Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 13 LIPCA 2010 R
WZ 29/10
Gdy spełnione są wszystkie przesłanki określone w art. 83 k.k. umoż-
liwiające zwolnienie skazanego od reszty kary ograniczenia wolności, a sąd
pomimo tego odmówi takiego zwolnienia, to obowiązany jest dokładnie
uzasadnić swoje negatywne stanowisko, przy czym nie może powoływać
się na inne okoliczności niż wymienione w tym przepisie, a więc również na
te, które brał pod uwagę wymierzając karę.
Przewodniczący: sędzia SN J. Steckiewicz.
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk J. Ciepłowski.
Sąd Najwyższy w sprawie ppłk. Juliana W., skazanego za popełnie-
nie przestępstwa określonego w art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 271 § 1 k.k. –
dwukrotnie i inne, po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w
dniu 13 lipca 2010 r., zażalenia wniesionego przez ppłk. Juliana W. od po-
stanowienia Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia 24 maja 2010 r.,
nieuwzględniającego wniosku o skrócenie kary ograniczenia wolności,
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i sprawę p r z e k a z a ł Wojskowe-
mu Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania.
2
U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia 5 listopada
2009 r., wydanym w trybie art. 343 § 1 k.p.k., ppłk Julian W. skazany został
za popełnienie trzech przestępstw – dwóch określonych w art. 18 § 2 k.k. w
zw. z art. 271 § 1 k.k. i jednego w art. 18 § 1 k.k. w zw. z art. 271 § 1 i 3
k.k. na karę łączną 10 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem po-
zostawania w macierzystej jednostce wojskowej od zakończenia zajęć
służbowych do capstrzyku w każdy wtorek i czwartek miesiąca z potrące-
niem 7 % uposażenia na rzecz PCK Oddział w P.
Orzeczoną karę ppłk Julian W. zaczął odbywać od dnia 1 grudnia
2009 r. i od tego czasu z jego konta potrącano i przekazywano na wskaza-
ny w wyroku cel określoną część jego uposażenia.
W dniu 5 maja 2010 r. do Wojskowego Sądu Okręgowego w P. wpły-
nął wniosek ppłk. Juliana W. o darowanie mu reszty kary ograniczenia wol-
ności z uzasadnieniem, że odbył już jej połowę, przestrzega porządku
prawnego oraz spełnia nałożone na niego obowiązki.
Wojskowy Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z dnia 24 maja 2010
r., wniosku tego nie uwzględnił. Stwierdził, że represja za popełnione czyny
jest mało dolegliwa zwłaszcza, że jedno przestępstwo popełniono z niskich
pobudek. Ponadto, z uwagi na postawę sprawcy w śledztwie zastosowano
wobec niego nadzwyczajne złagodzenie kary, skutkiem czego zamiast
„standardowej” kary pozbawienia wolności orzekanej za tego rodzaju prze-
stępstwa, wymierzono karę łagodniejszego rodzaju, a mianowicie karę
ograniczenia wolności, na dodatek w niższym wymiarze, niż to było możli-
we. W konkluzji, mając na uwadze wskazane okoliczności, Sąd stwierdził,
że „...niesprawiedliwe byłoby zastosowanie wobec niego jeszcze dodatko-
wego złagodzenia kary na etapie postępowania wykonawczego”.
3
Wnioskodawca złożył lakoniczne zażalenie na to postanowienie.
Uznał je za „bardzo krzywdzące” i wniósł o wykreślenie z niego słów, że
działał z niskich pobudek.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
W pierwszym rzędzie należy odnieść się do zażalenia w sposób
ogólny i określić jego zakres, a więc, czy jest ono zwrócone (tylko) prze-
ciwko uzasadnieniu zaskarżonego nim postanowienia i wówczas należało-
by rozważyć zasadność żądania usunięcia wskazanego zwrotu, czy też ar-
tykułuje ono również niezgodę na jego merytoryczną treść.
Prima vista należałoby stwierdzić, że zaskarżone zostało samo uza-
sadnienie. W ocenie Sądu Najwyższego takie odczytanie środka odwoław-
czego, w oderwaniu od innych aspektów sprawy, a zwłaszcza złożonego
wniosku o darowanie reszty kary byłoby jednak zbyt formalistyczne, nieod-
dające rzeczywistych intencji jego autora. Jak wynika ze zgromadzonych w
sprawie dowodów, ppłk Julian W. będąc przekonanym, że spełniał wszyst-
kie wymogi, o których mowa w art. 83 k.k. mógł oczekiwać, że wykonywana
przez niego kara będzie skrócona. Stało się inaczej, do czego Sąd miał
oczywiście prawo, jednak wnioskodawca nie otrzymał „merytorycznej od-
powiedzi” na swój wniosek, bowiem Sąd pierwszej instancji nie uwzględnia-
jąc go posłużył się argumentami, które nie miały nic wspólnego z rozpo-
znawaną przez siebie kwestią. Mówiąc wprost powtórzył uzasadnienie do-
tyczące wymierzonej skazanemu kary. W związku z tym należy stwierdzić,
że w sprawie doszło do sprzeczności pomiędzy treścią postanowienia, a
jego uzasadnieniem, co stanowi naruszenie prawa procesowego (art. 438
pkt 2 k.p.k.). Co prawda, wnioskodawca nie postawił takiego zarzutu, jak
również wniosku o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania, ale przecież nie jest on podmiotem
fachowym i dlatego wniesiony przez niego środek odwoławczy – na ile to
4
prawnie możliwe – powinien być oceniany zarówno przez pryzmat art. 427
k.p.k., jak i z uwzględnieniem zasady falsa demonstratio non nocet.
Należy jednocześnie zauważyć, że zażalenie nawiązuje wprost do
uzasadnienia postanowienia i używa argumentów adekwatnych do jego
treści, bowiem kwestionuje się w nim dokonaną przez Sąd ocenę jednego
z czynów, uznając ją za „bardzo krzywdzącą” i w przekonaniu wniosko-
dawcy (zapewne) przyczynę podjęcia niekorzystnego dla niego rozstrzy-
gnięcia.
Z zażalenia bezspornie wynika zatem, że jego autor z nim się nie
zgadza.
W świetle tych okoliczności, mając na uwadze również intencje ppłk.
Juliana W., Sąd Najwyższy uznał za możliwe i celowe zbadanie sprawy w
aspekcie szerszym niżby to wprost wynikało z zażalenia, a mianowicie
również pod kątem, czy przekonanie Sądu pierwszej instancji o niemożli-
wości skrócenia wnioskodawcy kary wysnute zostało z wszechstronnej
oceny całokształtu zebranych w sprawie dowodów i czy jest ono przekonu-
jąco uzasadnione.
Przesłanką formalną zwolnienia od reszty kary jest odbycie przez
skazanego przynajmniej połowy orzeczonej kary, zaś przesłankami mate-
rialnymi: przestrzeganie porządku prawnego w okresie jej wykonywania,
sumienne wykonywanie pracy wskazanej przez sąd (do żołnierzy nie stosu-
je się – art. 323 § 1 k.p.k.) oraz spełnianie obowiązków nałożonych przez
sąd i orzeczonych środków karnych.
Zakłada się, że kumulatywne spełnienie tych przesłanek prowadzi do
ustalenia pozytywnej prognozy kryminologicznej skazanego i uznania, iż
cele kary w stosunku do niego zostały osiągnięte, bez potrzeby wykonywa-
nia jej do końca.
Zwolnienie w trybie art. 83 k.k. jest fakultatywne, co jednak nie jest
równoznaczne z dowolnością. Orzeczenie negatywne dla skazanego musi
5
zapaść wówczas, gdy stwierdzony zostanie brak chociażby jednej prze-
słanki z wymienionych wcześniej, natomiast gdy zaistnieją wszystkie prze-
słanki wskazane w art. 83 k.k., a sąd mimo to wniosku o zwolnienie od
reszty kary ograniczenia wolności nie uwzględni, to wówczas stanowisko
swoje musi dokładnie uzasadnić, przy czym nie jest możliwe powoływanie
się na okoliczności inne niż wskazane w tym przepisie, a więc również te,
które już raz brał pod uwagę wymierzając karę.
Nawet pobieżna lektura uzasadnienia zaskarżonego postanowienia
pozwala na stwierdzenie, że jest ono wysoce wadliwe, bowiem Sąd rozwa-
żając zasadność wniosku o skrócenie kary wziął pod uwagę nie te okolicz-
ności, które należało. Powołał się bowiem na przesłanki, które uwzględnio-
no wymierzając rodzaj kary i przez to określono jej dolegliwość, a nie na
okoliczności, które przemawiały za wysnuciem pozytywnej (lub negatywnej)
prognozy w zakresie prewencji indywidualnej uzasadniającej założenie, że
cele kary zostały (lub nie zostały) osiągnięte.
Nietrafne było też stwierdzenie Wojskowego Sądu Okręgowego w P.,
że skrócenie kary, to jej złagodzenie. Cel instytucji określonej w art. 83 k.k.
jest zupełnie inny, niż sugeruje się w uzasadnieniu zaskarżonego posta-
nowienia. Może bowiem mieć ona zastosowanie po łącznym spełnieniu
wszystkich przesłanek wymienionych w tym przepisie, gdy sąd uzna, że
cele kary zostały już osiągnięte, bez potrzeby wykonywania jej w całym
wymiarze. Spełniony zostaje zatem cel kary, zwłaszcza w zakresie indywi-
dualnego jej oddziaływania, co w konsekwencji skutkuje, że zostaje uznana
za wykonaną. Można zatem powiedzieć, że jest to jedna z form wykonania
kary (patrz S. Zimoch: O zwolnieniu od kary ograniczenia wolności – ZN
IBPS 1997, nr 5, s. 87).
W tych okolicznościach zaskarżone postanowienie należało uchylić i
sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji
po to by mógł ocenić, czy pomimo spełniania przez wnioskodawcę wszyst-
6
kich przesłanek określonych w art. 83 k.k. ppłk Julian W. rzeczywiście nie
może skorzystać z instytucji skrócenia kary ograniczenia wolności, przy
czym uzasadnienie powinno spełniać kryteria, o których była mowa wcze-
śniej.