Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 82/10
POSTANOWIENIE
Dnia 16 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski
SSA Jan Futro (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Zdzisława G.
przy uczestnictwie Skarbu Państwa - Prezydenta m. W., Adolfa F., Henryka S.,
Cecylii S., Wiktora C., Haliny K.-C., Barbary W., Bożeny R., Barbary K., Janiny W.,
Andrzeja P., Teresy P., Ewy P.-W.
o założenie księgi wieczystej,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 16 czerwca 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu Okręgowego
z dnia 3 kwietnia 2008 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 28 czerwca 2007 roku Sąd Rejonowy oddalił
wniosek Zdzisława G. o odłączenie z księgi wieczystej nr [...] działki ewidencyjnej nr
68 z obrębu 4-06-26 o powierzchni 700 m2
i o założenie dla nieruchomości
stanowiącej jego własność księgi wieczystej.
Apelację wnioskodawcy od tego orzeczenia oddalił Sąd Okręgowy
postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2008 r. U podstaw tego rozstrzygnięcia legło
ustalenie, że istnieje niezgodność co do powierzchni nieruchomości, dla której
prowadzona jest Kw nr [...], pomiędzy danymi zawartymi w aktualnym wypisie z
rejestru gruntów, a treścią wpisów w dziale 1-0 tej księgi. Pomimo wezwania
wnioskodawcy do złożenia dokumentów geodezyjnych wyjaśniających
rozbieżności, wnioskodawca przedłożył dokument z Delegatury Biura Geodezji
i Katastru m. W. w Dzielnicy B., który rozbieżności jedynie potwierdził, nie
wyjaśniając ich przyczyn. Sąd ten wskazał, że w przypadku wniosku o odłączenie
części nieruchomości i założenia dla niej nowej księgi wieczystej zgodnie z § 36
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 roku w sprawie
prowadzenia ksiąg wieczystych i zbiorów dokumentów (Dz. U. z 2001 nr 102 poz.
1122) koniecznym jest przedstawienie dokumentów stanowiących podstawę
oznaczenia nieruchomości zarówno dotyczących części odłączonej, jak i części
pozostałej. Z dokumentów złożonych przez wnioskodawcę, tj. z wypisów z rejestru
gruntów, wynikało, że nieruchomość, dla której prowadzona jest przedmiotowa
księga wieczysta składa się z 10 działek o łącznej powierzchni 4,7304 h, zaś w
księdze wieczystej w dziale 1-0 łączna powierzchnia tej nieruchomości wynosi
6,7406 h. W związku z tym Sąd ten uznał, że aby wniosek o wyłączenie części
nieruchomości i założenie dla niej nowej księgi wieczystej mógł zostać
uwzględniony, konieczne było sprostowanie niezgodności w oparciu o dokumenty
geodezyjne, a z uwagi na odmienną treść dokumentów geodezyjnych i księgi
wieczystej wniosek taki nie mógł być uwzględniony.
Od powyższego postanowienia Sądu Okręgowego skargę kasacyjną wniósł
wnioskodawca, zaskarżając postanowienie to w całości.
Jako podstawę kasacyjną wniesionej skargi wskazał naruszenie przepisów
postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy (tj. podstawę
przewidzianą w art. 3983
§1 pkt 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.), a mianowicie
3
naruszenie przepisu art. 6269
k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie
w sprawie i przyjęcie, że stwierdzona rozbieżność co do powierzchni
nieruchomości objętej dotychczasową księgą wieczystą nr [...] pomiędzy danymi
ujawnionymi w dziale I-O tej księgi a danymi widniejącymi w ewidencji gruntów nie
pozwala uwzględnić wniosku o odłączenie części tej nieruchomości, która nabyta
została przez wnioskodawcę w drodze zasiedzenia i o założenie dla niej nowej
księgi wieczystej, albowiem wskazana wyżej rozbieżność stanowi przeszkodę
dokonania wpisu.
Podnosząc ten zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i – jak ostatecznie wyjaśnił na rozprawie przed Sądem Najwyższym
– o przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz
orzeczenia o kosztach postępowania wywołanego wniesioną skargą.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Poza sporem pozostaje, że wnioskodawca na skutek zasiedzenia jest
właścicielem działki gruntu nr 68 z obrębu 4-06-20. Zostało to stwierdzone
prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 12 grudnia 2002 roku w
sprawie o sygn.[...].
Przyjętym w doktrynie jest stanowisko, że prawomocne postanowienie
stwierdzające zasiedzenie nieruchomości wiąże w innych sprawach sądy, jak
również inne organy państwowe, i jest skutecznym erga omnes dowodem nabycia
własności nieruchomości przez zasiedzenie. Postanowienie takie jest podstawą
wpisu do księgi wieczystej i podejmowania wszelkich czynności, jakie przysługują
właścicielowi nieruchomości. Stanowiące podstawę wniosku o założenie księgi
wieczystej postanowienie stwierdzające zasiedzenie nieruchomości jest więc
dowodem własności wiążącym inne sądy (art. 365 § 1 k.p.c.). W treści ww.
postanowienia Sądu Rejonowego (zgodnie z § 136 Regulaminu urzędowania
sądów powszechnych) określona została również powierzchnia oraz położenie
działki nr 68, będącej przedmiotem zasiedzenia, stosownie do zasad
obowiązujących w przepisach o prowadzeniu ksiąg wieczystych.
Nie istnieją żadne faktyczne, ani prawne przeszkody do odłączenia
nieruchomości wnioskodawcy i założenia nowej księgi ujawniającej w dziale II
przysługujące mu prawo własności. Zgodnie z § 27 rozporządzeniem Ministra
4
Sprawiedliwości z dnia 17 września 2001 r. w sprawie prowadzenia ksiąg
wieczystych i zbioru dokumentów (Dz. U. nr 102, poz. 1122; dalej:
„rozporządzenie"), będącym rozporządzeniem wykonawczym do ustawy z dnia
6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jednolity Dz. U. z 2001 r. nr
124, poz.1361 ze zm.; dalej: „u.k.w.h.”), dział pierwszy księgi wieczystej składa się
z działu I-O "Oznaczenie nieruchomości" i działu I-Sp "Spis praw związanych
w własnością". W myśl § 19 ust. 1 pkt 1 ww. rozporządzenia oznaczenie
nieruchomości powinno zawierać dane o jej położeniu, powierzchni i sposobie
korzystania. Postanowienie stwierdzające zasiedzenie działki nr 68 (wraz
z integralną częścią orzeczenia w postaci wypisu z rejestru gruntów i wyrysu z
mapy ewidencyjnej - k. 95) niewątpliwie stanowi wystarczającą podstawę do
oznaczenia w założonej księdze nieruchomości będącej przedmiotem własności
wnioskodawcy. Przepis § 36 ww. rozporządzenia stanowi też, że część
nieruchomości może być odłączona tylko wtedy, gdy zostaną przedstawione
dokumenty stanowiące podstawę oznaczenia nieruchomości zarówno co do części
odłączonej, jak i co do pozostałej części. Brzmienie tego przepisu wskazuje, że
przedłożenie ww. dokumentów jest warunkiem koniecznym i wystarczającym z
procesowego punktu widzenia gdy chodzi o udokumentowanie danych faktycznych
dotyczących oznaczenia nieruchomości. W aktach sprawy znajdują się wypisy z
rejestru gruntów wszystkich działek wchodzących w skład nieruchomości objętej
dotychczasową księga wieczystą nr [...] oraz wyrys z mapy ewidencyjnej.
Wnioskodawca złożył również do akt informacje z Delegatury Biura Geodezji
i Katastru m. W. w Dzielnicy B. o danych zawartych w bazie ewidencji gruntów
i braku możliwości ustalenia przyczyn rozbieżności tych danych z treścią danych z
działu I-O księgi wieczystej. Chociaż w rzeczywistości występuje niezgodność
danych co do powierzchni nieruchomości objętej dotychczasową księgą wieczystą,
to jednak niezgodność taka w żaden sposób nie może wpływać na treść i zakres
prawa stwierdzonego postanowieniem o zasiedzeniu (art. 365 § 1 k.p.c.).
Jak już wyjaśniał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 18 lutego 2005 r.,
V CK 505/04, (Lex nr 284203) odłączenie części z dotychczasowej nieruchomości
i utworzenie dla niej nowej księgi wieczystej wymaga ponownego oznaczenia
nowopowstałej, a nieraz i macierzystej nieruchomości. Trzeba tu jednak odróżnić
5
dwie sytuacje. Pierwsza z nich dotyczy odłączenia z nieruchomości całej
dotychczasowej działki bez zmiany jej konfiguracji (kształtu i obszaru), zaś druga
wymaga przeprowadzenia przez geodetę fizycznego podziału nieruchomości
i sporządzenia nowej mapy. W pierwszym wypadku prawidłowe oznaczenie
nowopowstałej nieruchomości w nowoutworzonej księdze wymaga jedynie
przedstawienia wyrysu z mapy ewidencyjnej i wypisu z rejestru gruntów, natomiast
dokumenty te są zbędne dla oznaczenia nieruchomości macierzystej, ponieważ
wystarczy wykreślenie wydzielonej z niej działki, która jest uwidoczniona na mapie
ewidencyjnej znajdującej się w księdze macierzystej. Z taką też sytuacją mamy do
czynienia w niniejszej sprawie.
Nie można też nie zauważyć, że art. 35 ust. 1 u.k.w.h. nakłada na
wnioskodawcę jako właściciela nieruchomości obowiązek niezwłocznego złożenia
wniosku o ujawnienie swego prawa w księdze wieczystej. Wbrew sugestiom Sądu
Okręgowego wnioskodawca nie może wszcząć postępowania o sprostowanie
oznaczenia nieruchomości na podstawie danych z katastru nieruchomości. Zgodnie
bowiem z art. 27 ust. 1 u.k.w.h. sprostowania takiego sąd może dokonać tylko na
wniosek właściciela bądź wieczystego użytkownika nieruchomości. Tymczasem
niezgodność dotyczy nieruchomości, co do której wnioskodawcy nie służy żadne
prawo. Zauważyć też należy, że w postępowaniu wieczystoksięgowym krąg osób
uprawnionych do składania wniosków jest ograniczony i określa go art. 6262
§ 5
k.p.c. Wnioskodawca nie jest zatem uprawniony do składania żadnego wniosku
dotyczącego nieruchomości, w skład której wchodziła jego nieruchomość przed
zasiedzeniem. Należy stwierdzić, że wnioskodawca dokonał wszystkich czynności,
które leżały w jego mocy.
Reasumując należy wskazać, że w sytuacji gdy właściciel zrealizował
nałożony na niego obowiązek z art. 35 ust. 1 u.k.w.h. składając wniosek
o założenie nowej księgi wieczystej oraz jeśli dostarczył wszelkie niezbędne
dokumenty dla założenia nowej księgi wieczystej, a ujawnienie zmian stanu
prawnego nieruchomości nastąpić ma bez zmiany konfiguracji (kształtu i obszaru)
działek stanowiących nieruchomość, dla której księga wieczysta była dotychczas
prowadzona, to niemożliwe do wykonania przez niego obowiązki wynikające z § 36
6
ww. rozporządzenia nie stanowią przeszkody do dokonania wpisu w rozumieniu art.
6269
k.p.c.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 oraz art.
108 § 2 w związku z art. 39821
k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i przekazał
sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.