Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 listopada 2010 r.
III SK 27/08
1. Oceniając, czy pobierana przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego
opłata za usługę przeniesienia numeru jest zgodna z art. 71 ust. 3 ustawy z dnia
16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 171, poz. 1800 ze zm.),
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej musi uwzględnić interes operatorów
oraz interes abonentów.
2. Dokonana przez Trybunał Sprawiedliwości wykładnia art. 30 ust. 2 dy-
rektywy 2002/20 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w
sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elek-
tronicznej praw użytkowników (Dz.U. UE z 2002 r. L 108, s. 51) wiąże sądy orze-
kające w sprawach, w których przepis ten ma zastosowanie.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jolanta
Strusińska-Żukowska, Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 listopada 2010 r.
spraw z odwołania Polskiej Telefonii Cyfrowej Spółki z o.o. w Warszawie przeciwko
Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej o nałożenie kary pieniężnej, na skutek
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z
dnia 5 lutego 2008 r. [...]
1. o d d a l i ł skargę kasacyjną,
2. zasądził od Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej na rzecz powódki
kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (dalej jako Prezes Urzędu) decyzją
z dnia 1 sierpnia 2006 r. nałożył na Polską Telefonię Cyfrową Sp. z o.o. (dalej jako
powódka) karę pieniężną w wysokości 100.000 zł za realizację w okresie od 28
2
marca 2006 r. do 31 maja 2006 r. uprawnienia do przeniesienia przydzielonego nu-
meru, o którym mowa w art. 71 Prawa telekomunikacyjnego (Dz.U. Nr 171, poz.
1800 ze zm.), w sposób niezgodny z przepisami tej ustawy.
Zgodnie z art. 71 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego w brzmieniu do 6 lipca
2009 r., za przeniesienie przydzielonego numeru przy zmianie operatora może być
pobrana od abonenta przez dotychczasowego dostawcę usług jednorazowa opłata,
określona w jego cenniku, której wysokość nie powinna zniechęcać abonenta do ko-
rzystania z tego uprawnienia. Zdaniem Prezesa Urzędu wysokość tej opłaty nie jest
uzależniona od kosztów ponoszonych przez operatora w związku z realizacją upraw-
nienia abonenta, lecz od subiektywnej oceny wysokości tych opłat dokonanej przez
użytkowników. W opinii Prezesa Urzędu pobierana przez powódkę opłata w wysoko-
ści 122 zł zniechęcała abonentów do korzystania z uprawnienia do przeniesienia
numeru. Podstawę dla takich ustaleń stanowiło opublikowane przez Prezesa Urzędu
w dniu 28 marca 2006 r. stanowisko w sprawie wysokości opłat za przeniesienie
przydzielonego numeru przy zmianie operatora, pobieranych od użytkowników.
Przyjęto w nim, że o tym, czy opłata za przeniesienie numeru zniechęca użytkowni-
ków do korzystania z tego uprawnienia decyduje subiektywne przekonanie konsu-
mentów, ustalone po przeprowadzeniu badań ankietowych. Wykonane na zlecenie
Prezesa Urzędu badania wykazały, że klienci indywidualni są skłonni zapłacić 46 zł
(w przypadku klientów korzystających z systemu przedpłatowego) lub 48 zł (w przy-
padku klientów korzystających z abonamentu) za przeniesienie numeru, a klienci
biznesowi 60 zł. Zdaniem Prezesa Urzędu do ustalenia wysokości opłaty należało
przyjąć wysokości opłat deklarowanych przez klientów indywidualnych, gdyż z prak-
tyki innych rynków telekomunikacyjnych w Europie wynikało, że operatorzy zwracają
klientom biznesowym koszty przeniesienia numeru. Na tej podstawie Prezes Urzędu
uznał, że jednorazowa opłata za przeniesienie numeru przy zmianie operatora nie
powinna być wyższa niż 50 zł. Równocześnie Prezes Urzędu, porównując opłaty sto-
sowane w państwach Unii Europejskiej z ustaloną przez siebie opłatą (50 zł = 12,8
euro) stwierdził, że mieści się ona w przedziałach opłat stosowanych w tych pań-
stwach, ponieważ z 11 Raportu implementacyjnego wynikało, że opłaty te w paź-
dzierniku 2005 r. kształtowały się od około 4 do 22 euro w telefonii ruchomej i od
około 8 do 28 euro w telefonii stacjonarnej. W tych okoliczności Prezes Urzędu
uznał, że opłata wyższa niż 50 zł zniechęca użytkownika do korzystania z uprawnie-
nia do przeniesienia numeru, co jest niezgodne z art. 71 ust. 3 Prawa telekomunika-
3
cyjnego, zaś pobieranie opłaty w takiej wysokości podlega karze na podstawie art. 74
ust. 3 pkt 3 i art. 209 ust. 1 pkt 16 Prawa telekomunikacyjnego w związku z art. 209 i
210 Prawa telekomunikacyjnego.
Powódka zaskarżyła powyższą decyzję odwołaniem, zarzucając naruszenie:
art. 30 ust. 2 dyrektywy 2002/22 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca
2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności
elektronicznej praw użytkowników (dyrektywa o usłudze powszechnej) (Dz.U. UE z
2002 r. L 108, s. 51, dalej jako dyrektywa 2002/22); art. 71 ust. 3 Prawa telekomuni-
kacyjnego oraz art. 30 ust. 2 dyrektywy 2002/22; art. 74 ust. 3 oraz art. 201 ust. 1-3
Prawa telekomunikacyjnego; art. 209 pkt 16 oraz art. 74 ust. 3 pkt 3 w związku z art.
210 ust. 1 pkt 1 Prawa telekomunikacyjnego; art. 209 pkt 16 oraz art. 74 ust. 3 pkt 3
w związku z art. 210 ust. 1 pkt 1 Prawa telekomunikacyjnego; art. 209 pkt 16 oraz
art. 74 ust. 3 pkt 3 w związku z art. 210 ust. 1 pkt 1 Prawa telekomunikacyjnego.
Sąd Okręgowy-Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów wyrokiem z dnia 6
marca 2007 r. [...] oddalił odwołanie. Sąd Okręgowy uznał, że Prezes Urzędu nie na-
ruszył art. 30 ust. 2 dyrektywy 2002/22, ponieważ dopiero druga część tego przepisu
odnosi się do wysokości jednorazowej opłaty związanej z korzystaniem przez użyt-
kownika z prawa do przeniesienia dotychczas używanego numeru telefonu do sieci
nowego operatora. Nie można więc zgodzić się ze stanowiskiem powódki, iż wyso-
kość opłaty za realizację uprawnienia określonego w art. 71 ust. 1 Prawa telekomuni-
kacyjnego jest powiązana i uzależniona od wysokości ponoszonych przez operato-
rów kosztów, związanych z zapewnieniem technicznych możliwości korzystania z
połączeń koniecznych do wykorzystania w praktyce przeniesienia numeru do sieci
nowego operatora. Sąd Okręgowy przyjął również, iż uzależniając wysokość opłaty
od subiektywnej oceny użytkownika i nie dając przedsiębiorstwom telekomunikacyj-
nym możliwości wpływu na jej poziom, ustawodawca dążył do stworzenia warunków
sprzyjających rozwojowi konkurencji i ograniczeniu wpływu dostawców usług na
swobodę decyzji abonentów o zmianie operatora sieci. Zdaniem Sądu zastosowana
przez Prezesa Urzędu metoda, polegająca na przeprowadzeniu badania konsu-
menckiego, jest najbardziej obiektywna, a zarazem najprostsza i najtańsza. Podsta-
wą oceny, jaki poziom opłat nie zniechęca konsumentów powinna być bowiem opinia
uzyskana od przeciętnych abonentów, jako tych podmiotów, którym przysługuje
uprawnienie, na korzystanie z którego wpływa wysokość opłaty. Nałożenie kary pie-
niężnej było zaś uzasadnione bezspornym stwierdzeniem naruszenia przepisu, który
4
dla prowadzącego profesjonalną działalność przedsiębiorcy powinien być jasny i zro-
zumiały szczególnie po opublikowaniu stanowiska Prezesa Urzędu z 28 marca 2006
r. Niepodjęcie niezwłocznie po opublikowaniu tego stanowiska czynności dostoso-
wujących wysokość opłat do poziomu zgodnego z wykładnią art. 71 ust. 3 Prawa te-
lekomunikacyjnego, dokonaną przez Prezesa Urzędu, świadczyło o naruszeniu tego
przepisu. Sąd zważył ponadto, że przepis art. 71 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego
wszedł w życie we wrześniu 2004 r. i obowiązywał dostatecznie długo, by przedsię-
biorca mógł liczyć się z koniecznością modyfikacji wysokości opłaty za przeniesienie
numeru.
Powódka zaskarżyła powyższy wyrok Sądu Okręgowego apelacją, w której
zarzuciła naruszenie: art. 47964
k.p.c.; art. 233 § 1 k.p.c.; art. 328 § 2 k.p.c.; art. 30
ust. 2 dyrektywy 2002/22; art. 2 Konstytucji RP oraz art. 30 ust 2 dyrektywy 2002/22;
art. 2 Konstytucji RP, art. 74 ust. 3 i 201 ust. 1-3 Prawa telekomunikacyjnego; art. 2
Konstytucji RP; art. 209 ust. 1 pkt 16 oraz 74 ust. 3 pkt 3 Prawa telekomunikacyjnego
w związku z art. 210 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego; art. 209 ust. 1 pkt 16 Prawa
telekomunikacyjnego w związku z art. 74 ust. 3 i art. 210 ust. 1 Prawa telekomunika-
cyjnego; art. 209 ust. 1 pkt 16 Prawa telekomunikacyjnego w związku z art. 74 ust. 3
i art. 210 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego.
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 5 lutego 2008 r. [...] zmienił wy-
rok Sądu Okręgowego z dnia 6 marca 2007 r. w całości w ten sposób, że uchylił de-
cyzję Prezesa Urzędu z dnia 1 sierpnia 2006 r. Uwzględniając apelację powódki, Sąd
Apelacyjny wyjaśnił, że zniechęcenie do korzystania z uprawnień w rozumieniu art.
71 ust. 3 nie jest równoznaczne z uniemożliwieniem korzystania z uprawnień, o któ-
rym mowa w art. 209 ust. 1 pkt 16 Prawa telekomunikacyjnego. Tym samym nie ma
podstaw do nałożenia kary na podstawie art. 209 Prawa telekomunikacyjnego, nawet
jeśli Prezes Urzędu uzna, że opłata z tytułu przeniesienia numeru pobierana przez
stronę powodową jest zawyżona i utrudnia konsumentom zmianę operatora. Zda-
niem Sądu Apelacyjnego, przepisy Prawa telekomunikacyjnego nie uprawniają Pre-
zesa Urzędu do ustalenia wysokości jednorazowej opłaty za przeniesienie przydzie-
lonego numeru, ponieważ z treści art. 71 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego wynika,
że opłatę taką ustala operator, zaś Prezes Urzędu może jedynie kontrolować jej wy-
sokość, celem ustalenia, czy nie zniechęca konsumentów do przeniesienia numeru.
Sąd Apelacyjny przyjął, że można uznać za zasadne wskazywanie przez Prezesa
Urzędu sposobu obliczania tej opłaty za pomocą badań oczekiwań abonentów, jed-
5
nakże kwota sugerowana przez abonenta nie może być jedynym kryterium ustalania
wysokości jednorazowej opłaty pobieranej przez operatora na podstawie art. 71 ust.
3 Prawa telekomunikacyjnego. Ponadto, niezastosowanie się do opłaty wskazanej
przez Prezesa Urzędu nie może być jedyną przesłanką nałożenia kary na podstawie
art. 209 ust. 1 pkt 16 Prawa telekomunikacyjnego. Sąd Apelacyjny przyjął, iż nałoże-
nie kary wymaga przeprowadzenia analizy, czy wysokość jednorazowej opłaty usta-
lona przez operatora uniemożliwia abonentom przenoszenie numeru, co z kolei wy-
maga analizy danych dotyczących zarówno liczby abonentów rezygnujących z usług
danego operatora i korzystających z prawa do przeniesienia numeru, jak i abonen-
tów, którzy właśnie z powodu wysokości tej opłaty z prawa do zmiany operatora i
przeniesienia numeru nie skorzystali. Takie okoliczności nie zostały zaś wykazane
przez Prezesa Urzędu ani w postępowaniu administracyjnym, ani w postępowaniu
przed Sądem pierwszej instancji. Sąd Apelacyjny zwrócił również uwagę na to, iż
Prawo telekomunikacyjne nie definiuje pojęcia opłaty, której wysokość nie zniechęca
do korzystania z uprawniania, ani nie określa kryteriów, według których wysokość tej
opłaty ma być ustalana. Sąd Apelacyjny przyjął, iż skoro wysokość opłaty ma nie
zniechęcać abonenta, to znaczy że nie może stanowić bariery dla niego przed korzy-
staniem z usługi. Jednakże wysokość jednorazowej opłaty nie może być kalkulowana
w oderwaniu od kosztów, jakie ponosi operator w związku z usługą. Sąd odwołał się
do przepisu art. 30 ust. 2 dyrektywy 2002/22 i wyroku w sprawie C-438/04 Mobistar i
uznał, że jednorazowa opłata ma służyć częściowemu zrekompensowaniu dotych-
czasowemu operatorowi kosztów poniesionych w związku z wykonaniem usługi
przenoszenia numeru, zaś ustawodawca wprost zezwolił na obciążenie abonenta
obowiązkiem poniesienia takiej opłaty tylko przez operatora dotychczasowego, nie
zaś przez operatora przejmującego, niezależnie od kwestii rozliczenia kosztów zwią-
zanych z usługą pomiędzy operatorami. Sąd Apelacyjny wyjaśnił również, że zgodnie
z art. 41 ust. 1 Prawa telekomunikacyjnego opłaty za wzajemne korzystanie z połą-
czonych sieci, związane z realizacją przenoszenia numerów między sieciami, powin-
ny uwzględniać ponoszone koszty. Oderwanie wysokości opłaty wskazanej w art. 71
ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego od ponoszonych przez operatora kosztów prowa-
dziłoby do uznania, że opłata nie jest wynagrodzeniem za usługę - skoro abonent nie
jest obciążany nawet częściowo kosztami jej wykonania - a stanowi swoistą karę
umowną, czy odstępne za samą realizację przez abonenta jego ustawowego upraw-
nienia. Tymczasem z treści dyrektywy 2002/22 wynika, że dopuszczalne jest bezpo-
6
średnie obciążenie abonentów kosztami związanymi z zapewnieniem przenoszenia
numerów pod warunkiem, że takie bezpośrednie obciążenie abonenta nie zniechęca
do korzystania z tych usług. Za błędną Sąd Apelacyjny uznał wykładnię przepisu art.
71 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego prowadzącą do uznania, iż o wysokości jedno-
razowej opłaty mają decydować wyłącznie preferencje abonentów. Opłata obciążają-
ca abonenta w związku z przeniesieniem numeru powinna być ustalana w oparciu o
koszty usługi ponoszone przez operatów, przy czym część tych kosztów obciążająca
abonenta w postaci opłaty, nie może zniechęcać do korzystania z usługi. Oparcie się
zatem tylko na wynikach badań wykazujących preferencje samych abonentów, w
zupełnym oderwaniu od ponoszonych w związku z usługą kosztów, nie może być
uznane za prawidłowe określenie przez Prezesa Urzędu sugerowanej wysokości
opłaty ponoszonej przez abonenta zgodnie z art. 71 ust. 3 Prawa telekomunikacyj-
nego. Zdaniem Sądu Apelacyjnego Prezes Urzędu, zlecając wykonanie badań doty-
czących przenośności numerów telefonii stacjonarnej i komórkowej obowiązany był
ocenić prawidłowość przeprowadzonych badań w zakresie doboru grupy reprezen-
tatywnej. W sporządzonym opracowaniu nie wskazano, w jaki sposób byli wybierani
respondenci, dlaczego przyjęto jako miarodajne opinie osób powyżej 15 lat, czy ba-
dane osoby były abonentami; także wybrany przez prowadzącego badania sposób
przeprowadzania wywiadu w drodze rozmowy telefonicznej jest w metodologii ba-
dawczej uznawany za najmniej wiarygodny. Nie ma zatem, w ocenie Sądu Apelacyj-
nego, podstaw do uznania, że wysokość pobieranej przez skarżącego opłaty za re-
alizację uprawnienia do przeniesienia numeru nie odpowiadała wymogom określo-
nym w art. 71 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego, a więc że strona powodowa reali-
zowała uprawnienia abonentów niezgodnie z przepisami Prawa telekomunikacyj-
nego.
Prezes Urzędu zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie w całości
skargą kasacyjną, w której zarzucił: 1) naruszenie przepisów postępowania, które
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj.: a) art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art.
391 § 1 k.p.c., poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej i faktycznej wyroku i zanie-
chanie wyjaśnienia dlaczego art. 74 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego nie może sta-
nowić podstawy prawnej nałożenia kary pieniężnej w niniejszej sprawie, a także
wskazanie faktów, które Sąd uznał za udowodnione, niewskazanie na jakich dowo-
dach się oparł; b) art. 378 § 1 i 2 k.p.c. w związku z art. 386 § 1 k.p.c., poprzez roz-
poznanie sprawy poza granicami apelacji, c) art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 §
7
1 k.p.c. i w związku z art. 6 k.c., poprzez uznanie, iż ciężar udowodnienia, że opłata
ponoszona przez abonenta za przeniesienie numeru nie jest oparta na kosztach oraz
że wysokość opłaty zniechęca do przeniesienia numeru, obciąża Prezesa Urzędu; d)
art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie i zanie-
chanie uchylenia wyroku Sądu pierwszej instancji; 2) naruszenie prawa materialne-
go, tj.: a) art. 71 ust. 3 w związku z art. 30 ust. 2 dyrektywy 2002/22, wskutek przyję-
cia, że wysokość opłaty za przeniesienie numeru nie może być ustalana w zupełnym
oderwaniu od kosztów oraz iż błędna jest wykładnia art. 71 ust. 3 uznająca, że o
wysokości jednorazowej opłaty decydować mają wyłącznie preferencje abonentów;
b) niewłaściwe zastosowanie art. 74 ust. 3 oraz art. 209 ust. 1 pkt 16 Prawa teleko-
munikacyjnego, poprzez przyjęcie, że strona powodowa ustalając opłatę za przenie-
sienie numeru realizuje uprawnienie abonenta do przeniesienia numeru zgodnie z
przepisami Prawa telekomunikacyjnego i rozporządzenia Ministra Transportu i Bu-
downictwa z dnia 1 marca 2006 r. w sprawie warunków korzystania z uprawnień w
publicznych sieciach telefonicznych (Dz.U. Nr 42, poz. 290 ze zm.).
W odpowiedzi na skargę kasacyjną Prezesa Urzędu powódka wniosła o jej
oddalenie. Pismem z dnia 1 grudnia 2008 r. powódka wniosła o skierowanie przez
Sąd Najwyższy na podstawie art. 234 TWE (obecnie art. 267 ust. 3 TFUE) pytań
prejudycjalnych do Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (obecnie Try-
bunał Sprawiedliwości).
Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 19 grudnia 2008 r. zwrócił się na pod-
stawie art. 234 ust. 3 TWE (obecnie art. 267 ust. 3 TFUE) do Trybunału Sprawiedli-
wości z pytaniem prawnym „czy art. 30 ust. 2 dyrektywy 2002/22/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i związa-
nych z sieciami i usługami łączności elektronicznej praw użytkowników (dyrektywa o
usłudze powszechnej) (Dziennik Urzędowy L 108, 24/04/2002 P. 0051 - 0077) należy
interpretować w ten sposób, że właściwy organ regulacyjny państwa członkowskiego
zapewniając, aby bezpośrednie obciążenia abonentów nie zniechęcały do korzysta-
nia z dodatkowej usługi przeniesienia numeru, ma obowiązek uwzględnić koszty po-
noszone przez operatorów sieci telefonii ruchomej w związku z wykonywaniem takiej
usługi?”. Wyrokiem z dnia 1 lipca 2010 r., C-99/09 Trybunał Sprawiedliwości udzielił
następującej odpowiedzi na powyższe pytanie prejudycjalne: „Artykuł 30 ust. 2 dy-
rektywy 2002/22/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 marca 2002 r. w
sprawie usługi powszechnej i związanych z sieciami i usługami łączności elektronicz-
8
nej praw użytkowników (dyrektywy o usłudze powszechnej) należy interpretować w
ten sposób, że krajowy organ regulacyjny ma obowiązek uwzględniać, przy ocenie
zniechęcającego charakteru opłaty obciążającej abonentów z tytułu korzystania z
usługi przenoszenia numerów, koszty ponoszone przez operatorów sieci telefonii
ruchomej w związku z wykonywaniem tej usługi. Niemniej zachowuje on uprawnienie
do ustalenia maksymalnej kwoty tej należnej operatorom opłaty na poziomie niższym
niż ponoszone przez operatorów koszty, jeżeli opłata obliczona wyłącznie na pod-
stawie kosztów może zniechęcać użytkowników do korzystania z usługi przenosze-
nia numerów”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna Prezesa Urzędu nie ma uzasadnionych podstaw. Donio-
słość zarzutów skargi kasacyjnej opartych na podstawie naruszenia przepisów po-
stępowania wyraża się ich możliwym wpływem na wynik postępowania. Ocena za-
sadności tych zarzutów rozstrzygać więc musi, czy w konkretnej sprawie dane uchy-
bienie mogło spowodować wydanie orzeczenia o innej (postulowanej przez skarżą-
cego) treści niż to, które rzeczywiście zostało wydane (wyroki Sądu Najwyższego: z
8 lutego 2007 r., I CSK 410/06; z 23 czerwca 2010 r., II CSK 14/2010; z 7 listopada
2008 r., II CSK 289/08). Dlatego oceny zarzutów powołanych przez Prezesa Urzędu
przepisów procesowych należy dokonać z uwzględnieniem wpływu zarzucanego na-
ruszenia na rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego. Z tej perspektywy Sąd Najwyższy w
obecnym składzie uznaje za oczywiście bezzasadny zarzut naruszenia art. 328 § 2
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny wyjaśnił dlaczego - w ustalo-
nych w sprawie okolicznościach faktycznych sprawy - nie zostały spełnione prze-
słanki nałożenia na powódkę kary pieniężnej, a także dlaczego wadliwa jest - z per-
spektywy przesłanek stosowanych w sprawie przepisów - przyjęta przez Prezesa
Urzędu metodologia ustalenia, jaki poziom opłat za przeniesienie numeru nie znie-
chęca użytkowników do korzystania z przedmiotowej usługi. Wbrew zarzutom kasa-
cyjnym uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego zostało sporządzone w sposób
umożliwiający przeprowadzenie przez Sąd Najwyższy kontroli prawidłowości wykład-
ni i zastosowania przepisów. Ponadto, nie stanowi istotnego naruszenia art. 328 § 2
k.p.c. - mającego wpływ na wynik postępowania - pominięcie w uzasadnieniu wyroku
Sądu Apelacyjnego argumentacji dotyczącej możliwości zastosowania art. 74 ust. 3
9
pkt 3 Prawa telekomunikacyjnego, zgodnie z którym Prezes Urzędu może nałożyć
karę pieniężną, o której mowa w art. 209 ust. 1 pkt 15-17 na operatora, który reali-
zuje uprawnienia abonentów niezgodnie z przepisami ustawy lub aktów wykonaw-
czych. W przyjętych w sprawie przez Sąd pierwszej instancji i zaakceptowanych w
pełni przez Sąd drugiej instancji ustaleniach faktycznych, niespełnione zostały prze-
słanki zastosowania tego przepisu. Wstępnym warunkiem kwalifikacji zachowania
powódki, jako podlegające karze pieniężnej na podstawie art. 74 ust. 3 pkt 3 w
związku z art. 209 ust. 1 pkt 16 Prawa telekomunikacyjnego, jest wykazanie przez
Prezesa Urzędu, że powódka realizowała uprawnienia abonentów do przenoszenia
numerów w sposób niezgodny z przepisami prawa. Sąd Apelacyjny trafnie - jak wy-
nika to z wyroku TS w sprawie C-99/09 Polska Telefonia Cyfrowa p. Prezesowi
Urzędu Komunikacji Elektronicznej - orzekł, że wysokość opłaty za usługę przenie-
sienia numerów nie może być ustalana w zupełnym oderwaniu od kosztów tej usługi,
ponoszonych przez operatora. W uzasadnieniu wyroku wyjaśniono, że dowody
przedstawione przez Prezesa Urzędu w ogóle nie uwzględniają relacji między za-
kwestionowaną w niniejszej sprawie wysokością opłaty a kosztami świadczenia
usługi przenoszenia numerów. Skoro więc Prezes Urzędu nie wykazał, by opłata za
świadczenie usługi przeniesienia numerów została przez powódkę skalkulowana z
naruszeniem obowiązujących przepisów, niemożność zastosowania art. 74 ust. 3 pkt
3 Prawa telekomunikacyjnego w niniejszej sprawie jest oczywistą konsekwencją wa-
dliwej wykładni przepisu art. 71 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego, na której opierał
się Prezes Urzędu. Z tych powodów uchybienie polegające na niewyjaśnieniu w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, dlaczego przepis art. 74 ust. 3 pkt 3 Prawa tele-
komunikacyjnego nie może mieć zastosowania w niniejszej sprawie nie miało żadne-
go wpływu na rozstrzygnięcie wydane przez Sąd drugiej instancji.
Z tych samych względów bezpodstawny okazał się zarzut naruszenia przepisu
art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c. Prezes Urzędu uzasadniał go nieuchy-
leniem zaskarżonego wyroku, mimo iż „Sąd Okręgowy w zasadzie nie dokonał wła-
snych ustaleń, nie wyjaśnił na jakich oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowo-
dów przeciwnych”. Tymczasem Sąd Apelacyjny zaaprobował ustalenia poczynione
przez Sąd Okręgowy i na ich podstawie dokonał subsumcji do zrekonstruowanego
wzorca normatywnego.
Nieuzasadnione są zarzuty naruszenia art. 378 § 1 i 2 k.p.c. w związku z art.
386 § 1 k.p.c., poprzez rozpoznanie sprawy poza granicami apelacji oraz art. 386 § 4
10
k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c., poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie uchy-
lenia wyroku Sądu pierwszej instancji. Zarzut naruszenia art. 378 k.p.c. został uza-
sadniony w ogólnikowy sposób: „Sąd Apelacyjny nie rozpoznał wprost zarzutu z art.
233 § 1 k.p.c.”; „nie rozpoznał zarzutu naruszenia art. 479(64) k.p.c.”, „z uzasadnie-
nia wyroku Sądu Apelacyjnego wprost nie wynika także, aby uznał on zarzut art. 233
§ 1 k.p.c. za uzasadniony”. Z powyższego wynika, że Prezes Urzędu upatruje naru-
szenia art. 378 § 1 i 2 k.p.c. w braku odwołań (w uzasadnieniu wyroku) do przepisów
powołanych w apelacji powódki. W zakresie dotyczącym wpływu zarzucanego naru-
szenia przepisów o charakterze procesowym na wynik sprawy, Prezes Urzędu ogra-
nicza się do stwierdzenia, że „gdyby Sąd Apelacyjny rozpoznał powyższy zarzut
apelacji, albo uchyliłby wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania albo
przeprowadziłby dowody”. Z uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego, mimo braku
bezpośredniego odwołania się do powołanych przez Prezesa Urzędu przepisów Ko-
deksu postępowania cywilnego, wynika, że uwzględnione zostały sformułowane w
apelacji przez powódkę, tym bardziej, że wyrok Sądu pierwszej instancji oraz decyzja
Prezesa Urzędu zostały uchylone, w sytuacji gdy organ regulacyjny nie wykazał, by
powódka naruszyła art. 209 ust. 1 pkt 16 Prawa telekomunikacyjnego.
Zdaniem Sądu Najwyższego w obecnym składzie wyrok Sądu Apelacyjnego
nie narusza także art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i w związku z art.
6 k.c., poprzez uznanie, iż ciężar udowodnienia, że opłata ponoszona przez abo-
nenta za przeniesienie numeru nie jest oparta na kosztach oraz że wysokość opłaty
zniechęca do przeniesienia numeru, obciąża Prezesa Urzędu. Prezes Urzędu wyda-
jąc decyzję o nałożeniu kary pieniężnej, zarzuca przedsiębiorcy telekomunikacyj-
nemu naruszenie przepisów Prawa telekomunikacyjnego. Odwołanie wniesione
przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego do Sądu Okręgowego-Sądu Ochrony
Konkurencji i Konsumentów, które inicjuje spór między przedsiębiorcą a organem
regulacji telekomunikacji w przedmiocie zasadności nałożenia kary pieniężnej nie
oznacza, że ciężar dowodu w zakresie wykazania bezzasadności nałożenia kary
pieniężnej spoczywa na ukaranym przedsiębiorcy. Sąd Okręgowy - Sąd Ochrony
Konkurencji i Konsumentów rozstrzyga spór między regulatorem rynku, który twier-
dzi, że doszło do naruszenia obowiązków wynikających z przepisów Prawa teleko-
munikacyjnego, a przedsiębiorcę telekomunikacyjnym twierdzącym, że naruszenie
takowe nie miało miejsca. Przy tak rozumianej istocie sporu rozpoznawanego z od-
wołania od decyzji Prezesa Urzędu przez Sąd Okręgowy - Sąd Ochrony Konkurencji
11
i Konsumentów, a następnie przez Sąd Apelacyjny, oczywiste jest, że ciężar dowodu
w przedmiocie przesłanek nałożenia kary pieniężnej spoczywa na Prezesie Urzędu.
Nałożenie na odwołującego się przedsiębiorcę telekomunikacyjnego, poszukującego
przed niezależnym sądem ochrony prawnej, obowiązku udowodnienia, że nie naru-
szył przepisów Prawa telekomunikacyjnego byłoby nie do pogodzenia z obowiązkiem
zabezpieczenia wyższego poziomu sądowej ochrony praw przedsiębiorców, na któ-
rych organ regulacji rynku nakłada dolegliwą sankcję finansową, do czego Rzeczpo-
spolitą Polską zobowiązuje konieczność zapewnienia w krajowym porządku praw-
nym skuteczności postanowieniom Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Czło-
wieka i Obywatela (Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności
sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze
zm.). Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela stanowisko przyjęte w wyroku
Sądu Najwyższego z 14 kwietnia 2010 r., III SK 1/10, zgodnie z którym w zakresie w
jakim dochodzi do wymierzenia przedsiębiorcy kary pieniężnej, zasady sądowej
weryfikacji prawidłowości orzeczenia organu regulacji powinny odpowiadać wymo-
gom analogicznym do tych, jakie obowiązują sąd orzekający w sprawie karnej. W
niniejszej sprawie oznacza to, że to na Prezesie Urzędu spoczywa obowiązek wyka-
zania przesłanek ujętych w przepisach, na podstawie których nałożono karę pienięż-
ną.
Bezzasadne okazały się również zarzuty naruszenia przepisów prawa mate-
rialnego. Przepis art. 71 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego wdraża postanowienia
art. 30 ust. 2 dyrektywy 2002/22. Jako przepis implementujący akt prawa unijnego,
przepis ten powinien być wykładany przez Sąd Najwyższy w sposób zorientowany na
dyrektywę. Wykładni tej Sąd Najwyższy musi dokonać w sposób zgodny z interpreta-
cją dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości w wyroku w sprawie C-99/09 Polska
Telefonia Cyfrowa p. Prezesowi Urzędu Komunikacji Elektronicznej. Jako sąd krajo-
wy, który skierował pytanie prejudycjalne w tej sprawie jest wprost związany wykład-
nią prawa unijnego dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości w powołanym wyroku.
Z sentencji wyroku prejudycjalnego Trybunału Sprawiedliwości oraz uzasadnienia
orzeczenia wynika w sposób oczywisty, że przyjęta przez Prezesa Urzędu wykładnia
przepisu art. 71 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego pozostaje w sprzeczności z wła-
ściwym rozumieniem przepisu art. 30 ust. 2 dyrektywy 2002/22. Przepis ten należy
bowiem interpretować w taki sposób, że wysokość opłaty za przeniesienie numeru
nie może być ustalana w oderwaniu od kosztów ponoszonych przez operatorów w
12
związku ze świadczeniem usługi zmiany numerów oraz że niedopuszczalne jest
ustalenie właściwej wysokości opłaty za przenoszenie numerów wyłącznie na pod-
stawie opinii abonentów.
Oceniając, czy pobierana przez powódkę opłata za usługę przeniesienia nu-
meru jest zgodna z art. 71 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego, Prezes Urzędu zobo-
wiązany był w pierwszej kolejności ustalić, czy cena ta została skalkulowana z
uwzględnieniem kosztów jej świadczenia. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Sprawie-
dliwości operatorzy są bowiem zobowiązani ustalać ceny zorientowane na koszty
(pkt 19). Prezes Urzędu mógł określić również, jakie koszty oraz w jakiej wysokości
powinny być brane pod uwagę. Dopiero w dalszej kolejności Prezes Urzędu powinien
był badać, czy pobierana przez powódkę opłata nie zniechęcała abonentów do sko-
rzystania z uprawnienia do zachowania dotychczasowego numeru w przypadku
zmiany operatora świadczącego usługę powszechną. Weryfikacja poziomu opłaty
stosowanej przez powódkę powinna zatem była odbywać się na dwóch płaszczy-
znach, uwzględniających interesy operatorów oraz interesy abonentów. Rolą Preze-
sa Urzędu jest wyważenie między tymi kolidującymi interesami. Dokonując przed-
miotowego wyważania Prezes Urzędu musiał mieć na uwadze, że zakres swobodne-
go uznania jakim dysponuje jest ograniczony. Jak wynika to jednoznacznie z uza-
sadnienia powołanego powyżej wyroku Trybunału Sprawiedliwości, metoda za po-
mocą której należało ustalić, czy opłata ma charakter zniechęcający powinna mieć
charakter obiektywny i wiarygodny (pkt 25). Taka metoda opiera się na odpowiednio
uzasadnionych, racjonalnych kryteriach, których dobór nie ma arbitralnego charakte-
ru. Dopiero po wypracowaniu takiej metody badania zgodności poziomu stosowanej
przez powódkę opłaty za przeniesienie numeru, Prezes Urzędu mógł ustalić dopusz-
czalny poziom opłaty, przy czym możliwe było wyznaczenie go na poziomie niższym,
niż wynikający z uzasadnionych kosztów świadczenia przedmiotowej usługi. Wów-
czas jednak Prezes Urzędu musiałby przedstawić przekonywujące uzasadnienie, że
opłata uwzględniająca koszty ponoszone przy wykonywaniu usługi przeniesienia nu-
meru prowadzi do rezygnacji abonentów z korzystania z niej. Ustalenie dopuszczal-
nego poziomu opłat na podstawie samych oczekiwań konsumentów, a dodatkowo
bez opracowania należycie uzasadnionej metodologii badań - co słusznie wytknął
Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyroku - nie czyniło zadość powyższym wymogom.
Przyjęta w zaskarżonym wyroku przez Sąd Apelacyjny wykładnia art. 71 ust. 3 Prawa
telekomunikacyjnego jest więc zgodna ze stanowiącą wiążący wzorzec interpretacyj-
13
ny wykładnią przepisu art. 30 ust. 2 dyrektywy 2002/20, dokonaną przez Trybunał
Sprawiedliwości. Ponadto Sąd Najwyższy podziela w pełni sformułowane w uzasad-
nieniu skarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego wskazówki, co do okoliczności, jakie
Prezes Urzędu powinien wziąć pod uwagę ustalając, czy opłata za przeniesienie nu-
meru nie zniechęca użytkowników do korzystania z przedmiotowej usługi.
Z tych samych powodów nieuzasadniony jest zarzut naruszenia art. 74 ust. 3
Prawa telekomunikacyjnego oraz art. 209 ust. 1 pkt 16 Prawa telekomunikacyjnego,
poprzez niewłaściwe zastosowanie. Skoro nie wykazano w sposób zgodny z wymo-
gami wynikającymi z art. 30 ust. 2 dyrektywy 2002/20, by pobierane przez powódkę
opłaty z tytułu świadczenia usługi przenoszenia numerów były niezgodne z odpo-
wiednimi przepisami, Sąd Apelacyjny nie naruszył art. 74 ust. 3 oraz art. 209 ust. 1
pkt 16 Prawa telekomunikacyjnego, przyjmując, że przepisy te nie mogą stanowić
podstawy do nałożenia na powódkę kary pieniężnej.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.
O kosztach orzeczono zgodnie z art. 98 w związku z art. 108 § 1 oraz art. 39821
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
========================================