Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 179/10
POSTANOWIENIE
Dnia 7 lipca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z powództwa Wiesława P.
przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych w W.
Oddział Terenowy w S. Filia w K.
przy udziale po stronie powoda Stowarzyszenia "W RAMACH PRAWA"
we W.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 7 lipca 2010 r.,
na skutek skargi kasacyjnej Stowarzyszenia "W RAMACH PRAWA"
z siedzibą we W. działającego na rzecz powoda
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 września 2009 r.,
odrzuca skargę kasacyjną i oddala wniosek pozwanej
o zasądzenie kosztów postępowania kasacyjnego
Uzasadnienie
2
Powód Wiesław P. wytoczył powództwo przeciwko Agencji Nieruchomości
Rolnych Skarbu Państwa Oddział Terenowy w S. wnosząc o zobowiązanie
pozwanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na powoda własności
nieruchomości rolnej szczegółowo opisanej w pozwie. W uzasadnieniu wskazał, że
jest dzierżawcą spornej nieruchomości rolnej, która należy do zasobu
nieruchomości rolnych Skarbu Państwa i pozostaje w zarządzie pozwanego oraz,
że zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 1c ustawy z dnia 19.10.1991 r. O gospodarowaniu
nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa przysługuje mu prawo pierwszeństwa
nabycia tej nieruchomości, w wypadku przeznaczenia jej do sprzedaży. Wyjaśnił,
że został zawiadomiony przez pozwanego o zamiarze sprzedaży przedmiotowej
nieruchomości za cenę 123.000 zł, w odpowiedzi na co złożył pozwanemu
oświadczenie, w którym wyraził zamiar skorzystania ze swego prawa
pierwszeństwa i nabycia nieruchomości za wskazaną cenę. Strony podpisały
porozumienie nr [...], w którym uzgodniły szczegóły przeniesienia własności. Powód
zapłacił cenę nabycia natomiast ostatecznie nie doszło do przeniesienia na jego
rzecz prawa własności przedmiotowej nieruchomości. Z uwagi na powyższe powód
uznał za konieczne skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego celem
uzyskania orzeczenia sądu, które zastąpi oświadczenie woli pozwanego w
przedmiocie przeniesienia własności przedmiotowej nieruchomości, zgodnie z art.
64 k.c.
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 27 listopada 2007 r. oddalił powództwo,
z kolei Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji powoda od powyższego orzeczenia
wyrokiem z dnia 8 maja 2008 r. uchyli zaskarżone orzeczenie i przekazał sprawę
do ponownego rozpoznania Sadowi Okręgowemu w K.
Do toczącego się postępowania przed Sądem drugiej instancji po stronie
powodowej przystąpiło Stowarzyszenie „W RAMACH PRAWA” z siedzibą we W.,
wskazując w adresowanym do Sądu Apelacyjnego piśmie procesowym, że w
oparciu o art. 61 § 4 k.p.c., jako organizacja, do której statutowych zadań należy
ochrona równości oraz niedyskryminacji przez bezpodstawne lub pośrednie
zróżnicowanie praw i obowiązków obywateli wstępuje do toczącego się
3
postępowania w sprawie z powództwa Wiesława P. przeciwko Agencji
Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa ze względu na dyskryminację tego rolnika
przez instytucję państwową, działającą w oparciu o przepisy, które na użytek tego
rolnika interpretuje sprzecznie z art. 23 Konstytucji RP i pomija obowiązujące
prawo, a Sąd pierwszej instancji, afirmując to stanowisko narusza art. 14 w zw. z
art.6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Stowarzyszenie przystępując do postępowania złożyło do akt sprawy
uchwałę Zarządu Stowarzyszenia 1/04/2008 z dnia 25 kwietnia 2008 r. o wstąpieniu
do postępowania toczącego się przed Sądem Apelacyjnym w sprawie z powództwa
Wiesława P. przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych oraz „wyciąg ze statutu”, z
którego wynika, że celami działania Stowarzyszenia są między innymi:
przyczynianie się do budowania państwa praworządnego, w którym przestrzegane
są należne jego obywatelom prawa; dokumentowanie i upublicznianie błędów
polskiego wymiaru sprawiedliwości, w wyniku których łamane są prawa
obywatelskie; stawanie w obronie i wspieranie ludzi pokrzywdzonych, przez
udzielanie im wsparcia prawnego; popularyzowanie informacji na temat praw i
obowiązków zapisanych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w
międzynarodowych dokumentach praw człowieka; wspieranie działań obywateli RP
służących praktycznemu wykorzystywaniu należnych im praw; urzeczywistnienie
konstytucyjnej zasady, że gospodarstwo rodzinne jest podstawą ustroju rolnego w
Polsce i ochrona rolników przed nadużyciami władzy; ochrona interesów
konsumentów; udzielanie pomocy prawnej członkom Stowarzyszenia i innym
obywatelom RP.
Powód w piśmie procesowym z dnia 23 września 2008 r., na wezwanie Sądu
Okręgowego w K., złożył oświadczenie o wyrażeniu zgody na wstąpienie do
toczącego się postępowania Stowarzyszenia „W RAMACH PRAWA” z siedzibą we
W.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 19
lutego 2009 r. oddalił powództwo, zaś Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 24 września
2009 r. oddalił apelację wniesioną od powyższego orzeczenia przez
Stowarzyszenie „W RAMACH PRAWA”.
4
Stowarzyszenie „W RAMACH PRAWA” od wyroku Sądu Apelacyjnego
wniosło skargę kasacyjną zaskarżając go w całości. Formułując szereg zarzutów
pod adresem Sądu drugiej instancji Stowarzyszenie wniosło o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według art. 61 § 4 k.p.c. organizacje społeczne, do których zadań
statutowych należy ochrona równości oraz niedyskryminacji przez bezpodstawne
bezpośrednie lub pośrednie zróżnicowanie praw i obowiązków obywateli, mogą
w sprawach o roszczenia z tego zakresu wytaczać za zgodą obywateli powództwa
na ich rzecz oraz, za zgodą powoda, wstępować do postępowania w każdym jego
stadium.
Organizacja społeczna, która bierze udział w postępowaniu może składać
stosowne oświadczenia, zgłaszać wnioski oraz przytaczać fakty i dowody na ich
poparcie. Ustawodawca wyposażył organizacje społeczne również w legitymację do
zaskarżenia orzeczenia sądu pierwszej lub drugiej instancji (art. 60 § 2 w zw. z art.
62 k.p.c.), w tym do wniesienia skargi kasacyjnej.
Legitymacja konkretnego podmiotu do wniesienia skargi kasacyjnej
stanowi przesłankę dopuszczalności tego środka prawnego i zawsze podlega
ocenie, kolejno przez sąd drugiej instancji, do którego wnosi się skargę oraz
Sąd Najwyższy (art. 3986
§ 2 i 3 k.p.c.). Brak legitymacji przesądza
o niedopuszczalności skargi kasacyjnej i skutkuje jej odrzuceniem.
W niniejszej sprawie skarga kasacyjna została wniesiona przez
Stowarzyszenie „W RAMACH PRAWA”, które niewątpliwie stanowi organizację
społeczną, do której zadań statutowych należy ochrona równości oraz
niedyskryminacji przez bezpodstawne bezpośrednie lub pośrednie zróżnicowanie
praw i obowiązków obywateli. Nie mniej jednak, sprawa z powództwa Wiesława P.,
która zakończyła się wyrokiem Sądu Apelacyjnego od którego to wyroku
Stowarzyszenie wniosło skargę kasacyjną, nie jest sprawą o roszczenia z zakresu,
który został określony w § 4 art. 61 k.p.c. Należy zważyć, że powództwo przeciwko
Agencji Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa Oddział Terenowy w S. o
5
zobowiązanie pozwanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na
powoda własności nieruchomości rolnej nie zmierza do ochrony równości lub
niedyskryminacji, ale do realizacji przysługującego powodowi prawa pierwokupu. W
konsekwencji należy przyjąć, że brak było podstaw do dopuszczenia na podstawie
art. 61 § 4 k.p.c. do udziału w niniejszej sprawie Stowarzyszenia „W RAMACH
PRAWA”, zaś skarga kasacyjna wniesiona przez podmiot do tego nie uprawniony
podlega odrzuceniu. Sąd Najwyższy oddalił wniosek pozwanej o zasądzenie
kosztów postępowania kasacyjnego z uwagi na fakt, że odpowiedź na skargę
kasacyjną została wniesiona po terminie. Odpowiedź wniesiona po terminie jest
zgodnie z art. 167 k.p.c. bezskuteczna, nie może wywrzeć przewidzianych prawem
skutków. W konsekwencji za bezskuteczny należało również uznać zawarty w
odpowiedzi na skargę wniosek o zasądzenie kosztów postępowania.