
zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (Dz. U. z 2003 r. nr 58, poz. 514 ze zm.),
a następnie po jej uchyleniu, art. 86 i art. 107 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r.
promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. nr 69, poz. 415 ze
zm.) kwestionowanie okresów od 11 października 1999 r. do 28 lutego 2008 r.
było całkowicie bezzasadne. Ponadto okresy pracy u armatorów zagranicznych na
5
podstawie skierowania Polservice od 1 kwietnia 1975 r. do 27 czerwca 1989 r.,
łącznie przez 5 lat, 9 miesięcy i 18 dni, również były okresami zatrudnienia w
szczególnych warunkach.
W skardze kasacyjnej organ rentowy zarzucił naruszenie przepisów prawa
materialnego, w szczególności: 1/ art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w
związku z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.,
zwanej dalej ustawą systemową) przez błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie polegające na przyjęciu, że ubezpieczony nabył prawo do emerytury,
będąc pracownikiem zatrudnionym w warunkach szczególnych, w wieku niższym
niż określony w art. 27 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, 2/ § 1 - 4
rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe
zastosowanie polegające na bezpodstawnym uznaniu, że ubezpieczony legitymuje
się wymaganym 15 - letnim stażem pracy w szczególnych warunkach, wliczając do
stażu pracy w warunkach szczególnych okres opłacania przez niego dobrowolnych
składek z tytułu zatrudnienia na statkach armatorów zagranicznych.
Okolicznością uzasadniającą przyjęcie skargi do rozpoznania jest
występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego oraz potrzeba wykładni
przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości, a mianowicie: „czy w świetle
przepisu art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS,
zgodnie z którymi ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1.01.1948 r., będącym
pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1
ustawy, możliwe i uprawnione jest zaliczanie do okresu pracy w szczególnych
warunkach okresów, za które ubezpieczony opłacał składki na dobrowolne
ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia na statkach zagranicznych
armatorów (biorąc pod uwagę treść § 2 - 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze - Dz. U. Nr 8 poz. 43)”.
Ponadto skarga jest oczywiście uzasadniona, albowiem stanowisko Sądów obu
instancji w istotny sposób narusza przepisy przywołane w podstawach skargi
kasacyjnej, a także zasady sprawiedliwości społecznej i równego traktowania
6
ubezpieczonych przy spełnieniu warunków do nabywania prawa do świadczeń
pieniężnych z ubezpieczeń emerytalnych i rentowych, ponieważ określona grupa
ubezpieczonych jest zwolniona z obowiązku przedstawiania przy wniosku o
emeryturę świadectwa pracy w szczególnych warunkach lub udokumentowania tej
pracy za pomocą dowodów zastępczych przewidzianych postępowaniem w sprawie
wniosków emerytalno-rentowych.
W ocenie skarżącego nie było możliwości zaliczenia okresów pracy u
pracodawców zagranicznych przypadających przed 1 stycznia 1990 r. do stażu
pracy w warunkach szczególnych, ponieważ obowiązująca przed tą datą uchwała
nr 123 Rady Ministrów z dnia 3 września 1984 r. w sprawie podejmowania pracy
przez obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych (M.P. Nr 23,
poz. 157 ze zm., zwana dalej uchwałą nr 123) nie przewidywała możliwości
korzystania przez pracowników polskich zatrudnionych za granicą z uprawnień w
rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.
Dopiero art. 26 i art. 29 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu, a
następnie art. 42 i art. 44 ustawy z dnia 16 października 1991 r. o zatrudnieniu i
bezrobociu ustaliły, że okres zatrudnienia obywateli polskich za granicą jest
traktowany jak okres zatrudnienia w Polsce w zakresie uprawnień pracowniczych
oraz w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin
pod warunkiem opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne oraz Fundusz
Pracy.
Ponadto okoliczność opłacania dobrowolnych składek z tytułu pracy
wykonywanej za granicą nie jest tożsama z wykonywaniem pracy w szczególnych
warunkach według kryteriów przewidzianych rozporządzeniem z dnia 7 lutego 1983
r. Ubezpieczony w okresie opłacania dobrowolnych składek na ubezpieczenie
społeczne i wykonywania pracy u armatorów zagranicznych nie udowodnił
pozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 22 k.p. Nie ma podstaw do
uznania pracy marynarzy pod obcą banderą, którzy opłacili składki na dobrowolne
ubezpieczenie społeczne, za pracę w szczególnych warunkach uprawniającą do
obniżenia wieku emerytalnego. Okres tego ubezpieczenia jest jedynie okresem
składkowym w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i
7
jako taki uwzględniony został przez skarżącego do ogólnego okresu pracy
ubezpieczonego.
W konsekwencji skarżący wniósł o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę
zaskarżonego wyroku i rozstrzygnięcie co do istoty sprawy, a także o zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego.
W odpowiedzi na skargę ubezpieczony wniósł o odmowę przyjęcia jej do
rozpoznania, ewentualnie o jej oddalenie i zasądzenie od skarżącego na rzecz
ubezpieczonego kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw prawnych. Zabrakło w niej
proceduralnych zarzutów kasacyjnych o potrzebie zweryfikowania pracowniczego
statusu ubezpieczonego w spornych okresach wykonywania pracy w charakterze
marynarza w żegludze morskiej. Skarżący, który zanegował pracowniczy charakter
zatrudnienia u armatorów zagranicznych nie podał żadnych faktów ani
argumentów, które mogłyby świadczyć o tym, że „ze zgromadzonego materiału
dowodowego nie wynika, iż w okresach pracy u armatorów zagranicznych
przypadających na ten okres, ubezpieczony miał status pracownika w rozumieniu
przepisów polskiego kodeksu pracy”. Tymczasem z miarodajnych ustaleń
faktycznych (art. 39813
§ 2 k.p.c.) wynika, że ubezpieczony był kierowany do prac
za granicą i opłacał dobrowolne składki na pracownicze ubezpieczenie społeczne,
przeto nie powinno być sporu, że jego okresy za granicą u armatorów
zagranicznych były okresami wykonywania zatrudnienia w szczególnych
warunkach o takim samym charakterze prawnym (stosunków pracy) jak okresy
wykonywania pracy marynarza u armatorów polskich. Charakter prawny
pracowniczego zatrudnienia marynarzy, które polega na wykonywaniu na statkach
morskich odpłatnej pracy szczególnie podporządkowanej, mógłby być podważony
tylko wtedy, gdyby z ustalonych okoliczności sprawy wynikało, że sporna praca była
świadczona nieodpłatnie, np. w ramach uprawiania turystyki albo przy braku
pracowniczego podporządkowania (np. na własnym statku morskim lub jako
podmiot świadczący usługi artystyczne lub inne), na co nie wskazywały jakiekolwiek
ustalone okoliczności sprawy. Zarzut naruszenia art. 32 ustawy o emeryturach i
8
rentach przez przyjęcie, że okres wykonywania pracy na kontrakcie zagranicznym
nie jest okresem pracy w szczególnych warunkach okazał się zatem chybiony w
stosunku pracy ubezpieczonego, zatrudnionego w spornych okresach jako oficer w
międzynarodowej żegludze morskiej. Taki rodzaj i pracowniczy charakter
zatrudnienia marynarza w szczególnych warunkach, których wykonywanie
uprawnia do niższego wieku emerytalnego, potwierdza pozycja 4 wymieniona w
wykazie A Działu VIII rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., który
obejmuje pracowników wpisanych na listę członków załogi statków wykonujących
prace na statkach morskich w żegludze międzynarodowej. Przepisy tego
rozporządzenia nie wymagają, aby taka praca była świadczona na polskich
statkach morskich w żegludze międzynarodowej już dlatego, że taki wymóg
wymieniona pozycja odnosi do marynarzy zatrudnionych w polskim ratownictwie
okrętowym.
Należy podkreślić, że możliwość zatrudniania obywateli polskich za
granicą u pracodawców zagranicznych przewidywały przepisy ustaw: z dnia 29
grudnia 1989 r. o zatrudnieniu (Dz. U. Nr 75, poz. 446 ze zm.), a następnie z dnia
16 października 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu (Dz. U. Nr 106, poz. 457 ze
zm.), które stanowiły, że tego typu zatrudnienie jest realizowane na podstawie 1)
umów międzynarodowych, 2) umów zawartych przez upoważnione jednostki
kierujące z obywatelami polskimi, kierowanymi przez te jednostki do pracy za
granicą u pracodawców zagranicznych, 3) umów zawartych przez obywateli
polskich z pracodawcami zagranicznymi. Sytuacja prawna w niewielkim zakresie
zmieniła się z dniem 1 stycznia 1995 r., z wejściem w życie ustawy z dnia 14
grudnia 1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (jednolity tekst: Dz. U.
z 2003 r. Nr 58, poz. 514 ze zm.). Ustawa ta w rozdziale 6 zawierała regulacje
związane z zatrudnianiem obywateli polskich za granicą u pracodawców
zagranicznych oraz zatrudnianiem cudzoziemców w Polsce. Zgodnie z jej art. 46,
obywatele polscy mogli podejmować pracę za granicą u pracodawców
zagranicznych w trybie i na zasadach obowiązujących w kraju zatrudnienia oraz
określonych w umowach międzynarodowych. Zatrudnienie za granicą mogło
następować w drodze bezpośrednich uzgodnień i umów zawieranych przez
obywateli polskich z pracodawcami zagranicznymi lub za pośrednictwem
9
upoważnionych jednostek kierujących (art. 47 ust. 1). Kierowanie do zatrudnienia
za granicą przez upoważnione jednostki kierujące odbywało się na podstawie
umów cywilnoprawnych zawieranych przez te jednostki z obywatelami polskimi.
Umowy te powinny określać między innymi pracodawcę zagranicznego, okres
zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, a także rodzaj oraz warunki pracy,
wynagradzania i przysługujące osobie kierowanej świadczenia socjalne (art. 47 ust.
2). W myśl art. 48 ust. 1 tej ustawy - o ile umowy międzynarodowe nie stanowią
inaczej - udokumentowane okresy zatrudnienia obywateli polskich za granicą u
pracodawców zagranicznych zaliczane są między innymi do okresów składkowych
w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, o
ubezpieczeniu społecznym i rodzinnym oraz o świadczeniach pieniężnych z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych, pod warunkiem opłacania składek na
ubezpieczenie społeczne. Przepisy te odnosiły się nie tylko do zatrudnienia u
pracodawców zagranicznych na podstawie stosunku pracy, ale także do
świadczenia innej pracy zarobkowej. W konsekwencji dobrowolne opłacanie
składek na ubezpieczenie społeczne pod rządami przepisów prawa polskiego nie
sprzeciwiało się uwzględnieniu udokumentowanego zatrudnienia u armatora
zagranicznego przy ustalaniu uprawnień emerytalnych ubezpieczonego, zwłaszcza
gdy wedle przekonujących ustaleń faktycznych w sprawie ubezpieczony świadczył
pracę u armatorów zagranicznych na podstawie stosunku pracy jako członek załogi
statku morskiego, który wykonywał odpłatnie pracę podporządkowaną. Okresy
wykonywania takiej pracy powinny zostać ubezpieczonemu zaliczone do okresów
pracy w szczególnych warunkach, uprawniających go do emerytury w niższym
wieku emerytalnym.
Nietrafne okazały się zatem zarzuty skarżącego dotyczące naruszenia art.
32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz § 1-4 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. W szczególności § 2 ust. 1 rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 31 marca 1995 r. w sprawie trybu
dokonywania wpłat na Fundusz Pracy, opłacania składek na ubezpieczenie
społeczne oraz szczegółowych zasad nabywania uprawnień i trybu wypłat zasiłków
z ubezpieczenia społecznego obywatelom polskim zatrudnionym za granicą u
pracodawców zagranicznych (Dz. U. Nr 38, poz. 192) stanowił, że obywatel polski,
10
zatrudniony za granicą na podstawie umowy zawartej bezpośrednio lub za
pośrednictwem jednostki kierującej z pracodawcą zagranicznym, opłaca składkę na
ubezpieczenie społeczne w oddziale Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanym
dalej „oddziałem ZUS", właściwym ze względu na miejsce zamieszkania w Polsce,
począwszy od miesiąca wskazanego, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w
którym zawiadomił ten oddział ZUS o przystąpieniu do opłacania składki. Przepis
ten nie był podstawą uznania okresów opłacania składek za okres pracy w
szczególnych warunkach, ale służył uszczegółowieniu kwestii o znaczeniu
organizacyjno-technicznym. Zawiadomienie organu rentowego o przystąpieniu do
opłacania składek z tytułu dobrowolnego pracowniczego zatrudnienia u pracodawcy
zagranicznego oraz zadeklarowanie uiszczania składek prowadziło do objęcia
pracownika polskim systemem ubezpieczenia społecznego.
Wedle miarodajnych, bo niepodważonych w skardze kasacyjnej ustaleń (art.
39813
§ 2 k.p.c.) - ubezpieczony w spornych okresach korzystania z urlopu
bezpłatnego pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako członek załogi
statków morskich w żegludze międzynarodowej, przeto był uprawniony do
zaliczenia tych okresów jako zatrudnienia na obszarze Polski w rozumieniu
przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, o ubezpieczeniu
społecznym i rodzinnym oraz o świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.
Potwierdza to art. 7 pkt 3 ustawy systemowej, który przyznaje prawo do podlegania
dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym obywatelom polskim
wykonującym pracę za granicą w podmiotach zagranicznych, jeżeli podmioty te nie
posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa. Uznanie takich okresów
wedle wszelkich wymienionych wyżej przepisów prawa ubezpieczeń społecznych
pracy następuje pod warunkiem ich udokumentowania oraz uiszczenia składek na
ubezpieczenie społeczne pracowników w wysokości przewidzianej dla pracowników
zatrudnionych w Polsce od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak od
przeciętnego wynagrodzenia, ponieważ wedle przepisów wymienionych wyżej
ustaw, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowiły inaczej, okresy pracy obywateli
polskich zatrudnionych za granic także na podstawie umów o pracę zawartych
bezpośrednio z pracodawcami zagranicznymi uznaje się za okresy zatrudnienia na
11
obszarze Polski w rozumieniu przepisów polskiego prawa ubezpieczeń
społecznych pod warunkiem ich udokumentowania oraz uiszczenia składek na
ubezpieczenie społeczne pracowników w wysokości przewidzianej dla pracowników
zatrudnionych w Polsce od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak od
przeciętnego wynagrodzenia. Dlatego Sąd Najwyższy powtarza stanowisko
wyrażone już w wyroku z dnia 27 kwietnia 2010 r., II UK 328/09 (dotychczas
niepublikowany), że okresy wykonywania pracy za granicą w szczególnych
warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie umów o pracę zawartych
bezpośrednio z pracodawcami zagranicznymi mogą być uznane za okresy
zatrudnienia w rozumieniu art. 32 ust. 1, 2 i 4 ustawy o emeryturach i rentach, pod
warunkiem opłacenia składek w Polsce również na dobrowolne ubezpieczenia
emerytalne i rentowe (art. 6 ust. 1 i 2 tej ustawy w związku z art. 7 pkt 3 ustawy o
systemie ubezpieczeń społecznych), chyba że na podstawie umów o zatrudnieniu
lub umów międzynarodowych pracownik został objęty ubezpieczeniem w trybie i na
zasadach obowiązujących w państwie zatrudnienia lub określonych w umowach
międzynarodowych (np. obowiązkiem podlegania ubezpieczeniu właściwemu dla
pracowników pracodawcy zagranicznego w jego siedzibie za granicą lub w innym
miejscu prowadzenia przezeń działalności). Stanowi to kontynuację linii
orzeczniczej, że okresy zatrudnienia obywateli polskich za granicą wliczane są do
okresów ubezpieczenia społecznego w Polsce pod warunkiem opłacenia składki w
polskim organie ubezpieczeń społecznych, chyba że ustawa lub ratyfikowana
umowa międzynarodowa stanowi inaczej (por. wyrok z dnia 30 sierpnia 2001 r., II
UKN 500/00, OSNP 2003 nr 10, poz. 258), oraz że do okresu pracy w
szczególnych warunkach wlicza się okresy wykonywania za granicą u
zagranicznych pracodawców prac wymienionych w wykazach stanowiących
załączniki do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego,
jeżeli są one uznane za okresy składkowe (por. wyrok z dnia 5 marca 2003 r., II UK
196/02, OSNP 2004 nr 8, poz. 144). Skoro w skardze kasacyjnej skarżący organ
rentowy nie zawarł żadnych zarzutów, które wyłączałyby ubezpieczonego spod
omówionych regulacji prawnych, a w szczególności nie zarzucał, że umowy
międzynarodowe stanowią inaczej, albo w spornych okresach nie opłacił należnych
składek w ustawowo wyznaczonej wysokości na pracownicze ubezpieczenie
12
społeczne z tytułu zatrudnienia w charakterze członka załogi statków morskich w
żegludze międzynarodowej, przeto Sąd Najwyższy oddalił niemającą
usprawiedliwionych podstaw skargę kasacyjną w zgodzie z art. 39814
k.p.c.,
orzekając o kosztach postępowania kasacyjnego na podstawie art. 98 k.p.c.