IV CZ 42/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:30-09-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CZ 42/10
POSTANOWIENIE
Dnia 22 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Gminy Miasta R. – Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w
R.
przeciwko M. K. i T. M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 22 czerwca 2010 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Okręgowego w R. z dnia 4 marca 2010 r., sygn. akt IV Ca (…),
uchyla zaskarżone postanowienie w części dotyczącej orzeczenia o kosztach
procesu (pkt 2) i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w R. do
ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 13 lutego 2009 r. Sąd Rejonowy w R. oddalił powództwo o
zasądzenie kwoty 13 654,64 zł z tytułu obciążającej pozwanych opłaty za pobyt w domu
opieki społecznej ich babci, zastępczo ponoszonej przez powódkę, i nie obciążył
powódki kosztami procesu.
2
Przytoczony wyrok Sąd Okręgowy w R. – na skutek apelacji powódki – uchylił i
odrzucił pozew oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej 3 617 zł, a na rzecz
pozwanego 107 zł tytułem kosztów procesu za obie instancje.
Uzasadniając odrzucenie pozwu, Sąd drugiej instancji powołał się na uchwałę z
dnia 29 października 2009 r., III CZP 77/09 (Biul. SN 2009/10/11), w której Sąd
Najwyższy orzekł, że niedopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o zwrot wydatków
poniesionych zastępczo przez gminę w wypadku niewywiązywania się z obowiązku
opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej przez osobę, o której mowa w art. 61 ust. 2
pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz. U. 2008 r. Nr
115, poz. 728 ze zm.). Uzasadnienie rozstrzygnięcia o kosztach procesu ograniczył
natomiast do przytoczenia art. 98 k.p.c. i § 6 pkt 1 i 5 oraz § 13 ust. 1 pkt 1
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za
czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielone z urzędu (Dz. U Nr 163, poz. 1348 ze zm.).
Postanowienie Sądu Okręgowego zaskarżyła powódka w części dotyczącej
rozstrzygnięcia o kosztach procesu i zarzuciła, że zostało ono wydane z naruszeniem
art. 102 i 384 k.p.c. W konkluzji zażalenia wniosła „o uchylenia postanowienia w
zaskarżonej części i orzeczenie co do istoty sprawy przez nieobciążanie powoda
kosztami procesu za obie instancje” albo uchylenie zaskarżonego postanowienia i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów
postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Naruszenie art. 384 k.p.c. polega na tym – zdaniem skarżącej – że Sąd drugiej
instancji orzekł na jej niekorzyść o kosztach procesu, mimo że strona przeciwna nie
wniosła środka odwoławczego.
Wynikający z przytoczonego przepisu zakaz reformationis in peius, zabraniający
wydania mniej korzystnego dla skarżącego rozstrzygnięcia niż to, które zawarte jest w
zaskarżonym przez niego wyroku (z wyjątkiem wypadków, w których sąd może orzekać
z urzędu), dotyczy rozstrzygnięcia co do istoty sprawy. Nie odnosi się on więc do
orzeczenia o kosztach procesu. Jeżeli zatem sąd odwoławczy orzeka – jak trafnie
podkreśla się w piśmiennictwie – o „procesie” bez rozstrzygnięcia sprawy co do
meritum, nie można w zasadzie mówić o uchyleniu lub zmianie wyroku na niekorzyść,
choćby sąd nie uwzględnił wniosków skarżącego. To oznacza, że orzeczenie o kosztach
procesu może być zmienione na niekorzyść skarżącego, tak jak i skarżący może zostać
3
zobowiązany do zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Zarzut wydania
zaskarżonego orzeczenia z naruszeniem art. 384 k.p.c. należało zatem uznać za
nieuzasadniony.
Z protokołu rozprawy apelacyjnej z dnia 4 marca 2010 r. wynika, że skarżąca
domagała się – poza uchyleniem zaskarżonego wyroku i odrzuceniem pozwu –
nieobciążania jej kosztami procesu. Sąd odwoławczy orzeczenie o kosztach procesu
oparł jednak na przewidzianej w art. 98 k.p.c. zasadzie odpowiedzialności za wynik
procesu. Z uzasadnienia rozstrzygnięcia nie wynika natomiast, dlaczego Sąd nie znalazł
podstaw do uwzględnienia wniosku skarżącej o nieobciążanie jej kosztami procesu. W
tej sytuacji nie można odeprzeć podniesionego w zażaleniu zarzutu, że zaskarżone
postanowienie zostało wydane z naruszeniem art. 102 k.p.c., polegającym na
nierozważeniu jego zastosowania w sprawie, mimo że – zdaniem skarżącej – zachodzą
w rozumieniu tego przepisu okoliczności uzasadniające nieobciążanie jej kosztami
procesu.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39815
§ 1 w związku art. 3941
§ 3 k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 22 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Gminy Miasta R. – Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w
R.
przeciwko M. K. i T. M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 22 czerwca 2010 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Okręgowego w R. z dnia 4 marca 2010 r., sygn. akt IV Ca (…),
uchyla zaskarżone postanowienie w części dotyczącej orzeczenia o kosztach
procesu (pkt 2) i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w R. do
ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 13 lutego 2009 r. Sąd Rejonowy w R. oddalił powództwo o
zasądzenie kwoty 13 654,64 zł z tytułu obciążającej pozwanych opłaty za pobyt w domu
opieki społecznej ich babci, zastępczo ponoszonej przez powódkę, i nie obciążył
powódki kosztami procesu.
2
Przytoczony wyrok Sąd Okręgowy w R. – na skutek apelacji powódki – uchylił i
odrzucił pozew oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej 3 617 zł, a na rzecz
pozwanego 107 zł tytułem kosztów procesu za obie instancje.
Uzasadniając odrzucenie pozwu, Sąd drugiej instancji powołał się na uchwałę z
dnia 29 października 2009 r., III CZP 77/09 (Biul. SN 2009/10/11), w której Sąd
Najwyższy orzekł, że niedopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o zwrot wydatków
poniesionych zastępczo przez gminę w wypadku niewywiązywania się z obowiązku
opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej przez osobę, o której mowa w art. 61 ust. 2
pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn.: Dz. U. 2008 r. Nr
115, poz. 728 ze zm.). Uzasadnienie rozstrzygnięcia o kosztach procesu ograniczył
natomiast do przytoczenia art. 98 k.p.c. i § 6 pkt 1 i 5 oraz § 13 ust. 1 pkt 1
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za
czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielone z urzędu (Dz. U Nr 163, poz. 1348 ze zm.).
Postanowienie Sądu Okręgowego zaskarżyła powódka w części dotyczącej
rozstrzygnięcia o kosztach procesu i zarzuciła, że zostało ono wydane z naruszeniem
art. 102 i 384 k.p.c. W konkluzji zażalenia wniosła „o uchylenia postanowienia w
zaskarżonej części i orzeczenie co do istoty sprawy przez nieobciążanie powoda
kosztami procesu za obie instancje” albo uchylenie zaskarżonego postanowienia i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów
postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Naruszenie art. 384 k.p.c. polega na tym – zdaniem skarżącej – że Sąd drugiej
instancji orzekł na jej niekorzyść o kosztach procesu, mimo że strona przeciwna nie
wniosła środka odwoławczego.
Wynikający z przytoczonego przepisu zakaz reformationis in peius, zabraniający
wydania mniej korzystnego dla skarżącego rozstrzygnięcia niż to, które zawarte jest w
zaskarżonym przez niego wyroku (z wyjątkiem wypadków, w których sąd może orzekać
z urzędu), dotyczy rozstrzygnięcia co do istoty sprawy. Nie odnosi się on więc do
orzeczenia o kosztach procesu. Jeżeli zatem sąd odwoławczy orzeka – jak trafnie
podkreśla się w piśmiennictwie – o „procesie” bez rozstrzygnięcia sprawy co do
meritum, nie można w zasadzie mówić o uchyleniu lub zmianie wyroku na niekorzyść,
choćby sąd nie uwzględnił wniosków skarżącego. To oznacza, że orzeczenie o kosztach
procesu może być zmienione na niekorzyść skarżącego, tak jak i skarżący może zostać
3
zobowiązany do zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego. Zarzut wydania
zaskarżonego orzeczenia z naruszeniem art. 384 k.p.c. należało zatem uznać za
nieuzasadniony.
Z protokołu rozprawy apelacyjnej z dnia 4 marca 2010 r. wynika, że skarżąca
domagała się – poza uchyleniem zaskarżonego wyroku i odrzuceniem pozwu –
nieobciążania jej kosztami procesu. Sąd odwoławczy orzeczenie o kosztach procesu
oparł jednak na przewidzianej w art. 98 k.p.c. zasadzie odpowiedzialności za wynik
procesu. Z uzasadnienia rozstrzygnięcia nie wynika natomiast, dlaczego Sąd nie znalazł
podstaw do uwzględnienia wniosku skarżącej o nieobciążanie jej kosztami procesu. W
tej sytuacji nie można odeprzeć podniesionego w zażaleniu zarzutu, że zaskarżone
postanowienie zostało wydane z naruszeniem art. 102 k.p.c., polegającym na
nierozważeniu jego zastosowania w sprawie, mimo że – zdaniem skarżącej – zachodzą
w rozumieniu tego przepisu okoliczności uzasadniające nieobciążanie jej kosztami
procesu.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39815
§ 1 w związku art. 3941
§ 3 k.p.c.).