Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 1 września 2010 r.
II UZP 7/10
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Roman
Kuczyński, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozstrzygnięciu na rozprawie w dniu 1 września 2010 r.
sprawy z wniosku Piotra B. przeciwko Zakładowi Emerytalno-Rentowemu Minister-
stwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie o wysokość policyjnej renty
inwalidzkiej, na skutek zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Apela-
cyjny w Warszawie postanowieniem z dnia 23 lutego 2010 r. [...]
„Czy pod pojęciem uposażenia należnego na ostatnio zajmowanym stanowi-
sku w rozumieniu art. 5 ust.1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emery-
talnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wy-
wiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Central-
nego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej
Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (tekst jednolity: Dz.U. z 2004 r.
Nr 8, poz. 67 ze zm.) należy rozumieć uposażenie w wysokości odpowiadającej gru-
pie uposażenia, do której zostało zaszeregowane zajmowane przez funkcjonariusza
Policji stanowisko służbowe, czy też uposażenie faktycznie mu wypłacone na pod-
stawie art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tekst jednolity: Dz.U.
z 2007 r. Nr 43, poz. 277 ze zm.)?”
p o d j ą ł uchwałę:
Pod pojęciem uposażenia należnego na ostatnio zajmowanym stanowi-
sku (art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wy-
wiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Cen-
tralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu,
Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin - jednolity
tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 ze zm.) należy rozumieć uposażenie w wyso-
2
kości odpowiadającej grupie uposażenia, do której zostało zaszeregowane
zajmowane przez funkcjonariusza Policji stanowisko służbowe (art. 3 ust. 1 pkt
8 powołanej ustawy).
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
powstało na tle następującego stanu faktycznego. Wyrokiem z dnia 15 października
2009 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie oddalił od-
wołanie wnioskodawcy Piotra B. od decyzji organu rentowego - Zakładu Emerytalno-
Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie z dnia 27
kwietnia 2009 r. ustalającej wnioskodawcy prawo do policyjnej renty inwalidzkiej w
wysokości 40 % podstawy wymiaru. Za podstawę wymiaru renty przyjęto kwotę upo-
sażenia należnego wnioskodawcy na ostatnio zajmowanym przez niego stanowisku
w wysokości 1435,15 zł, tj. w wysokości ograniczonej do 50%. Kwestionując powyż-
szą decyzję ubezpieczony domagał się przyjęcia za podstawę wymiaru renty uposa-
żenia przysługującego mu na ostatnio zajmowanym stanowisku.
W stanie faktycznym sprawy wnioskodawca (urodzony 19 marca 1973 r.) peł-
nił służbę w Policji od 16 sierpnia 1994 r. do 20 marca 2009 r. na stanowisku służbo-
wym referenta w stopniu sierżanta sztabowego i z 4 grupą zaszeregowania uposa-
żenia zasadniczego w wysokości 1.590 zł miesięcznie. Rozkazem personalnym [...]
Komendanta Miejskiego Policji w K. z dnia 27 listopada 2007 r. został zawieszony w
czynnościach służbowych od dnia 28 listopada 2007 r. do dnia 27 lutego 2008 r. w
związku z postawieniem mu zarzutu popełnienia przestępstw umyślnych, ściganych z
oskarżenia publicznego: - art. 298 § 1 k.k. i art. 18 § 3 k.k. w związku z art. 286 § 1
k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k.; - art. 18 § 3 k.k. w związku z art. 286 § 1 k.k.; oraz -
art. 18 § 3 k.k. w związku z art. 286 § 1 k.k. Następnie rozkazem personalnym Ko-
mendanta Miejskiego Policji w K. z dnia 13 lutego 2008 r. [...] okres zawieszenia
wnioskodawcy w czynnościach służbowych został przedłużony do czasu ukończenia
postępowania karnego wobec niego. Z kolei rozkazem personalnym [...] z dnia 20
marca 2009 r. wnioskodawca z dniem 20 marca 2009 r. został zwolniony ze służby w
Policji na podstawie art. 41 ust. 1 pkt 1 (wobec orzeczenia trwałej niezdolności do
służby przez komisję lekarską) w związku z art. 43 ust. 1 i art. 45 ust. 3 ustawy z dnia
6 kwietnia 1990 r. o Policji (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 43, poz. 277 ze zm.). W
3
okresie zawieszenia w czynnościach służbowych otrzymywał uposażenie w wysoko-
ści 50% ostatnio należnego uposażenia, ponieważ z mocy art. 124 ust. 1 ustawy o
Policji, policjantowi zawieszonemu w czynnościach służbowych zostaje zawieszone -
od najbliższego terminu płatności - 50% ostatnio należnego uposażenia. Należne
uposażenie na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym referenta w marcu 2009
r. wyniosło łącznie 2.870,30 zł. Orzeczeniem Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej [...]
MSWiA w K. z dnia 6 lutego 2009 r. wnioskodawca został zaliczony do III grupy in-
walidów przy stwierdzeniu powstania inwalidztwa od 6 lutego 2009 r. i jego związku
ze służbą w Policji. W dniu 10 kwietnia 2009 r. wnioskodawca złożył wniosek o przy-
znanie policyjnej renty inwalidzkiej.
Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 15 października 2009 r. oddalił
odwołanie jako bezzasadne. Przyjął, że spór dotyczy wysokości uposażenia, jakie
winno być przyjęte za podstawę wymiaru świadczenia z zaopatrzenia. Sąd przytoczył
art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjona-
riuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby
Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Anty-
korupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej
i Służby Więziennej oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 ze
zm.), w myśl którego podstawę wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej stanowi
uposażenie należne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku z za-
strzeżeniem ust. 2, 3 i art. 33b. Według definicji zawartej w art. 3 ust. 1 pkt 8 ustawy
zaopatrzeniowej pojęcie uposażenie, przy braku bliższego określenia w ustawie,
oznacza uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym i nagrodą
roczną należne funkcjonariuszowi stosownie do przepisów o uposażeniu i nagrodach
funkcjonariuszy. W ostatnim miesiącu służby w Policji przed przejściem na zaopa-
trzenie - w marcu 2009 r. - wnioskodawca otrzymał - wskutek ustawowego zawie-
szenia w czynnościach służbowych - połowę uposażenia. Według Sądu pierwszej
instancji, stanowiące podstawę wymiaru uposażenie wraz z dodatkami o charakterze
stałym i nagrodą roczną należne funkcjonariuszowi stosownie do przepisów o upo-
sażeniu i nagrodach funkcjonariuszy równocześnie powinno być należne - ze
wszystkimi składnikami - stosownie do przepisów ustawy o Policji. Jeśli zatem w myśl
art. 124 ust. 1 tej ustawy policjantowi zawieszonemu w czynnościach służbowych
zawiesza się 50% ostatnio należnego uposażenia, to połowa otrzymywanego przez
ubezpieczonego uposażenia była uposażeniem, jakie otrzymywał on na ostatnio
4
zajmowanym stanowisku. Zdaniem Sądu Okręgowego, taki właśnie pogląd został
wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 4 czerwca 2008 r., II UZP 4/08
(OSNP 2008 nr 23-24, poz. 354), na tle analogicznego przepisu - art. 5 ust. 1 ustawy
z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz
ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66 ze zm.). W uchwale tej Sąd
Najwyższy przyjął, że uposażeniem należnym w ostatnim miesiącu pełnienia zawo-
dowej służby wojskowej, które stanowi podstawę wymiaru emerytury wojskowej (art.
5 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych, w przypadku
zawieszenia uposażenia na podstawie art. 92 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2003
r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych), jest uposażenie wypłacone w wysoko-
ści ograniczonej tym przepisem w ostatnim miesiącu pełnienia zawodowej służby
wojskowej. Zdaniem Sądu, ponieważ uregulowania w ustawie zaopatrzeniowej służb
mundurowych są tożsame z uregulowaniami zaopatrzeniowymi żołnierzy zawodo-
wych, stanowisko Sądu Najwyższego można odnieść także do funkcjonariuszy Poli-
cji. Dlatego skoro wnioskodawca miał ustawowo obligatoryjnie ograniczone należne
uposażenie na ostatnio zajmowanym stanowisku i było ono stosowne do przepisów
ustawy o Policji (art. 124 ust. 1), to tak ograniczone uposażenie stanowiło ustawową
podstawę wymiaru renty policyjnej, bo ustawa zaopatrzeniowa nie przewiduje możli-
wości ustalenia podstawy wymiaru renty od innych składników uposażenia niż przy-
sługujące na ostatnio zajmowanym stanowisku stosownie do przepisów ustawy o
Policji.
Pełnomocnik wnioskodawcy zaskarżył apelacją powyższy wyrok w całości za-
rzucając naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe za-
stosowanie art. 5 ustawy zaopatrzeniowej funkcjonariuszy Policji, poprzez przyjęcie,
że użyte w nim sformułowanie „uposażenie należne na ostatnio zajmowanym stano-
wisku służbowym" jest równoznaczne z przyjętym w zaskarżonej decyzji i wyroku
sformułowaniem „uposażenie należne w ostatnim miesiącu pełnienia służby", co
spowodowało pozbawienie odwołującego się 50% należnego mu świadczenia rento-
wego. W uzasadnieniu apelacji zakwestionowano pogląd o tożsamości uregulowań w
zakresie podstawy wymiaru świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego służb mundu-
rowych i żołnierzy zawodowych i wskazano, że skoro zawieszenie w czynnościach
służbowych ustało z dniem zwolnienia z Policji, to niejako automatycznie odpadła
podstawa do obniżenia uposażenia przyjmowanego za podstawę wymiaru renty. Po-
nadto apelujący podniósł, że sankcja w postaci pozbawienia części świadczenia
5
winna wynikać z przepisów ustawy zaopatrzeniowej, jeśli nie wprost, to poprzez ode-
słanie do innych uregulowań, dotyczących żołnierzy zawodowych, bowiem czym in-
nym jest uposażenie przysługujące na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym,
a czym innym uposażenie należne w ostatnim miesiącu pełnienia służby, jak to
przewiduje wojskowa ustawa emerytalna.
W ocenie Sądu Apelacyjnego rozpatrującego sprawę, należało zauważyć, że
po podjęciu przez Sąd Najwyższy w dniu 4 czerwca 2008 r. uchwały II UZP 4/08, na
tle art. 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych, którego treść
normatywna oczywiście różni się od treści art. 5 ustawy zaopatrzeniowej funkcjona-
riuszy służb mundurowych, bowiem pierwszy z tych przepisów stanowi o podstawie
wymiaru jako uposażeniu należnym żołnierzowi zawodowemu w ostatnim miesiącu
pełnienia zawodowej służby wojskowej, a drugi o podstawie wymiaru jako uposaże-
niu należnym na ostatnio zajmowanym stanowisku, organ emerytalny podjął czynno-
ści polegające na weryfikacji wysokości świadczeń z zaopatrzenia już przyznanych
tym funkcjonariuszom, którzy w dacie zwolnienia z jednej ze służb byli zawieszeni w
czynnościach służbowych, a w sprawach, w których decyzje są wydawane po raz
pierwszy, organ emerytalny przyjmuje za podstawę wymiaru uposażenie w wysoko-
ści ograniczonej do 50 % (pismo wewnętrzne organu emerytalnego [...]). W związku
z poważnymi wątpliwościami co do interpretacji art. 5 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agen-
cji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego,
Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Pań-
stwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w ocenie Sądu drugiej
instancji, zaistniała potrzeba zwrócenia się do Sądu Najwyższego o rozstrzygnięcie
zagadnienia prawnego. Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, podstawę
wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej stanowi uposażenie należne funkcjonariu-
szowi na ostatnio zajmowanym stanowisku, z zastrzeżeniem ust. 2, 3 i art. 33b, które
pozostają bez znaczenia w sprawie. Określenie, jakim posługuje się przepis - „upo-
sażenie należne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku” - gdy cho-
dzi o funkcjonariusza zawieszonego w czynnościach służbowych w dacie zwolnienia
ze służby w Policji, którego ostatnio należne (przed zawieszeniem) uposażenie pod-
legało zawieszeniu w 50% - może być rozumiane, tak jak przyjął Sąd Okręgowy za
organem emerytalnym, jako uposażenie faktycznie wypłacone z ograniczeniem jego
wysokości wynikającym z art. 124 ust. 1 ustawy o Policji, ale może być też wykłada-
6
ne jako uposażenie w wysokości odpowiadającej grupie uposażenia, do której zo-
stało zaszeregowane zajmowane przez takiego funkcjonariusza stanowisko wraz z
dodatkami. Policjanta zawiesza się w czynnościach służbowych w razie wszczęcia
przeciwko niemu postępowania karnego w sprawie o przestępstwo lub przestępstwo
skarbowe, umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego - na czas nie dłuższy niż 3
miesiące; w szczególnie uzasadnionych przypadkach okres zawieszenia w czynno-
ściach służbowych można przedłużyć do czasu ukończenia postępowania karnego
(art. 39 ust. 1 i 3 ustawy). Wygaśnięcie decyzji o zawieszeniu w czynnościach służ-
bowych następuje między innymi w przypadku zwolnienia policjanta ze służby (§ 6
pkt 3 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 17 lipca
2002 r. w sprawie trybu zawieszania policjanta w czynnościach służbowych przez
przełożonych, Dz.U. z 2002 r. Nr 120, poz. 1029). Wygaśnięcie decyzji o zawiesze-
niu w przypadku zwolnienia policjanta ze służby nie powoduje jednak wypłaty zawie-
szonych 50 % uposażenia, gdyż taki skutek może wywołać jedynie nieskazanie pra-
womocnym wyrokiem sądu lub nieukaranie karą dyscyplinarną wydalenia ze służby
w postępowaniu karnym lub dyscyplinarnym, będącym przyczyną zawieszenia w
czynnościach służbowych. Ustalając znaczenie pojęcia uposażenie należne funkcjo-
nariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku, Sąd Okręgowy odwołał się do defi-
nicji terminu „uposażenie" zawartej w art. 3 pkt 8 ustawy zaopatrzeniowej - „użyte
bez bliższego określenia pojęcie uposażenie oznacza uposażenie zasadnicze wraz z
dodatkami o charakterze stałym i nagrodą roczną należne funkcjonariuszowi stosow-
nie do przepisów o uposażeniu i nagrodach funkcjonariuszy". W konsekwencji pod-
stawę wymiaru świadczeń pieniężnych z zaopatrzenia stanowi uposażenie zasadni-
cze wraz z dodatkami o charakterze stałym i nagrodą roczną należne funkcjonariu-
szowi stosownie do przepisów o uposażeniu i nagrodach funkcjonariuszy i należne
na ostatnio zajmowanym stanowisku. Stosownie do uregulowań ustawy o Policji
prawo do uposażenia, które składa się z uposażenia zasadniczego i z dodatków do
uposażenia, powstaje z dniem mianowania policjanta na stanowisko służbowe (art.
99 ust. 1 i art. 100 tej ustawy). Wysokość uposażenia zasadniczego policjanta jest
uzależniona od grupy zaszeregowania jego stanowiska służbowego oraz od posia-
danej wysługi lat (art. 101 ust. 1 ustawy). Zmiana uposażenia następuje z dniem za-
istnienia okoliczności uzasadniających tę zmianę, a prawo do uposażenia wygasa z
ostatnim dniem miesiąca, w którym nastąpiło zwolnienie policjanta ze służby lub za-
istniały inne okoliczności uzasadniające wygaśnięcie tego prawa (art. 106 ust. 1 i 3).
7
Na mocy art. 124 ust. 1 i 2 policjantowi zawieszonemu w czynnościach służbowych
zawiesza się od najbliższego terminu płatności 50% ostatnio należnego uposażenia,
które po zakończeniu postępowania karnego lub dyscyplinarnego, będącego przy-
czyną zawieszenia w czynnościach służbowych, policjant otrzymuje wraz obligatoryj-
nymi podwyżkami wprowadzonymi w okresie zawieszenia, jeżeli nie został skazany
prawomocnym wyrokiem sądu lub ukarany karą dyscyplinarną wydalenia ze służby.
Powyższe prowadzi do wniosku, iż wysokość uposażenia funkcjonariusza Policji
ulega zmianom w trakcie służby na skutek zdarzeń typowych takich, jak np. zwięk-
szenie stażu służby w Policji, mianowanie czy powołanie na wyższe stanowisko
służbowe, czy zdarzeń nietypowych jak zawieszenie w czynnościach służbowych. Ta
ostatnia sytuacja (zawieszenie w czynnościach służbowych) powoduje dotkliwe dla
funkcjonariusza skutki gdy chodzi o wysokość uposażenia, gdyż 50% ostatnio należ-
nego uposażenia nie jest mu wypłacane. Podyktowane jest to faktem, iż podczas
zawieszenia w czynnościach służbowych, policjant pozostając w służbie, nie wyko-
nuje zadań i czynności właściwych dla zajmowanego stanowiska służbowego, jak i w
Policji w ogóle. W ocenie Sądu Apelacyjnego wykładnia art. 5 ust. 1 ustawy zaopa-
trzeniowej nie pozwala na jednoznaczną odpowiedź, czy 50% wypłacanego funkcjo-
nariuszowi uposażenia w przypadku zawieszenia go w czynnościach służbowych
stanowi podstawę wymiaru jego emerytury lub renty. Przepis ten może być również
rozumiany w oderwaniu od faktycznie wypłacanego funkcjonariuszowi wynagrodze-
nia na ostatnim stanowisku służbowym i można go powiązać z uposażeniem należ-
nym na zajmowanym przez niego stanowisku służbowym „in abstracto”, jeżeli przyj-
mie się, iż tylko ostatnio zajmowane stanowisko jest wyznacznikiem „należności"
uposażenia, że wyłącznie ono determinuje wysokość uposażenia przyjmowaną za
podstawę wymiaru renty lub emerytury. Na uposażenie to natomiast składają się, jak
to stanowi art. 3 pkt 8 ustawy, uposażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakte-
rze stałym i nagrodą roczną należne, a więc przysługujące, na zajmowanym stano-
wisku stosownie do przepisów o uposażeniu i nagrodach dla funkcjonariuszy. W
ocenie Sądu Apelacyjnego, przyjęcie takiej wykładni jest o tyle uzasadnione, że kon-
sekwencje, jakie pociąga za sobą zawieszenie funkcjonariusza Policji w czynno-
ściach służbowych, zostały wyczerpująco uregulowane w ustawie o Policji i aby doty-
czyły one uprawnień do świadczeń pieniężnych z zaopatrzenia emerytalnego i ich
wymiaru, musiałoby istnieć wyraźne ku temu wskazanie w ustawie, a takowego brak.
Odmienna interpretacja przepisów prowadziłaby do sytuacji, że kolejną sankcją za-
8
wieszenia w czynnościach służbowych - nie przewidzianą w żadnej z ustaw - byłoby
znaczne obniżenie wysokości świadczenia rentowego, w sytuacji, gdy świadczenie to
przysługuje z tytułu całkowitej niezdolności do służby, a więc niemożności jej dalsze-
go pełnienia. Sankcja ta obowiązywałaby do czasu spełnienia warunków do otrzy-
mania zawieszonej części uposażenia, a jeżeli nie doszłoby do spełnienia tych prze-
słanek w różnych stanach faktycznych, także niezwiązanych ze służbą (art. 124 ust.
2 ustawy o Policji), to renta pozostałaby w niezmienionej wysokości, czyli mimo iż
przepisy zaopatrzeniowe nie przewidują skutku polegającego na obniżeniu świad-
czenia (tak, jak np. art. 10 ustawy zaopatrzeniowej), skutek taki w efekcie by nastąpił.
Dlatego nie można wykluczyć przyjęcia, że uposażenie należne w myśl art. 5 ust. 1
ustawy zaopatrzeniowej to nie uposażenie o charakterze roszczeniowym przysługu-
jące do wypłaty na ostatnio zajmowanym stanowisku, ale należne na tym stanowisku
z mocy przepisów rozstrzygających o prawie i wysokości uposażenia ze względu na
zajmowane przez funkcjonariusza stanowisko służbowe, wyznaczające jego status
prawny. Jak jednak zauważył Sąd drugiej instancji, możliwe jest również przyjęcie
poglądu przeciwnego polegającego na rozumieniu pojęcia „uposażenie należne
funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku" jako uposażenia faktycznie
wypłaconego funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku, po zastosowa-
nym ograniczeniu o 50% na podstawie art. 124 ust. 1 ustawy o Policji. Taka wykład-
nia zakłada, że to pojęcie należy odnosić do konkretnego funkcjonariusza i konkret-
nego uposażenia, jakie było mu rzeczywiście należne, czyli o charakterze roszcze-
niowym i wypłacane na ostatnio zajmowanym stanowisku. W sytuacji, gdy policjant
jest zawieszony w czynnościach, nadal pozostaje w służbie i zajmuje określone sta-
nowisko, choć nie może pełnić czynności służbowych, ich pełnienie zostało mu od-
jęte. Jego ostatnio należne uposażenie jest w tej sytuacji zmniejszane o połowę na
podstawie art. 124 ust. 1 ustawy o Policji. Ponieważ art. 5 ust. 1 ustawy zaopatrze-
niowej w związku z jej art. 3 ust. 1 pkt 8 posługuje się pojęciem uposażenia należne-
go funkcjonariuszowi stosownie do przepisów o uposażeniu i nagrodach funkcjona-
riuszy, to na podstawie tej ostatniej ustawy (o Policji) ustaleniu podlega, jakie uposa-
żenie było policjantowi należne na ostatnim stanowisku. Skoro ustawa ta przewiduje
- w art. 124 ust. 1 - zmniejszenie tego uposażenia w wypadku zawieszenia policjanta
w czynnościach, właśnie takie uposażenie - jako należne - winno być przyjmowane
do podstawy wymiaru emerytury (renty) policyjnej. Przyjęcie odmiennego stanowiska
prowadziłoby do sytuacji, w której przyjmuje się konkretne uposażenie funkcjonariu-
9
sza, na które składają się między innymi przyznane mu dodatki, ale nie uwzględnia
się zawieszenia 50% tego uposażenia, czyli w istocie nie ustala się uposażenia,
które było mu należne i rzeczywiście wypłacane na ostatnim miejscu służbowym. W
taki sposób ustalonoby w zasadzie uposażenie hipotetyczne, które nie było należne
(„roszczeniowe") policjantowi zawieszonemu w czynnościach służbowych. W ocenie
Sądu nie można też pominąć, że w świetle celów zabezpieczenia społecznego reali-
zowanych poprzez metodę zaopatrzeniową brak jest konieczności ustalania podsta-
wy wymiaru emerytury (renty) policjanta, który na ostatnim stanowisku służbowym
został zawieszony w czynnościach służbowych i pobierał 50% uposażenia, od cało-
ści uposażenia. Cechą metody zaopatrzeniowej jest oparcie jej na kryterium zasługi,
„ofiary'' dla społeczeństwa i zaadresowanie jej do osób „zasłużonych". W tym syste-
mie następuje udzielanie świadczeń na wyższym poziomie, na dogodniejszych wa-
runkach nabycia prawa niż w systemie ubezpieczenia społecznego, a dodatkowo
świadczenia te finansowane są ze środków publicznych, bez obowiązku opłacania
składki. W świetle powyższego trudno uznać, iż ustawodawca wdrażając metodę
zaopatrzeniową do świadczeń emerytalnych i rentowych funkcjonariuszy, przewidział
konieczność ustalania podstawy wymiaru tych świadczeń - dla znajdujących się w
omawianej sytuacji funkcjonariuszy - od całości uposażenia. Tym bardziej, iż po za-
kończeniu postępowania karnego lub dyscyplinarnego, będącego przyczyną zawie-
szenia w czynnościach służbowych, policjant, jeżeli nie został skazany prawomoc-
nym wyrokiem sądu lub ukarany karą dyscyplinarną wydalenia ze służby, otrzymuje
zawieszoną część uposażenia oraz obligatoryjne podwyżki wprowadzone w okresie
zawieszenia, oraz ma prawo do żądania ponownego ustalenia wysokości emerytury
(renty) policyjnej od dnia wymagalności wszystkich zawieszonych składników uposa-
żenia (art. 124 ust. 2 ustawy o Policji w związku z art. 110 i nast. ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w
związku z art. 11 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji
Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojsko-
wego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży
Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej
oraz ich rodzin).
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
10
Stosownie do art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu eme-
rytalnym funkcjonariuszy Policji, podstawę wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej
stanowi uposażenie należne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku,
z zastrzeżeniem ust. 2, 3 i art. 33b (nieistotnym w sprawie), zaś w art. 3 ust. 1 pkt 10
tej ustawy zawarta jest legalna definicja „uposażenia”, z której wynika, że jest to upo-
sażenie zasadnicze wraz z dodatkami o charakterze stałym i nagrodą roczną, należ-
ne funkcjonariuszowi stosownie do przepisów o uposażeniu i nagrodach funkcjona-
riuszy. Prawo do uposażenia powstaje z dniem mianowania policjanta na stanowisko
służbowe (art. 99 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji), przy czym uposa-
żenie policjanta składa się z uposażenia zasadniczego i z dodatków do uposażenia
(art. 100). Wysokość uposażenia zasadniczego uzależniona jest od grupy zaszere-
gowania jego stanowiska służbowego oraz od posiadanej wysługi lat (art. 101 ust. 1).
Kwestie szczegółowe zostały unormowane w dalszych przepisach ustawy o Policji
oraz między innymi w rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z
dnia 6 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad otrzymywania i wysokości
uposażenia zasadniczego policjantów, dodatków do uposażenia oraz ustalania wy-
sługi lat, od której jest uzależniony wzrost uposażenia zasadniczego (Dz.U. Nr 152,
poz. 1732 ze zm.). „Uposażenie należne” jest zatem pojęciem prawnym, mieszczą-
cym w sobie uposażenie zasadnicze, dodatki o charakterze stałym i nagrodę roczną.
Oznacza to, w świetle wykładni literalnej, że uposażeniem należnym w rozumieniu
analizowanej pragmatyki służbowej jest uposażenie przypisane danemu stanowisku,
na które funkcjonariusz został wyznaczony rozkazem personalnym, co potwierdzają
także unormowania dotyczące przeniesienia na stanowisko służbowe zaszeregowa-
ne do niższej grupy uposażenia zasadniczego nakazujące zachowanie prawa do
stawki uposażenia pobieranego na poprzednio zajmowanym stanowisku, do czasu
uzyskania wyższej stawki uposażenia według stanowiska służbowego (por. art. 103
ust. 1 ustawy o Policji). Zmiana uposażenia funkcjonariusza następuje z dniem zaist-
nienia okoliczności uzasadniających tę zmianę (art. 106 ust. 1 ustawy o Policji) i do-
tyczy kwestii związanych, w pierwszej kolejności, ze zmianą stanowiska bądź ze zda-
rzeniami, z którymi określone akty prawne wiążą skutek w postaci zmiany uposaże-
nia należnego (np. wysokość dodatku za wysługę lat, za stopień, dodatku służbowe-
go).
Zawieszenie policjanta w czynnościach służbowych następuje w razie
wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego w sprawie o przestępstwo lub
11
przestępstwo skarbowe - na czas nie dłuższy niż 3 miesiące (art. 39 ust.1 ustawy o
Policji). Policjanta można również zawiesić w czynnościach służbowych w razie
wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego w sprawie o przestępstwo lub
przestępstwo skarbowe, nieumyślne, ścigane z oskarżenia publicznego lub postępo-
wania dyscyplinarnego, jeżeli jest to celowe z uwagi na dobro postępowania lub do-
bro służby - na czas nie dłuższy niż 3 miesiące (art. 39 ust. 2 ustawy o Policji). W
szczególnie uzasadnionych przypadkach okres zawieszenia w czynnościach służbo-
wych można przedłużyć do czasu ukończenia postępowania karnego (art. 39 ust. 3
ustawy o Policji). Po zakończeniu postępowania karnego lub dyscyplinarnego, będą-
cego przyczyną zawieszenia w czynnościach służbowych, policjant otrzymuje zawie-
szoną część uposażenia oraz obligatoryjne podwyżki wprowadzone w okresie zawie-
szenia, jeśli nie został skazany prawomocnym wyrokiem sądu lub ukarany karą dys-
cyplinarną wydalenia ze służby. Jeśli natomiast został skazany i wydalony ze służby,
to stosunek służbowy ustaje bez prawa do jakiegokolwiek wyrównania. Rozstrzy-
gnięcia wymaga, w jakiej relacji pozostaje zawieszenie w czynnościach służbowych
do postępowania na podstawie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym w przedmiocie
ustalenia prawa do emerytury albo renty inwalidzkiej i późniejszej realizacji tych
uprawnień. Z punktu widzenia wypłaty uposażenia, jak i trwania stosunku służbowe-
go, nie budzi wątpliwości, że uposażenie wypłacane jest w zmniejszonej wysokości
do czasu ustania stosunku służbowego, a następnie uprawniony pobiera emeryturę.
W przypadku skazania funkcjonariusza oraz byłego funkcjonariusza, wobec wyraźnej
regulacji w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy, prawo do zaopa-
trzenia emerytalnego nie przysługuje funkcjonariuszowi, który został skazany pra-
womocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe
umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem
czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, albo za przestęp-
stwo określone w art. 258 k.k. lub wobec którego orzeczono prawomocnie środek
karny pozbawienia praw publicznych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe,
które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby (art. 10 ust. 1 ustawy). Podob-
nie postępuje się w przypadku skazania emeryta lub rencisty (art. 10 ust. 2 ustawy).
Przedmiotowy zakres art. 10 ust. 2 ustawy zaopatrzeniowej jest węższy od zakresu
wyznaczonego treścią art. 39 ustawy o Policji. Z utratą prawa do zaopatrzenia eme-
rytalnego należy się bowiem liczyć wyłącznie, jeśli doszło do skazania za przestęp-
stwo popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych i w celu osią-
12
gnięcia korzyści majątkowej, oraz dodatkowo za przestępstwo określone w art. 258
k.k. lub wobec funkcjonariusza orzeczono prawomocnie środek karny pozbawienia
praw publicznych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, które zostało popeł-
nione przed zwolnieniem ze służby. W pozostałych przypadkach prawomocnego
skazania prawo do zaopatrzenia emerytalnego nie ustaje, a stosowanie sankcji w
postaci zmniejszenia prawa do świadczenia, bez wyraźnej regulacji ustawowej nie
jest dopuszczalne. Należy też zwrócić uwagę, że sankcjonowane są przestępstwa
związane ze służbą, przestępstwo udziału w zorganizowanej grupie (art. 258 k.k.)
oraz przestępstwa popełnione przed zwolnieniem ze służby (udział w zorganizowanej
grupie), w przypadku których orzeczono środek karny pozbawienia praw publicznych
(co związane jest przede wszystkim z moralną oceną i dezaprobatą działania
sprawcy). Nie każde zatem prawomocne skazanie prowadzi do utraty prawa do za-
opatrzenia emerytalnego. Z regulacji tych wynika również określona aksjologia prawa
do zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy i sankcjonowanie tylko określonego
rodzaju zachowań.
Przyjęcie, że zawieszenie w czynnościach uzasadnia obliczanie podstawy
wymiaru emerytury albo renty inwalidzkiej od wynagrodzenia faktycznie wypłacanego
prowadziłoby do odwrócenia założeń konstrukcyjnych systemu emerytalnego funk-
cjonariuszy i stosowania dodatkowej, niewyrażonej w obowiązujących przepisach,
sankcji w postaci zmiany wysokości prawa do zaopatrzenia emerytalnego, która
może być bardziej dotkliwa z finansowego punktu widzenia, aniżeli wynikająca z art.
10 ustawy zaopatrzeniowej w Policji. Jeżeli bowiem funkcjonariuszowi, wobec które-
go zostało wszczęte postępowanie karne w związku z popełnieniem przestępstwa
niezwiązanym ze służbą i ustalono podstawę wymiaru renty inwalidzkiej od połowy
zawieszonego uposażenia, a później został on prawomocnie skazany, to będzie on
pobierał rentę w niższej wysokości, mimo że nie będzie miał do niego zastosowania
art. 10 ustawy. Co więcej nie jest wykluczone, że ustalenie podstawy wymiaru od
50% należnego uposażenia może także prowadzić do tego, że wysokość emerytury
będzie niższa, aniżeli gdyby zastosowano art. 10 ust. 4 ustawy i ustalono emeryturę
bądź rentę według reguł obowiązujących w systemie powszechnym.
Należy odróżnić instytucję zmiany uposażenia od zawieszenia w czynnościach
i przyjąć, że zawieszenie w czynnościach nie prowadzi do zmiany uposażenia. Z art.
124 ustawy o Policji wynika, że policjantowi zawieszonemu w czynnościach służbo-
wych zawiesza się od najbliższego terminu płatności 50% ostatnio należnego uposa-
13
żenia. Brzmienie przepisu wskazuje, że dochodzi do zawieszenia 50% ostatnio na-
leżnego uposażenia, a zatem do zmiany zasad płatności uposażenia należnego. Nie
ma zatem mowy o jego, choćby przejściowej, zmianie. Gdyby ustawodawca miał za-
miar dokonać zmiany uposażenia, to napisałby albo wprost, „zmienia się”, albo też
użyłby sformułowania, według którego „policjantowi zawieszonemu w czynnościach
przysługuje uposażenie należne w wysokości 50% dotychczasowego uposażenia".
Powyższe rozważania prowadzą zatem do wniosku, że zawieszenie w czynnościach
służbowych nie prowadzi do zmiany uposażenia należnego w rozumieniu art. 3 ust. 1
pkt 10 tej ustawy, którym jest uposażenie odpowiadające danemu stanowisku w wy-
sokości niezawieszonej (a więc nie faktycznie wypłacanej).
Tym samym wątpliwa jest obecnie przydatność uchwały Sądu Najwyższego z
dnia 4 czerwca 2008 r., II UZP 4/08 (OSNP 2008 nr 23-24, poz. 354, z krytyczną
glosą K. Pachnika, LEX/el 2010), ze względu na brak analogii w treści przepisów
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy oraz ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji. O ile bowiem art. 5 ust. 1 tej
pierwszej ustawy stanowi, że podstawę wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej sta-
nowi uposażenie należne żołnierzowi zawodowemu w ostatnim miesiącu pełnienia
zawodowej służby wojskowej, o tyle według art. 5 ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej w
Policji podstawę wymiaru emerytury lub renty inwalidzkiej stanowi uposażenie na-
leżne funkcjonariuszowi na ostatnio zajmowanym stanowisku.
Tym się kierując podjęto uchwałę jak w sentencji.
========================================