Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 9 września 2010 r.
III SO 16/10
Przepisy ustawy z dnia 24 czerwca 1999 r. o wykonywaniu inicjatywy
ustawodawczej przez obywateli (Dz.U. Nr 62, poz. 688) nie mogą być interpreto-
wane w sposób uniemożliwiający realizację zagwarantowanego konstytucyjnie
prawa obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej (art. 118 ust. 2 Konstytucji RP).
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Jerzy Kwaśniewski, Zbigniew Myszka, Romualda Spyt, Małgorzata Wrębiakowska-
Marzec (sprawozdawca), Andrzej Wróbel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 9 września
2010 r. sprawy ze skargi pełnomocnika Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej Wolne
Konopie; ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii na postanowienie
Marszałka Sejmu Nr 48 z dnia 3 sierpnia 2010 r. o odmowie przyjęcia zawiadomienia
o utworzeniu Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej Wolne Konopie; ustawa o zmianie
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii,
uwzględnił skargę i uchylił zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem Nr 48 z dnia 3 sierpnia 2010 r. Marszałek Sejmu Rzeczypo-
spolitej Polskiej na podstawie art. 6 ust. 5 ustawy z dnia 24 czerwca 1999 r. o wyko-
nywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli (Dz.U. Nr 62, poz. 688, powoły-
wanej dalej jako ustawa) odmówił przyjęcia zawiadomienia o utworzeniu „Komitetu
Inicjatywy Ustawodawczej Wolne Konopie; ustawa o zmianie ustawy o przeciwdzia-
łaniu narkomanii”. Podstawę postanowienia stanowiło nieusunięcie w zakreślonym
14-dniowym terminie następujących braków formalnych zawiadomienia o utworzeniu
Komitetu oraz załączonego do niego projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciw-
działaniu narkomanii: 1) nieprzedstawienie opinii: a) Naczelnej Izby Lekarskiej (art.
34 ust. 3 Regulaminu Sejmu w związku z art. 5 pkt 16 ustawy z dnia 2 grudnia 2009
2
r. o izbach lekarskich, Dz.U. Nr 219, poz. 1708), b) Naczelnej Izby Pielęgniarek i Po-
łożnych (art. 34 ust. 3 Regulaminu Sejmu w związku z art. 4 ust. 2 pkt 5 ustawy z
dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych, Dz.U. Nr 41, poz.
178 ze zm.), c) Krajowej Rady Diagnostyków Laboratoryjnych (art. 34 ust. 3 Regula-
minu Sejmu w związku z art. 47 pkt 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce
laboratoryjnej, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 144, poz. 1529 ze zm.), d) Prokura-
tora Generalnego (art. 34 ust. 3 Regulaminu Sejmu w związku z art. 3 ust. 1 pkt 9
ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, jednolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 7,
poz. 39 ze zm.); 2) nieprzedłożenie prawidłowych oświadczeń o przystąpieniu do
Komitetu oraz oświadczeń o wyborze pełnomocnika Komitetu i jego zastępcy (art. 6
ust. 2 pkt 3 w związku z art. 5 ust. 2 ustawy); 3) niezałączenie wymaganej liczby
1.000 podpisów obywateli udzielających poparcia projektowi ustawy (art. 6 ust. 3
ustawy).
Odnosząc się do braku wskazanego w pkt 2 Marszałek Sejmu podniósł, że
Komitet przedstawił wprawdzie dokument opatrzony tytułem „Oświadczenie o przy-
stąpieniu do komitetu", zawierający stosowne oświadczenie piętnastu osób o
przystąpieniu do Komitetu oraz o wskazaniu pełnomocnika Komitetu i jego zastępcy,
jednakże oświadczenie to jest wadliwe. Z jego treści wynika bowiem, że zaintereso-
wane osoby przystępują do „komitetu inicjatywy ustawodawczej Wolne Konopie",
natomiast w myśl art. 5 ust. 1 zdanie drugie ustawy komitet występuje pod nazwą
uzupełnioną o tytuł projektu ustawy. Zgodnie z zawiadomieniem o utworzeniu Komi-
tetu, w przedmiotowej sprawie występuje „Komitet inicjatywy ustawodawczej Wolne
Konopie; ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomani". Oświadczenie o
przystąpieniu do Komitetu oraz o wskazaniu pełnomocnika Komitetu i jego zastępcy
w przedłożonej Marszałkowi Sejmu formie jest zatem niewystarczające, gdyż „niepo-
wołanie tytułu ustawy w tym oświadczeniu skutkuje brakiem wystarczających danych
wskazujących na przedmiot podejmowanej inicjatywy ustawodawczej”.
Odnośnie do braku wskazanego w pkt 3 Marszałek Sejmu stwierdził, że Komi-
tet wprawdzie załączył do zawiadomienia karty wykazu z podpisami poparcia dla
projektu ustawy, jednakże wykazy te nie odpowiadają wymogom wynikającym z art. 9
ust. 2 ustawy. Zgodnie z powołanym przepisem na każdej stronie wykazu powinna
znajdować się nazwa komitetu i tytuł projektu ustawy, któremu obywatel udziela po-
parcia. Na kartach wykazu widnieje, podobnie jak w oświadczeniu o przystąpieniu do
3
Komitetu oraz o wskazaniu pełnomocnika Komitetu i jego zastępcy, nazwa nieuzu-
pełniona o tytuł projektu ustawy. Przede wszystkim jednak - zgodnie z wyjaśnieniem
pełnomocnika Komitetu przedłożonym Marszałkowi Sejmu - w trakcie zbierania pod-
pisów w projekcie ustawy wprowadzane były zmiany. Pełnomocnik Komitetu wska-
zuje, że: „projekt od dnia 10 kwietnia do teraz praktycznie nie ulegał zmianie, poza
wprowadzeniem kilku stylistycznych poprawek po konsultacjach przeprowadzonych
w środowiskach konsumenckich". Zaistniała więc sytuacja, w której obywatele
udzielali poparcia de facto różnym projektom ustawy. Marszałek Sejmu, działając na
podstawie ustawy, nie ma prawnych możliwości weryfikacji skali i istoty zmian doko-
nywanych w projekcie. Jest to jednak bez znaczenia wobec faktu, że niedopuszczal-
na jest sytuacja, w której projekt ustawy, choćby w najmniejszym stopniu, zostaje
zmieniony już po uzyskaniu poparcia potwierdzonego podpisem obywatela.
W skardze na powyższe postanowienie pełnomocnik Komitetu Inicjatywy
Ustawodawczej Wolne Konopie; ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narko-
manii zarzucił: 1) nałożenie obowiązku uzyskania opinii bez podstawy prawnej; 2)
błędną wykładnię art. 5 w związku z art. 6 ustawy; 3) błędną wykładnię art. 9 ust. 2
ustawy.
W uzasadnieniu skargi podniesiono, że konieczne elementy zawiadomienia o
utworzeniu komitetu inicjatywy ustawodawczej określa art. 6 ust. 2 i 3 ustawy. Ten
ostatni stanowi, że do zawiadomienia załącza się projekt ustawy, spełniający warun-
ki, o których mowa w art. 4 ust. 1, a więc odpowiadający wymaganiom zawartym w
Konstytucji i Regulaminie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz w niniejszej ustawie.
Zgodnie z art. 34 ust. 2 Regulaminu Sejmu do projektu ustawy dołącza się uzasad-
nienie zawierające określone elementy, natomiast ust. 3 wskazanego artykułu odnosi
się wyłącznie do treści uzasadnienia, która - w ocenie skarżącego - nie powinna
podlegać badaniu na tym etapie postępowania. Również z żadnego ze wskazanych
przez Marszałka przepisów nie wynika obowiązek obywateli w zakresie występowa-
nia do jakichkolwiek instytucji o wyrażenie opinii w przedmiocie projektu ustawy. W
konsekwencji niedołączenie opinii wskazanych przez Marszałka instytucji nie należy
do braków formalnych zawiadomienia, o których stanowi art. 6 ust. 5 ustawy. Doko-
nana przez Marszałka wykładnia przepisów ustawy nie znajduje nadto oparcia w art.
118 ust. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, który nakazuje uregulowanie trybu
postępowania w sprawie inicjatywy ustawodawczej obywateli w akcie rangi ustawo-
4
wej. Skarżący powołał się również na pismo Biura Prokuratora Generalnego z dnia
16 lipca 2010 r., w którym odmówiono mu zaopiniowania projektu ustawy do czasu
przyjęcia przez Marszałka Sejmu zawiadomienia o utworzeniu komitetu inicjatywy
ustawodawczej i nabycia przez ten komitet osobowości prawnej.
Uzasadniając zarzut błędnej wykładni art. 5 ust. 1 w związku z art. 6 ust. 2
ustawy skarżący stwierdził, że zdanie drugie pierwszego z wymienionych przepisów
odnosi się do czynności związanych z wykonywaniem inicjatywy ustawodawczej
przez założony komitet, w których to czynnościach komitet występuje pod nazwą
uzupełnioną o tytuł projektu ustawy. Komitet nabywa jednak osobowość prawną z
chwilą przyjęcia przez Marszałka zawiadomienia o jego utworzeniu i dopiero od tego
momentu może występować w czynnościach określonych w art. 5 ust. 1 zdanie
pierwsze pod nazwą uzupełnioną o tytuł projektu ustawy. Przed nabyciem osobowo-
ści prawnej komitet nie może w zasadzie wykonywać żadnych czynności, które wy-
konuje w jego imieniu i na jego rzecz pełnomocnik. Ponadto art. 5 ust. 2 i 3 ustawy
wyraźnie określają elementy (dane), które powinny być wskazane w oświadczeniu o
przystąpieniu do komitetu, nie wspominając o jego nazwie. Nie ma zatem podstaw do
uznania za brak formalny zawiadomienia nieuzupełnienia w oświadczeniu o przystą-
pieniu do komitetu jego nazwy o tytuł projektu ustawy, skoro przepisy wyraźnie tego
nie wymagają. To w zawiadomieniu, o którym mowa w art. 6 ust. 2, podaje się na-
zwę, w pkt 1 tego przepisu ustawodawca sformułował wymaganie podania „pełnej
nazwy komitetu", co należy interpretować w związku z art. 5 ust. 1 zdanie 2 ustawy w
ten sposób, że po przyjęciu zawiadomienia komitet będący już osobą prawną wystę-
puje pod nazwą uzupełnioną właśnie o tytuł projektu ustawy. Skoro oświadczenie o
przystąpieniu do komitetu zawierało wszystkie elementy określone w art. 5 ust. 2 i 3,
a zawiadomienie - wszystkie elementy określone w art. 6 ust. 2 ustawy, to brak okre-
ślenia przedmiotu inicjatywy ustawodawczej w oświadczeniu osób o przystąpieniu do
jej podjęcia, poprzez nieuzupełnienie nazwy komitetu o tytuł projektu ustawy, który
nawet jeszcze nie powstał, nie jest brakiem formalnym zawiadomienia, o którym sta-
nowi art. 6 ust. 5 ustawy.
W zakresie odnoszącym się do błędnej wykładni art. 9 ust. 2 ustawy skarżący
wskazał, że Marszałek Sejmu, zarzucając niezałączenie wymaganej liczby 1.000
podpisów, oparł się na dwóch argumentach, a mianowicie, że na wykazach podpisów
widniała nazwa Komitetu nieuzupełniona o tytuł projektu ustawy oraz że dokonano
5
niedopuszczalnych zmian w projekcie ustawy w trakcie zbierania podpisów. Zgodnie
z art. 9 ust. 2 zdanie drugie ustawy na każdej stronie wykazu musi znajdować się
nazwa komitetu i tytuł projektu ustawy, której obywatel udziela poparcia. Skoro usta-
wodawca nie posłużył się sformułowaniem „pełnej nazwy komitetu”, jak uczynił to w
art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy, to - dla uniknięcia dwukrotnego wpisywania na karcie tytułu
projektu ustawy - zezwolił na wpisanie jedynie nazwy komitetu. Brak podwójnie zapi-
sanego tytułu projektu ustawy na wykazie do zbierania podpisów nie jest zatem bra-
kiem formalnym zawiadomienia, o którym stanowi art. 6 ust. 5 ustawy, podobnie jak
dokonanie w projekcie, w trakcie zbierania podpisów, zmian graficznych i sprostowa-
nia oczywistych błędów pisarskich.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skargę należy uznać za usprawiedliwioną. Konstytucja Rzeczypospolitej Pol-
skiej otwiera w art. 118 katalog przepisów prawnych związanych z działalnością
ustawodawczą Sejmu i Senatu, określając podmioty wyposażone w prawo inicjatywy
ustawodawczej. Stosownie do ust. 2 powołanego artykułu, inicjatywa ustawodawcza
przysługuje również grupie co najmniej 100.000 obywateli mających prawo wybiera-
nia do Sejmu, przy czym tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa. Przepisy
regulującej tę kwestię ustawy z dnia 24 czerwca 1999 r. określają zasady postępo-
wania w kolejnych etapach wykonywania inicjatywy ustawodawczej przez obywateli,
umożliwiając Marszałkowi Sejmu jej zablokowanie wyłącznie w przypadku uchybienia
ściśle określonym warunkom formalnym.
Podstawę zaskarżonego postanowienia stanowiło niewykonanie przez skarżą-
cego w zakreślonym 14-dniowym terminie wezwania do usunięcia braków formalnych
zawiadomienia o utworzeniu komitetu inicjatywy ustawodawczej. Nie budzi wątpliwo-
ści, że braki, do usunięcia których skarżący został wezwany, nie zostały usunięte,
jednakże istotne jest czy trafnie zostały uznane przez Marszałka Sejmu za braki
formalne zawiadomienia w rozumieniu art. 6 ust. 2 i 3 ustawy. W przeciwnym bowiem
razie zawiadomienie o utworzeniu komitetu powinno zostać uznane za odpowiadają-
ce warunkom określonym w wymienionych przepisach, a Marszałek Sejmu zobligo-
wany był postanowić o jego przyjęciu w myśl art. 6 ust. 4.
6
Zgodnie z art. 6 ust. 2 w zawiadomieniu podaje się: 1) pełną nazwę komitetu
oraz dokładny adres jego siedziby, 2) dane, o których mowa w art. 5 ust. 2, 3) dane:
imię (imiona), nazwisko, adres zamieszkania i numer ewidencyjny PESEL pełnomoc-
nika komitetu oraz jego zastępcy. Stosownie do art. 5 ust. 2 komitet może utworzyć
grupa co najmniej 15 obywateli, którzy mają prawo wybierania do Sejmu i złożyli pi-
semne oświadczenie o przystąpieniu do komitetu, ze wskazaniem imienia (imion) i
nazwiska, adresu zamieszkania oraz numeru ewidencyjnego PESEL. W myśl art. 6
ust. 3 do zawiadomienia załącza się projekt ustawy, spełniający warunki, o których
mowa w art. 4 ust. 1, wraz z załączonym wykazem 1.000 podpisów obywateli popie-
rających projekt. Stosownie do art. 4 ust. 1 projekt ustawy wniesiony do Marszałka
Sejmu powinien odpowiadać wymogom zawartym w Konstytucji i Regulaminie Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej oraz w niniejszej ustawie. Ustawa inkorporuje zatem po-
stanowienia Regulaminu Sejmu w zakresie wymagań formalnych, jakim powinien
odpowiadać projekt ustawy załączony do zawiadomienia o utworzeniu komitetu ini-
cjatywy ustawodawczej. Przepis art. 34 Regulaminu Sejmu stanowi, że: projekty
ustaw i uchwał składa się w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu; wnosząc
projekt wnioskodawca wskazuje swego przedstawiciela upoważnionego do repre-
zentowania go w pracach nad tym projektem (ust. 1), do projektu ustawy dołącza się
uzasadnienie, które powinno spełniać określone wymagania (ust. 2), uzasadnienie
powinno przedstawiać również wyniki przeprowadzanych konsultacji oraz informować
o przedstawionych wariantach i opiniach, w szczególności jeżeli obowiązek zasięga-
nia takich opinii wynika z przepisów ustawy (ust. 3 zdanie pierwsze).
W pierwszej kolejności Marszałek Sejmu, z powołaniem się na art. 34 ust. 3
Regulaminu Sejmu, uznał za brak formalny zawiadomienia nieprzedstawienie opinii
wskazanych przez siebie organów. Nieprzedłożenie przedmiotowych opinii stanowiło
zatem - w ocenie Marszałka - o niespełnianiu przez załączony do zawiadomienia o
utworzeniu komitetu projekt aktu normatywnego warunku określonego w art. 6 ust. 3
w związku z art. 4 ust. 1 ustawy. Tymczasem, zdaniem Sądu Najwyższego w skła-
dzie rozpoznającym niniejszą skargę, kwestia odnosząca się do przedstawienia opi-
nii, niezależnie od tego czy obowiązek ich zasięgania istotnie wynikałby z przepisów
rangi ustawowej, w ogóle nie podlegała ocenie na etapie badania czy zawiadomienie
o utworzeniu komitetu inicjatywy ustawodawczej spełnia wymagania formalne. Prze-
pisy art. 4 ust. 1 ustawy i art. 34 Regulaminu Sejmu, do którego ten pierwszy odsyła,
7
odnoszą się wprost do postępowania z projektami ustaw wnoszonych do Marszałka
Sejmu, w tym projektów wnoszonych zgodnie z postanowieniami art. 10 ustawy. W
przypadku projektu obywatelskiego procedura jego wnoszenia może być realizowana
dopiero po przyjęciu przez Marszałka Sejmu zawiadomienia o utworzeniu komitetu
inicjatywy ustawodawczej. Wymagania formalne stawiane temu zawiadomieniu mu-
szą być interpretowane ściśle, gdyż przepisy ustawy z dnia 24 czerwca 1999 r. nie
mogą być wykładane w sposób uniemożliwiający wykonanie zagwarantowanego w
art. 118 ust. 2 ustawy zasadniczej prawa obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej,
przez które to pojęcie należy przecież rozumieć prawo określonego w Konstytucji
podmiotu do zgłoszenia (wniesienia) projektu ustawy z tym skutkiem, że powinien on
stać się przedmiotem prac Sejmu. Zaprezentowana w zaskarżonym postanowieniu
interpretacja przepisów blokuje w praktyce realizację tej inicjatywy, co wynika już
tylko z odmowy zaopiniowania projektu ustawy przez Prokuratora Generalnego.
Interpretacja ta zupełnie pomija istotną okoliczność, że komitet inicjatywy ustawo-
dawczej nabywa osobowość prawną z chwilą przyjęcia przez Marszałka Sejmu za-
wiadomienia o jego utworzeniu (art. 5 ust. 4) i dopiero od tego momentu występuje w
obrocie prawnym jako twórca projektu ustawy, mogący skutecznie angażować or-
gany zobowiązane i uprawnione do oceny jego normatywnej zawartości. W przeciw-
nym razie organy te byłyby w praktyce zobligowane do opiniowania projektów aktów
normatywnych przedkładanych w tym celu przez każdą osobę fizyczną lub grupę
takich osób, bez możliwości sprawdzenia czy projekty te pochodzą od podmiotu
działającego w ramach wykonywania inicjatywy ustawodawczej.
Nie budzi wątpliwości, że art. 34 ust. 2 Regulaminu Sejmu nakłada obowiązek
dołączenia do projektu ustawy uzasadnienia. Ani przepisy ustawy, ani wskazanego
Regulaminu nie nakładają natomiast obowiązku dołączenia do projektu ustawy opinii
co do jego treści normatywnej. Rację ma skarżący, że art. 34 ust. 3 Regulaminu
Sejmu wprost odnosi się do uzasadnienia projektu, stanowiąc, że powinno ono za-
wierać (oprócz elementów określonych w ust. 2) między innymi informację o przed-
stawionych opiniach, w szczególności wówczas, gdy obowiązek ich zasięgania wyni-
ka z przepisów ustawy. Oznacza to, że wynikający z tego przepisu ewentualny brak
formalny może dotyczyć nie projektu ustawy, ale co najwyżej dołączonego do tego
projektu uzasadnienia. Inaczej rzecz ujmując, elementy uzasadnienia określone w
art. 34 ust. 3 Regulaminu Sejmu nie stanowią warunków jakim powinien odpowiadać
8
projekt ustawy, ale są wymaganiami jakie powinno spełniać jego uzasadnienie. Roz-
dzielność obu tych dokumentów jest oczywista i wynika jednoznacznie z art. 34 ust. 7
Regulaminu Sejmu, zgodnie z którym Marszałek Sejmu może zwrócić wnioskodawcy
wniesiony projekt, jeżeli dołączone do niego uzasadnienie nie odpowiada wymogom
określonym w ust. 2 i 3. Przepis art. 6 ust. 3 ustawy o wykonywaniu inicjatywy usta-
wodawczej przez obywateli powinien być zatem wykładany w ten sposób, że - w jego
ścisłym rozumieniu - załączany do zawiadomienia o utworzeniu komitetu projekt
ustawy, spełniający warunki z art. 4 ust. 1, to projekt ustawy niedotyczący spraw, dla
których Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zastrzega wyłączną właściwość innych
podmiotów, którym przysługuje inicjatywa ustawodawcza (art. 3 ustawy), składany w
formie pisemnej (art. 34 ust. 1 Regulaminu Sejmu), z dołączonym do niego uzasad-
nieniem (art. 34 ust. 2 tego Regulaminu) i przedstawieniem skutków finansowych
wykonania ustawy (art. 118 ust. 3 Konstytucji) oraz z załączonym wykazem 1.000
podpisów obywateli popierających projekt, zebranych zgodnie z wymogami zawar-
tymi w art. 9 ust. 2 (art. 6 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy).
Odnośnie do braku formalnego polegającego na nieprzedłożeniu prawidło-
wych oświadczeń o przystąpieniu do komitetu inicjatywy ustawodawczej oraz
oświadczeń o wyborze jego pełnomocnika i zastępcy pełnomocnika Marszałek Sejmu
powołał się na art. 6 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 5 ust. 2 w związku z art. 5 ust. 1
zdanie drugie ustawy. Tymczasem żaden z przepisów ustawy, a w szczególności
określający konieczne elementy zawiadomienia o utworzeniu komitetu art. 6 ust. 2,
nie wymaga przedłożenia (dołączenia do zawiadomienia) dokumentów wymienio-
wych w zaskarżonym postanowieniu. W zakresie określonym w pkt 2 i 3 ustanawia
on wyłącznie wymaganie podania po pierwsze - danych, o których mowa w art. 5 ust.
2, a więc danych osobowych określających imię (imiona) i nazwisko, adres zamiesz-
kania oraz numer ewidencyjny PESEL 15 obywateli polskich, którzy złożyli pisemne
oświadczenie o przystąpieniu do komitetu i po drugie - takich samych danych pełno-
mocnika komitetu oraz jego zastępcy. W żadnym razie z art. 5 ust. 2 nie da się wy-
prowadzić wniosku, że danymi, o których stanowi art. 6 ust. 2 pkt 2, objęte jest pi-
semne oświadczenie o przystąpieniu do komitetu i jego treść. Takiej interpretacji
sprzeciwia się już tylko porównanie go z art. 6 ust. 2 pkt 3, który nie odsyła do „da-
nych, o których mowa w art. 5 ust. 3” (przepis ten stanowi o pisemnym oświadczeniu
pierwszych 15 osób tworzących komitet, wskazującym pełnomocnika komitetu oraz
9
jego zastępcę), ale wyłącznie określa dane osobowe pełnomocnika komitetu i jego
zastępcy. O wypełnieniu określonych w art. 6 ust. 2 wymagań formalnych zawiado-
mienia o utworzeniu komitetu inicjatywy ustawodawczej stanowi zatem samo podanie
(wskazanie) wymienionych danych osobowych wraz z podaniem (wskazaniem) w
tym zawiadomieniu pełnej nazwy komitetu (nazwy uzupełnionej o tytuł projektu
ustawy - art. 6 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 5 ust. 1 zdanie drugie). Skoro nieprzedło-
żenie wymienionych w zaskarżonym postanowieniu oświadczeń nie stanowi braków
zawiadomienia w rozumieniu art. 6 ust. 2 i 3, to tym samym badanie ich treści nie
może być objęte normą art. 6 ust. 5 zdanie pierwsze ustawy. Niezależnie od tego
należy zauważyć, że wymaganie z art. 6 ust. 2 pkt 1 byłoby bezprzedmiotowe, gdyby
pełna nazwa komitetu miała być określona już w treści oświadczeń osób tworzących
komitet i należeć do kategorii danych, o których stanowi art. 6 ust. 2 pkt 2 i 3. Trafnie
skarżący podnosi w tym względzie, że art. 5 ust. 1 zdanie drugie odnosi się do ko-
mitetu występującego w czynnościach określonych w zdaniu pierwszym tego przepi-
su (związanych z przygotowaniem projektu ustawy, jego rozpowszechnianiem, kam-
panią promocyjną, a także organizacją zbierania podpisów obywateli popierających
projekt), a więc komitetu co najmniej już utworzonego. Utworzenie komitetu nie może
nastąpić wcześniej niż złożenie przez pierwsze 15 osób pisemnych oświadczeń o
przystąpieniu do komitetu, co wprost wynika z art. 5 ust. 2, przy czym nie ma prze-
szkód prawnych, aby osoby te w pisemnym oświadczeniu jednocześnie wskazały
pełnomocnika tworzonego komitetu i jego zastępcę (art. 5 ust. 3). Przygotowanie
projektu ustawy, w tym nadanie mu określonego tytułu, należy do komitetu. Nato-
miast osoby komitet ten dopiero tworzące może łączyć na tym etapie wykonywania
inicjatywy ustawodawczej sama idea, nieujęta jeszcze w formułę projektu aktu nor-
matywnego o określonym tytule. Również z tej przyczyny dokonana przez Marszałka
Sejmu interpretacja powołanych przez niego przepisów ustawy nie może być uznana
za prawidłową.
W ramach braku formalnego polegającego na „niezałączeniu wymaganej
liczby 1.000 podpisów obywateli udzielających poparcia projektowi ustawy - art. 6
ust. 3 ustawy” Marszałek Sejmu, powołując się na art. 9 ust. 2, wskazał na dwie
okoliczności: po pierwsze - występowanie na wykazach z podpisami poparcia dla
projektu ustawy, podobnie jak w oświadczeniu o przystąpieniu do komitetu oraz o
wskazaniu pełnomocnika komitetu i jego zastępcy, nazwy komitetu nieuzupełnionej o
10
tytuł projektu ustawy, oraz po drugie - dokonywanie w trakcie zbierania podpisów
zmian projektu ustawy.
Z art. 6 ust. 3 ustawy wynika obowiązek załączenia do projektu ustawy wykazu
1.000 podpisów obywateli popierających projekt, zebranych - stosownie do art. 6 ust.
1 - zgodnie z wymogami zawartymi w art. 9 ust. 2. Ten ostatni stanowi, że obywatel
udziela poparcia projektowi ustawy, składając na wykazie, obok swojego imienia
(imion) i nazwiska, adresu zamieszkania oraz numeru ewidencyjnego PESEL, wła-
snoręczny podpis; na każdej stronie wykazu musi się znajdować nazwa komitetu i
tytuł projektu ustawy, której obywatel udziela poparcia. Marszałek Sejmu odwołuje
się do zdania drugiego cytowanego przepisu, interpretując je w ten sposób, że w
każdym przypadku istnieje obowiązek dwukrotnego umieszczenia tytułu projektu
ustawy na każdej stronie wykazu zawierającego podpisy osób udzielających popar-
cia: raz - jako uzupełnienie nazwy komitetu (w związku z art. 5 ust. 1 zdanie drugie) i
dwa - jako samego tytułu projektu aktu normatywnego, któremu obywatel udziela
poparcia. Taka interpretacja, dokonana z pominięciem pozostałych przepisów
ustawy, jest sprzeczna z celem omawianego unormowania oraz stanowi przejaw
nadmiernego formalizmu i rygoryzmu. Trafnie skarżący podnosi, że art. 9 ust. 2 po-
sługuje się pojęciem „nazwa komitetu” w odróżnieniu od art. 6 ust. 2 pkt 1, w którym
użyto określenia „pełna nazwa komitetu”. Rozróżnienie to nie jest przypadkowe, gdy
się uwzględni, że sposób skonstruowania wymagania wynikającego z art. 9 ust. 2 nie
jest celem samym w sobie, ale - podobnie jak w przypadku całego unormowanego w
ustawie trybu postępowania - służy z jednej strony, wykonywaniu przez obywateli ich
konstytucyjnego prawa inicjatywy ustawodawczej, z drugiej zaś strony, zapewnia
wykonanie tego prawa przez uprawnione podmioty, czyli przez grupę co najmniej
100.000 obywateli, realizujących przysługujące im prawo poprzez poparcie projektu
ustawy pochodzącego od określonego komitetu inicjatywy ustawodawczej. Inaczej
mówiąc, funkcją art. 9 ust. 2 jest zagwarantowanie postępowania ustawodawczego
tylko takiej inicjatywie, która została podjęta w danej sprawie przez co najmniej
100.000 obywateli i tylko w stosunku do popartego przez nich projektu ustawy. Jest
to o tyle istotne, że w tym samym czasie może być przecież podejmowana inna oby-
watelska inicjatywa ustawodawcza w tej samej sprawie (por. art. 4 ust. 2, zgodnie z
którym wniesienie projektu ustawy nie stanowi przeszkody do wniesienia innego
projektu, w tym także przez grupę obywateli, w tej samej sprawie). Jeżeli zatem na-
11
zwa komitetu, umieszczona na wykazie podpisów obywateli udzielających poparcia
projektowi ustawy i nieuzupełniona o tytuł tego projektu, pozwala na identyfikację
komitetu (jak w przypadku Komitetu Inicjatywy Ustawodawczej „Wolne Konopie”), zaś
wykaz ten zawiera również tytuł projektu aktu normatywnego, to należy uznać, że
warunek z art. 9 ust. 2 zdanie drugie został spełniony, nie budzi bowiem wątpliwości,
że w obu przypadkach chodzi o ten sam tytuł projektu ustawy. Stawianie wymagania
jego dwukrotnego umieszczenia na wykazie podpisów obywateli udzielających po-
parcia projektowi ustawy pochodzącemu od określonego komitetu należy w takiej
sytuacji uznać za nieznajdujące oparcia w przepisach ustawy.
Uznanie za brak formalny zawiadomienia wprowadzenia zmian do projektu
ustawy w trakcie zbierania podpisów jest niezrozumiałe w świetle art. 7 ust. 2 ustawy.
Przepis ten jest jednoznaczny i stanowi, że treść projektu nie może być zmieniona od
dnia przyjęcia przez Marszałka Sejmu zawiadomienia o utworzeniu komitetu lub
otrzymania przez komitet postanowienia Sądu Najwyższego uwzględniającego
skargę na postanowienie odmawiające przyjęcia zawiadomienia, do dnia wniesienia
projektu ustawy, o którym mowa w art. 10 ust. 1. Skoro ustawa zakazuje zmiany
projektu w ściśle oznaczonym przedziale czasowym oraz określa w art. 11 ust. 1
skutek naruszenia tego zakazu (odmowa przez Marszałka Sejmu przyjęcia wniesio-
nego projektu ustawy), to brak jest jakichkolwiek podstaw do rozciągania zakazu na
wcześniejszy okres. Marszałek Sejmu zdaje się nie zauważać, że załączenie - w try-
bie art. 6 ust. 3 - do zawiadomienia o utworzeniu komitetu projektu ustawy popartego
przez 1.000 obywateli następuje na innym etapie wykonywania inicjatywy ustawo-
dawczej niż wniesienie - na podstawie art. 10 ust. 1 - projektu ustawy popartego
przez grupę liczącą co najmniej 100.000 obywateli. Tymczasem wynika z tego od-
mienność uregulowań prawnych i wymagań stawianych przez przepisy ustawy na
tych dwóch różnych etapach postępowania. W pierwszym rzędzie należy zwrócić
uwagę, że art. 9 ustawy odnosi się wprost do zbierania podpisów wymaganej liczby
100.000 obywateli popierających projekt ustawy. Zgodnie z art. 8 ust. 2 etap ten
może się rozpocząć dopiero po ogłoszeniu, o którym mowa w art. 7 ust. 1, a więc po
ogłoszeniu przez komitet w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim faktu nabycia osobo-
wości prawnej, adresu komitetu oraz miejsca udostępnienia projektu ustawy do pu-
blicznego wglądu. Ogłoszenie to może nastąpić po otrzymaniu przez komitet posta-
nowienia Marszałka Sejmu o przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu lub po-
12
stanowienia Sądu Najwyższego uwzględniającego skargę, a więc - co oczywiste - po
nabyciu przez komitet osobowości prawnej. Znamienne jest, że art. 6 ust. 1, określa-
jący warunki zebrania podpisów 1.000 obywateli, odsyła tylko do art. 9 ust. 2, pomi-
jając ust. 1 tego artykułu ustanawiający obowiązek wyłożenia projektu ustawy do
wglądu w miejscu zbierania podpisów. Nie jest to bynajmniej przypadkowe, ale w
powiązaniu z art. 7 ust. 2 wskazuje, że przepisy ustawy nie ustanawiają wymagania,
aby 1.000 pierwszych obywateli udzielających poparcia projektowi ustawy poparło
jego konkretną treść. Oznacza to, że z woli ustawodawcy na tym etapie postępowa-
nia obywatele mogą popierać sam przedmiot (zamysł, ideę) podejmowanej inicjatywy
ustawodawczej, odzwierciedlony w tytule projektowanej ustawy, a także - pośrednio -
w nazwie komitetu.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji.
========================================