Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 lutego 2011 r.
III SK 35/10
Przepis art. 28 ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne
(Dz.U. Nr 171, poz. 1800 ze zm.) nie może uzasadniać nałożenia obowiązku nie-
odpłatnego udostępnienia danych na potrzeby ogólnokrajowego spisu doku-
mentów, jeżeli ich wygenerowanie wiąże się z poniesieniem dodatkowych kosz-
tów, których nie pokrywa opłata ustalona z tytułu udostępnienia bazy danych
na potrzeby ogólnokrajowego biura numerów.
Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Andrzej Wróbel (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 lutego 2011 r. sprawy z
odwołania Polkomtel SA w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Komunikacji
Elektronicznej z udziałem zainteresowanej Telekomunikacji Polskiej SA w Warszawie
o określenie warunków udostępniania danych, na skutek skarg kasacyjnych strony
pozwanej i zainteresowanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12
listopada 2009 r. [...]
1. o d d a l i ł skargi kasacyjne,
2. zasądził od strony pozwanej i zainteresowanej na rzecz Polkomtel SA w
Warszawie kwoty po 270 (dwieście siedemdziesiąt) zł tytułem kosztów postępowania
kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej (dalej jako Prezes Urzędu) decyzją
z dnia 16 sierpnia 2007 r. określił zasady współpracy w zakresie udostępniania Tele-
komunikacji Polskiej SA (dalej jako zainteresowana) danych abonentów Polkomtel
SA (dalej jako powódka), celem świadczenia przez zainteresowaną usługi Ogólno-
krajowego Spisu Abonentów (dalej jako OSA) oraz usługi Ogólnokrajowego Biura
Numerów (dalej jako OBN). W zakresie istotnym dla niniejszego postępowania w § 9
2
ust. 1 decyzji Prezesa Urzędu nałożono na powódkę obowiązek bezpłatnego przeka-
zania zainteresowanej danych abonentów jawnych powódki na potrzeby publikacji
OSA. Ponadto w § 11 decyzji Prezesa Urzędu, dotyczącym rozliczeń finansowych
między zainteresowaną i powódką, zobowiązano zainteresowaną w § 9 ust. 1 do za-
płaty na rzecz powódki wynagrodzenia za wykonywanie przez powódkę czynności
związanych z udostępnieniem danych abonentów jawnych na potrzeby świadczenia
usługi OBN, zgodnie z zasadami zawartymi w załączniku nr 3 do decyzji. Z kolei w §
9 ust. 4 decyzji rozstrzygnięto, że powódka nie pobiera od zainteresowanej wynagro-
dzenia za udostępnienie zainteresowanej baz danych abonentów jawnych na potrze-
by OSA.
Powódka wniosła odwołanie od decyzji Prezesa UKE, zaskarżając przedmio-
tową decyzję w zakresie § 12 ust. 1 i 2, § 9 ust. 1, § 11 ust. 1 oraz pkt 1 załącznika nr
3 do decyzji oraz § 9 ust. 5. Natomiast zainteresowana zaskarżyła decyzję Prezesa
Urzędu w całości. Sprawy z obu odwołań zostały połączone do rozpoznania w ra-
mach jednego postępowania.
Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 9 lutego 2009 r. w pkt I dotyczą-
cym odwołania powódki oddalił jej odwołanie w całości, zaś w pkt II oddalił odwołanie
zainteresowanej, także w całości.
Powódka zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego apelacją w części, to jest w za-
kresie pkt I sentencji, oddalającej jej odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu i wniosła
o uchylenie i zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie postanowień decyzji Prezesa
Urzędu wymienionych w odwołaniu od decyzji. Zainteresowana nie wniosła apelacji
od wyroku Sądu Okręgowego.
Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 12 listopada 2009 r. uwzględnił
częściowo apelację powódki i zmienił zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że: 1)
nadał § 9 ust. 1 decyzji następujące brzmienie: „Polkomtel przekaże TP dane abo-
nentów jawnych Polkomtel dla potrzeb ogólnokrajowego spisu abonentów”; 2) nadał
§ 11 ust. 1 decyzji następujące brzmienie: „zobowiązuje się TP do zapłaty wynagro-
dzenia za wykonywanie czynności związanych z udostępnieniem przez Polkomtel
danych abonentów jawnych Polkomtel na potrzeby świadczenia przez TP usług OBN
i OSA zgodnie z zasadami zawartymi w załączniku nr 3 do niniejszej decyzji”; 3) od-
powiednio do zmiany § 11 ust. 1 decyzji Prezesa Urzędu zmienił treść pkt 1 załącz-
nika nr 3 do decyzji; 4) zmienił § 9 ust. 5 zaskarżonej decyzji w ten sposób, że obo-
wiązek przekazywania przez powódkę informacji o zamawianej liczbie egzemplarzy
3
OSA zastąpił uprawnieniem do przekazywania zainteresowanej stosownej informacji.
W pozostałej części odwołanie powódki zostało oddalone.
W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że w wyroku Sądu Okręgo-
wego błędnie przyjęto, że wykonanie obowiązku świadczenia przez zainteresowaną
usług OBN i OSA ma pociągać za sobą bezpośrednie skutki finansowe dla powódki,
związane z bezpłatnym przekazaniem danych, których zgromadzenie powoduje
określone wydatki. Według Sądu Apelacyjnego takie rozstrzygnięcie kwestii rozliczeń
finansowych między powódką a zainteresowaną wymagałoby istnienia odpowiedniej
podstawy prawnej, podczas gdy takowej podstawy brak. Skoro zaś przekazanie da-
nych na potrzeby świadczenia usługi OSA przez zainteresowaną należy zakwalifiko-
wać jako świadczenie usługi w rozumieniu art. 750 k.c., zaś zasadą jest odpłatne
świadczenie usług, odpłatność w zakresie wprowadzonym wyrokiem Sądu Apelacyj-
nego jest uzasadniona, zwłaszcza że zebranie odpowiednich danych generuje po
stronie powódki koszty. W dalszej kolejności Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że jedyną
podstawą dla częściowej refundacji operatorowi wyznaczonemu do świadczenia defi-
cytowej usługi powszechnej są przepisy art. 95 i 96 Prawa telekomunikacyjnego.
Wreszcie, Sąd Apelacyjny odwołał się do decyzji Prezesa Urzędu z 14 lipca 2006 r.,
w brzmieniu zmienionym decyzją z dnia 25 września 2007 r., w świetle której Prezes
Urzędu wybrał model odpłatnego wprowadzania do obrotu OSA. Skoro zatem zainte-
resowana wprowadza OSA do obrotu odpłatnie, aczkolwiek po kosztach jego wyda-
nia, przekazywanie danych przez powódkę na rzecz zainteresowanej nie powinno
generować po stronie powódki kosztów, skoro koszty te zainteresowana i tak może
przerzucić na nabywcę OSA.
Prezes UKE zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w części,
w zakresie w jakim Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację powódki i zmienił wyrok Sądu
Okręgowego oraz poprzedzającą go decyzję Prezesa Urzędu. Zaskarżonemu wyro-
kowi zarzucił naruszenie: 1) art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 370 k.p.c., poprzez
uwzględnienie apelacji powódki, w sytuacji gdy apelacja powinna zostać odrzucona
jako niedopuszczalna; 2) art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c., poprzez
niedostateczne wyjaśnienie podstawy faktycznej wyroku; 3) art. 750 k.c., poprzez
uznanie, że przekazanie danych na potrzeby OSA jest usługą w rozumieniu tego
przepisu, w związku z tym zasadą jest odpłatne świadczenie takiej usługi; 4) art. 28
ust. 1 pkt 1-8 w związku z art. 31 ust. 1, 2 pkt 1-8, 3 pkt 1-6 Prawa telekomunikacyj-
nego w związku z art. 67 ust. 2 Prawa telekomunikacyjnego, przez przyjęcie, że „nie
4
ma podstawy prawnej do tego, aby w zaskarżonej decyzji Prezes UKE mógł regulo-
wać współpracę przedsiębiorców w szerszym zakresie, niż udostępniania danych na
potrzeby OBN i OSA”.
Wyrok Sądu Apelacyjnego został ponadto zaskarżony skargą kasacyjną przez
zainteresowaną w części, w zakresie dotyczącym pkt I.1-4. Zainteresowana domaga
się uchylenia i zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie odwołania powódki
oraz przywrócenie pierwotnego brzmienia decyzji Prezesa Urzędu. Zaskarżonemu
wyrokowi zarzuciła naruszenie: 1) art. 67 ust. 2 w związku z art. 27 ust. 2, 28 ust. 1
pkt 2, 4, 5 lit. b, art. 31 ust. 2 pkt 3 w związku z art. 28 ust. 3 Prawa telekomunikacyj-
nego, przez ustalenie, że udostępnienie przez powódkę na rzecz zainteresowanej
danych abonentów jawnych powódki dla potrzeb wydania OSA ma być dokonane
odpłatnie; 2) art. 81 w związku z art. 95 i 96 Prawa telekomunikacyjnego, poprzez
uznanie, że zainteresowana jest uprawniona uzyskać dopłaty z tytułu świadczenia
usługi powszechnej, pomimo iż nie ma to znaczenia dla dokonania oceny dopusz-
czalności zobowiązania zainteresowanej do uiszczania wynagrodzenia za udostęp-
niane dane na potrzeby OSA; 3) art. 67 ust. 2 w związku z art. 28 ust. 1 pkt 1 i 7 oraz
art. 28 ust. 1 pkt 2 Prawa telekomunikacyjnego, poprzez nieuwzględnienie, że za-
skarżona decyzja powinna uwzględniać interes użytkowników oraz interes publiczny
w rozumieniu art. 28 Prawa telekomunikacyjnego oraz nałożone na zainteresowaną
w innych postępowaniach obowiązki regulacyjne odnoszące się do zasad świadcze-
nia usługi OSA; 4) art. 67 Prawa telekomunikacyjnego, poprzez nieuwzględnienie
postanowień art. 3, art. 5 oraz art. 25 dyrektywy 2002/22 Parlamentu Europejskiego i
Rady z dnia 7 marca 2002 r. w sprawie usługi powszechnej i praw użytkowników
odnoszących się do sieci i usług łączności elektronicznej (Dz.Urz. WE z 2002 r., L
108/51, dalej jako dyrektywa 2002/22).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności należy rozpoznać skargę kasacyjną Prezesa Urzędu,
gdyż zawiera ona dalej idące zarzuty naruszenia przepisów prawa procesowego.
Zdaniem Sądu Najwyższego w obecnym składzie zarzut naruszenia art. 386 § 1
k.p.c. w związku z art. 370 k.p.c. jest bezzasadny. Zgodnie z utrwalonym orzecznic-
twem Sądu Najwyższego przepis art. 370 k.p.c. określa obowiązek sądu pierwszej
instancji, co przesądza o bezzasadności zarzutu jego naruszenia sformułowanego w
5
skardze kasacyjnej kwestionującej orzeczenie sądu odwoławczego (wyrok Sądu
Najwyższego z 27 kwietnia 2001 r., III CKN 968/00).
Nieuzasadniony jest także zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. Prezes Urzędu
nie wyjaśnił, na czym konkretnie polegają objęte zakresem powołanego przepisu
uchybienia uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego. Analiza przedmiotowego uza-
sadnienia nie daje Sądowi Najwyższemu podstaw do stwierdzenia, że dokonanie
kontroli kasacyjnej wyroku Sądu Apelacyjnego nie jest możliwe, ponieważ przedsta-
wiono w nim w dostatecznie klarowny sposób tok rozumowania prawniczego, jakim
kierowano się przy wydawaniu skarżonego rozstrzygnięcia.
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 750 k.c., poprzez uznanie, że przeka-
zanie danych na potrzeby OSA jest usługą w rozumieniu tego przepisu, w związku z
tym zasadą jest odpłatne świadczenie takiej usługi. Do wydawania OSA konieczne
jest dysponowanie przez przedsiębiorcę telekomunikacyjnego zobowiązanego do
świadczenia takiej usługi wkładem w postaci odpowiednio sformatowanych danych o
abonentach korzystających z usług innych przedsiębiorców telekomunikacyjnych.
Przedsiębiorca zobowiązany do świadczenia usługi OSA nie dysponuje bowiem od-
powiednimi danymi. Brak podstaw dla przyjęcia poglądu, zgodnie z którym opraco-
wanie odpowiednio sformatowanej bazy danych abonentów jawnych powódki, a na-
stępnie jej udostępnienie zainteresowanej, nie stanowi usługi, a w konsekwencji, że
art. 750 k.c. nie znajduje zastosowania do tego rodzaju umów. Z uzasadnienia tego
zarzutu skargi kasacyjnej Prezesa Urzędu wynika, że upatruje on naruszenia art. 750
k.c. w uznaniu przez Sąd Apelacyjny opisanej powyższej usługi za odpłatną, z pomi-
nięciem unormowań Prawa telekomunikacyjnego. Takie uzasadnienie zarzutu kasa-
cyjnego rozmija się jednak z podstawą samego zarzutu, który obejmuje tylko naru-
szenie art. 750 k.c.
Niezasadny jest zarzut naruszenia art. 28 ust. 1 pkt 1-8 w związku z art. 31
ust. 1, 2 pkt 1-8, 3 pkt 1-6 Prawa telekomunikacyjnego w związku z art. 67 ust. 2
Prawa telekomunikacyjnego. Jak trafnie wywiedziono w skardze kasacyjnej Prezesa
Urzędu, odpowiednie stosowanie przepisów o umowach o dostępie telekomunikacyj-
nym do umów o udostępnienie danych na potrzeby przygotowania OSA, oznacza, że
Prezes Urzędu może określić nie tylko same warunki współpracy przedsiębiorców
telekomunikacyjnych w zakresie udostępniania danych osobowych abonentów jaw-
nych, ale także inne kwestie, pod warunkiem, że są one niezbędne do zapewnienia
przekazywania danych oraz ułatwiają współpracę stron w tym zakresie. Prezes
6
Urzędu nie wykazał jednak, by nałożenie obowiązku, o którym mowa w § 9 ust. 5
Prawa telekomunikacyjnego, było niezbędne do realizacji powyższych celów.
Oceniając zasadność skargi kasacyjnej zainteresowanej Sąd Najwyższy w
obecnym składzie stwierdza, że bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 67 ust. 2 w
związku z art. 27 ust. 2, art. 28 ust. 1 pkt 2, 4, 5 lit. b, art. 31 ust. 2 pkt 3 w związku z
art. 28 ust. 3 Prawa telekomunikacyjnego, przez ustalenie, że udostępnienie przez
powódkę na rzecz zainteresowanej danych abonentów jawnych powódki dla potrzeb
wydania OSA ma być dokonane odpłatnie, z uwagi na brak podstawy prawnej dla
nieodpłatnego udostępniania przedmiotowych danych. Zainteresowana trafnie wy-
wodzi, że stosowane odpowiednio do umów o udostępnianie danych abonentów jaw-
nych na potrzeby OSA przepisy o dostępie telekomunikacyjnym, umożliwiają okre-
ślenie przez regulatora rynku zasad rozliczeń z tytułu udostępnienia przedmiotowych
danych. Określając przedmiotowe zasady Prezes Urzędu zobowiązany jest uwzględ-
niać szereg kryteriów, o których mowa w art. 28 Prawa telekomunikacyjnego. Jed-
nakże kryteria te nie mogą uzasadniać nałożenia obowiązku nieodpłatnego udostęp-
niania danych na potrzeby OSA, jeżeli ich wygenerowanie wiąże się z poniesieniem
dodatkowych kosztów, których nie pokrywa opłata ustalona z tytułu udostępnienia
bazy danych na potrzeby OBN. Co prawda, zdaniem Sądu Najwyższego konieczne
jest uniknięcie sytuacji, w której przedsiębiorca telekomunikacyjny udostępniający
bazę danych abonentów jawnych otrzymuje podwójne wynagrodzenie za opracowa-
nie rekordów własnych abonentów jawnych według określonego formatu (gdy pod-
stawę dla bazy danych dla potrzeb OSA stanowi baza danych opracowana na po-
trzeby OBN), jednakże w skardze kasacyjnej powódki brak stosownej argumentacji
pozwalającej na przyjęcie założenia, że w okolicznościach stanu faktycznego niniej-
szej sprawy taka sytuacja ma miejsce. Z tych samych względów za niezasadny na-
leży uznać zarzut naruszenia art. 67 ust. 2 w związku z art. 28 ust. 1 pkt 1 i 7 oraz
art. 28 ust. 1 pkt 2 Prawa telekomunikacyjnego.
Zdaniem Sądu Najwyższego w obecnym składzie nieuzasadniony jest zarzut
naruszenia art. 67 Prawa telekomunikacyjnego, poprzez nieuwzględnienie art. 3, 5
oraz 25 dyrektywy 2002/22, ponieważ między unormowaniem wynikającym z art. 67
Prawa telekomunikacyjnego, a powołanymi przepisami dyrektywy 2002/22 nie za-
chodzi sprzeczność wymagająca dokonania prounijnej wykładni przepisu prawa pol-
skiego.
7
Mając na względzie, że obie skargi kasacyjne okazały się niezasadne, Sąd
Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================