Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 3 LISTOPADA 2010 R.
WZ 47/10
Jeżeli sąd powszechny, do którego wniesiono zażalenie na postano-
wienie prokuratora powszechnego o umorzeniu śledztwa, stwierdzi swoją
niewłaściwość ze względu na to, że sprawa podlega orzecznictwu sądów
wojskowych i odpowiednio do tego przekaże ją do rozpoznania sądowi
wojskowemu, sąd wojskowy na podstawie art. 39 k.p.k. nie może odmówić
jej przyjęcia tylko z tego powodu, że zaskarżone postanowienie wydał pro-
kurator powszechny.
Przewodniczący: sędzia SN M. Pietruszyński (sprawozdawca).
Sędziowie SN: M. Buliński, J. B. Rychlicki.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej w dniu 3 listopa-
da 2010 r., zażalenia Zarządu Wspólnoty Mieszkaniowej w X., na postano-
wienie Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia 6 września 2010 r., w
przedmiocie nieprzyjęcia do rozpoznania zażalenia Zarządu Wspólnoty
Mieszkaniowej w X. na postanowienie prokuratora Prokuratury Rejonowej
w B. z dnia 24 maja 2010 r. o umorzeniu śledztwa w sprawie o czyn z art.
231 § 1 k.k.,
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i sprawę p r z e k a z a ł Wojskowe-
mu Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania.
2
Z u z a s a d n i e n i a :
Postanowieniem z dnia 1 lutego 2010 r. Asesor Prokuratury Rejono-
wej w B. wszczął śledztwo w sprawie niedopełnienia obowiązków przez
funkcjonariusza publicznego z Rejonowego Zarządu Infrastruktury w B. tj. o
przestępstwo z art. 231 § 1 k.k.
Postanowieniem z dnia 24 maja 2010 r., prokurator Prokuratury Re-
jonowej w B. umorzył śledztwo w sprawie „niedopełnienia w okresie od 26
października 2009 r. do 1 lutego 2010 r. w B. w siedzibie Rejonowego Za-
rządu Infrastruktury przez funkcjonariusza publicznego, obowiązków przez
niezawarcie z Dyrektorem Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w B. umowy o
udostępnienie lub przekazanie sieci kanalizacyjnej, a przez to nieujęcie tej
sieci w planie do konserwacji, czym działał na szkodę interesu Wspólnoty
Mieszkaniowej w X.”, tj. o czyn z art. 231 § 1 k.k., wobec braku znamion
czynu zabronionego, (art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.). W uzasadnieniu postanowie-
nia wskazano, że prowadzone postępowanie w sprawie dotyczyło niedo-
pełnienia obowiązków przez funkcjonariusza publicznego Szefa Rejono-
wego Zarządu Infrastruktury w B. Obowiązki te, jak wynika z akt śledztwa,
pełnił płk. Ludwik K.
Na to postanowienie zażalenie wniósł Zarząd Wspólnoty Mieszka-
niowej w X. Zażalenie zostało przekazane do rozpoznania Sądowi Rejo-
nowemu w B. Ten Sąd postanowieniem z dnia 22 czerwca 2010 r., uznał
się, na podstawie art. 647 § 1 pkt 1 lit. c i art. 35 § 1 k.p.k., niewłaściwym
do rozpoznania sprawy i przekazał ją do rozpoznania Wojskowemu Sądowi
Garnizonowemu w B. jako sądowi właściwemu.
Wojskowy Sąd Garnizonowy w P., działając jako następca prawny
Wojskowego Sądu Garnizonowego w B., postanowieniem z dnia 20 lipca
2010 r., na podstawie art. 35 § 1 k.p.k. w zw. z art. 647 § 1 pkt 1 k.p.k. i art.
3
654 § 1 k.p.k., stwierdził swoją niewłaściwość i sprawę przekazał Wojsko-
wemu Sądowi Okręgowemu w P.
W uzasadnieniu wskazał, że za tym rozstrzygnięciem przemawiają
ustalenia dokonane przez prokuratora, z których wynika, iż sprawa dotyczy
ewentualnego działania bądź zaniechania działania, podczas lub w związ-
ku z pełnieniem obowiązków służbowych przez Szefa Rejonowego Zarzą-
du Infrastruktury w stopniu pułkownika.
Wojskowy Sąd Okręgowy w P. postanowieniem z dnia 6 września
2010 r., nie przyjął do rozpoznania sprawy przekazanej przez Sąd Rejono-
wy w B.
W uzasadnieniu podniósł, że istotne znaczenie dla określenia wła-
ściwości sądu do rozpoznania zażalenia na wydane w tej sprawie posta-
nowienie o umorzeniu śledztwa, ma fakt wydania tej decyzji przez prokura-
tora prokuratury powszechnej. Zdaniem sądu prowadzenie przez prokura-
tora prokuratury powszechnej postępowania przygotowawczego, nawet z
przekroczeniem właściwości podmiotowej i umorzenie postępowania w fa-
zie in rem, kształtuje właściwość sądu powszechnego do podjęcia czynno-
ści w trybie art. 329 k.p.k.
Na to postanowienie zażalenie wniósł zarząd Wspólnoty Mieszkanio-
wej w X. i odwołując się do treści art. 647 k.p.k. podniósł, że sprawa ta w
zakresie rozpoznania zażalenia na umorzenie śledztwa, powinna pozostać
w gestii sądu wojskowego.
Sąd Najwyższy zważył.
(...) Już na wstępie rozważań podnieść należało, że wniesienie zaża-
lenia na postanowienie sądu wojskowego w przedmiocie nieprzyjęcia
sprawy przekazanej mu przez sąd powszechny, było dopuszczalne. Argu-
mentów na poparcie tego stanowiska dostarcza postanowienie Sądu Naj-
wyższego z dnia 25 lutego 1992 r., WZ 28/92, OSNKW 1992, z. 7-8, poz.
57, z którym skład orzekający w tej sprawie, w pełni się utożsamia. Sąd
4
Najwyższy nie podziela zatem stanowiska zaprezentowanego w postano-
wieniu Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 9 lutego 2005 r., II AK z 9/05,
KZS 2005, z. 2, poz. 34, o niezaskarżalności rozstrzygnięcia w przedmiocie
sporu kompetencyjnego między sądem powszechnym a sądem wojsko-
wym (art. 39 k.p.k.). Argumentacja tam przedstawiona oparta na stwier-
dzeniu, że przepis art. 35 § 3 k.p.k. odnosi się jedynie do sytuacji regulo-
wanych poprzedzającymi go paragrafami oraz na uznaniu braku wyodręb-
nienia tego przepisu jako samodzielnego artykułu, nie dostrzega tego, że
rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między sądem wojskowym a są-
dem powszechnym koncentruje się wokół kwestii właściwości. Nie można
podzielić także kolejnego argumentu zawartego w tym orzeczeniu, wskazu-
jącego na brak rozsądku i potrzeby w postulowaniu dopuszczalności kon-
troli instancyjnej rozstrzygnięć zapadających w trybie art. 39 k.p.k. Jak to
zostanie wykazane w dalszych wywodach, mogą zdarzyć się sytuacje, w
których jedynie w drodze rozpoznania zażalenia na wskazane rozstrzy-
gnięcie będzie możliwe skorygowania błędnej decyzji sądu. Zatem na roz-
strzygnięcie sądu w trybie art. 39 k.p.k. powinno służyć zażalenie.
Przechodząc do zasadniczych rozważań stwierdzić należało, że za-
sadą jest, iż w sprawach należących do zakresu działania sądów wojsko-
wych postępowanie przygotowawcze prowadzi prokurator wojskowej jed-
nostki organizacyjnej prokuratury oraz prokuratorzy powszechnych jedno-
stek organizacyjnych prokuratury delegowani do wykonywania czynności w
wojskowych jednostkach organizacyjnych prokuratury (art. 3 ust. 2 ustawy
z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U. z 2008 r. Nr 7, poz. 39 ze
zm.). Zatem prokurator powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury
nie może prowadzić postępowania przygotowawczego w sprawie należącej
do zakresu działania sądów wojskowych i mając świadomość charakteru
takiej sprawy powinien uznać się niewłaściwym i przekazać ją prokuratoro-
5
wi wojskowemu. Takie też stanowisko w kwestii właściwości zaprezentował
Sąd pierwszej instancji i w tym zakresie należało przyznać mu rację.
Nie zasługuje jednak na uznanie dalszy wywód Sądu co do konse-
kwencji procesowych prowadzenia i zakończenia postępowania przygoto-
wawczego przez prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej proku-
ratury, z przekroczeniem obowiązującej go właściwości. Nie można zaak-
ceptować poglądu, że prowadzenie sprawy przez prokuratora powszechnej
jednostki organizacyjnej prokuratury z naruszeniem właściwości kształtuje
właściwość sądu orzekającego w przedmiocie zażalenie na decyzję o umo-
rzeniu śledztwa (art. 329 k.p.k.). Decyzja prokuratora o wszczęciu i prowa-
dzeniu postępowania przygotowawczego w określonej sprawie, nawet
błędna, determinuje właściwość rzeczową tylko tego organu procesowego.
Taka decyzja prokuratora powszechnego nie może rozstrzygać kwestii
właściwości innych organów procesowych, podejmujących decyzje w toku
dalszych stadiów postępowania karnego.
O tym jaki sąd jest właściwy do rozpoznania zażalenia na postano-
wienie prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego roz-
strzyga zasadniczo treść art. 329 § 1 k.p.k. W świetle tego przepisu upraw-
nionym do dokonywania czynności sądowych w postępowaniu przygoto-
wawczym jest z założenia sąd właściwy rzeczowo do rozpoznania danej
sprawy w pierwszej instancji, czyli ten, który byłby właściwy po wpłynięciu
aktu oskarżenia, w razie rozpoznawania zażalenia na umorzenie (por. T.
Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego oraz ustawa o świadku ko-
ronnym. Komentarz, Warszawa 2008, s. 722). Pamiętać przy tym należy,
że o właściwości decyduje zdarzenie faktyczne będące przedmiotem śledz-
twa (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 1999 r., I KZP
35/98, OSNKW, z. 3-4, poz. 13). W sprawach podlegających orzecznictwu
sądów wojskowych, w sytuacji przewidzianej w art. 306 § 1 k.p.k., sądem
właściwym do rozpoznania zażalenia na odmowę wszczęcia śledztwa, je-
6
żeli postępowaniem tym miałby być objęty żołnierz posiadający podczas
konkretnego zdarzenia faktycznego stopień majora lub wyższy, jest woj-
skowy sąd okręgowy (por. postanowienie SN z dnia 21 lipca 1999 r., WZ
35/99, OSNKW 1999 z. 11-12, poz. 81). W sposób tożsamy należy okre-
ślać właściwość sądu wojskowego, jeżeli we wskazanych okolicznościach
podmiotowo-przedmiotowych rozpoznawane byłoby zażalenie na umorze-
nie postępowania przygotowawczego. W tym kontekście wskazać nadto
należało, wspierając się poglądem wyrażonym w judykaturze Sądu Naj-
wyższego (por. postanowienie z dnia 31 sierpnia 1999 r., WZ 40/99,
OSNKW 1999, z. 11-12, poz. 82), że właściwość funkcjonalna wojskowego
sądu okręgowego, o jakiej mowa w art. 654 § 3 k.p.k. w zw. z art. 329 § 2
k.p.k., do rozpoznania zażalenia na postanowienie o umorzeniu postępo-
wania przygotowawczego dotyczy sytuacji, kiedy prowadzono postępowa-
nie przygotowawcze in personam przeciwko oficerowi starszemu, jak też
sytuacji, gdy prowadzono postępowanie przygotowawcze in rem, ale w
sprawie czynu konkretnej osoby – żołnierza posiadającego stopień majora
lub wyższy (art. 654 § 1 pkt 1 k.p.k.). Właściwość funkcjonalna sądu woj-
skowego określonego szczebla jest niezmienna dopóty, dopóki prokurator
lub sąd wojskowy w odpowiednim stadium nie zrzeknie się swej właściwo-
ści (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 1998
r., I KZP 7/98, OSNKW 1998, z. 7-8, poz. 32). Zatem, odwołując się do
okoliczności podmiotowych (status osoby) i przedmiotowych (charakter
czynu związany z pełnieniem obowiązków służbowych) sprawy należało
uznać, że sąd powszechny nie był kompetentny do rozpoznania zażalenia
na umorzenie śledztwa w tej sprawie. Stąd słuszna była jego decyzja o
uznaniu swojej niewłaściwości do rozpoznania środka odwoławczego i
przekazaniu sprawy do właściwości sądu wojskowego. Trafna i prawidłowo
umotywowana prawnie była również decyzja Wojskowego Sądu Garnizo-
nowego w P. o przekazaniu sprawy według właściwości Wojskowemu Są-
7
dowi Okręgowemu w P. Wobec tego, to Wojskowy Sąd Okręgowy w P.,
zgodnie z obowiązującymi go przepisami w kwestii właściwości, powinien
rozpoznać wniesione zażalenie. Uogólniając stwierdzić należało, że sąd
wojskowy nie może odmówić przyjęcia sprawy, przekazanej mu przez sąd
powszechny, rozpoznający zażalenie na umorzenie śledztwa w sytuacji,
gdy śledztwo w sprawie prowadził co prawda prokurator powszechnej jed-
nostki organizacyjnej prokuratury, ale sprawa, według kryterium podmioto-
wo-przedmiotowego, podlegałaby właściwości sądów wojskowych. Pogląd
ten należałoby odnieść również do sytuacji procedowania przez Wojskowy
Sąd Okręgowy w P. w prawidłowym trybie, określonym w art. 35 § 1 k.p.k.
Uwzględniając wskazaną argumentację stwierdzić należało, że Wojskowy
Sąd Okręgowy w P. wydając, na podstawie art. 39 k.p.k., decyzję o nie-
przyjęciu sprawy przekazanej mu przez Sąd Rejonowy w B., dopuścił się
naruszenia przepisów prawa procesowego.
Z tych względów, podzielając argumentację zażalenia, należało uchy-
lić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Wojskowemu Sądowi
Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania.