Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 8 października 2010 r.
II PK 37/10
Orzeczenie o zwrocie spełnionego świadczenia może być wydane wy-
łącznie w wyroku kończącym postępowanie w sprawie (art. 415 zdanie pierw-
sze k.p.c.).
Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera, Romualda Spyt.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 paździer-
nika 2010 r. sprawy z powództwa Jana F. przeciwko D.P. Spółce z o.o. w T.P. o za-
płatę, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego w Pozna-
niu z dnia 23 września 2009 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części objętej punktem 2 i w tej części prze-
kazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania i orze-
czenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 14 grudnia 2007 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Poznaniu
zasądził od pozwanego na rzecz powoda 33.589,07 zł tytułem renty uzupełniającej
za okres od 15 marca 2005 r. do 31 grudnia 2007 r. (pkt 1), miesięczną rentę w kwo-
cie 1.000 zł płatną do 15-go każdego miesiąca począwszy od stycznia 2008 r. (pkt 2)
i 40.000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (pkt 3), oddalając po-
wództwo w pozostałym zakresie (pkt 5). Ponadto Sąd pierwszej instancji orzekł o
rygorze natychmiastowej wykonalności co do 2.285 zł (pkt 4) i zasądził od powoda
na rzecz pozwanego 733 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt 6).
Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany.
Wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2008 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Poznaniu oddalił apelację D.P. Spółki z o.o. i zasądził od pozwanego
2
na rzecz powoda 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postę-
powaniu odwoławczym.
Pozwany wniósł skargę kasacyjną od powyższego wyroku do Sądu Najwyż-
szego, a Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 10 lutego 2009 r. uchylił zaskarżony wyrok
i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnię-
cia o kosztach postępowania kasacyjnego.
W piśmie procesowym z 15 czerwca 2009 r. pozwany wystąpił z wnioskiem o
zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu świadczenia spełnionego na
podstawie wyroku Sądu Okręgowego z dnia 14 grudnia 2007 r. utrzymanego w mocy
wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 10 kwietnia 2008 r.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 23 września 2009 r. (zaskarżonym rozpo-
znawaną skargą kasacyjną) na skutek apelacji pozwanego uchylił punkty 1, 2, 3, 4 i 6
zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego z dnia 14 grudnia 2007 r. i sprawę przeka-
zał do ponownego rozpoznania temu Sądowi, jednocześnie pozostawiając mu orze-
czenie o kosztach postępowania w instancji odwoławczej i kasacyjnej. Ponadto Sąd
ten zasądził od powoda na rzecz pozwanego zwrot 88.589,07 zł wraz z odsetkami
ustawowymi (punkt 2 zaskarżonego wyroku). Sąd Apelacyjny uznał żądanie zwrotu
świadczenia za uzasadnione w świetle art. 39815
§ 1 k.p.c. w związku z art. 415 k.p.c.
W skardze kasacyjnej powód, reprezentowany przez fachową pełnomocnicz-
kę, zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego w części obejmującej pkt 2. Skarżący zarzu-
cił naruszenie przepisów postępowania - art. 39815
§ 1 k.p.c. w związku z art. 415
k.p.c. - które miało istotny wpływ na wynik sprawy, polegające na przyjęciu, że za-
skarżony wyrok, uchylający sprawę do ponownego rozpoznania i przekazujący ją
Sądowi Okręgowemu w Poznaniu jako sądowi pierwszej instancji jest orzeczeniem
kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 415 zdanie 1 k.p.c.
Skarżący wniósł: (1) o uchylenie zaskarżonego punktu 2 wyroku i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu oraz roz-
strzygnięcie o kosztach postępowania, ewentualnie (2) o uchylenie zaskarżonego
punktu 2 wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy przez oddalenie wniosku o zasą-
dzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu 88.589,07 zł wraz z ustawowymi od-
setkami szczegółowo wskazanymi w punkcie 2 zaskarżonego wyroku Sądu Apela-
cyjnego w Poznaniu, a także zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów
postępowania.
3
W odpowiedzi na skargę, strona pozwana wystąpiła o jej oddalenie oraz o za-
sądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według
norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W części objętej punktem 2 zaskarżony wyrok kończy postępowanie w spra-
wie w rozumieniu art. 3981
§ 1 k.p.c. i w tym zakresie dopuszczalna jest od niego
skarga kasacyjna.
Rozpoznawana skarga jest uzasadniona, ponieważ trafny okazał się zarzut
naruszenia art. 39815
§ 1 k.p.c. w związku z art. 415 k.p.c. Zgodnie z art. 415 zdanie
pierwsze k.p.c., uchylając lub zmieniając wyrok wskutek uwzględnienia skargi o
wznowienie postępowania, sąd na wniosek skarżącego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie orzeka o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego
świadczenia lub o przywróceniu stanu poprzedniego. Natomiast stosownie do art.
39815
§ 1 zdanie drugie k.p.c., przy ponownym rozpoznaniu sprawy spowodowanym
wydaniem przez Sąd Najwyższy orzeczenia kasatoryjnego, sąd stosuje odpowiednio
art. 415 k.p.c.
Wbrew niektórym wypowiedziom w doktrynie prawa, art. 39815
§ 1 zdanie dru-
gie k.p.c. dotyczy orzekania restytucyjnego zgodnie z zasadami określonymi w art.
415 k.p.c. przez sąd ponownie rozpoznający sprawę, a nie przez Sąd Najwyższy.
Orzeczenie Sądu Najwyższego wydane zgodnie z art. 39815
§ 1 zdanie pierwsze
k.p.c. nie kończy bowiem postępowania w sprawie w rozumieniu tego przepisu. Tym-
czasem dyspozycja art. 415 k.p.c. odnosi się do orzeczeń kończących postępowanie
w sprawie i jest to istotą tej regulacji. Sąd Najwyższy ma obowiązek odpowiedniego
stosowania art. 415 k.p.c. tylko w orzeczeniach kończących postępowanie w spra-
wie, co jasno wynika z art. 39816
i art. 39819
k.p.c. oraz z porównania tych przepisów
z art. 39815
§ 1 k.p.c.
Jak wyżej powiedziano, istotą regulacji zawartej w art. 415 k.p.c. jest to, że
nakaz rozstrzygnięcia przez sąd o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego
świadczenia lub o przywróceniu stanu poprzedniego (restitutio in integrum) dotyczy
tylko orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie. Wynika to z celu orzeczenia
restytucyjnego, którym jest usunięcie w wyroku uwzględniającym skargę o wznowie-
nie postępowania ujemnych skutków, jakie powstały dla strony skarżącej wskutek
4
wcześniejszego spełnienia świadczenia orzeczonego prawomocnym wyrokiem
uchylonym lub zmienionym wskutek późniejszego uwzględnienia skargi. Cel ten
może być spełniony wyłącznie przez orzeczenie kończące postępowanie w sprawie,
ponieważ chodzi tu o ostateczne i stabilne naprawienie błędu zawartego w zaskar-
żonym wyroku. Z tego względu zawarte w art. 39815
§ 1 zdanie drugie k.p.c. zastrze-
żenie, że art. 415 k.p.c. stosuje się do normowanej w nim sytuacji odpowiednio nie
zmienia zasady, że orzeczenie o zwrocie świadczenia wydane przez sąd ponownie
rozpoznający sprawę wskutek kasatoryjnego orzeczenia Sądu Najwyższego może
być wydane wyłącznie w wyroku kończącym postępowanie w sprawie. Zastrzeżenie
to wskazuje jedynie, że reguła z art. 415 k.p.c. znajduje zastosowanie w innym po-
stępowaniu, niż postępowanie o wznowienie postępowania.
Nie ulega wątpliwości, że wyrok sądu odwoławczego uchylający zaskarżony
apelacją wyrok sądu pierwszej instancji i przekazujący mu sprawę do ponownego
rozpoznania na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. (jak czyni to w pkt 1 wyrok zaskarżony
rozpoznawaną skargą kasacyjną) nie kończy postępowania w sprawie. Wyrokiem
uchylającym kończącym postępowanie w sprawie jest bowiem wyrok, w którym sąd
drugiej instancji uchyla wyrok oraz odrzuca pozew lub umarza postępowanie (art.
386 § 3 k.p.c.).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art. 108
§ 2 k.p.c. w związku z 39821
k.p.c.
========================================