Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 111/10
POSTANOWIENIE
Dnia 10 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie z powództwa Centrali Zaopatrzenia Medycznego "Z." Spółki z o.o. w Z.
przeciwko J. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 10 lutego 2011 r.,
zażalenia strony powodowej
na orzeczenie o kosztach procesu zawarte w postanowieniu
Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 lipca 2010 r.,
uchyla zaskarżone orzeczenie i w tym zakresie przekazuje
sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania zażaleniowego.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 19 lipca 2010 r. :
1) uchylił dwa wyroki Sądu Okręgowego i postępowanie w sprawie umorzył;
2) zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 13.361 zł tytułem zwrotu
kosztów procesu poniesionych w obu instancjach.
W uzasadnieniu podał, że umorzył postępowanie w sprawie na mocy art. 386
§ 3 k.p.c., wobec cofnięcia przez powoda pozwu. Stwierdził, że zasadą jest, iż przy
cofnięciu pozwu przez powoda obowiązek zwrotu kosztów obciąża tegoż powoda,
a wyjątkiem że stronę przeciwną, jeśli cofnięcie pozwu było wynikiem zaspokojenia
powoda w toku postępowania. W tej ostatniej sytuacji na powodzie spoczywa ciężar
wykazania, że wystąpienie z pozwem było niezbędne do celowego dochodzenia
praw lub celowej obrony.
W ocenie Sądu Apelacyjnego, podane przez powoda okoliczności nie uzasadniały
odstępstwa od tej zasady, ponieważ u podstaw decyzji o cofnięciu pozwu leżało
uzyskanie zaspokojenia dochodzonego tym pozwem roszczenia w kolejnym
postępowaniu egzekucyjnym przeciwko spółce z o.o. „X.”. W tej sytuacji Sąd drugiej
instancji uznał, że powód wystąpił przeciwko członkowi zarządu tej spółki
z powództwem opartym na art. 299 k.s.h. bez dokładniejszego rozeznania stanu
majątkowego spółki, ponosząc w ten sposób ryzyko, że powództwo takie może
okazać się bezzasadne wobec braku spełnienia przesłanki bezskuteczności
egzekucji wobec spółki. Uzasadniało to obciążenie powoda kosztami procesu,
ponieważ pozwany w terminie wskazanym w art. 203 § 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1
k.p.c. złożył stosowny wniosek.
Powód zaskarżył to postanowienie w części, tj. w zakresie zawartego w pkt
2) sentencji rozstrzygnięcia o kosztach procesu za obie instancje, wnosząc
o zmianę zaskarżonego orzeczenia przez zasądzenie tych kosztów od pozwanego
na rzecz powoda, ewentualnie o wzajemne zniesienie kosztów.
W uzasadnieniu zażalenia powód wywodzi, że jeszcze przed wystąpieniem
z niniejszym powództwem, co nastąpiło w dniu 22 maja 2009 r., wszczął
postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce z o.o. „X.”, które komornik umorzył
postanowieniem z dnia 5 marca 2009 r. w następstwie stwierdzenia
bezskuteczności egzekucji. Żalący twierdzi, że dopiero w postępowaniu
3
apelacyjnym w niniejszej sprawie, w trakcie którego pozwany ujawnił elementy
majątku posiadane przez spółkę, udało się z tego powodu, po ponownym
wszczęciu egzekucji przeciwko spółce, wyegzekwować od niej przysługujące
stronie powodowej wierzytelności. Skarżący kwestionuje argument Sądu, że
wystąpił z powództwem przeciwko członkowi zarządu spółki bez dokładnego
rozeznania stanu majątkowego spółki, skoro doszło wcześniej do umorzenia przez
komornika postępowania egzekucyjnego przeciwko spółce z powodu
bezskuteczności egzekucji, a on dysponował stosownym postanowieniem
komornika, a więc spełnił wszystkie przesłanki by z takim powództwem przeciwko
pozwanemu wystąpić.
W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o oddalenie zażalenia
i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego twierdząc, że
postanowienie komornika nie jest wyłącznym dowodem bezskuteczności
egzekucji, a powód cofnął powództwo dlatego, że spółka „X.” posiadała majątek i
egzekucja przeciwko niej okazała się skuteczna, co oznacza odpadnięcie
merytorycznej przesłanki powództwa z art. 299 k.s.h. Ponadto cofnięcie pozwu nie
nastąpiło na skutek zaspokojenia powoda przez pozwanego w niniejszym procesie,
jak twierdzi żalący.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie.
Słusznie uznał Sąd Apelacyjny, że obowiązek zwrotu kosztów może
wyjątkowo nie obciążać strony cofającej pozew lecz stronę przeciwną, jeśli
wystąpienie z pozwem było niezbędne do celowego dochodzenia praw lub celowej
obrony, a ciężar dowodu wystąpienia tych okoliczności obciąża cofającego pozew.
Przedwcześnie jednak Sąd odwoławczy przesądził nader stanowczo, bez
wskazania na przekonywające dowody, że podane przez powoda okoliczności nie
uzasadniały odstępstwa od zasady przewidzianej w art. 203 § 2 zd. drugie k.p.c.,
przyjmując, że powód wystąpił z powództwem na podstawie art. 299 k.s.h. bez
dokładnego rozeznania stanu majątkowego spółki będącej jego dłużnikiem
i ponosząc w ten sposób ryzyko bezzasadności powództwa skierowanego
przeciwko członkowi jej zarządu.
4
Tymczasem żalący przedstawia w uzasadnieniu zażalenia czasową
sekwencję zdarzeń, która wymaga pogłębionej oceny pozwalającej dopiero na
stanowcze przesądzenie, czy wystąpienie z powództwem rozpoznawanym w tej
sprawie było przedwczesne i czy nastąpiło bez uprzedniego dokładnego
rozpoznania stanu majątkowego spółki.
Zważyć bowiem należy, że wystąpienie z niniejszym powództwem nastąpiło
w dniu 22 maja 2009 r., a więc po ponad dwóch miesiącach od wydanego przez
komornika postanowienia z dnia 5 marca 2009 r. o umorzeniu prowadzonego
przeciwko spółce postępowania egzekucyjnego z powodu bezskuteczności
egzekucji. Takie orzeczenie organu egzekucyjnego uprawniało powoda do oceny,
że egzekucja prowadzona przeciwko spółce okazała się bezskuteczna, a zatem
przesłanka do wystąpienia z powództwem na podstawie art. 299 § 1 k.s.h.
przeciwko członkowi jej zarządu została spełniona w dacie jego wytoczenia.
Okoliczność, że w późniejszym okresie wystąpiły zdarzenia w postaci
uzyskania przed powoda zaspokojenia w ponownie wszczętym przeciwko spółce
kolejnym postępowaniu egzekucyjnym wymaga zbadania przesłanek, które
spowodowały wszczęcie i pomyślne dla wierzyciela zakończenie tego drugiego
postępowania egzekucyjnego oraz możliwości oceny ich występowania, przy
dołożeniu wymaganej od powoda staranności, już w dacie wytaczania niniejszego
powództwa.
Innymi słowy, okoliczności wskazywane w zażaleniu wymagają zbadania
i oceny z uwzględnieniem sekwencji czasowej tych zdarzeń, a następnie dopiero
uczynienie tej oceny podstawą do stanowczego przesądzenia, czy strona
powodowa wytaczała niniejsze powództwo mając w tej dacie dostateczną
podstawę do przyjęcia, że stan majątkowy spółki uzasadnia istnienie przesłanki,
iż egzekucja przeciwko niej okazała się bezskuteczna.
W tym stanie rzeczy orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 39815
§ 1
zd. pierwsze k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 108
§ 2 k.p.c.
5