I CZ 13/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:12-06-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CZ 13/11
POSTANOWIENIE
Dnia 4 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. Z. i K. C.
przeciwko I. R. Spółce z o.o. w R.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 4 marca 2011 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania
apelacyjnego zawarte w punkcie II. wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 30 września 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę w zakresie
kosztów przekazuje Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego
rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem zawartym w punkcie II wyroku z 30 września 2010 r. Sąd
Okręgowy w P. odstąpił od obciążania powódek, których apelacja została
oddalona, kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanej na podstawie
art. 102 k.p.c. Postanowienie to zaskarżyła pozwana, a w zażaleniu zarzuciła, że
zostało ono wydane z naruszeniem: - art. 98 § 1 w zw. z art. 102 k.p.c. przez
bezpodstawne odstąpienie od obciążania powódek kosztami postępowania
apelacyjnego; - art. 328 § 2 w zw. z art. 361 k.p.c. przez brak wyjaśnienia
w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia okoliczności przemawiających za
zastosowaniem art. 102 k.p.c.
Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez zasądzenie
solidarnie od powódek kwoty 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu apelacyjnym oraz o zasądzenie kosztów
postępowania zażaleniowego, a ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w P. do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
odwoławczego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 102 k.p.c., odstąpienie od obciążania strony przegrywającej
kosztami postępowania możliwe jest „w wypadkach szczególnie uzasadnionych".
Przepis ten wprowadza zatem wyjątek od ogólnych reguł odpowiedzialności za
koszty postępowania stosownie do jego wyniku. Zastosowanie tego wyjątku
wynikać może zarówno z samego przebiegu postępowania, jak również
z okoliczności o charakterze zewnętrznym, związanych w szczególności z sytuacją
majątkową strony przegrywającej (por. postanowienia Sądu Najwyższego
z 14 stycznia 1974 r., II CZ 223/73, niepubl. oraz z 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09,
niepubl.). Ocena, czy w okolicznościach danej sprawy doszło do spełnienia tych
przesłanek, stanowi przedmiot suwerennego uprawnienia jurysdykcyjnego sądu
orzekającego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2006 r., III CK 221/05,
niepubl.; postanowienie Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07,
niepubl.). Z faktu przyznania przez ustawodawcę sądowi dyskrecjonalnego
3
uprawnienia w tym zakresie wynika jednak konieczność szczególnie starannego
i wyczerpującego omówienia w uzasadnieniu orzeczenia przesłanek, na podstawie
których uznano, że w sprawie zachodzi „szczególnie uzasadniony wypadek"
pozwalający na odstąpienie od reguł ogólnych na rzecz wyjątku. Wskazanie
argumentów uzasadniających przyjęcie takiego rozstrzygnięcia, oprócz
przedstawienia jego motywów stronom postępowania i osobom trzecim, stanowi
także niezbędny warunek kontroli instancyjnej w zakresie poprawności
skorzystania przez sąd orzekający z przysługującego mu luzu decyzyjnego.
Jak trafnie zauważa skarżąca, w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia
Sąd Okręgowy nie wskazał żadnych przesłanek zastosowania art. 102 k.p.c.,
ograniczając się jedynie do wskazania tego przepisu oraz ogólnego odwołania się
do „zasady słuszności". Taki sposób sformułowania motywów rozstrzygnięcia stoi
w rażącej sprzeczności z wymogami poprawności uzasadnienia, wynikającymi
z art. 328 § 2 k.p.c., które stosuje się także do rozstrzygnięć w przedmiocie
kosztów postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 25 lutego 2010 r.,
V CZ 7/10, niepubl.). Ponieważ z uzasadnienia przedstawionego przez Sąd
Okręgowy nie wynika, jakie okoliczności sprawy uznane zostały za „wypadek
szczególnie uzasadniony" pozwalający na odstąpienie od obciążenia powódek
kosztami postępowania apelacyjnego, kontrola poprawności tego rozstrzygnięcia
nie jest możliwa. Nie wskazując przyczyn, dla których doszło do zastosowania
szczególnej regulacji z art. 102 k.p.c., Sąd Okręgowy naruszył także logiczną
spójność i konsekwencję przedstawionego w uzasadnieniu wywodu prawnego.
Jeżeli bowiem, uznając za zasadne rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego
o obciążeniu powódek kosztami postępowania pierwszoinstancyjnego na ogólnej
zasadzie art. 98 k.p.c., Sąd Okręgowy omówił treść i przesłanki stosowania tego
przepisu, tym bardziej powinien uzasadnić racje przemawiające za odstępstwem
od tej reguły w postępowaniu apelacyjnym.
Z tych powodów zaskarżone orzeczenie powinno zostać uchylone, a sprawa
zwrócona do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Drugi z zarzutów
zażalenia, zmierzający do zakwestionowania merytorycznej zasadności
rozstrzygnięcia opartego na art. 102 k.p.c., pozostaje w tej sytuacji przedwczesny.
4
Z uwagi na wadliwe skonstruowanie uzasadnienia, uniemożliwiające
dokonanie kontroli sposobu zastosowania art. 102 k.p.c., a także uwzględniając
dyskrecjonalny charakter kompetencji do odstąpienia od orzekania o kosztach
postępowania, niezasadne byłoby rozpoznanie sprawy co do istoty bez poznania
motywów postanowienia Sądu Okręgowego.
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
orzeczono jak w postanowieniu.
POSTANOWIENIE
Dnia 4 marca 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Tadeusz Wiśniewski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Marta Romańska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. Z. i K. C.
przeciwko I. R. Spółce z o.o. w R.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 4 marca 2011 r.,
zażalenia strony pozwanej na postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania
apelacyjnego zawarte w punkcie II. wyroku Sądu Okręgowego w P.
z dnia 30 września 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę w zakresie
kosztów przekazuje Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego
rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o
kosztach postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem zawartym w punkcie II wyroku z 30 września 2010 r. Sąd
Okręgowy w P. odstąpił od obciążania powódek, których apelacja została
oddalona, kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz pozwanej na podstawie
art. 102 k.p.c. Postanowienie to zaskarżyła pozwana, a w zażaleniu zarzuciła, że
zostało ono wydane z naruszeniem: - art. 98 § 1 w zw. z art. 102 k.p.c. przez
bezpodstawne odstąpienie od obciążania powódek kosztami postępowania
apelacyjnego; - art. 328 § 2 w zw. z art. 361 k.p.c. przez brak wyjaśnienia
w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia okoliczności przemawiających za
zastosowaniem art. 102 k.p.c.
Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez zasądzenie
solidarnie od powódek kwoty 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu apelacyjnym oraz o zasądzenie kosztów
postępowania zażaleniowego, a ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w P. do
ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
odwoławczego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 102 k.p.c., odstąpienie od obciążania strony przegrywającej
kosztami postępowania możliwe jest „w wypadkach szczególnie uzasadnionych".
Przepis ten wprowadza zatem wyjątek od ogólnych reguł odpowiedzialności za
koszty postępowania stosownie do jego wyniku. Zastosowanie tego wyjątku
wynikać może zarówno z samego przebiegu postępowania, jak również
z okoliczności o charakterze zewnętrznym, związanych w szczególności z sytuacją
majątkową strony przegrywającej (por. postanowienia Sądu Najwyższego
z 14 stycznia 1974 r., II CZ 223/73, niepubl. oraz z 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09,
niepubl.). Ocena, czy w okolicznościach danej sprawy doszło do spełnienia tych
przesłanek, stanowi przedmiot suwerennego uprawnienia jurysdykcyjnego sądu
orzekającego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2006 r., III CK 221/05,
niepubl.; postanowienie Sądu Najwyższego z 13 grudnia 2007 r., I CZ 110/07,
niepubl.). Z faktu przyznania przez ustawodawcę sądowi dyskrecjonalnego
3
uprawnienia w tym zakresie wynika jednak konieczność szczególnie starannego
i wyczerpującego omówienia w uzasadnieniu orzeczenia przesłanek, na podstawie
których uznano, że w sprawie zachodzi „szczególnie uzasadniony wypadek"
pozwalający na odstąpienie od reguł ogólnych na rzecz wyjątku. Wskazanie
argumentów uzasadniających przyjęcie takiego rozstrzygnięcia, oprócz
przedstawienia jego motywów stronom postępowania i osobom trzecim, stanowi
także niezbędny warunek kontroli instancyjnej w zakresie poprawności
skorzystania przez sąd orzekający z przysługującego mu luzu decyzyjnego.
Jak trafnie zauważa skarżąca, w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia
Sąd Okręgowy nie wskazał żadnych przesłanek zastosowania art. 102 k.p.c.,
ograniczając się jedynie do wskazania tego przepisu oraz ogólnego odwołania się
do „zasady słuszności". Taki sposób sformułowania motywów rozstrzygnięcia stoi
w rażącej sprzeczności z wymogami poprawności uzasadnienia, wynikającymi
z art. 328 § 2 k.p.c., które stosuje się także do rozstrzygnięć w przedmiocie
kosztów postępowania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 25 lutego 2010 r.,
V CZ 7/10, niepubl.). Ponieważ z uzasadnienia przedstawionego przez Sąd
Okręgowy nie wynika, jakie okoliczności sprawy uznane zostały za „wypadek
szczególnie uzasadniony" pozwalający na odstąpienie od obciążenia powódek
kosztami postępowania apelacyjnego, kontrola poprawności tego rozstrzygnięcia
nie jest możliwa. Nie wskazując przyczyn, dla których doszło do zastosowania
szczególnej regulacji z art. 102 k.p.c., Sąd Okręgowy naruszył także logiczną
spójność i konsekwencję przedstawionego w uzasadnieniu wywodu prawnego.
Jeżeli bowiem, uznając za zasadne rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego
o obciążeniu powódek kosztami postępowania pierwszoinstancyjnego na ogólnej
zasadzie art. 98 k.p.c., Sąd Okręgowy omówił treść i przesłanki stosowania tego
przepisu, tym bardziej powinien uzasadnić racje przemawiające za odstępstwem
od tej reguły w postępowaniu apelacyjnym.
Z tych powodów zaskarżone orzeczenie powinno zostać uchylone, a sprawa
zwrócona do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. Drugi z zarzutów
zażalenia, zmierzający do zakwestionowania merytorycznej zasadności
rozstrzygnięcia opartego na art. 102 k.p.c., pozostaje w tej sytuacji przedwczesny.
4
Z uwagi na wadliwe skonstruowanie uzasadnienia, uniemożliwiające
dokonanie kontroli sposobu zastosowania art. 102 k.p.c., a także uwzględniając
dyskrecjonalny charakter kompetencji do odstąpienia od orzekania o kosztach
postępowania, niezasadne byłoby rozpoznanie sprawy co do istoty bez poznania
motywów postanowienia Sądu Okręgowego.
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.
orzeczono jak w postanowieniu.