Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 98/10
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lutego 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Lech Walentynowicz (przewodniczący)
SSN Iwona Koper
SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. K.
przeciwko Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w W.
oraz Skarbowi Państwa - Zakładowi Karnemu w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 9 lutego 2011 r.,
zażalenia powoda na orzeczenie o kosztach, zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego
[…]
z dnia 13 lipca 2010 r.,
oddala zażalenie;
przyznaje adwokatowi W. D. od Skarbu Państwa - Sądu
Apelacyjnego kwotę 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych,
podwyższoną o stawkę podatku od towarów i usług, tytułem
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z
urzędu w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem
Najwyższym.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 13 lipca 2010 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda M.
K. od wyroku Sądu pierwszej instancji, którym oddalone zostało powództwo
wytoczone przeciwko Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu w W. i Zakładowi
Karnemu w W. o zasądzenia na rzecz powoda kwoty 150 000 zł ze względu na
niezapewnienie mu należytych warunków odbywania kary pozbawienia wolności, w
szczególności przez umieszczenie go w celach przeludnionych, niezapewnienie
należytych warunków do utrzymania higieny osobistej oraz ograniczenie dostępu
do opieki lekarskiej i rozmów telefonicznych. Tytułem zwrotu kosztów postępowania
apelacyjnego Sąd Apelacyjnego zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej
kwotę 2 700 zł. Sąd oparł to postanowienie na przepisie art. 98 k.p.c. w zw. z § 6
pkt 7 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia
przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.), uznając, że na etapie
postępowania apelacyjnego brak jest podstaw do nieobciążania powoda kosztami
tego postępowania stosownie do art. 102 k.p.c.
W zażaleniu na postanowienie o kosztach procesu zawarte w wyroku
wymienionym na wstępie powód zarzucił, że wydane ono zostało z naruszeniem
art. 102 k.p.c., albowiem jego szczególna sytuacja socjalno-bytowa, tj. długotrwałe
przebywanie w zakładzie karnym i długi okres kary pozbawienia wolności
pozostałej jeszcze do odbycia, brak możliwości zarobkowych i jakiegokolwiek
majątku, a wreszcie przyznanie przez Sąd I i II instancji, że pomimo braku
zaistnienia wszystkich przesłanek koniecznych do uwzględnienia powództwa
doszło jednak do naruszenia jego dóbr osobistych poprzez umieszczenie go
w przeludnionej celi, uzasadniało odstąpienie od obciążenie go kosztami
postępowania apelacyjnego. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego
postanowienia i nieobciążenie go kosztami postępowania apelacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Treść rozstrzygnięcia sprawy przez Sąd Apelacyjny – mimo ustalenia,
że naruszone zostały dobra osobiste powoda przez umieszczenie go okresowo
w celi o powierzchni nie odpowiadającej obowiązującym normom – jednoznacznie
świadczy o przegraniu przez powoda sprawy w postępowaniu apelacyjnym. Zasadą
jest zaś, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi
na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony
(koszty procesu) (art. 98 § 1 k.p.c.). Przewidziany od tej zasady wyjątek,
pozwalający na zasądzenie od strony przegrywającej tylko części kosztów procesu
albo nie obciążanie jej w ogóle tymi kosztami, art. 102 k.p.c. dopuszcza tylko
„w wypadkach szczególnie uzasadnionych”. Zakwalifikowanie przypadku jako
„szczególnie uzasadnionego” wymaga uwzględnienia całokształtu okoliczności
sprawy. Do okoliczności takich należy m.in. sytuacja ekonomiczna strony
przegrywającej. Nie jest jednakże dowolnością uznanie przez Sąd Apelacyjny,
że nawet niekorzystna sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, uzasadniająca
zwolnienie jej od kosztów sądowych, nie jest okolicznością wystarczającą
do nieobciążania tej strony kosztami procesu. Sąd Apelacyjny, w ramach
przyznanej mu przez ustawę swobody oceny okoliczności uzasadniających
zastosowanie – jako wyjątkowego – przepisu art. 102 k.p.c., trafnie przyjął,
że dla oceny tej istotne znaczenie ma to, czy chodzi o koszty postępowania
przed sądem pierwszej czy też drugiej instancji (koszty postępowania
apelacyjnego). Konstytucja gwarantuje prawo zaskarżania orzeczeń sądowych
wydanych w pierwszej instancji (art. 78) i co najmniej dwuinstancyjne postępowanie
sądowe (art. 176 ust. 2). Powód prawa tego nie został pozbawiony i skorzystał
z możliwości zaskarżenia apelacją wyroku sądu pierwszej instancji oddalającego
powództwo. Powinien jednakże liczyć się z możliwymi konsekwencjami – dla
rozstrzygnięcia o kosztach procesu – swojej decyzji o wniesieniu apelacji.
Decyzję tę podjął bowiem w sytuacji wnikliwego rozpoznania sprawy przez sąd
pierwszej instancji i szczegółowego uzasadnienia wydanego przez ten sąd wyroku
oddalającego powództwo. Należy przy tym zauważyć, że ze stanowiska sądu
zajętego w tym wyroku powód nie wyciągnął wniosków nawet co do rozmiaru
dochodzonego przez niego świadczenia i określił wartość przedmiotu zaskarżenia
kwotą równą wartości przedmiotu roszczenia dochodzonego pozwem.
4
Z przytoczonych względów, zdaniem Sądu Najwyższego nie jest zasadny
zarzut wydania zaskarżonego postanowienia z naruszeniem art. 102 k.p.c.,
co powoduje, że zażalenie należało oddalić (art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu
w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem Najwyższym orzeczono na podstawie
§ 19 pkt 1 w zw. z § 12 ust. 2 pkt 2, § 6 pkt 3 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.).
jz