Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 140/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Beata Gudowska
SSN Jerzy Kwaśniewski
w sprawie z wniosku B. W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 6 grudnia 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 13 października 2009 r.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 13 października 2009 r., Sąd Apelacyjny oddalił apelację
wnioskodawcy B. W. od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z dnia 12 maja 2009 r. w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych o emeryturę, uznając, że wnioskodawca nie wykazał okresu co
2
najmniej 10 lat pracy bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu, a tym samym nie
spełnił warunku do uzyskania wcześniejszej emerytury na podstawie art. 32 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w związku z
§ 8 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Sąd Apelacyjny podzielił
ustalenia Sądu pierwszej instancji, zgodnie z którymi wnioskodawca (urodzony 24
lipca 1953 r.), wykazał łączny staż pracy wynoszący 25 lat 11 miesięcy i 16 dni. W
tym czasie pracował przez okres 9 lat i 2 dni w Zakładzie Wyrobów Azbestowych
„G.", w warunkach szczególnych wymienionych w wykazie B, dział IV, pkt 1
rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego (…), tj.
bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu, co było niesporne w sprawie. Ponadto
od dnia 1 czerwca 1975 r. do dnia 30 czerwca 1976 r. pracował w tych samych
zakładach, w wydziale S. Wydział ten zajmował się produkcją i przetwarzaniem
gumy, a w skład materiałów tam używanych nie wchodził azbest. Pracodawca za
ten okres wystawił świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych na
podstawie wykazu „A", dział VII, pkt 9 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w
sprawie wieku emerytalnego (…), tj. prace wykonywane w zakładach
przetwarzających azbest. W uzasadnieniu wyroku, sąd drugiej instancji wskazał, że
okresu pracy wnioskodawcy od 1 czerwca 1975 r. do 30 czerwca 1976 r. nie można
zaliczyć do pracy wykonywanej bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu,
wymienionej w wykazie B, dział IV, pkt 1 wskazanego powyżej rozporządzenia. W
tej sytuacji trafnie Sąd uznał, że wnioskodawca nie wykazał co najmniej 10 lat pracy
bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu, a tym samym nie spełnił jednego z
koniecznych warunków do uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku. W
ocenie Sądu Apelacyjnego, wnioskodawca nie spełniał również przesłanek do
uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym o 5 lat, ponieważ
w dniu wydania zaskarżonej decyzji nie ukończył 60 roku życia oraz nie wykazał
łącznie co najmniej 15 lat wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub
szczególnym charakterze wymienionych w wykazach A i B.
3
Wyrok ten zaskarżył skargą kasacyjną pełnomocnik wnioskodawcy i
zarzucając naruszenie prawa materialnego – § 1 ust. 1 i 2 oraz § 2 ust. 1 i 2
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku
emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze, przez przyjęcie, że praca „wykonywana przez powoda w
otoczeniu przetwórstwa azbestu nie jest pracą wymienioną w wykazie B dział IV pkt
1 rozporządzenia”, wniósł „o uchylenie zaskarżonego wyroku, jak również
poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji w całości i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, wraz z orzeczeniem o
kosztach postępowania”. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniósł, iż
wnioskodawca pracując w okresie od dnia 1 czerwca 1975 r. do dnia 30 czerwca
1976 r. na wydziale S. zajmującym się produkcją i przetwarzaniem gumy,
usytuowanym w tych samych budynkach co reszta zakładu, przebywał na terenie
zakładu produkującego i przetwarzającego azbest, narażony na wszystkie
negatywne oddziaływania tego produktu, bez względu na zakres jego styczności -
jako pracownika - z wyrobami azbestowymi, co uzasadnia zaliczenie tego okresu
do pracy bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw. Stosownie do art.
39813
§ 1 i 2 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach skargi
kasacyjnej (jej podstaw) i jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi
podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera zarzutu naruszenia
przepisów postępowania (tak jak w rozpoznawanej sprawie) – bądź jeżeli taki
zarzut okaże się niezasadny. Oznacza to, m.in., że wiążące jest ustalenie, że w
okresie od dnia 1 czerwca 1975 r. do dnia 30 czerwca 1976 r. wnioskodawca
pracował w Zakładzie Wyrobów Azbestowych „G.", w wydziale S. położonym co
prawda w tych samych budynkach co reszta zakładu, ale przy pracach związanych
z produkcją i przetwarzaniem gumy, a w skład materiałów w nim używanych nie
wchodził azbest.
Podstawą prawną żądania emerytury w wieku niższym niż wiek 65 lat
wymagany dla mężczyzn, jest w przypadku wnioskodawcy art. 32 ust. 1 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
4
Społecznych, który uprawniał ubezpieczonych urodzonych przed dniem 1 stycznia
1949 r., będących pracownikami, o których mowa w ust. 2 - 3, zatrudnionych w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze do otrzymania emerytury
w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1, odsyłając do przepisów
dotychczasowych co do określenia wieku emerytalnego, rodzajów prac lub
stanowisk oraz warunków, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3
przysługuje prawo do emerytury (art. 32 ust. 4). Przepisami dotychczasowymi w
rozumieniu tego przepisu są przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w
szczególnych warunkach. W wyroku z dnia 25 października 2010 r., II UK 215/09
(niepublikowany), Sąd Najwyższy przyjął, że zawarte w art. 32 ust. 4 ustawy o
emeryturach i rentach z FUS odesłanie do przepisów dotychczasowych,
sankcjonujących obowiązywanie rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w
szczególnym charakterze, można odnosić tylko do tych przepisów rozporządzenia,
które regulują materię określoną w przepisie ustawy, a więc wiek emerytalny,
rodzaje prac lub stanowisk, oraz warunki, na jakich osobom wykonującym te prace
przysługuje prawo do emerytury.
W myśl § 2 ust. 1 i 2 tego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi
prawo do świadczeń na zasadach w nim określonych są okresy, w których praca w
szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i
w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy
czym okresy tak wykonywanej pracy, stwierdza pracodawca, na podstawie
posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych
warunkach lub w świadectwie pracy.
W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości, że wnioskodawca ukończył
55 rok życia oraz legitymował się ponad 25-letnim okresem składkowym i
nieskładkowym. Istota sporu sprowadzała się do ustalenia, czy okres zatrudnienia
od dnia 1 czerwca 1975 r. do dnia 30 czerwca 1976 r., kwalifikowany przez
pracodawcę jako praca w warunkach szczególnych, wymieniona w wykazie A, dział
VII, pkt 9 („w zakładach przetwarzających azbest”), winien być zaliczony do
okresów pracy wymienionych w dziale IV wykazu B („bezpośrednio przy
5
przetwórstwie azbestu”) w związku z tym, że wydział S. zajmujący się produkcją i
przetwarzaniem gumy, usytuowany był w tych samych budynkach co reszta
zakładu, produkującego i przetwarzającego azbest, co narażało zatrudnionych tam
pracowników na wszystkie negatywne oddziaływania tego produktu. Okres w
którym wnioskodawca świadczył pracę na wydziale zajmującym się produkcją i
przetwarzaniem gumy, został trafnie zakwalifikowany przez pracodawcę jako okres
wykonywania pracy „w zakładach przetwarzających azbest” w związku z faktem, że
zakład przetwórstwa gumy usytuowany był na terenie zakładu produkującego i
przetwarzającego azbest, odróżniając ten okres od okresu, w którym prace
wykonywane były „bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu” (por. także
stanowisko zawarte w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2009 r., I UK
218/09 (niepublikowany), według którego o uprawnieniu do wcześniejszej
emerytury decyduje łączne spełnienie wszystkich warunków określonych w art. 32
ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, a nie przekonanie pracownika, że
praca była wykonywana w szczególnym charakterze lub warunkach).
Jak trafnie wskazały Sądy orzekające w sprawie, pracodawca wystawił
wnioskodawcy świadectwo pracy potwierdzające okres zatrudnienia bezpośrednio
przy przetwórstwie azbestu w okresie wynoszącym 9 lat i 2 dni. Okres od dnia 1
czerwca 1975 r. do dnia 30 czerwca 1976 r. został natomiast uznany przez
pracodawcę za pracę w warunkach szczególnych, wymienioną w wykazie A, dział
VII, pkt 9 - w zakładach przetwarzających azbest, mając na względzie fakt, że
ustawodawca zróżnicował sytuację prawną pracowników, którzy pracowali
bezpośrednio przy przetwórstwie azbestu oraz pracowników, którzy mieli pośredni
kontakt z azbestem, dając tym pierwszym możliwość przejścia na wcześniejszą
emeryturę po ukończeniu 55 roku życia (w przypadku mężczyzn) przy założeniu, że
w warunkach szczególnych przepracowali co najmniej 10 lat (§ 8 ust. 1
rozporządzenia), a tym drugim po ukończeniu 60 roku życia (w przypadku
mężczyzn), pod warunkiem wykazania co najmniej 25-letniego okresu zatrudnienia,
w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych (§ 4 ust. 1
rozporządzenia). W przedstawionych okolicznościach sprawy brak podstaw do
przyjęcia, że wnioskodawca spełnił przesłanki niezbędne do uzyskania prawa do
świadczenia określone w obu z powołanych powyżej przepisów. Nie można bowiem
6
w szczególności uznać - zgodnie z żądaniem wnioskodawcy - że okres od 1
czerwca 1975 r. do 30 czerwca 1976 r. było okresem pracy bezpośrednio przy
przetwórstwie azbestu. Był to okres pracy, w którym skarżący miał jedynie pośredni
kontakt z azbestem, co uzasadniało zakwalifikowanie tego okresu w sposób
poczyniony przez pracodawcę. Brak podstaw, by podważać prawdziwość danych
zawartych w świadectwach pracy. Nota bene prawdziwość danych w nich
zawartych została również potwierdzona przez słuchanych w sprawie świadków.
Tym samym okresu (od dnia 1 czerwca 1975 r. do dnia 30 czerwca 1976 r.) nie
można zaliczyć do pracy wykonywanej bezpośrednio przy wytwórstwie azbestu,
wymienionej w wykazie B, dział IV, pkt 1 wskazanego powyżej rozporządzenia,
stąd wnioskodawca nie wykazując co najmniej 10 lat pracy bezpośrednio przy
wytwórstwie azbestu, nie spełnił warunków wymienionych w § 8 ust. 1
rozporządzenia, niezbędnych do uzyskania wcześniejszej emerytury.
Nie spełnił on również warunków do uzyskania prawa do emerytury w
obniżonym o 5 lat wieku emerytalnym, ponieważ w dniu wydania zaskarżonej
decyzji nie ukończył 60 roku życia oraz nie wykazał łącznie co najmniej 15 lat
wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze
wymienionych w wykazach A i B.
Z powyższych względów, gdy zarzuty skargi okazały się nieusprawiedliwione,
należało orzec jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c.