III PK 18/10
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I PRN 10/94 III PK 40/07 III ZP 18/99 III ZP 22/98 IV CKN 92/00 I PKN 346/01 I PR 284/90 II PK 238/08 III APa 21/05
Pełny tekst orzeczenia
Wyrok z dnia 13 stycznia 2011 r.
III PK 18/10
Pracownik, który nie otrzymał należnej odprawy emerytalnej, może po-
nownie nabyć do niej prawo, pomimo przedawnienia wcześniej nabytego
prawa.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 stycznia
2011 r. sprawy z powództwa Ryszarda H. przeciwko Nadleśnictwu J.L. o odprawę
emerytalną, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zamościu z dnia 21 października
2009 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Pozwem z 23 lutego 2009 r. powód Ryszard H. wniósł o zasądzenie od po-
zwanego Nadleśnictwa J.L. kwoty 38.038,20 zł z odsetkami. Nakazem zapłaty z 2
marca 2009 r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda całą docho-
dzoną należność z odsetkami i kosztami procesu. W dniu 19 marca 2009 r. pozwany
wniósł sprzeciw od powyższego nakazu, zaskarżając go w całości i wnosząc o od-
dalenie powództwa w całości.
Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2009 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Janowie Lu-
belskim oddalił powództwo, zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.400
zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Sąd ustalił, że powód urodził się 7 lutego 1943 r.
Stosunek pracy łączący strony, trwał od 1 października 1970 r. W ostatnim okresie
zatrudnienia powód był leśniczym leśnictwa Z. Przed ustaniem stosunku pracy, od 12
lutego 2003 r. powód był na zwolnieniu lekarskim z powodu niezdolności do pracy. W
dniu 30 kwietnia 2003 r. stosunek pracy łączący strony został rozwiązany z przyczyn
2
dotyczących zakładu pracy. Na podstawie ugody sądowej, zawartej 27 marca 2003 r.
[...] pozwany zapłacił powodowi między innymi odprawę przewidzianą w ustawie z 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Od 5 do 20 maja 2003 r. powód był
hospitalizowany w szpitalu klinicznym w L. Decyzją z 14 lipca 2003 r. stwierdzono u
powoda chorobę zawodową - boreliozę. W dniu 11 sierpnia 2003 r. powód przestał
pobierać zasiłek chorobowy. Decyzją z 26 września 2003 r. ZUS przyznał powodowi
emeryturę od 11 sierpnia 2003 r., kiedy powód przestał pobierać zasiłek chorobowy.
Z tą datą ustalono u niego całkowitą niezdolność do pracy i przyznano mu emeryturę.
W dniu 1 kwietnia 2006 r. powód został ponownie zatrudniony przez pozwanego. Od
tej daty, decyzją z 12 kwietnia 2006 r., ZUS zawiesił wypłatę emerytury powoda wo-
bec osiągania przez niego wyższych dochodów. Stosunek pracy łączący strony ustał
z dniem 31 grudnia 2008 r. Nowy stosunek pracy został nawiązany 31 grudnia 2008
r. Pozwany nie zapłacił powodowi odprawy emerytalnej, twierdząc, że uprawnienie
do niej uległo konsumpcji wskutek zbiegu z uprawnieniem do odprawy „ekonomicz-
nej", przewidzianej w art. 8 ust. 4 ustawy o zwolnieniach grupowych.
W ocenie Sądu pierwszej instancji, powództwo o zapłatę odprawy emerytalnej,
nie jest zasadne. Uprawnienie powoda do odprawy emerytalno-rentowej w sposób
wyłączny reguluje art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach
(jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 ze zm., powoływanej dalej jako
ustawa o lasach), dotyczący Służby Leśnej, do której powód należał jako leśniczy.
Jedyną wymaganą przez ten przepis przesłanką nabycia tego uprawnienia jest przej-
ście na emeryturę lub rentę inwalidzką. Powód nabył uprawnienie do odprawy eme-
rytalnej wskutek rozwiązania stosunku pracy z dniem 30 kwietnia 2003 r. W okolicz-
nościach niniejszej sprawy ustanie stosunku pracy powoda 30 kwietnia 2003 r., po-
bieranie przez niego zasiłku chorobowego do 11 sierpnia 2003 r. i rozpoczęcie pobie-
rania emerytury od tego dnia, należy uznać za „przejście na emeryturę" w rozumieniu
art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach. Za „przejście na emeryturę" należy bowiem uwa-
żać nie tylko rozpoczęcie pobierania emerytury natychmiast po ustaniu stosunku
pracy, lecz również rozpoczęcie pobierania emerytury po jakimś czasie od ustania
stosunku pracy - o ile odstęp ten nie jest przesadnie długi, a uzasadniają go okolicz-
ności sprawy, w szczególności, jak w niniejszej sprawie, pobieranie zasiłku chorobo-
wego. Powód spełnił przesłankę nabycia uprawnienia do odprawy emerytalnej przy
rozwiązaniu stosunku pracy 30 kwietnia 2003 r., a zatem doszło do zbiegu tego
3
uprawnienia z uprawnieniem do odprawy z art. 8 ust. 1 ustawy o zwolnieniach gru-
powych („ekonomicznej"). W konsekwencji, według art. 8 ust. 4 ustawy o zwolnie-
niach grupowych, w brzmieniu obowiązującym 30 kwietnia 2003 r., powodowi przy-
sługiwała tylko jedna odprawa. Z mocy ugody sądowej z 27 marca 2003 r., powodowi
wypłacono odprawę „ekonomiczną". Wprawdzie, wbrew wymogowi art. 8 ust. 4
ustawy o zwolnieniach grupowych, nie była ona korzystniejsza dla powoda, czyli
wyższa, jednakże zgodnie z tym przepisem jej wypłacenie spowodowało ustanie
uprawnienia powoda do odprawy emerytalnej. Prawo do tej odprawy, jako świadcze-
nia jednorazowego, nie powstało ponownie po ustaniu stosunku pracy 31 grudnia
2008 r. Z tych przyczyn powództwo należało oddalić.
Apelację od powyższego wyroku złożył powód. Pozwany wniósł o jej oddale-
nie.
Sąd Okręgowy wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną
zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że: (I) zasądził od pozwanego na rzecz po-
woda 34.533,18 zł z ustawowymi odsetkami od 1 stycznia 2009 r. do dnia zapłaty; (II)
oddalił apelację w pozostałej części; (III) nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz
Skarbu Państwa 1.727 zł tytułem opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był
zwolniony; (IV) nie zasądził między stronami kosztów postępowania apelacyjnego.
Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, uzupeł-
niając je wskazaniem, że przy kontynuowanym przez powoda u pozwanego zatrud-
nieniu do 30 kwietnia 2003 r., a następnie od 1 kwietnia 2006 r. do 31 grudnia 2008 r.
- po ustaleniu prawa do emerytury - świadczenie to było powodowi wypłacane w
okresie od 11 sierpnia 2003 r. do 31 marca 2006 r., a następnie od 1 lutego 2008 r. i
jest wypłacane do chwili obecnej. Wstrzymanie wypłaty emerytury od 1 kwietnia 2006
r. było spowodowane ponownym podjęciem przez powoda zatrudnienia i przekrocze-
niem w związku z tym górnej granicy przychodu. Natomiast wznowienie z urzędu
przez organ rentowy wypłaty emerytury od 1 lutego 2008 r., przy dalszym pozosta-
waniu powoda w stosunku pracy, wynikało z osiągnięcia przez powoda 65 lat (art.
103 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Rozwiązanie na mocy porozumie-
nia stron stosunku pracy z dniem 31 grudnia 2008 r. poprzedzone zostało sugestią
pozwanego, zaakceptowaną przez powoda, że w związku z ukończeniem przez
niego 65 lat powinien on na stałe przejść na emeryturę.
W takich okolicznościach faktycznych apelację powoda należało, zdaniem
Sądu drugiej instancji, uznać za zasadną. Zgodnie z art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia
4
28 września 1991 r. o lasach pracownicy Służby Leśnej mają prawo do jednorazowej
odprawy, przy przejściu na emeryturę lub rentę inwalidzką, w wysokości trzykrotne-
go, a powyżej 20 lat pracy w Lasach Państwowych - sześciokrotnego wynagrodzenia
otrzymywanego za ostatni miesiąc zatrudnienia. W dniu rozwiązania stosunku pracy
po raz pierwszy (30 kwietnia 2003 r.) powód nie przechodził na emeryturę lub rentę
inwalidzką (z tytułu niezdolności do pracy). Przyczyną rozwiązania stosunku pracy
były wtedy wyłącznie względy leżące po stronie pozwanego, co spowodowało, mię-
dzy innymi, wypłacenie powodowi przez pozwanego odprawy przewidzianej w art. 8
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmia-
nie niektórych ustaw (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm., powo-
ływanej dalej jako „ustawa o zwolnieniach grupowych z 1989 r.”). Powód nabył prawo
do emerytury dopiero od 11 sierpnia 2003 r., kiedy nie pozostawał już w stosunku
pracy, a zatem nie był pracownikiem Służby Leśnej. Dlatego z datą nabycia prawa do
tego świadczenia, przypadającą po upływie ponad 3 miesięcy od rozwiązania sto-
sunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, nie można łączyć jego prawa do
odprawy emerytalnej. Tym bardziej nie można przyjąć, aby w związku z rozwiąza-
niem stosunku pracy z dniem 30 kwietnia 2003 r. wystąpił zbieg prawa do dwóch
odpraw - z tytułu zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy i emerytalnej. W
dniu rozwiązania stosunku pracy, powód spełniał warunki tylko do tej pierwszej od-
prawy, wypłaconej przez pozwanego. Faktem jest, że powód od 12 lutego 2003 r. był
niezdolny do pracy i do 11 sierpnia 2003 r. pobierał zasiłek chorobowy i dlatego
zgodnie z art. 100 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prawo do emerytury
ustalono mu od dnia zaprzestania pobierania tego zasiłku. Jednakże wniosek o przy-
znanie emerytury powód złożył 6 sierpnia 2008 r., orzeczeniem z 5 września 2008 r.
został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy, a organ rentowy przyznał mu
prawo do emerytury decyzją z 26 września 2008 r. Czynności związane z ustalaniem
powodowi prawa do emerytury miały zatem miejsce już po upływie 3 miesięcy od
rozwiązania stosunku pracy w dniu 30 kwietnia 2003 r. i z rozwiązaniem tego sto-
sunku pracy (z przyczyn ekonomicznych), nie pozostawały w żadnym związku -
przyczynowym, czasowym ani funkcjonalnym. W tych okolicznościach powód po
rozwiązaniu stosunku pracy 30 kwietnia 2003 r. nie przeszedł na emeryturę w rozu-
mieniu art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach, nie przysługiwała mu odprawa emerytal-
na, a tylko odprawa przewidziana w art. 8 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych.
5
Dlatego nie wystąpił wtedy - w 2003 r. - podnoszony przez pozwanego, zbieg prawa
do obydwu wymienionych odpraw. Powód w dniu 7 lutego 2008 r. osiągnął 65 lat -
powszechny wiek emerytalny. Z dniem 1 stycznia 2009 r. powód przeszedł na eme-
ryturę, tracąc z tym dniem status pracownika i zachowując na przyszłość, po osią-
gnięciu powszechnego wieku emerytalnego, wyłącznie status emeryta. W tej sytuacji
przysługuje mu prawo do odprawy emerytalnej, do której wcześniej nie nabył prawa i
której w związku z tym od pozwanego dotychczas nie otrzymał. Z uwagi na powyż-
sze, powodowi, mającemu ponad 20 - letni staż pracy w Lasach Państwowych,
zgodnie z art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach, przysługuje odprawa w wysokości
sześciokrotnego wynagrodzenia otrzymywanego za ostatni miesiąc zatrudnienia z
ustawowymi odsetkami od daty wymagalności - od 1 stycznia 2009 r., tj. od następ-
nego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy.
W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda
34.533,18 zł tytułem odprawy, oddalając apelację powoda w pozostałej części, wno-
szącej o zasądzenie wyższej kwoty - 38.039 zł, obliczonej przez pozwanego przy
uwzględnieniu jako wynagrodzenia powoda również ekwiwalentu za drewno, czynszu
za mieszkanie i ryczałtu za energię.
W skardze kasacyjnej - dotyczącej pkt I i III wyroku Sądu Okręgowego - strona
pozwana zarzuciła naruszenie prawa materialnego, tj.: I. art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o
lasach, przez błędną jego wykładnię, a w konsekwencji przyjęcie, że: 1. nabycie
prawa do odprawy emerytalnej z art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach uwarunkowane
jest istnieniem po stronie pracownika w dacie rozwiązania stosunku pracy, bądź też
w okresie bezpośrednio ją poprzedzającym, zamiaru przejścia na rentę lub emery-
turę oraz wystąpieniem związku przyczynowego między rozwiązaniem stosunku
pracy a nabyciem prawa do emerytury lub renty; 2. nabycie przez pracownika prawa
do emerytury bezpośrednio po wyczerpaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego
z tytułu choroby, która rozpoczęła się w czasie trwania zatrudnienia, jednakże z
upływem 3 miesięcy od dnia rozwiązania stosunku pracy pracownika, z uwagi na
brak ścisłego związku czasowego nie spełnia warunku przejścia na emeryturę lub
rentę w myśl art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach; II. art. 8 ust. 4 ustawy o zwolnie-
niach grupowych z 1989 r., w brzmieniu obowiązującym według stanu na dzień 30
kwietnia 2003 r., przez jego niezastosowanie w ustalonym stanie faktycznym.
Skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w pkt I i III i oddalenie
apelacji strony powodowej w zakresie uwzględnionym przez Sąd Okręgowy, ewentu-
6
alnie o uchylenie zaskarżonego wyroku we wskazanej części i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest nieuzasadniona. Zgodnie art. 8 ust. 4 nieobowiązującej już ustawy
o zwolnieniach grupowych z 1989 r., w brzmieniu obowiązującym 30 kwietnia 2003
r., w razie zbiegu prawa do odprawy przewidzianej z tytułu rozwiązania stosunku
pracy z przyczyn określonych w tej ustawie i jednorazowej odprawy pieniężnej w
związku z przejściem na emeryturę lub rentę inwalidzką, pracownikowi przysługiwała
jedna, korzystniejsza dla niego odprawa. Zdaniem skarżącego przepis ten ma zasto-
sowanie w sprawie. Powód nabył prawo do odprawy emerytalnej w dacie rozwiąza-
nia stosunku pracy, tj. 30 kwietnia 2003 r., ponieważ przejście przez niego na wcze-
śniejszą emeryturę od 11 sierpnia 2003 r. pozostawało w wymaganym przez art. 46
ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach związku z rozwiązaniem stosunku pracy. Skoro więc
powód w ugodzie sądowej z 27 marca 2003 r. zrezygnował z odprawy emerytalnej
na rzecz odprawy „ekonomicznej”, to w związku ze skorzystaniem z odprawy eko-
nomicznej jego prawo do odprawy emerytalnej wygasło. Odprawa ta przysługuje bo-
wiem tylko raz.
Zdaniem Sądu Okręgowego argumentacja ta jest nietrafna. Powód nie nabył w
2003 r. prawa do odprawy emerytalnej, ponieważ prawo do emerytury uzyskał dopie-
ro 11 sierpnia 2003 r. na podstawie wniosku z 6 sierpnia 2003 r., kiedy nie pozosta-
wał już w stosunku pracy. Z tego względu nie mógł wystąpić zbieg prawa do tej od-
prawy i odprawy ekonomicznej. Skoro tak, to powodowi przysługuje odprawa eme-
rytalna w związku z przejściem na emeryturę (ze względu na ukończenie 65 lat) od 1
stycznia 2009 r. po rozwiązaniu stosunku pracy z dniem 31 grudnia 2008 r.
W ocenie Sądu Najwyższego pogląd Sądu Okręgowego w kwestii możliwości
nabycia przez powoda prawa do odprawy emerytalnej w 2003 r. nie jest trafny, bo-
wiem prawo to powód uzyskał. Powód był zwolniony od pracy na podstawie orzecze-
nia lekarskiego z powodu niezdolności do pracy od 12 lutego 2003 r. aż do rozwią-
zania stosunku pracy przez pozwanego 30 kwietnia 2003 r., a jego niezdolność do
pracy trwała nadal do 11 sierpnia 2003 r., kiedy ustalono, że jest całkowicie nie-
zdolny do pracy. W związku z tym 11 sierpnia 2003 r. powód przeszedł na wcze-
śniejszą emeryturę. W tej sytuacji jest oczywiste, że przejście powoda na emeryturę
7
pozostawało w bezpośrednim związku z sytuacją powstałą przed rozwiązaniem
stosunku pracy i z rozwiązaniem stosunku pracy w powyżej wskazanym terminie.
Wniosek ten jest uzasadniony w świetle art. 921
§ 1 k.p., który wymaga, aby stosunek
pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, a także w świetle art. 46
ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach, który w dosłownym brzmieniu uzależnia prawo do
odprawy jedynie od przejścia na emeryturę lub „rentę inwalidzką”. Pogląd, że
pracownik nabywa prawo do odprawy emerytalnej także wtedy, gdy złożył wniosek o
przejście na emeryturę w czasie nieprzerwanego pobierania zasiłku chorobowego po
ustaniu stosunku pracy, a prawo do emerytury nabył bezpośrednio po wyczerpaniu
okresu zasiłkowego, jest utrwalony w orzecznictwie zarówno na gruncie art. 921
§ 1
k.p. (np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2000 r., III ZP 18/99,
OSNAPiUS 2000 nr 24, poz. 888), jak i unormowań szczególnych (np. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 30 marca 1994 r., I PRN 10/94, OSNAPiUS 1994 nr 1, poz.12; z
dnia 20 marca 2009 r., II PK 238/08). W takiej sytuacji pracownik nabywa prawo do
odprawy nie z datą rozwiązania stosunku pracy, jak twierdzi skarżąca, lecz w dacie,
od której przyznano mu emeryturę, która w tym przypadku jest datą przejścia na
emeryturę w rozumieniu art. 921
k.p. i art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach. Ta data
będzie też terminem wymagalności odprawy, który z natury rzeczy nie może nastąpić
przed dniem powstania roszczenia o to świadczenie (por. wyroki Sądu Najwyższego:
z 2 października 1990 r., I PR 284/90, LEX nr 79947; z 19 września 2000 r., IV CKN
92/00, OSNC 2001 nr 3, poz. 36).
Pomimo to należy uznać, że prawo do odprawy z tytułu rozwiązania stosunku
pracy oraz prawo do odprawy emerytalnej pozostawały w okolicznościach faktycz-
nych niniejszej sprawy w zbiegu, o którym stanowił art. 8 ust. 4 ustawy z 1989 r.
Istnieniu tego zbiegu nie przeczy to, że rozważane prawa, jak wyżej wskazano, po-
wstały i stały się wymagalne w różnych terminach, ponieważ sytuacja ta była objęta
hipotezą rozważanego przepisu. Przejściem na emeryturę w rozumieniu art. 921
§ 1
k.p., jak i art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach, jest bowiem zamiana statusu pracow-
nika lub pracownika-emeryta na status wyłącznie emeryta, co następuje z reguły
jednocześnie z rozwiązaniem stosunku pracy, ale - jak już wyżej wskazano - może
nastąpić później ze względu na datę złożenia wniosku o to świadczenie lub np. - jak
w niniejszej sprawie - z powodu korzystania z zasiłku chorobowego (zob. np.
uchwała Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 1998 r., III ZP 22/98, OSNAPiUS 1998 nr
24, poz. 713; wyroki Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2002 r., I PKN 346/01, Prawo
8
Pracy 2003 nr 1, s. 35; z dnia 11 października 2007 r., III PK 40/07, LEX nr 338805).
Wobec tego należy uznać, że prawo do odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy
oraz prawo do odprawy emerytalnej, powstałe w różnych terminach, pozostawały w
zbiegu, o którym stanowił art. 8 ust. 4 ustawy z 1989 r., jeżeli między rozwiązaniem
stosunku pracy a przejściem na emeryturę zachodził związek, o którym stanowi art.
921
§ 1 k.p. lub inne przepisy prawa będące podstawą odprawy emerytalnej. Inna
interpretacja różnicowałaby w niedopuszczalny sposób uprawnienia pracowników,
uzależniając otrzymanie tylko jednej lub obydwu wskazanych w art. 8 ust. 4 ustawy z
1989 r. odpraw od tego, czy pracownik przeszedł na emeryturę z dniem rozwiązania
stosunku pracy, czy po tej dacie, np. ze względu na korzystanie z zasiłku chorobo-
wego, a więc zależności od przypadkowych okoliczności. Należy dodać, że w przy-
padku, gdy przejście na emeryturę następowało po rozwiązaniu stosunku pracy,
zbieg ten mógł ujawnić się już po wypłacie odprawy „ekonomicznej”. W takim przy-
padku spełnienie obowiązku wypłaty odprawy emerytalnej (jeśli była korzystniejsza)
wymagało wyrównania przez pracodawcę różnicy w wysokości tych odpraw (por.
powołany już wyżej wyrok z dnia 30 marca 1994 r., I PRN 10/94).
Nietrafność stanowiska Sądu w rozważonej wyżej kwestii nie oznacza jednak,
że powód nie uzyskał prawa do odprawy emerytalnej w związku z przejściem na
emeryturę od 1 stycznia 2009 r. Powód nabył w 2003 r., tj. w dniu przejścia na eme-
ryturę, prawo do odprawy emerytalnej i pracodawca powinien był mu ją wypłacić jako
korzystniejszą (dopłacić różnicę między nią a wypłaconą odprawą „ekonomiczną”),
czego nie uczynił. Wbrew twierdzeniu strony skarżącej, powód nie zrezygnował z
prawa do tego świadczenia w ugodzie sądowej z 27 marca 2003 r., bo go w tej dacie
nie miał i - co przyznała strona pozwana - w tym czasie nie wiedział o tym, że może
uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury. Poza tym twierdzenie to nie ma oparcia
w ustaleniach przyjętych w podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku, którymi Sąd
Najwyższy jest związany. Trudno zatem uznać, że powód mógł się zrzec czegoś, co
nie było objęte jego świadomością. Skoro tak, to prawo do odprawy emerytalnej nie
wygasło. Zgodnie bowiem z art. 921
§ 2 k.p., który ma zastosowanie do powoda na
zasadzie art. 5 k.p., jedynie pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie
nabyć do niej prawa. Z powołanego przepisu (zwłaszcza ze zwrotu „ponownie na-
być”) wynika więc wniosek, że pracownik, który nabył prawo do odprawy emerytalnej,
lecz jej nie otrzymał, może je nabyć ponownie, pomimo przedawnienia wcześniej
nabytego prawa. Wobec tego, zważywszy że powód nie otrzymał wcześniej odprawy
9
emerytalnej, uzyskał on do niej prawo w związku z przejściem na emeryturę od 1
stycznia 2009 r. po rozwiązaniu stosunku pracy z dniem 31 grudnia 2008 r.
Należy też wskazać, że na gruncie art. 8 ust. 4 ustawy z 1989 r. nawet otrzy-
manie przez pracownika „odprawy ekonomicznej” (gdyby była korzystniejsza) w razie
zbiegu prawa do jej otrzymania z odprawą emerytalną, nie pozbawiało go, w przy-
padku ponownego podjęcia zatrudnienia, odprawy emerytalnej od nowego praco-
dawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 kwietnia 2005 r., III APa
21/05, OSA 2006 nr 3, poz. 6). Z przepisu tego wynikało jedynie, że pracownik nie
mógł dostać odprawy emerytalnej, jeśli odprawa ekonomiczna była korzystniejsza w
razie zbiegu uprawnień do tych odpraw. Nie wynikało z tego przepisu pozbawienie
prawa do odprawy emerytalnej, do której nabył prawo wskutek kontynuowania za-
trudnienia.
Ostatecznie więc zaskarżone orzeczenie, pomimo częściowo błędnego uza-
sadnienia, odpowiada prawu.
Wobec tego Sąd Najwyższy, na podstawie 39814
k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================
III PK 18/10
Pracownik, który nie otrzymał należnej odprawy emerytalnej, może po-
nownie nabyć do niej prawo, pomimo przedawnienia wcześniej nabytego
prawa.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Zbigniew Hajn
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 stycznia
2011 r. sprawy z powództwa Ryszarda H. przeciwko Nadleśnictwu J.L. o odprawę
emerytalną, na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zamościu z dnia 21 października
2009 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Pozwem z 23 lutego 2009 r. powód Ryszard H. wniósł o zasądzenie od po-
zwanego Nadleśnictwa J.L. kwoty 38.038,20 zł z odsetkami. Nakazem zapłaty z 2
marca 2009 r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda całą docho-
dzoną należność z odsetkami i kosztami procesu. W dniu 19 marca 2009 r. pozwany
wniósł sprzeciw od powyższego nakazu, zaskarżając go w całości i wnosząc o od-
dalenie powództwa w całości.
Wyrokiem z dnia 19 czerwca 2009 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Janowie Lu-
belskim oddalił powództwo, zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.400
zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Sąd ustalił, że powód urodził się 7 lutego 1943 r.
Stosunek pracy łączący strony, trwał od 1 października 1970 r. W ostatnim okresie
zatrudnienia powód był leśniczym leśnictwa Z. Przed ustaniem stosunku pracy, od 12
lutego 2003 r. powód był na zwolnieniu lekarskim z powodu niezdolności do pracy. W
dniu 30 kwietnia 2003 r. stosunek pracy łączący strony został rozwiązany z przyczyn
2
dotyczących zakładu pracy. Na podstawie ugody sądowej, zawartej 27 marca 2003 r.
[...] pozwany zapłacił powodowi między innymi odprawę przewidzianą w ustawie z 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Od 5 do 20 maja 2003 r. powód był
hospitalizowany w szpitalu klinicznym w L. Decyzją z 14 lipca 2003 r. stwierdzono u
powoda chorobę zawodową - boreliozę. W dniu 11 sierpnia 2003 r. powód przestał
pobierać zasiłek chorobowy. Decyzją z 26 września 2003 r. ZUS przyznał powodowi
emeryturę od 11 sierpnia 2003 r., kiedy powód przestał pobierać zasiłek chorobowy.
Z tą datą ustalono u niego całkowitą niezdolność do pracy i przyznano mu emeryturę.
W dniu 1 kwietnia 2006 r. powód został ponownie zatrudniony przez pozwanego. Od
tej daty, decyzją z 12 kwietnia 2006 r., ZUS zawiesił wypłatę emerytury powoda wo-
bec osiągania przez niego wyższych dochodów. Stosunek pracy łączący strony ustał
z dniem 31 grudnia 2008 r. Nowy stosunek pracy został nawiązany 31 grudnia 2008
r. Pozwany nie zapłacił powodowi odprawy emerytalnej, twierdząc, że uprawnienie
do niej uległo konsumpcji wskutek zbiegu z uprawnieniem do odprawy „ekonomicz-
nej", przewidzianej w art. 8 ust. 4 ustawy o zwolnieniach grupowych.
W ocenie Sądu pierwszej instancji, powództwo o zapłatę odprawy emerytalnej,
nie jest zasadne. Uprawnienie powoda do odprawy emerytalno-rentowej w sposób
wyłączny reguluje art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach
(jednolity tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 ze zm., powoływanej dalej jako
ustawa o lasach), dotyczący Służby Leśnej, do której powód należał jako leśniczy.
Jedyną wymaganą przez ten przepis przesłanką nabycia tego uprawnienia jest przej-
ście na emeryturę lub rentę inwalidzką. Powód nabył uprawnienie do odprawy eme-
rytalnej wskutek rozwiązania stosunku pracy z dniem 30 kwietnia 2003 r. W okolicz-
nościach niniejszej sprawy ustanie stosunku pracy powoda 30 kwietnia 2003 r., po-
bieranie przez niego zasiłku chorobowego do 11 sierpnia 2003 r. i rozpoczęcie pobie-
rania emerytury od tego dnia, należy uznać za „przejście na emeryturę" w rozumieniu
art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach. Za „przejście na emeryturę" należy bowiem uwa-
żać nie tylko rozpoczęcie pobierania emerytury natychmiast po ustaniu stosunku
pracy, lecz również rozpoczęcie pobierania emerytury po jakimś czasie od ustania
stosunku pracy - o ile odstęp ten nie jest przesadnie długi, a uzasadniają go okolicz-
ności sprawy, w szczególności, jak w niniejszej sprawie, pobieranie zasiłku chorobo-
wego. Powód spełnił przesłankę nabycia uprawnienia do odprawy emerytalnej przy
rozwiązaniu stosunku pracy 30 kwietnia 2003 r., a zatem doszło do zbiegu tego
3
uprawnienia z uprawnieniem do odprawy z art. 8 ust. 1 ustawy o zwolnieniach gru-
powych („ekonomicznej"). W konsekwencji, według art. 8 ust. 4 ustawy o zwolnie-
niach grupowych, w brzmieniu obowiązującym 30 kwietnia 2003 r., powodowi przy-
sługiwała tylko jedna odprawa. Z mocy ugody sądowej z 27 marca 2003 r., powodowi
wypłacono odprawę „ekonomiczną". Wprawdzie, wbrew wymogowi art. 8 ust. 4
ustawy o zwolnieniach grupowych, nie była ona korzystniejsza dla powoda, czyli
wyższa, jednakże zgodnie z tym przepisem jej wypłacenie spowodowało ustanie
uprawnienia powoda do odprawy emerytalnej. Prawo do tej odprawy, jako świadcze-
nia jednorazowego, nie powstało ponownie po ustaniu stosunku pracy 31 grudnia
2008 r. Z tych przyczyn powództwo należało oddalić.
Apelację od powyższego wyroku złożył powód. Pozwany wniósł o jej oddale-
nie.
Sąd Okręgowy wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną
zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że: (I) zasądził od pozwanego na rzecz po-
woda 34.533,18 zł z ustawowymi odsetkami od 1 stycznia 2009 r. do dnia zapłaty; (II)
oddalił apelację w pozostałej części; (III) nakazał ściągnąć od pozwanego na rzecz
Skarbu Państwa 1.727 zł tytułem opłaty od pozwu, od uiszczenia której powód był
zwolniony; (IV) nie zasądził między stronami kosztów postępowania apelacyjnego.
Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, uzupeł-
niając je wskazaniem, że przy kontynuowanym przez powoda u pozwanego zatrud-
nieniu do 30 kwietnia 2003 r., a następnie od 1 kwietnia 2006 r. do 31 grudnia 2008 r.
- po ustaleniu prawa do emerytury - świadczenie to było powodowi wypłacane w
okresie od 11 sierpnia 2003 r. do 31 marca 2006 r., a następnie od 1 lutego 2008 r. i
jest wypłacane do chwili obecnej. Wstrzymanie wypłaty emerytury od 1 kwietnia 2006
r. było spowodowane ponownym podjęciem przez powoda zatrudnienia i przekrocze-
niem w związku z tym górnej granicy przychodu. Natomiast wznowienie z urzędu
przez organ rentowy wypłaty emerytury od 1 lutego 2008 r., przy dalszym pozosta-
waniu powoda w stosunku pracy, wynikało z osiągnięcia przez powoda 65 lat (art.
103 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Rozwiązanie na mocy porozumie-
nia stron stosunku pracy z dniem 31 grudnia 2008 r. poprzedzone zostało sugestią
pozwanego, zaakceptowaną przez powoda, że w związku z ukończeniem przez
niego 65 lat powinien on na stałe przejść na emeryturę.
W takich okolicznościach faktycznych apelację powoda należało, zdaniem
Sądu drugiej instancji, uznać za zasadną. Zgodnie z art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia
4
28 września 1991 r. o lasach pracownicy Służby Leśnej mają prawo do jednorazowej
odprawy, przy przejściu na emeryturę lub rentę inwalidzką, w wysokości trzykrotne-
go, a powyżej 20 lat pracy w Lasach Państwowych - sześciokrotnego wynagrodzenia
otrzymywanego za ostatni miesiąc zatrudnienia. W dniu rozwiązania stosunku pracy
po raz pierwszy (30 kwietnia 2003 r.) powód nie przechodził na emeryturę lub rentę
inwalidzką (z tytułu niezdolności do pracy). Przyczyną rozwiązania stosunku pracy
były wtedy wyłącznie względy leżące po stronie pozwanego, co spowodowało, mię-
dzy innymi, wypłacenie powodowi przez pozwanego odprawy przewidzianej w art. 8
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmia-
nie niektórych ustaw (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm., powo-
ływanej dalej jako „ustawa o zwolnieniach grupowych z 1989 r.”). Powód nabył prawo
do emerytury dopiero od 11 sierpnia 2003 r., kiedy nie pozostawał już w stosunku
pracy, a zatem nie był pracownikiem Służby Leśnej. Dlatego z datą nabycia prawa do
tego świadczenia, przypadającą po upływie ponad 3 miesięcy od rozwiązania sto-
sunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, nie można łączyć jego prawa do
odprawy emerytalnej. Tym bardziej nie można przyjąć, aby w związku z rozwiąza-
niem stosunku pracy z dniem 30 kwietnia 2003 r. wystąpił zbieg prawa do dwóch
odpraw - z tytułu zwolnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy i emerytalnej. W
dniu rozwiązania stosunku pracy, powód spełniał warunki tylko do tej pierwszej od-
prawy, wypłaconej przez pozwanego. Faktem jest, że powód od 12 lutego 2003 r. był
niezdolny do pracy i do 11 sierpnia 2003 r. pobierał zasiłek chorobowy i dlatego
zgodnie z art. 100 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, prawo do emerytury
ustalono mu od dnia zaprzestania pobierania tego zasiłku. Jednakże wniosek o przy-
znanie emerytury powód złożył 6 sierpnia 2008 r., orzeczeniem z 5 września 2008 r.
został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy, a organ rentowy przyznał mu
prawo do emerytury decyzją z 26 września 2008 r. Czynności związane z ustalaniem
powodowi prawa do emerytury miały zatem miejsce już po upływie 3 miesięcy od
rozwiązania stosunku pracy w dniu 30 kwietnia 2003 r. i z rozwiązaniem tego sto-
sunku pracy (z przyczyn ekonomicznych), nie pozostawały w żadnym związku -
przyczynowym, czasowym ani funkcjonalnym. W tych okolicznościach powód po
rozwiązaniu stosunku pracy 30 kwietnia 2003 r. nie przeszedł na emeryturę w rozu-
mieniu art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach, nie przysługiwała mu odprawa emerytal-
na, a tylko odprawa przewidziana w art. 8 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych.
5
Dlatego nie wystąpił wtedy - w 2003 r. - podnoszony przez pozwanego, zbieg prawa
do obydwu wymienionych odpraw. Powód w dniu 7 lutego 2008 r. osiągnął 65 lat -
powszechny wiek emerytalny. Z dniem 1 stycznia 2009 r. powód przeszedł na eme-
ryturę, tracąc z tym dniem status pracownika i zachowując na przyszłość, po osią-
gnięciu powszechnego wieku emerytalnego, wyłącznie status emeryta. W tej sytuacji
przysługuje mu prawo do odprawy emerytalnej, do której wcześniej nie nabył prawa i
której w związku z tym od pozwanego dotychczas nie otrzymał. Z uwagi na powyż-
sze, powodowi, mającemu ponad 20 - letni staż pracy w Lasach Państwowych,
zgodnie z art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach, przysługuje odprawa w wysokości
sześciokrotnego wynagrodzenia otrzymywanego za ostatni miesiąc zatrudnienia z
ustawowymi odsetkami od daty wymagalności - od 1 stycznia 2009 r., tj. od następ-
nego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy.
W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda
34.533,18 zł tytułem odprawy, oddalając apelację powoda w pozostałej części, wno-
szącej o zasądzenie wyższej kwoty - 38.039 zł, obliczonej przez pozwanego przy
uwzględnieniu jako wynagrodzenia powoda również ekwiwalentu za drewno, czynszu
za mieszkanie i ryczałtu za energię.
W skardze kasacyjnej - dotyczącej pkt I i III wyroku Sądu Okręgowego - strona
pozwana zarzuciła naruszenie prawa materialnego, tj.: I. art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o
lasach, przez błędną jego wykładnię, a w konsekwencji przyjęcie, że: 1. nabycie
prawa do odprawy emerytalnej z art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach uwarunkowane
jest istnieniem po stronie pracownika w dacie rozwiązania stosunku pracy, bądź też
w okresie bezpośrednio ją poprzedzającym, zamiaru przejścia na rentę lub emery-
turę oraz wystąpieniem związku przyczynowego między rozwiązaniem stosunku
pracy a nabyciem prawa do emerytury lub renty; 2. nabycie przez pracownika prawa
do emerytury bezpośrednio po wyczerpaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego
z tytułu choroby, która rozpoczęła się w czasie trwania zatrudnienia, jednakże z
upływem 3 miesięcy od dnia rozwiązania stosunku pracy pracownika, z uwagi na
brak ścisłego związku czasowego nie spełnia warunku przejścia na emeryturę lub
rentę w myśl art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach; II. art. 8 ust. 4 ustawy o zwolnie-
niach grupowych z 1989 r., w brzmieniu obowiązującym według stanu na dzień 30
kwietnia 2003 r., przez jego niezastosowanie w ustalonym stanie faktycznym.
Skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w pkt I i III i oddalenie
apelacji strony powodowej w zakresie uwzględnionym przez Sąd Okręgowy, ewentu-
6
alnie o uchylenie zaskarżonego wyroku we wskazanej części i przekazanie sprawy
do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga jest nieuzasadniona. Zgodnie art. 8 ust. 4 nieobowiązującej już ustawy
o zwolnieniach grupowych z 1989 r., w brzmieniu obowiązującym 30 kwietnia 2003
r., w razie zbiegu prawa do odprawy przewidzianej z tytułu rozwiązania stosunku
pracy z przyczyn określonych w tej ustawie i jednorazowej odprawy pieniężnej w
związku z przejściem na emeryturę lub rentę inwalidzką, pracownikowi przysługiwała
jedna, korzystniejsza dla niego odprawa. Zdaniem skarżącego przepis ten ma zasto-
sowanie w sprawie. Powód nabył prawo do odprawy emerytalnej w dacie rozwiąza-
nia stosunku pracy, tj. 30 kwietnia 2003 r., ponieważ przejście przez niego na wcze-
śniejszą emeryturę od 11 sierpnia 2003 r. pozostawało w wymaganym przez art. 46
ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach związku z rozwiązaniem stosunku pracy. Skoro więc
powód w ugodzie sądowej z 27 marca 2003 r. zrezygnował z odprawy emerytalnej
na rzecz odprawy „ekonomicznej”, to w związku ze skorzystaniem z odprawy eko-
nomicznej jego prawo do odprawy emerytalnej wygasło. Odprawa ta przysługuje bo-
wiem tylko raz.
Zdaniem Sądu Okręgowego argumentacja ta jest nietrafna. Powód nie nabył w
2003 r. prawa do odprawy emerytalnej, ponieważ prawo do emerytury uzyskał dopie-
ro 11 sierpnia 2003 r. na podstawie wniosku z 6 sierpnia 2003 r., kiedy nie pozosta-
wał już w stosunku pracy. Z tego względu nie mógł wystąpić zbieg prawa do tej od-
prawy i odprawy ekonomicznej. Skoro tak, to powodowi przysługuje odprawa eme-
rytalna w związku z przejściem na emeryturę (ze względu na ukończenie 65 lat) od 1
stycznia 2009 r. po rozwiązaniu stosunku pracy z dniem 31 grudnia 2008 r.
W ocenie Sądu Najwyższego pogląd Sądu Okręgowego w kwestii możliwości
nabycia przez powoda prawa do odprawy emerytalnej w 2003 r. nie jest trafny, bo-
wiem prawo to powód uzyskał. Powód był zwolniony od pracy na podstawie orzecze-
nia lekarskiego z powodu niezdolności do pracy od 12 lutego 2003 r. aż do rozwią-
zania stosunku pracy przez pozwanego 30 kwietnia 2003 r., a jego niezdolność do
pracy trwała nadal do 11 sierpnia 2003 r., kiedy ustalono, że jest całkowicie nie-
zdolny do pracy. W związku z tym 11 sierpnia 2003 r. powód przeszedł na wcze-
śniejszą emeryturę. W tej sytuacji jest oczywiste, że przejście powoda na emeryturę
7
pozostawało w bezpośrednim związku z sytuacją powstałą przed rozwiązaniem
stosunku pracy i z rozwiązaniem stosunku pracy w powyżej wskazanym terminie.
Wniosek ten jest uzasadniony w świetle art. 921
§ 1 k.p., który wymaga, aby stosunek
pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, a także w świetle art. 46
ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach, który w dosłownym brzmieniu uzależnia prawo do
odprawy jedynie od przejścia na emeryturę lub „rentę inwalidzką”. Pogląd, że
pracownik nabywa prawo do odprawy emerytalnej także wtedy, gdy złożył wniosek o
przejście na emeryturę w czasie nieprzerwanego pobierania zasiłku chorobowego po
ustaniu stosunku pracy, a prawo do emerytury nabył bezpośrednio po wyczerpaniu
okresu zasiłkowego, jest utrwalony w orzecznictwie zarówno na gruncie art. 921
§ 1
k.p. (np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2000 r., III ZP 18/99,
OSNAPiUS 2000 nr 24, poz. 888), jak i unormowań szczególnych (np. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 30 marca 1994 r., I PRN 10/94, OSNAPiUS 1994 nr 1, poz.12; z
dnia 20 marca 2009 r., II PK 238/08). W takiej sytuacji pracownik nabywa prawo do
odprawy nie z datą rozwiązania stosunku pracy, jak twierdzi skarżąca, lecz w dacie,
od której przyznano mu emeryturę, która w tym przypadku jest datą przejścia na
emeryturę w rozumieniu art. 921
k.p. i art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach. Ta data
będzie też terminem wymagalności odprawy, który z natury rzeczy nie może nastąpić
przed dniem powstania roszczenia o to świadczenie (por. wyroki Sądu Najwyższego:
z 2 października 1990 r., I PR 284/90, LEX nr 79947; z 19 września 2000 r., IV CKN
92/00, OSNC 2001 nr 3, poz. 36).
Pomimo to należy uznać, że prawo do odprawy z tytułu rozwiązania stosunku
pracy oraz prawo do odprawy emerytalnej pozostawały w okolicznościach faktycz-
nych niniejszej sprawy w zbiegu, o którym stanowił art. 8 ust. 4 ustawy z 1989 r.
Istnieniu tego zbiegu nie przeczy to, że rozważane prawa, jak wyżej wskazano, po-
wstały i stały się wymagalne w różnych terminach, ponieważ sytuacja ta była objęta
hipotezą rozważanego przepisu. Przejściem na emeryturę w rozumieniu art. 921
§ 1
k.p., jak i art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy o lasach, jest bowiem zamiana statusu pracow-
nika lub pracownika-emeryta na status wyłącznie emeryta, co następuje z reguły
jednocześnie z rozwiązaniem stosunku pracy, ale - jak już wyżej wskazano - może
nastąpić później ze względu na datę złożenia wniosku o to świadczenie lub np. - jak
w niniejszej sprawie - z powodu korzystania z zasiłku chorobowego (zob. np.
uchwała Sądu Najwyższego z 6 sierpnia 1998 r., III ZP 22/98, OSNAPiUS 1998 nr
24, poz. 713; wyroki Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2002 r., I PKN 346/01, Prawo
8
Pracy 2003 nr 1, s. 35; z dnia 11 października 2007 r., III PK 40/07, LEX nr 338805).
Wobec tego należy uznać, że prawo do odprawy z tytułu rozwiązania stosunku pracy
oraz prawo do odprawy emerytalnej, powstałe w różnych terminach, pozostawały w
zbiegu, o którym stanowił art. 8 ust. 4 ustawy z 1989 r., jeżeli między rozwiązaniem
stosunku pracy a przejściem na emeryturę zachodził związek, o którym stanowi art.
921
§ 1 k.p. lub inne przepisy prawa będące podstawą odprawy emerytalnej. Inna
interpretacja różnicowałaby w niedopuszczalny sposób uprawnienia pracowników,
uzależniając otrzymanie tylko jednej lub obydwu wskazanych w art. 8 ust. 4 ustawy z
1989 r. odpraw od tego, czy pracownik przeszedł na emeryturę z dniem rozwiązania
stosunku pracy, czy po tej dacie, np. ze względu na korzystanie z zasiłku chorobo-
wego, a więc zależności od przypadkowych okoliczności. Należy dodać, że w przy-
padku, gdy przejście na emeryturę następowało po rozwiązaniu stosunku pracy,
zbieg ten mógł ujawnić się już po wypłacie odprawy „ekonomicznej”. W takim przy-
padku spełnienie obowiązku wypłaty odprawy emerytalnej (jeśli była korzystniejsza)
wymagało wyrównania przez pracodawcę różnicy w wysokości tych odpraw (por.
powołany już wyżej wyrok z dnia 30 marca 1994 r., I PRN 10/94).
Nietrafność stanowiska Sądu w rozważonej wyżej kwestii nie oznacza jednak,
że powód nie uzyskał prawa do odprawy emerytalnej w związku z przejściem na
emeryturę od 1 stycznia 2009 r. Powód nabył w 2003 r., tj. w dniu przejścia na eme-
ryturę, prawo do odprawy emerytalnej i pracodawca powinien był mu ją wypłacić jako
korzystniejszą (dopłacić różnicę między nią a wypłaconą odprawą „ekonomiczną”),
czego nie uczynił. Wbrew twierdzeniu strony skarżącej, powód nie zrezygnował z
prawa do tego świadczenia w ugodzie sądowej z 27 marca 2003 r., bo go w tej dacie
nie miał i - co przyznała strona pozwana - w tym czasie nie wiedział o tym, że może
uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury. Poza tym twierdzenie to nie ma oparcia
w ustaleniach przyjętych w podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku, którymi Sąd
Najwyższy jest związany. Trudno zatem uznać, że powód mógł się zrzec czegoś, co
nie było objęte jego świadomością. Skoro tak, to prawo do odprawy emerytalnej nie
wygasło. Zgodnie bowiem z art. 921
§ 2 k.p., który ma zastosowanie do powoda na
zasadzie art. 5 k.p., jedynie pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie
nabyć do niej prawa. Z powołanego przepisu (zwłaszcza ze zwrotu „ponownie na-
być”) wynika więc wniosek, że pracownik, który nabył prawo do odprawy emerytalnej,
lecz jej nie otrzymał, może je nabyć ponownie, pomimo przedawnienia wcześniej
nabytego prawa. Wobec tego, zważywszy że powód nie otrzymał wcześniej odprawy
9
emerytalnej, uzyskał on do niej prawo w związku z przejściem na emeryturę od 1
stycznia 2009 r. po rozwiązaniu stosunku pracy z dniem 31 grudnia 2008 r.
Należy też wskazać, że na gruncie art. 8 ust. 4 ustawy z 1989 r. nawet otrzy-
manie przez pracownika „odprawy ekonomicznej” (gdyby była korzystniejsza) w razie
zbiegu prawa do jej otrzymania z odprawą emerytalną, nie pozbawiało go, w przy-
padku ponownego podjęcia zatrudnienia, odprawy emerytalnej od nowego praco-
dawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 kwietnia 2005 r., III APa
21/05, OSA 2006 nr 3, poz. 6). Z przepisu tego wynikało jedynie, że pracownik nie
mógł dostać odprawy emerytalnej, jeśli odprawa ekonomiczna była korzystniejsza w
razie zbiegu uprawnień do tych odpraw. Nie wynikało z tego przepisu pozbawienie
prawa do odprawy emerytalnej, do której nabył prawo wskutek kontynuowania za-
trudnienia.
Ostatecznie więc zaskarżone orzeczenie, pomimo częściowo błędnego uza-
sadnienia, odpowiada prawu.
Wobec tego Sąd Najwyższy, na podstawie 39814
k.p.c. orzekł jak w sentencji.
========================================