Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 lipca 2010 r., V CSK 4/10
Niezapłacone raty wynagrodzenia, o jakich mowa w art. 70915
k.c.,
podlegają zmniejszeniu o korzyść uzyskaną przez finansującego na skutek
zawarcia nowej umowy leasingu.
Sędzia SN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa "P.C.", spółki z o.o. w likwidacji w S.
przeciwko "N.", spółce z o.o. w K. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie
Cywilnej w dniu 14 lipca 2010 r. skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 września 2009 r.
oddalił skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 26 marca 2009 r. zasądził od
pozwanej "N.", spółki z o.o. w K. na rzecz powódki "P.C.", spółki z o.o. w likwidacji
w S. kwotę 170 639,52 zł z ustawowymi odsetkami. Z ustaleń wynika, że strony w
dniu 12 czerwca 2006 r. zawarły na okres 60 miesięcy umowę leasingu kotła
energetycznego. Wobec zaległości w płatności rat leasingowych pozwana
wypowiedziała ze skutkiem natychmiastowym umowę i wezwała powódkę do
zwrotu przedmiotu leasingu oraz zapłaty odszkodowania w wysokości
nieuregulowanych rat. W dniu 26 czerwca 2007 r. nastąpił zwrot przedmiotu
leasingu, a w dniu 16 sierpnia 2007 r. pozwana zawarła z "C.S.", spółką z o.o. w
N.R. umowę leasingu zwróconego kotła energetycznego. Okres używania
przedmiotu leasingu został ustalony w nowej umowie na 60 miesięcy, a jego
wartość określono na kwotę 860 000 zł.
Wobec rozwiązania umowy i zwrotu przedmiotu leasingu pozwana była
zobowiązana do zwrotu powódce kwoty 222 423,52 zł podatku VAT należnego od
rat przypadających po rozwiązaniu umowy, potrąciła jednak wierzytelność z tego
tytułu z własną wierzytelnością w kwocie 51 784,00 zł, stanowiącą ratę
niezapłaconą do dnia rozwiązania umowy oraz z wierzytelnością z tytułu
odszkodowania za rozwiązanie umowy. Sąd Okręgowy uznał potrącenie kwoty
170 639,52 zł za bezskuteczne, wobec bowiem zawarcia nowej umowy leasingu
pozwana nie poniosła szkody, zatem nie przysługuje jej żadna wierzytelność z
tytułu odszkodowania za rozwiązanie umowy.
Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 8 września 2009 r. oddalił
apelację pozwanej, dodatkowo ustalając, że na podstawie nowej umowy leasingu
kolejny leasingobiorca został zobowiązany do uiszczenia rat leasingowych na
łączną kwotę 1 083 788,54 zł, powiększoną o należny podatek VAT. Wobec tego,
że wypowiedzenie łączącej strony umowy nastąpiło na skutek okoliczności, za które
powódka ponosi odpowiedzialność, pozwana była uprawniona – na podstawie
umowy i art. 70915
k.c. – do żądania od powódki wszystkich przewidzianych w
umowie, niezapłaconych rat. Ich wysokość wynosiła łącznie kwotę 1 011 016,00 zł,
a więc mniej niż suma rat należnych od nowego leasingobiorcy.
Oceniając zasadność podniesionego przez pozwaną zarzutu potrącenia, Sąd
Apelacyjny uznał, że odszkodowanie, o jakim mowa w art. 70915
k.c., nie należy się,
podlega ono bowiem obniżeniu o korzyści, jakie finansujący odniósł wobec
wcześniejszego rozwiązania umowy. Korzyściami są wszelkie profity ekonomiczne,
które finansujący uzyskuje w wyniku rozwiązania umowy leasingu, w tym również
przez przekazanie przedmiotu leasingu w dalszy leasing. W takiej sytuacji korzyścią
dla finansującego są raty leasingowe, objęte kolejnym leasingiem, a nie tylko
wartość zwróconego przedmiotu leasingu. Wobec tego, że korzyści z tytułu nowego
leasingu wyniosą więcej niż odszkodowanie stanowiące sumę rat niezapłaconych
przez powódkę do końca umowy, pozwanej nie przysługiwała wierzytelność wobec
powódki, a oświadczenie o potrąceniu nie wywołało skutków prawnych. W
konsekwencji sąd uznał roszczenie powódki za uzasadnione na postawie art. 405
k.c., ponieważ przez odmowę zwrotu przez pozwaną należnego powódce
nadpłaconego podatku VAT pozwana wzbogaciła się kosztem powódki.
Skargę kasacyjną wniosła pozwana, opierając ją na obydwu podstawach.
W ramach pierwszej zarzuciła naruszenie art. 70915
k.c. przez błędną wykładnię,
polegającą na przyjęciu, że korzyść uzyskaną przez finansującego, o którą należy
pomniejszyć roszczenie o zapłatę sumy niezapłaconych rat do końca trwania
umowy leasingu, może stanowić przyszły efekt finansowy, wynikający z faktu
zadysponowania odzyskanym przedmiotem leasingu, a w ramach drugiej
naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego
materiału dowodowego oraz art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. przez
pominięcie w uzasadnieniu orzeczenia podnoszonych przez nią twierdzeń oraz
dowodów odnośnie do wysokości korzyści jakie odniosła. W konkluzji wniosła o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)
Artykuł 70915
k.c. stanowi, że w razie wypowiedzenia przez finansującego
umowy leasingu na skutek okoliczności, za które korzystający ponosi
odpowiedzialność, finansujący może żądać od korzystającego natychmiastowego
zapłacenia wszystkich przewidzianych w umowie niezapłaconych rat,
pomniejszonych o korzyści, jakie uzyskał wskutek ich zapłaty przed umówionym
terminem i rozwiązania umowy leasingu. Pojęcie korzyści, o jakich mowa w tym
przepisie, podobnie jak w art. 7095
§ 3 i art. 7098
§ 5 k.c., nie zostało zdefiniowane.
W doktrynie spotykane są wypowiedzi ujmujące to pojęcie wąsko jako oszczędności
w wydatkach ponoszonych na utrzymanie rzeczy, w tym w wydatkach z tytułu
kosztów obsługi długu zaciągniętego na zakup przedmiotu leasingu. W innych
wypowiedziach wskazuje się także na korzyści płynące z faktu odzyskania
przedmiotu leasingu i zrobienia z niego użytku przez sprzedaż, oddanie w
dzierżawę, najem lub przez zawarcie nowej umowy leasingu.
W ocenie Sądu Najwyższego, wąskie ujmowanie korzyści nie jest trafne, nie
można bowiem nie dostrzegać, że obok korzyści płynących z faktu wcześniejszej,
natychmiastowej spłaty wszystkich rat niezapłaconych do końca obowiązywania
umowy, leasingodawca odzyskuje także przedmiot leasingu, którym może
rozporządzać. Może zatem zawrzeć nową umowę leasingu, nawet na
korzystniejszych warunkach, a niezapłacone raty wynagrodzenia, o jakich mowa w
art. 70915
k.c., podlegają zmniejszeniu o korzyść uzyskaną przez finansującego na
skutek zawarcia nowej umowy leasingu. Jeżeli zatem uzyskiwane od nowego
leasinobiorcy świadczenia będą wyższe niż te, które uzyskałby od poprzedniego do
końca okresu, na jaki była zawarta umowa, to różnica tych świadczeń także stanowi
korzyść określoną w art. 70915
k.c., fakt zaś, że świadczenia od nowego
leasingobiorcy uzyskane będą po dniu rozwiązania umowy z poprzednim, co
zresztą jest oczywiste, nie ma znaczenia; nie chodzi, jak twierdzi skarżąca, o
korzyść ocenianą na dzień rozwiązania umowy, ale o korzyść uzyskaną przez
finansującego za okres od rozwiązania umowy do upływu okresu, na jaki została
zawarta.
Z wiążących Sąd Najwyższy ustaleń wynika, że świadczenia od nowego
leasingobiorcy przewyższą sumę niezapłaconych rat. Ustalenie to dotyczy
wprawdzie całego okresu umowy zawartej z nowym leasingobiorcą, podczas gdy
należało uwzględnić jedynie okres od dnia zawarcia nowej umowy do końca okresu,
w którym obowiązywać miała umowa poprzednia, jednak w okolicznościach sprawy
nie ma podstaw do twierdzenia, że świadczenia od nowego leasingodawcy za ten
okres byłyby niższe niż żądana w pozwie kwota nadpłaconego przez powódkę
podatku VAT. Trafnie zatem uznały Sądy orzekające w sprawie, że potrącenie
przez skarżącą wierzytelności powódki z tego tytułu z własną wierzytelnością z
tytułu niezapłaconych do końca obowiązywania umowy rat było bezskuteczne i
uprawniało powódkę do dochodzenia tej należności na podstawie art. 405 k.c.,
którego naruszenia skarżący w podstawach skargi kasacyjnej nie zarzucił.
Z tych względów orzeczono, jak w sentencji (art. 39814
k.p.c.).