Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 47/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Iwona Koper
SSA Jan Kremer
w sprawie ze skargi pozwanego J. Ś.
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego w G. z dnia 29 czerwca 2007 r., sygn. akt III Ca (…),
w sprawie z powództwa Syndyka masy upadłości A.(...) Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w J.
przeciwko J. Ś.
z udziałem interwenienta ubocznego po stronie pozwanego J. Ś. - Towarzystwa
Ubezpieczeń i Reasekuracji (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 9 grudnia 2010 r.,
oddala skargę;
oddala wniosek Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa o
zasądzenie kosztów postępowania w sprawie.
2
Uzasadnienie
J. Ś., pozwany (obok Skarbu Państwa–Sądu Rejonowego w W.) w sprawie
wytoczonej przez „A.(...)” spółkę z o.o. w J. o zasądzenie kwoty 14.346 zł z odsetkami,
wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu
Okręgowego w G. z dnia 29 czerwca 2007 r., sygn. akt III Ca (…), oddalającego jego
apelację od wyroku Sądu Rejonowego w W. z dnia 8 września 2006 r., sygn. akt I C
(…), którym zasądzona została od niego, jako komornika, na rzecz syndyka masy
upadłości „A.(...)” spółki z o.o. w J. kwota 14.345,23 zł z odsetkami ustawowymi a
powództwo w stosunku do Skarbu Państwa–Sądu Rejonowego w W. zostało oddalone.
Podstawą wydania tego wyroku było ustalenie, że w dniu 10 grudnia 2003 r. zostało
wszczęte przeciwko spółce „A.(...)” postępowanie egzekucyjne na podstawie tytułu
egzekucyjnego opatrzonego klauzulą wykonalności. Klauzula ta została uchylona
postanowieniem Sądu Okręgowego w G. z dnia 18 grudnia 2003 r. Pozwany, który jako
komornik prowadził egzekucję, postanowieniem z dnia 10 sierpnia 2004 r. umorzył
postępowanie egzekucyjne, ustalił jego koszty na kwotę 14.345,23 zł i obciążył nimi
dłużnika, od którego wymieniona kwota została wyegzekwowana w toku egzekucji. Na
skutek skargi dłużnika Sąd Rejonowy w W. postanowieniem z dnia 18 listopada 2004 r.
zmienił postanowienie komornika w ten sposób, że ustalił, iż koszty postępowania
egzekucyjnego ponosi wierzyciel. Pomimo żądania spółki „A.(...)” pozwany nie zwrócił
wyegzekwowanej od niej kwoty. W tym stanie rzeczy Sąd Rejonowy uznał zasadność
powództwa w stosunku do pozwanego komornika i jako podstawę jego uwzględnienia
wskazał art. 405 w zw. z art. 410 k.c. Sąd Okręgowy stwierdził trafność tego
rozstrzygnięcia, z tym że jako jego podstawę powołał art. 415 k.c.
Podstawą skargi są: 1. naruszenie prawa materialnego: a) art. 415 k.c. poprzez
przyjęcie, że wyegzekwowanie od dłużnika opłaty egzekucyjnej stanowi czyn
niedozwolony, b) art. 23 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach
sądowych i egzekucji poprzez uznanie, że Skarb Państwa nie ponosi solidarnej
odpowiedzialności z komornikiem, 2. naruszenie przepisów postępowania, a to: a) art. 1
i 199 § 1 pkt 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że dopuszczalna jest droga sądowa do
dochodzenia zapłaty kosztów postępowania egzekucyjnego od organu egzekucyjnego –
komornika, b) art. 770 k.p.c. poprzez przyjęcie, że warunkiem dopuszczającym
możliwość prowadzenie egzekucji kosztów egzekucyjnych, w tym opłaty egzekucyjnej
należnej organowi egzekucyjnemu, jest istnienie prawomocnego postanowienia
3
komornika ustalającego wysokość tej opłaty, c) art. 386 § 4 k.p.c. poprzez wydanie
orzeczenia przez sąd odwoławczy pomimo, że rozpoznanie sprawy wymagało
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, zaś sąd pierwszej instancji nie
rozpoznał istoty sprawy, d) art. 378 § 2 k.p.c. poprzez nierozpoznanie z urzędu sprawy
na rzecz współuczestnika – Skarbu Państwa.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. a) Sąd Okręgowy wadliwie wskazał jako podstawę rozstrzygnięcia sprawy w
stosunku do skarżącego art. 415 k.c. W chwili zdarzenia, według której należało oceniać
odpowiedzialność skarżącego, obowiązywał mianowicie przepis szczególny, art. 23 ust.
1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (obecnie tekst
jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 167, poz. 1191 ze zm.; dalej – „ u.k.s.e”) w brzmieniu po jego
zmianie dokonanej ustawą z dnia 24 września 2004 r. o zmianie ustawy o komornikach
sądowych i egzekucji oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U.
Nr 236, poz. 2356). Przewiduje on odpowiedzialność komornika za szkodę wyrządzoną
przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu czynności.
Odpowiedzialność ta nie jest zależna od winy komornika. Ustalenia faktyczne
stanowiące podstawę zaskarżonego wyroku w pełni uzasadniały zastosowanie art. 23
ust. 1 u.k.s.e. Skoro według postanowienia wydanego w wyniku uwzględnienia skargi na
postanowienie komornika w przedmiocie kosztów postępowania egzekucyjnego sąd
ustalił, że koszty tego postępowania ponosi wierzyciel, jest oczywiste, że kosztami tymi
nie mógł zostać obciążony dłużnik, a kwota wyegzekwowana z tytułu tych kosztów od
dłużnika powinna mu być zwrócona. Niedokonanie tego spowodowało szkodę, do
naprawienia której zobowiązany jest komornik.
Okoliczność, że jako podstawę rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał
niewłaściwy przepis prawa, w sytuacji, gdy rozstrzygnięcie znajduje podstawę w innym
przepisie, nie stanowi uchybienia uzasadniającego stwierdzenie niezgodności z prawem
zaskarżonego wyroku.
b) Sąd Okręgowy rozpoznawał sprawę na skutek apelacji pozwanego J. Ś. od
wyroku uwzględniającego powództwo w stosunku do tego pozwanego. Wyrok ten w
części oddalającej powództwo w stosunku do Skarbu Państwa–Sądu Rejonowego w W.
nie został zaskarżony. Sąd Okręgowy nie miał więc podstawy do rozpoznania sprawy w
tej części (zob. niżej pkt 2 d) i zastosowania art. 23 ust. 3 u.k.s.e.
2. a) Jest oczywiste, że sprawa o naprawienie przez komornika szkody
wyrządzonej przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu
4
czynności (art. 23 ust. 1 u.k.s.e.) jest sprawą cywilną (art. 1 k.p.c.) i dla rozpoznania jej
właściwa jest droga sądowa. W sprawie nie zachodziła zatem przyczyna odrzucenia
pozwu przewidziana w art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c.
b) Rozstrzygnięcie sprawy zaskarżonym wyrokiem pozostaje bez związku z art.
770 k.p.c. Przepis ten dotyczy kosztów postępowania egzekucyjnego w relacji dłużnik–
wierzyciel. Tymczasem stwierdzona zaskarżonym wyrokiem odpowiedzialność
pozwanego J. Ś. wynika z niedopełnienia przez niego obowiązku, jako komornika, do
zwrotu dłużnikowi kosztów egzekucji, które zostały od niego bezpodstawnie
wyegzekwowane.
c) Całkowicie nieuprawniony jest zarzut skarżącego, że sąd pierwszej instancji
nie rozpoznał istoty sprawy i że wydanie orzeczenia przez sąd odwoławczy wymagało
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Nieuchylając wyroku sądu
pierwszej instancji i nieprzekazując sprawy do ponownego rozpoznania Sąd Okręgowy
nie naruszył zatem art. 386 § 4 k.p.c.
d) Przepis art. 378 § 2 k.p.c. przewiduje możliwość rozpoznania sprawy przez sąd
drugiej instancji także na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli. Przepis
ten nie stanowi jednakże podstawy do rozpoznania sprawy „przeciwko”
współuczestnikom, którzy wyroku nie zaskarżyli. W stosunku do Skarbu Państwa–Sądu
Rejonowego w W., który nie zaskarżył wyroku sądu pierwszej instancji, powództwo
zostało oddalone. Rozpoznanie sprawy przez sąd drugiej instancji w stosunku do tego
pozwanego mogło zatem być jedynie rozpoznaniem zmierzającym do uwzględnienia
powództwa, a więc na niekorzyść tego pozwanego. Okoliczność, że w razie przyjęcia
odpowiedzialności Skarbu Państwa byłaby to odpowiedzialność solidarna z pozwanym
J. Ś. (art. 23 ust. 3 u.k.s.e.), dla zastosowania art. 378 § 2 k.p.c. jest bez znaczenia.
Z przytoczonych względów podstawy, na których oparta została skarga, nie są
zasadne. Skarga podlega zatem oddaleniu (art. 42411
§ 1 k.p.c.).
Prawomocne rozstrzygnięcie sprawy w stosunku do pozwanego Skarbu
Państwa–Sądu Rejonowego w W. dokonane zostało wyrokiem Sądu pierwszej instancji.
Zaskarżony wyrok nie obejmuje rozstrzygnięcia dotyczącego tego pozwanego. W
sentencji tego wyroku błędnie wskazano Skarb Państwa–Sąd Rejonowy w W. jako
pozwanego. Odpis skargi niepotrzebnie został doręczony Prokuratorii Generalnej
Skarbu Państwa i nie ma podstaw do przyjęcia, że wniesiona przez nią odpowiedź na
skargę jest pismem procesowym wniesionym przez reprezentowaną przezeń stronę
5
(Skarb Państwa–Sąd Rejonowy w W.) uczestniczącą w postępowaniu. Zawarty w tym
piśmie wniosek o zasądzenie kosztów postępowania należało przeto oddalić.