Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I BP 4/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca)
SSA Krzysztof Staryk
w sprawie z powództwa K. B.
przeciwko E. Spółce Akcyjnej w K. o odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o
pracę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 20 stycznia 2011 r.,
skargi strony pozwanej o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia - wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
C.
z dnia 9 kwietnia 2008 r.,
1. stwierdza, że wyrok Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w C. z 9 kwietnia 2008 r., jest
niezgodny z prawem.
2. zasądza od K. B. na rzecz E. SA w Częstochowie kwotę 480
(czterysta osiemdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania
przed Sądem Najwyższym.
2
Uzasadnienie
Powód K. B. domagał się od pozwanego E. S.A. przywrócenia do pracy w
związku z bezpodstawnym rozwiązaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia z
winy pracownika, które następnie zmodyfikował na żądanie odszkodowania.
Rozpoznający sprawę Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w C. ustalił następujący stan faktyczny.
Powód został zatrudniony u pozwanego od dnia 12 października 1998 r. na
stanowisku asystenta ds. prawnych w pełnym wymiarze czasu pracy. W dniu 30
czerwca 1999 r. doszło do zmiany zakresu zatrudnienia powoda do ½ etatu a
jednocześnie zawarto z nim umowę cywilnoprawną na obsługę prawną w ramach
prowadzonej kancelarii radcy prawnego. W ramach umowy o pracę do obowiązków
powoda należała szeroko ujęta obsługa w zakresie prawa energetycznego, w
ramach umowy cywilnoprawnej – windykacja należności z tytułu dostarczanej
energii elektrycznej.
W 2004 r. w związku z trudnościami w windykacji należności od szeregu
kontrahentów pozwana spółka postanowiła zbyć przysługujące jej wierzytelności
podmiotom zajmujących się ich nabywaniem. W pertraktacjach z tymi podmiotami
uczestniczył m. in. powód, przy czym nie określono, czy czyni to w ramach
stosunku pracy czy stosunku cywilnoprawnego. Powód opiniował złożone przez te
podmioty oferty nabycia wierzytelności. W wyniku postępowania przetargowego
wyłoniono jeden z nich, z którym zawarto umowę w kwietniu 2004 r.
W trakcie toczących się pertraktacji powód spotkał się co najmniej
czterokrotnie z jednym z przedstawicieli podmiotu, który wygrał przetarg – nie były
to spotkania związane z wykonywaniem obowiązków na rzecz pozwanego. W
trakcie tych spotkań powód przekazywał informacje o innych oferentach oraz o
projektowanej treści umowy ze zwycięzcą przetargu.
W dniu 6 kwietnia 2006 r. powód został zatrzymany przez funkcjonariuszy
ABW i przewieziony do Prokuratury Okręgowej w L., prowadzącej postępowanie
karne przeciwko niemu w sprawie V Ds. […]. W związku z przedstawionymi mu
3
zarzutami zastosowano środki zapobiegawcze w postaci zakazu opuszczania kraju,
zabezpieczenie majątkowe oraz nakaz powstrzymania się od wykonywania usług
prawnych świadczonych w charakterze radcy prawnego na rzecz pozwanego.
Postanowienie to zostało utrzymane w mocy postanowieniem Sądu Rejonowego w
L. z dnia 8 maja 2006 r.
Pismem z dnia 20 kwietnia 2004 r. pozwana zwróciła się do powoda z
pytaniem, czy należy do związków zawodowych lub o wskazanie organizacji, która
będzie go reprezentować w sprawach przewidzianych w kodeksie pracy. W
odpowiedzi powód pismem z dnia 25 kwietnia 2006 r. poinformował, że nie należy
do żadnej organizacji i będzie się zwracał do NSZZ Solidarność o reprezentację i
ochronę praw pracowniczych. Związek nie podjął się jednak reprezentacji powoda.
W tym samym dniu powód zachorował i pozostawał na zwolnieniu lekarskim do
dnia 11 maja 2006 r. W dniu 27 kwietnia 2006 r. doręczono powodowi
oświadczenie o rozwiązaniu stosunku pracy na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. jako
przyczynę podając „ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych,
a mianowicie pracując na stanowisku asystenta prawnego E. S.A. dopuścił się
powód ujawnienia tajemnicy handlowej spółki, co wynika z treści postanowienia
Prokuratora Okręgowego w L. z dnia 11.04.2006 r.”.
Wyrokiem z dnia 4 lutego 2008 r. Sąd Rejonowy w C. zasądził na rzecz
powoda kwotę 7.401,96 zł tytułem odszkodowania. Sąd uznał rozwiązanie pod
względem formalnym za zgodne z prawem (nie wymagało konsultacji, nie
zachodziła ochrona szczególna w okresie choroby). Przyjął natomiast, że podana w
oświadczeniu przyczyna była niekonkretna a przez to niezrozumiała dla powoda.
Sąd uznał, że w dacie 11 kwietnia 2006 r. nie wydano żadnego postanowienia
prokuratorskiego, albowiem status podejrzanego uzyskał powód na skutek
postanowienia z dnia 7 kwietnia 2006 r. Nie określono przedmiotu tego
postanowienia. Nie wskazano, na czym polegało naruszenie tajemnicy handlowej,
niezależnie od tego, że postanowienie z dnia 7 kwietnia 2006 r. w ogóle nie dotyczy
tajemnicy handlowej. W tej sytuacji powództwo wymagało uwzględnienia.
Apelacja od tego wyroku wywiedziona przez stronę pozwaną została
oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w C. z dnia 9 kwietnia 2008 r.
4
Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne i ocenę prawną sądu I instancji.
Sąd uznał, że przyczyna podana przez pozwanego była niekonkretna. Z
uzasadnienia oświadczenia o rozwiązaniu stosunku pracy nie wynika, czy zarzuty
dotyczyły powoda jako pracownika czy jako radcy prawnego-zleceniobiorcy. Z faktu
wdania się przez powoda w spór merytoryczny nie wynika jeszcze, że rozumiał on
przyczynę rozwiązania stosunku pracy. W rezultacie apelację należało oddalić.
Skargę o stwierdzenie niezgodności tego orzeczenia z prawem wywiódł
pełnomocnik pozwanego, zarzucając naruszenie art. 56 § 1 k.p. w zw. z art. 30 § 4
k.p. przez ich niewłaściwe zastosowanie przez przyjęcie, że pozwany niekonkretnie
określił przyczynę rozwiązania stosunku pracy, w sytuacji, w której powód jako
radca prawny a wcześniej prokurator zidentyfikował opisane w tym oświadczeniu
uzasadnienie, wdał się w spór a także w sytuacji, gdy sądy orzekające w sprawie
uznały przyczynę rozwiązania za prawdziwą.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zgodnie z art. 4241
§ 1 k.p.c., można żądać stwierdzenia niezgodności z
prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w
sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana
lub uchylenie tego wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie
było i nie jest możliwe. Skarga stanowi podstawę dla dochodzenia odszkodowania
od Skarbu Państwa i stąd jest bezpośrednio powiązana z art.. 417 § 1 k.c. i art.
4171
§ 2 k.c. Dlatego w skardze trzeba wskazać rozmiar szkody, jaką spowodowało
wadliwe ( niezgodne z prawem) orzeczenie sądu.
Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku ma
charakter wyjątkowy; usytuowana wśród nadzwyczajnych środków zaskarżenia,
może odnieść zamierzony skutek tylko wówczas, gdy wskazane w niej naruszenie
prawa ma charakter kwalifikowany, oczywisty, elementarny. Stąd skarga nie może
być traktowana jako normalny środek prowadzący do dochodzenia roszczeń
odszkodowawczych od Państwa w odniesieniu do każdego wadliwego wyroku.
Innymi słowy, niezgodność z prawem rodząca odpowiedzialność odszkodowawczą
Skarbu Państwa musi mieć - w ocenie Sądu Najwyższego - charakter
ekstraordynaryjny. Tylko bowiem w takim przypadku orzeczeniu sądu można
5
przypisać cechy bezprawności (por. wyroki Sądu Najwyższego z 18 stycznia 2005
r., II BP 1/05, OSNP z 2006 r. nr 23-24, poz. 351 oraz z 7 lipca 2006 r., I CNP
33/06, OSNC z 2007 r. nr 2, poz. 35). Niezgodność z prawem rodząca
odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa (art. 4241
§ 1 k.p.c. w
związku z art. 417 § 1 k.c. i art. 4171
§ 2 k.c.) musi polegać na oczywistej i rażącej
obrazie prawa. Stan prawny wynikający z wykładni art. 77 ust. 1 Konstytucji nie
może być bowiem rozumiany jako stworzenie podstawy prawnej do dochodzenia
roszczeń odszkodowawczych w odniesieniu do każdego wadliwego orzeczenia
sądowego.( por. wyrok TK z 4 grudnia 2001 r., SK 18/00- OTK z 2001r. nr 8,
poz.256). W sprawie niniejszej doszło jednak do poważnej obrazy prawa.
Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności sprawy należy stwierdzić,
że zaskarżony skargą wyrok Sądu Okręgowego w C. z 9 kwietnia 2008 r. jest
niezgodny z prawem w tym znaczeniu, że jest sprzeczny z ogólnie uznanymi
standardami wnioskowań prawniczych i przyjmowanymi rozstrzygnięciami. Chodzi
o wadliwe zastosowanie / wadliwą subsumcję art. 56 § 1 k.p. w zw. z art. 30 § 4 k.p.
Sąd Okręgowy przyjął mianowicie, ze przyczyna podana w piśmie rozwiązującym
stosunek pracy z powodem była niekonkretna, a przez to rozwiązanie stosunku
pracy w trybie natychmiastowym było sprzeczne z prawem. Pracodawca odwołał
się bowiem w swym oświadczeniu woli niejako dodatkowo (dowodowo) do
postanowienia Prokuratury Okręgowej w L., które to postanowienie miało dowodzić
zarzucanych pracownikowi działań, podając wadliwą (11 kwiecień 2006 r.) datę
postanowienia. Bezspornym w sprawie jest jednak, iż pod tą samą sygnaturą akt
Prokuratura wydała postanowienie w innym dniu, a mianowicie 7 kwietnia 2006 r.
Ponadto przyczyna wypowiedzenia była w piśmie pracodawcy zwerbalizowana,
błędnie jedynie wskazano na datę postanowienia Prokuratury. Biorąc pod uwagę
fakt, iż toczyło się przed Prokuratura Okręgową postępowanie, dotyczące powoda,
wydane zostało w tej sprawie postanowienie, powód był radcą prawnym, a
wcześniej prokuratorem, trzeba w drodze wnioskowania logicznego przyjąć jako nie
budzące wątpliwości, iż powodowi znane były przyczyny rozwiązania stosunku
pracy w trybie natychmiastowym, a wadliwe podanie daty postanowienia
Prokuratury w oświadczeniu woli pracodawcy stanowiło w kontekście całej sprawy
oczywistą omyłkę. Przy ocenie znaczenia oświadczenia woli pracodawcy należy
6
bowiem brać pod uwagę całą treść oświadczenia, a także okoliczności sprawy, w
tym osobę pracownika, do której owo oświadczenie jest kierowane. Trzeba
uwzględniać stopień wykształcenia i poziom wiedzy oraz kwalifikacji zawodowych. I
to są tezy nie budzące wątpliwości w nauce i judykaturze. Ad casum stan faktyczny
w tym zakresie był na tyle oczywisty, iż nie powinien podlegać jakiejkolwiek
interpretacji, zmierzającej do wykazania, iż pracownikowi nie były znane przyczyny
zwolnienia z pracy lub też przyczyny te były niezrozumiałe i sprawa wymaga
subsumcji art. 30§4 k.p. w zw. z art. 56 k.p. Postępowanie przed Prokuraturą
przeczy jednoznacznie takiej ocenie. Prawomocny wyrok sądu jest niezgodny z
prawem w rozumieniu art. 4241
§1 k.p.c. jeżeli zapadłe w nim rozstrzygnięcie
wynika z oczywiście wadliwej subsumcji prawnej, która nie znajduje uzasadnienia w
drodze jakiejkolwiek interpretacji prawa.
Z tych względów orzeczono, jak w sentencji.