Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 182/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 grudnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Gersdorf (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania A. Ż.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o prawo do renty rodzinnej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 grudnia 2010 r.,
skargi kasacyjnej Prokuratora Generalnego od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 2
września 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 8 maja 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił A.
Ż. prawa do renty rodzinnej po zmarłej matce L. J.
Ubezpieczona wniosła odwołanie od powyższej decyzji, podnosząc, że jej
matka przepracowała w Polsce 16 lat a ona sama znajduje się w bardzo trudnej
sytuacji materialnej i życiowej.
Wyrokiem z dnia 18 grudnia 2008 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i
2
Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że matka ubezpieczonej L. J. do dnia 23
czerwca 1997 r. mieszkała i pracowała w Polsce, a następnie wyjechała do USA,
gdzie zamieszkiwała do dnia śmierci, tj. do dnia 30 maja 2007 r. Udokumentowano
16 lat, 11 miesięcy i 1 dzień okresów składkowych L. J., przy czym w okresie 10 lat
poprzedzających zgon - jedynie 22 dni okresu ubezpieczenia. Zgon L. J. nastąpił po
upływie 18 -tu miesięcy od ostatniego okresu ubezpieczenia.
Mając powyższe ustalenia na uwadze, Sąd Okręgowy w oparciu o treść art.
65 ust. 1 i 2 oraz art. 57 ustawy z 17. grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz.
1227 ze zm.) uznał, że zmarła L. J. nie spełniła warunków do przyznania prawa do
renty z tytułu niezdolności do pracy ani do emerytury, a zatem A. Ż. nie spełnia
przesłanek nabycia prawa do renty rodzinnej.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 2
września 2009 r. oddalił apelację ubezpieczonej od powyższego wyroku.
W uzasadnieniu Sąd drugiej instancji przywołał przepis art. 6 ustawy z 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z
2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), z którego wywiódł, iż ustalanie wymiaru
okresów składkowych i nieskładkowych może dotyczyć jedynie podleganiu
ubezpieczeniu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, natomiast praca L. J.
świadczona w USA nie może być zaliczona do okresów składkowych i
nieskładkowych wyszczególnionych w art. 6 i 7 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z FUS. Sąd Apelacyjny wskazał także, że art. 86 ust 1
ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy
(jednolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 89, poz. 415 ze zm.) nie ma zastosowania do
uprawnień emerytalno-rentowych, skoro z jego treści wynika, że udokumentowane
okresy zatrudnienia za granicą u pracodawcy zagranicznego są zaliczone do
okresów pracy w Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie uprawnień pracowniczych.
Przepis ten nie dotyczy zatem uprawnień emerytalnych.
Wyrok ten został zaskarżony skargą kasacyjną przez Prokuratora
Generalnego, który wniósł o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
3
Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucono naruszenie prawa materialnego: art. 8
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, przez pominięcie
przy ustalaniu prawa A. Ż. do renty rodzinnej okresu ubezpieczenia pracowniczego
jej matki L. J. za granicą, do czego Sąd drugiej instancji był obowiązany na
podstawie art. 9 pkt 1 i 4 Umowy o zabezpieczeniu społecznym między
Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki podpisanej w
Warszawie dnia 2 kwietnia 2008 r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 46, poz. 374), obowiązującej
od dnia 1 marca 2009 r., a także naruszenie przepisów postępowania: art. 316 § 1
k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., przez niezastosowanie reguły, zgodnie z którą
Sąd wydaje wyrok biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia
rozprawy, co bez wątpienia miało istotny wpływ na wynik sprawy, bowiem gdyby
Sąd Apelacyjny, mając na uwadze zmianę stanu prawnego w toku postępowania,
jak też i konieczność poczynienia w związku z tym dodatkowych ustaleń, wziął
powyższe okoliczności pod uwagę, to wówczas miałby możliwość wydania wyroku
uchylającego zaskarżone orzeczenie i przekazującego sprawę na podstawie art.
47714a
k.p.c. do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.
W uzasadnieniu skargi wskazano, że w dacie orzekania przez Sąd
Apelacyjny obowiązywała już od 1 marca 2009 r. ratyfikowana przez
Rzeczpospolitą Polską w dniu 7 listopada 2008 r. Umowa o zabezpieczeniu
społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki,
podpisana w Warszawie dnia 2 kwietnia 2008 r. Umowa ta w art. 9 pkt 1 i 4
nakazuje przy ustalaniu prawa do świadczeń uzależnionych w Rzeczypospolitej
Polskiej od okresów ubezpieczenia w zawodzie lub konkretnym zatrudnieniu,
uwzględniać okresy ubezpieczenia zgromadzone w konkretnym zatrudnieniu
również w Stanach Zjednoczonych oraz je sumować.
Zauważono wprawdzie, iż postanowienia przejściowe i końcowe zawarte w
umowie nie zawierają uregulowań intertemporalnych, z których wynikałoby, że
Umowę można stosować do spraw wszczętych przed jej wejściem w życie, ale z
art. 22 pkt 2 wynika, iż przy ustalaniu prawa do świadczeń zgodnie z
postanowieniami Umowy uwzględniane są okresy ubezpieczenia, które nastąpiły
przed datą jej wejścia w życie, a osobą uprawnioną jest osoba żyjąca.
4
Sąd Najwyższy, zważył co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw zarówno w zakresie
zarzutu naruszenia prawa materialnego jak i procesowego.
W myśl art. 7 ust. 1 Umowy o zabezpieczeniu społecznym między
Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki podpisaną w
Warszawie w dniu 2 kwietnia 2008 r. i obowiązującą od 1 marca 2009 r., z
zastrzeżeniem innych postanowień Umowy, jeżeli według przepisów prawa jednej
Strony warunkiem nabycia prawa do świadczeń jest zgromadzenie okresów
ubezpieczenia, instytucja właściwa tej Strony uwzględnia okresy ubezpieczenia
przebyte zgodnie z przepisami prawa drugiej Strony, chyba że takie okresy
nakładają się na siebie. Ten właśnie przepis stanowi podstawę uwzględniania przy
ustalaniu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych prawa do emerytury, renty z
tytułu niezdolności do pracy i renty rodzinnej okresów ubezpieczenia przebytych w
USA. Natomiast powołany w skardze art. 9 pkt 1 Umowy (jeżeli przepisy prawa
Rzeczypospolitej Polskiej, uzależniają prawo do świadczeń od zgromadzenia
okresów ubezpieczenia w zawodzie lub konkretnym zatrudnieniu, ubezpieczonym
w ramach specjalnego systemu, okresy ubezpieczenia zgromadzone w tym samym
zawodzie lub konkretnym zatrudnieniu w Stanach Zjednoczonych są uwzględniane
przez instytucję właściwą Rzeczypospolitej Polskiej przy ustalaniu świadczeń)
dotyczy kwestii związanych z ustalaniem prawa do emerytury uzależnionej od
wymaganej ilości okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym
charakterze (np. na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z
FUS). Z kolei również wskazywany ust. 4 tego artykułu określa zasady
ustalania wysokości świadczenia - nie dotyczy więc prawa do niego. W
art. 22 ust. 1 Umowy postanowiono, że nie stanowi ona podstawy do
żadnych roszczeń o wypłatę świadczenia za jakikolwiek okres poprzedzający datę
jej wejścia w życie. Jego dopełnieniem jest art. 16 ust. 3, w myśl którego
postanowienia Części III mają zastosowanie wyłącznie do tych świadczeń, w
przypadku których wniosek został złożony nie wcześniej niż w dniu wejścia w życie
niniejszej Umowy. Przepis art. 7 ust. 1 Umowy zawarty jest w jej Części III
(Postanowienia dotyczące świadczeń). Art. 16 ust. 3, mający charakter
5
intertemporalny, w sposób jednoznaczny wskazuje, że postanowienia Umowy,
obowiązującej od 1 marca 2009 r., nie mają zastosowania do wniosków złożonych
przed tą datą, a więc także do wniosku ubezpieczonej z dnia 8 kwietnia 2008 r. o
przyznanie renty rodzinnej. Z tych przyczyn Sąd Apelacyjny nie uchybił przepisowi
art. 8 ustawy o emeryturach i rentach w związku z art. 7 ust. 1 Umowy. Skoro
zmiana stanu prawnego w toku postępowania odwoławczego przed Sądem
Apelacyjnym nie miała wpływu na uprawnienia ubezpieczonej, stąd już z tego
powodu bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 391
§ 1 k.p.c.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
§ 1 k.p.c.
orzekł jak w sentencji.